You are on page 1of 349

DIBAJI YA TOLEO LA KWANZA LA KAMUSI YA

KISWAHILI-KIINGEREZA

Kamusi hii ya Kiswahili-Kiingereza ina historia ndefu. Wazo la kutunga kamusi hii ilianzishwa mwaka
1964 na Chuo cha Uchunguzi wa Kiswahili (ambacho kuanzia mwaka 1972 kilijulikana kama Taasisi ya
Uchunguzi wa Kiswahili). Wazo hili lilibuniwa wakati wa enzi ya Profesa Wilfred H.Whitely, ambaye
wakati huo alikuwa ndiye Mkurugenzi wa Chuo cha Uchunguzi wa Kiswahili, ikiwa ni miaka 25 baada
ya kuchapishwa kwa kamusi ya Johnson ijulikanayo kama Standard Swahili-English Dictionary (1939).
Kazi ya utunzi wa kamusi mpya ilianza baada ya shirika lijulikanalo kama Calouste Gulbenkian
Foundation kutoa msaada wa pesa kwa Chuo cha Uchunguzi wa Kiswahili kwa kipindi cha miaka mitatu
kuanzia mwaka 1964 hadi Octoba 1967 ili kukiwezesha chuo kumwajiri mchunguzi atakayeweza
kuifanya kazi hiyo.
Katika kutekeleza azma hiyo, Chuo kilimwazima Bwana J.A.Tejani kutoka Wizara ya Elimu Zanzibar na
kumwajiri kama Mchunguzi. Bwana Tejani wakati huo alikuwa na shahada ya B.A. katika lugha za
Kiarabu na Kiajemi ya Chuo Kikuu cha London, na alikuwa pia na ujuzi katika lugha za Kigujarati,
Kiurdu na Kiswahili. Ilipangwa kuwa Mchunguzi Tejani angekuwa anasaidiwa na Mchunguzi Msaidizi
na angeshauriwa na Miss M.A. Bryan wa School of Oriental and African Studies(SOAS), London Profesa
E. Dammann wa Marbury na Profesa D.A. Olderogge wa Leningrad.
Bwana Tejani alipokuwa Mkurugenzi wa Chuo cha Uchunguzi wa Kiswahili kati ya mwaka 1968 na
1969, aliendelea kuifanya kazi hii hadi mwaka 1970 alipoikabidhi kwa Mkurugenzi mpya wa Chuo cha
Uchunguzi wa Kiswahili, Bwana George Mhina. Mwaka 1967, kabla ya kuteuliwa kwa Mkurugenzi
mpya, Baraza la Kiswahili la Taifa lilikielekeza Chuo cha Uchunguzi wa Kiswahili kuwa kamusi
inayopaswa kuandaliwa mwanzo iwe kamusi ya Kiswahili-Kiswahili na wala sio kamusi ya Kiswahili-
Kiingereza. Kwa hiyo mwaka 1970 kazi ya kwanza ya Mkurugenzi mpya, Bwana George Mhina, ilikuwa
ni kuhakikisha kuwa vitomeo vyote vilivyomo katika kamusi ya Kiswahili-Kiingereza iliyoanzishwa na
Tejani vinatafsiriwa upya katika Kiswahili. Mswada wa kamusi ya Kiswahili-Kiswahili ulikamilika Juni
4, 1978 na kamusi ikatoka mwaka 1981.
Mwaka 1972, Taasisi ya Uchunguzi wa Kiswahili ilimpata mtaalamu wa kamusi kutoka Poland, Profesa
Rajmund Ohly. Kwa kuanzia profesa huyu alipewa kazi ya kutunga kamusi ya Kiingereza-Kiswahili.
Hata hivyo, mwaka 1975, Taasisi ilipounda jopo la wataalamu wa kamusi ili kukamilisha kazi ya kutunga
kamusi ya Kiswahili-Kiswahili, Profesa Ohly alisitisha kazi ya kutunga kamusi ya Kiingereza-Kiswahili
na kujiunga na jopo la kamusi ya Kiswahili-Kiswahili.
Baada ya kazi ya kutunga kamusi ya Kiswahili-Kiswahili kukamilika mwaka 1978, wachunguzi katika
Sehemu ya Kamusi walirejelea kazi ya kutunga kamusi ya Kiingereza-Kiswahili aliyokuwa ameianza
Profesa Ohly. Kamusi hiyo ilikamilika na kuchapishwa Desemba , 1996.
Baada ya utunzi wa kamusi za Kiswahili-Kiswahili na Kiingereza-Kiswahili kukamilika na miswada
kuchapishwa, Sehemu ya Kamusi ya TUKI ilipata nafasi ya kuurejelea tena mradi wa Kiswahili-
Kiingereza uliokuwa umeahirishwa tangu mwaka 1967. Kazi ya kuandaa mswada wa Kamusi hii ilianza
rasmi Januari 1997 na jopo la kwanza lililopitia herufi A na B liliketi Machi 1997.
Katika kuandaa kamusi ya Kiswahili-Kiingereza, wataalamu wa Sehemu ya Kamusi hawakutegemea kadi
za maneno zilizotayarishwa na Bwana Tejani kama msingi wa kupatia vidahizo, bali walitegemea
mswada wa toleo la pili la Kamusi ya Kiswahili Sanifu ambao wakati wa udurusu wake uliongezewa
maneno mapya kutoka Kenya na Tanzania.
Utayarishaji wa mswada wa kamusi hii ulipitia hatua mbalimbali na kufanyiwa vikao vya jopo na vya
uhariri nje ya kituo cha kazi ili kuharakisha ukamilishaji wake. Vikao hivyo vilifanyika huko Kibaha
(1997), Moshi (Agosti, 1999), Morogoro (Juni, 2000), Tanga (Septemba, 2000) na Dar-es-Salaam
(Desemba, 2000). Wanajopo walioshiriki katika utayarishaji wa muswada na kushiriki katika vikao vya
jopo ni Profesa James S. Mdee, Profesa Hermus J. Mwansoko, Dkt. Albina R. Chuwa, Dkt. Eliezer K.F.
Chiduo, Dkt. John G. Kiango na Dkt. Zubeida N. Tumbo-Masabo. Tunapenda pia kumtaja Dkt. George
Mrikaria, kwa mchango alioutoa katika kazi ya uhariri wa mwisho wa kazi hii, na Bi Eiko Kimura wa
ubalozi wa Japani kwa kutuunganisha na wanataaluma wa Chama cha Japan cha Taaluma za Kiafrika
ambao wamechangia katika mradi huu.
Wakati wa harakati za utayarishaji wa kamusi hii, Taasisi ya Uchunguzi wa Kiswahili iliweza pia
kuwashirikisha wazawa wa lugha ya Kiingereza katika hatua mbalimbali za uhariri. Tunapenda kutambua
ushirikiano na mchango mzuri katika uhariri uliofanywa na Mabwana Richard Mabala na Christopher
Elkington.
Tunapenda kutambua ushirikianao na mchango tulioupata kutoka kwa watu na makundi mbalimbali. Kwa
kuwa hatuwezi kuwataja wote kwa majina, tunapenda kutoa shukrani zetu za dhati kwa wote waliohusika.
Hata hivyo, hatuna budi kutoa shukrani za pekee kwa Chuo Kikuu cha Dar-es-Salaam, hususan kwa
Makamu wa Mkuu wa Chuo Kikuu cha Dar-es-Salaam, Profesa Matthew L. Luhanga, ambaye pamoja na
timu yake ya utawala wa Chuo, alihakikisha kuwa hatukwami katika utekelezaji wa kazi hii. Tunapenda
pia kuwashukuru wanafanyakazi wote wa Taasisi ya Uchunguzi wa Kiswahili ambao wameshiriki kwa
namna mbalimbali katika kukamilisha kazi hii.
Mwisho hatuna budi kumtaja Mkurugenzi Mstaafu wa TUKI, Profesa S.A.K.Mlacha, kwa kufanikisha
utungaji wa kamusi hii. Yeye ndiye aliyekuwa msimamizi mkuu wa mradi huu tangu mwaka 1997.
Taasisi inampongeza kwa jitihada zake alizozifanya katika kuhakikisha kamusi hii inachukua muda mfupi
kukamilika.
Taasisi ya Uchunguzi wa Kiswahili inapenda pia kuwashukuru wafadhili wetu waliotusaidia katika
kuikamilisha kazi hii. Kwanza tunapenda kushukuru Shirika la Canadian Organization for Development
in Education (CODE) East Africa, kwa kutupatia msaada wa karatasi. Pili, The Norwegian Council for
Higher Education's Programme for Development Research and Education (NUFU), kwa kutupatia
kompyuta na kufadhili gharama za vikao vya jopo la kamusi. Tatu, Profesa Hino Shungya pamoja na
wanataaluma na maprofesa wenzake wa Chama cha Japan cha Taaluma za Kiafrika na Kampuni ya
uchapishaji ya Kijapan Kodansha Ltd, kwa michango yao waliyoitoa kwa moyo mkunjufu kwa Taasisi ya
Uchunguzi wa Kiswahili ili kufanikisha uchapishaji wa kamusi hii. Michango yao imesaidia sana siyo tu
katika kuikamilisha kamusi hii, bali pia katika kukienzi na kukiendeleza Kiswahili, na pia kuendeleza
urafiki uliopo baina ya Tanzania na Japan.
Kuchapishwa kwa kamusi hii kunakamilisha seti ya kamusi za Kiswahili. Kwa sasa Taasisi ya Uchunguzi
wa Kiswahili imechapisha Kamusi ya Kiswahili Sanifu (1981), Kamusi ya Kiingereza-Kiswahili (1996)
na Kamusi ya Kiswahili-Kiingereza(2001). Ni matumaini yetu kuwa kamusi zote tatu zitawanufaisha
wasomaji wetu, na kuwa zitakuwa hazina bora ya lugha ya Kiswahili.

A
aa pia ahaa ki (kutegemea kiimbo) ah!
aalam* kv (Mungu pekee) the most knowledgeable: Allahu ~ Almighty God, the most knowledgeable.
(Kar)
aali* kv (vitu) superior, great; exalted: Haya ni mambo ~ these are great (exalted) things. (Kar)
aalimu* nm [a-/wa-] 1 educated man (in islamic knowledge). 2 scholar. kv having profound islamic
knowledge. (Kar)
aathari* nm relic, ruins. (Kar)
abaa! ki hallo! hey!
abadani!* ki not at all, never: Hutakubaliwa ~you will never be accepted. (Kar)
abadi* kl forever, eternity, always, permanently:Tatizo hili sasa ~ this is now a permanent problem. (Kar)
abakusi pia abaki nm [i-/zi-] abacus.
abedari* nm [i-/zi-] pulley used on dhows. (Kar)
abee! pia bee! ki (wanawake) word used in response to summons or address.
abir.i1* kt [ele] sail, navigate, travel. (tde)abiria, (tden) abiriana, (tdew) abiriwa; (tdk)abirika;
(tds) abirisha. (Kar)
abir.i2* kt [ele] forecast; foretell; predict. (tde)abiria, (tdn) abiriana, (tdew) abiriwa; (tdk)abirika;
(tds) abirisha. (Kar)
abir.i3* kt [sie] learn from experince or incidents. (tde) abiria; (tdk) abirika; (tds) abirisha. (Kar)
abiria* nm [a-/wa-] passenger: Gari moshi la ~passenger train; Gari la ~ bus; Mizigo ya ~passenger
luggage. (Kar)
abjadi* nm [i-/zi-] alphabet: ~ za KiswahiliSwahili alphabet; ~ za Kirumi Roman alphabet. (Kar)
ablauti* nm [i-/zi-] ablaut. (Kng)
abra* nm [i-/zi-] chance, opportunity, spare time:Sina ~ I have no time; Sijapata ~ ya kuongea nao I
haven't had an opportunity to talk to them. (Kar)
abtali* nm [wa-] heroes, heroin (us. of war). (Kar)
abu* nm [a-/wa-] father. (Kar)
abud.u1* kt [ele] 1 worship: ~ Mungu mmojaworship one God. 2 idolize. 3 adore, love: ~ kaziadore
work; ~ usingizi adore sleep. (tde)abudia, tden) abudiana, (tdew) abudiwa; (tdk)abudika;
(tds) abudisha. (Kar)
abudu2* nm [a-/wa-] toy. (Kar)
abunusi* nm [u-/i-] ebony: Samani za ~ ebony furniture. (Kar)
abunuwasi* nm [a-/wa-] cunning character in Arabic tales. (Kar)
aburani nm [i-/zi-] pledge.
abuwabu* nm [i-] doors: ~ iko wazi the doors are open. (Kar)
abwe! pia ebo! ki wow!
abyadhi1* kv white: Shati ~ a white shirt. (Kar)
abyadhi2* nm [i-] playing card or dice which has no number on it. (Kar)
ach.a1 kt 1 quit/stop doing sth, recant, desist: ~ ulevi quit/stop drinking; ~ kazi quit job; ~ kukohoa stop
coughing. 2 leave behind: Wasafiri wame~ mizigo yao nyuma passengers left their luggage behind. 3
abandon, discontinue, neglect, chuck in, come away, discard, desert: Watu wame~ mashamba yao people
have neglected their farms; Kuku ame~ watoto wake the hen has deserted her chicks; ~na naye leave
him/her alone. 4 abdicate. 5 acquit, release, pardon: ~ mfungwa huru pardon a prisoner; ~ mshtakiwa
huru acquit a defendant. 6 allow, let, permit, forgo, give leave: ~ apite allow him/her to pass; ~
apumzike let him/her rest. 7 separate from, divorce: Amemw~ mkewe he has divorced his wife. 8 leave sth
somewhere: ~ kitabu mezanileave a book on a table; ~ ujumbe ofisini kwangu leave a message at my
office; ~ posta upande wa kushoto leave the post office on your left hand side. 9 abjure. 10 break: ~ tabia
mbaya break bad habits. 11 yield. (nh) ~ mkono die. (tde) achia; (tdk) achika; (tdn) achana;
(tds)achisha; (tdw) achwa.
acha2! ki an expression of surprise and happiness: ~ we! good for you!
acham.a kt [ele] 1 open the mouth wide. 2 gape. (tde) achamia, (tden) achamiana; (tdk)achamika;
(tds) achamisha;(tdw) achamwa.
achan.a kt [sie] 1 separate, divorce. 2 differ. (tde) achania; (tdk) achanika; (tds) achanisha.
achanish.a kt [ele] disengage (from), uncouple, unlock. (tde) achanishia; (tdk) achanishika;
(tdn) achanishana; (tdw) achanishwa.
achano nm [i-/zi-] (hesabu) variant.
achari* nm [i-] chutney. (Khi)
ache! ki an expression of wishing sb happiness and prosperity especially during wedding, initiation rites
etc. (ms) ~ wana good luck.
achi.a kt [ele] 1 bequeath, cave in, concede, leave, slip. 2 release from: ~ huru manumit. (tde)achilia;
(tdk) achika; (tdn) achiana; (tds)achisha; (tdw) achiwa.
achik.a kt [sie] be divorced.(tde) achikia;(tdk)achikika;(tds) achikisha.
achili.a kt [ele] acquit, discharge, excuse from, exempt. (tde) achililia; (tdk) achilika; (tdn)achiliana;
(tds) achilisha;(tdw) achiliwa.
achish.a kt [ele] stop sb from doing sth: ~ ziwawean a child; ~ kazi terminate sb from
employment.(tde) achishia; (tdk) achishika; (tdn) achishana; (tdw) achishwa.
achw.a kt [sie] be divorced.
ada* nm [i-/zi-] 1 fee; school fees, impost, levy, wharfage. 2 customary present or fee, rite given to certain
people for their service in certain activities, ceremonies or rites e.g., initiation, funeral, wedding etc. (Kar)
adaa* nm [i-/zi-] (katika dini ya Kiislamu) prayer or fast observed as specified. (Kar)
adabu nm [i-/zi-] good manners, proper behaviour, courtesy, etiquette. (ms) Hana ~ he has no
manners; Fanya ~ behave; Tia ~ punish, teach good manners.
Adamu nm [a-/wa-] Adam.
adana* nm [i-/zi-] musical instrument resembling a piano. (Kar)
adapta nm [i-/zi-] adapter.
adeade nm [u-] bodily weakness.
adesi* nm [i-/zi-] pea, lentil. (Kar)
adha* nm [zi-] trouble, discomfort. (Kar)
adhabu* nm [i-/zi-] 1 punishment, penalty, retribution, chastisement, correction. 2 torment, persecution.
(Kar)
adhama* nm [i-] greatness, glory, majesty, honour, exaltation: Ilikuwa ni ~ kutembelewa na Rais it was a
glory to be visited by the President. (Kar)
adhana1* nm [i-] Muslim’s call to prayer made by the muezzin. (Kar)
adharusi* nm [i-] 1 fighting, skirmish. 2 battle, war. (Kar)
adhib.u* kt [ele] 1 punish, correct, chastise. 2 persecute, torment. (tde) adhibia, (tden)adhibiana,
(tdew) adhibiwa; (tdk) adhibika; (tds) adhibisha. (Kar)
adhifari* nm [i-/zi-] 1 perspiration of the armpit. 2 bad body odour. (Kar)
adhimish.a* kt [ele] 1 celebrate; commemorate. 2 glorify. (tde) adhimishia, (tden)adhimishiana;
(tdk) adhimishika; (tdw)adhimishwa. (Kar)
adhimu* kv brilliant, eminent, glorious:Amepewa makaribisho ~ he/she was given a glorious reception.
(Kar)
adhin.i* kt [sie] call Moslems to public prayers. (tde) adhinia, (tden) adhiniana, (tdew)adhiniwa;
(tdk) adhinika; (tds) adhinisha. (Kar)
adhini.a kt [ele] make a special prayer: ~ mtotomake a usual call to prayer to newly-born child (to bear
witness that he/she is a Moslem). (tdk)adhinika; (tdn) adhiniana; (tds) adhinisha; (tdw) adhiniwa.
adhir.i* kt [ele] put somebody to shame; bring into disrepute; debase. (tde) adhiria, (tden)adhiriana,
(tdew) adhiriwa; (tdk) adhirika; (tds) adhirisha. (Kar)
adhirik.a kt [sie] be ashamed/debased by doing or by being affected by sth unpleasant.
adhuhuri* nm [i-]noon, the period between noon and 2 p.m, meridian. (Kar)
ad.i* kt [ele] escort sb: ~ mgeni escort a visitor. (Kar)
adia* nm [i-/zi-] gift; present. (Kar)
adib.u1* kt [ele] chastise, teach manners to sb. (tde) adibia, (tden) adibiana, (tdew) adibiwa;
(tdk) adibika; (tds) adibisha. (Kar)
adibu2* kv 1 decorous; good manners. 2 polite. (Kar)
adid.i* kt [ele] 1 count, enumerate. 2 prepare; make ready. (tde) adidia, (tden) adidiana, (tdew) adidiwa;
(tdk) adidika; (tds) adidisha. (Kar)
adil.i1* kt [sie] be impartial/just /righteous, reason. (tde) adilia; (tdk) adilika; (tds) adilisha. (Kar)
adili2*kv impartial, just, righteous. (Kar)
-adilifu* kv impartial, scrupulous, upright, upstanding, moral (righteous). (Kar)
adilish.a kt [ele] elevate; moralize. (tde)adilishia; (tdn) adidlishana; (tdw)adilishwa.
adimik.a* kt [sie] be scarce, be rare. (Kar)
adimish.a* kt [ele] cause sth to be scarce or unobtainable. (tde) adimishia; (tdk) adimishika;
(tdn) adimishana; (Kar)
adimu* kv scarce, rare, hard to come by:Chakula ni ~ food is scarce. (Kar)
adinasi* nm [a-/wa-] child of a noble birth. (Kar)
admeri* nm [a-/wa-] admiral. (Kar)
adrenalini* nm [i-/zi-] adrenalin. (Kng)
adu.a* kt [ele] 1 make an offering to the spirits. 2 prepare a charm against the effects of the evil eye. 3
remove. (tde) adulia, (tden) aduliana, (tdew) aduliwa; (tdk) aduka; (tds) adusha. (Kar)
adui* nm ma- [a-/wa-] 1 enemy, foe. 2 opponent in games such as boxing, football, netball etc. (Kar)
advansi* nm [i-/zi-] advance. (Kng)
afa* nm ma- [a-/wa-] ill-omened person who usually brings bad luck; calamity. (Kar)
afadhali* kl 1 rather, better, prefarably: ~ uje kesho you better come tomorrow; ~ usafiri kwa ndege you
better travel by air. 2 (afya) better condition. (Kar)
afande1* nm ma- [a-/wa-] 1 respectful or formal address used by a soldier to his/her superior. 2 respectful
or formal answer of a soldier to his/her superior's call. (Ktu)
afande2 nm ma- [a-/wa-] one addicted to sodomy.
afasia* nm [i-/zi-] aphasia. (Kng)
afik.i* kt [sie] agree with, concur, correspond to:Wajumbe wame~ pendekezo the members have agreed
with the proposal. (tde) afikia, (tden)afikiana, (tdew) afikiwa; (tdk) afikika;
(tds)afikisha. maafikiano nm. mwafaka nm. (Kar)
afikian.a kt [ele,sie] agree together, coincide, compromise, come to an agreement, consort, contract, be
reconciled.
afisa* pia ofisa nm ma- [a-/wa-] officer. (Kng)
afkani1* nm [a-/wa-] idiot, moron. kv be mentally deficient: Ana akili ~ he is mentally deficient. (Kar)
afkani2* nm [u-] heart disease. (Kar)
Afrika nm [i-] Africa.
afrikanaizesheni nm [i-] africanization.
afriti* nm ma- [a-/wa-] 1 genie who is malignant to people. 2 evily disposed, wicked malevolent person.
3 cunning person; impostor, cheat. (Kar)
afu1* nm [ya-] blossoms of the wild jasmine used for perfume. (Kar)
af.u2* kt [ele] 1 save, deliver, pardon, cure. 2 ask for pardon, mercy or salvation from God. (tde) afulia,
(tdek) afulika, (tdes) afulisha, (tdew) afuliwa; (tdn) afuana. (Kar)
afu3* nm ma- [u-] God's forgiveness. (Kar)
afua* nm [i-] good health. (Kar)
afueni* nm [i-] (kwa mgonjwa) recovery from illness. (Kar)
afwaji nm [li-] 1 group of people. 2 group of armed people; troop.
afya1* nm [i-/zi-] 1 health; sound condition. 2 strength. (Kar)
afya2! ki (kwa mpiga chafya) bless you! (ms)Kwa ~! cheers!
afya3! ki a word used by children to entice each other to do sth: ~ tukafagie uwanja let us go and sweep
the court yard.
afyuni* nm [i-] opium. (Kar)
ag.a kt [ele] take leave of, say goodbye. (nh) ~ dunia die. (tde) agia; (tdk) agika; (tdn) agana;
(tds) agisha;(tdw) agwa. agano nm.
aga.a kt [sie] 1 slip off, slip out of one's hands. 2 be split, be scattered. (tde) agalia, (tdek)agalika,
(tdes) agalisha.
agan.a kt [sie] 1 make an agreement. 2 exchange farewells. (tde) agania; (tdk)aganika; (tds) aganisha.
agano nm ma- [li-/ya-] 1 promise. 2 agreement, contract.
Agano Jipya nm [li-] New Testament.
Agano la Kale nm [li-] Old Testament.
aghalabu kl usually, more often, as a rule: Watu wanaofanya mazoezi, ~ huwa na afya njemapeople who
exercise are usually in good health.
agi.a kt [sie] befit, agree with: Mpango ule haukutu~ that plan did not befit
us.(tde) agia;(tdk)agika;(tds)agisha.
agiz.a kt [ele] 1 order, charge, enjoin, prescribe, commission. 2 direct, give instructions. 3 call upon.
(tde) agizia; (tdk) agizika; (tdn) agizana; (tds) agizisha; (tdw) agizwa.
agizi.a kt [ele] 1 order on behalf; order sth. 2 give instructions to sb to do sth on your behalf.
(tdk) agizika; (tdn) agiziana; (tds) agizisha; (tdw) agiziwa.
agizo nm ma- [li-/ya-] 1 order, commission. 2 directive, rescript, instruction, ordinance.
ago1 nm ma- [li-/ya-] encampment, camp.
ago2 nm ma- [li-/ya-] thigh.
Agosti* nm August. (Kng)
agronomia* nm agronomy. (Kng)
agu.a kt [ele] 1 treat medically; attend a sick person. 2 treat magically to remove a spell or witchcraft. 3
predict, foretell, divine, interpret dreams. (tde) agulia. (tdek) agulika, (tdew)aguliwa;
(tdn) aguana. mwaguzi nm. mwuguzinm. uaguzi nm.
aguzi nm ma- [li-/ya-] 1 predictions, prophesies. 2 interpretations of dreams, omen etc.
ah! ki an expression of showing being disturbed or annoyed.
ahadharu* nm [i-] green. (Kar)
ahadi1* nm [i-/zi-] promise, promises, pledge, oblige, commitment, gage, resolute. (ms) Toa ~make a
promise; Vunja ~ break a promise;Timiza ~ keep a promise. (Kar)
ahadi2 nm [i-/zi-] death.
ahali* nm [i-/zi-] 1 wife: ~ zangu my wives. 2 family, kindred, relatives, connexion. (Kar)
ahamaru** kv red: Mauti ~ (a) killing involving blood shed. (b) a shocking sudden death. (Kar)
ahera* nm [i-/zi-] 1 future life after death. 2 paradise. (Kar)
aheri* nm [i-/zi-] 1 end, last stage, finish. (ms)Toka awali hadi ~ from beginning to the end. 2 bargain
price. (Kar)
ahid.i* kt [ele] promise, engage, ahir.i contract, undertake. (tde) ahidia, (tden) ahidiana, (tdew)
ahidiwa; (tdk) ahidika. (Kar)
ahir.i kt [sie] procrastinate. (tde) ahiria; (tdk)ahirika; (tds) ahirisha.
ahirish.a* kt [ele] 1 postpone, adjourn, suspend, defer. 2 delay, cause to wait. 3 shunt. (tde)ahirishia,
(tden) ahirishiana; (tdk) ahirishika; (tdw) ahirishwa. (Kar)
ahsante!* pia asante! ki thanks! thank you! (Kar)
ahueni* nm [i-] better condition after illness or hardships. (Kar)
aibik.a* kt [sie] be disgraced, be put to shame. (tde) aibikia; (tdk) aibikika.(Kar)
aibish.a* kt [ele] embarrass, humiliate, discredit, disgrace, mortify, put sb to shame. (tde) aibishia;
(tdk) aibishika; (tdn) aibishana; (tdw)aibishwa.(Kar)
aibishan.a* kt [ele] put one another to shame. (Kar)
aibishwa* kt [sie] abash, be disgraced, be dishonoured. (Kar)
aibu* nm [i-/zi-] shame, reproach, scandal, obloquy, compunction, disgrace. (Kar)
aidha* ku further, moreover, then: wa~ and moreover, and so. (Kar)
aidini* nm [i-] iodine. (Kng)
aila* taz. ahali. (Kar)
ail.i1* kt [ele] blame, accuse; find guilty. (tde)ailia, (tden) ailiana, (tdew) ailiwa, (tdk) ailika;
(tds) ailisha.(Kar)
aili2* nm blame, charge, guilt. (Kar)
aina nm [i-/zi-] brand, category, genre, kind, order.
ainish.a kt [ele] classify, name species, break: ~ matumizi break down expenditure. (tde)ainishia;
(tdk) ainishika; (tdn) ainishana;(tdw)ainishwa.
airisi* nm [i-/zi-] iris. (Kng)
aisee*! ki hey!, gosh! (I say). (Kng)
ajaa nm [i-/zi-] wonder.
ajabi.a* kt [ele] wonder, be surprised: Si jambo la ku~ it is not sth to be surprised of. (tdk)
ajabika; (tdn) ajabiana; (tds) ajabisha; (tdw)ajabiwa. (Kar)
ajabu* nm ma- [i-/ya-] wonder, uncommon, strangeness, surprising, amazing: Ma~ ya duniathe wonders
of the world; marvel; sth unusual. kvextraordinary, stupendous, wonderful: Mtu wa ~a wonderful
person. kl strangely, extraordinarily; too much: Jua ni kali ~ the sun is just too hot. (Kar)
ajali* nm [i-/zi-] accident, fate: ~ imemfika na amekufa he met his fate and died; Alifariki kwa ~ ya
gari he died in a car accident.
ajemi* nm [i-/zi-] round flat bread. (Kar)
ajenda* nm [i-/zi-] agenda: Dondoo la kwanza la ~ the first item of the agenda. (Kng)
ajenti* nm ma- [a-/wa-] agent. (Kng)
ajibu* kv wonderful. kl wonderfully. (Kar)
ajih.i* kt [ele] visit. (tde) ajihia, (tden) ajihiana,(tdew) ajihiwa;(tdk) ajihika; (tds) ajihisha. (Kar)
ajila* nm [i-/zi-] urgency, haste, rush.
ajili1* nm [i-/zi-] reasons, cause, sake: Piganakwa ~ ya haki fight in the cause of justice; Kwa ~ ya for the
sake of, because of. (Kar)
ajil.i2* kt [sie] rush, hurry. (tde) ajilia; (tdk)ajilika;(tds) ajilisha.
ajinabi* nm [a-/wa-] 1 foreigner. 2 stranger. (Kar)
ajinabia* kv foreign, strange. (Kar)
ajira* nm [i-/zi-] employment, work. (Kar)
ajir.i* kt [ele] employ, hire, engage, retain. (tde)ajiri, (tden) ajiriana,(tdew)ajiriwa; (tdk)ajirika;
(tds) ajirisha.
ajira nm. ujira nm. (Kar)
ajizi*1 nm [i-] negligence, slackness, laziness. kvnegligent, lazy, slack: Fanya ~ be lazy. (Kar)
ajiz.i*2 kt [sie] be lazy or negligent. (tde) ajizia;(tdk) ajizika; (tds) ajizisha. (Kar)
ajimaina* nm [u-] all people. (Kar)
ajua nm [i-/zi-] chess game played on a board with two rows of holes in which pebbles are put.
ajuza* nm [a-/wa-] very old woman: ~ mkali sana harridan; ~ mtabiri sibyl. (Kar)
ajuadi kv famous, distinguished.
ak.a kt [ele] 1 build (with stones, bricks or mortar). 2 make a fence of trees or thorn shrubs. (tde) akia,
(tdk) akika; (tds) akisha; (tdw)akwa.
aka! ki no way! never!
akademia* nm [i-/zi-] academy. (Kng)
akali* nm [i-/zi-] a few, a little: ~ ya vitu a few things. kl in short: Kwa ~ kazi hii itahitaji watu watatu in
short this work needs three people.
akani.a1* kt [ele] lead a horse by the bridle. (tdk) akanika; (tdn) akaniana; (tds) akanisha;
(tdw) akaniwa. (Kar)
akania2* nm [i-/zi-] bridle. (Kar)
akari* nm [i-] alcoholic drink. (Kar)
akaunti* nm [i-/zi-] account, reserve: ~ ya akiba savings account; ~ ya amana deposit account; ~ ya
hundi current account; ~ ya malipo charge account; Aliiba fedha zote kutoka ~ ya shule she/he stole all
the money from the school account. (Kng)
-ake kv his, her, hers, its. (possessive adjectival root for the third person singular): Mtoto w~his/her
child; Tawi 1~ limeanguka chini its branch has fallen down.
akhiyari* kv better, more beautiful. nm good people. (Kar)
aki.a* kt [ele] swallow without chewing. (tde)akilia; (tdk) akika; (tds) akisha; (tdw) akiwa. (Kar)
akiba* nm [i-/zi-] savings, hoard, stock, supply, reserve: ~ ya chakula food reserve; Jeshi la ~reserve
army; Weka ~ make a saving. (Kar)
akida* nm ma- [a-/wa-] (zamani) 1 head of an army. 2 headman during colonial administration;
messenger. (Kar)
akidi1* nm [i-/zi-] marriage ceremony: Funga ~perform a marriage ceremony. (Kar)
akid.i2* kt [sie] 1 be enough (for), suffice for. 2 falsify, forge, fabricate. 3 complete, finish. (tde)akidia;
(tdk) akidika; (tds) akidisha. (Kar)
akidi3* nm [i-/zi-] quorum. (Kar)
akidu* nm ma- [a-/wa-] contractor. (Kar)
akifi.a* kt [ele] entrust with. (tdk) akifika; (tdn)akifiana; (tds) akifisha; (tdw) akifiwa. (Kar)
akifish.a* kt [ele] prohibit, forbid. (tde)akifishia; (tdk) akifishika; (tdn) akifishana; (tdw) akifishwa.
(Kar)
akika* nm 1 feast made during the first hair cutting of a child usually when it is eight days old. (Kar)
akiki1* nm [i-/zi-] prayer said at a funeral service of a child who died before his/her first hair cut. (Kar)
akiki2* nm [i-/zi-] ruby, cornelian. (Kar)
akiki3* nm [i-/zi-] gully.(Kar)
akili* nm [i-/zi-] intelligence, intellect, nous, reason, resource, wit, brain, ingenuity: ~ taahiramental
retardation; ~ timamu sane. (Kar)
akina* nm [wa-] group of people of similar status, sex, interest etc.: ~ mama women; ~ babamen; ~
yakhe common people; ~ sisi the like of us, we. (Kar)
akiolojia* nm [i-/zi-] archaeology. (Kng)
akis.i kt [ele] 1 reflect, reverbarate: Maji ya bwawa yali~ nyumba na miti iliyoizunguka the water of the
dam reflected the houses and trees surrounding it. 2 signal, symbolize sth or tell sth:Ukimya wake una~
jambo zito lililompatahis/her silence symbolizes sth bad that befell him/her. (tde) akisia, (tden) akisiana,
(tdew)akisiwa; (tdk) akisika; (tds) akisisha.-ako kvyour (possessive adjectival akraba root for the
second person singular): Mke w~ your wife;Shamba l~ your farm; Matunda ya~ your fruits;Chakula
ch~ your food.
akraba* nm [a-/wa-] relatives. (Kar)
akrabu* nm [i-/zi-] 1 hand of a clock. 2 scorpion. 3 one of the four directions of a compass: ~
magharibi western direction; ~ mashariki eastern direction. (Kar)
akrama* kv respectful, respectable, honourable. (Kar)
akronimi* nm [i-/zi-] acronymy. (Kng)
akselereta* nm [i-/zi-] accelerator. (Kng)
akthari* nm [i-/zi-] 1 plenty. 2 gathering. (Kar)
aku.a kt [ele] 1 invade, assault, jump suddenly into sth. 2 bluster, affront, attack sb verbally.
akwami nm [i-] groups of people; big crowd of people.
ala1* kt [i-/zi-] sheath, scabbard: ~ ya kisu a knife's sheath. (Kar)
ala2* nm [i-/zi-] 1 tool: ~ za seremalacerpenter’s tools. 2 instrument: ~ za muzikimusical
instruments; ~saidizi accompaniment. (Kar)
ala3!* ki oh! (Kar)
alaa1! ki oh!, I see (perceive (sth) with the mind),(understand (sth).
alaa2! kl (ms) ~ kulihali by all means.
ala ala* pia halahala kl 1 (katika kusisitiza jambo) don't miss (to attend), don't forget: ~ na maagizo
yangu don't forget my requests/instructions. 2 carefully, cautiously; immediately: ~ na jirani handle your
neighbour carefully/ cautiously; Fanya ~ do immediately.
alama* nm [i-/zi-] 1 sign, token, mark, clue, stamp, trace. 2 index: Tia ~ put a mark; ~ ya cheo a sign of
one's rank e.g. a badge, a bar etc. 3 marks: Alipata ~ nzuri he got good marks. 4 seal. 5 smudge, speck,
splotch. 6 stigma. 7
ali.a

vestige. (Kar)
alamina nm [wa-] all creatures: (ms)
Rabbil ~ God of all creatures.
alamsiki* ki (kwa usiku) goodbye, goodnight. (Kar)
alamu* nm [i-/zi-] alarm, a warning sound or signal. (Kar)
alasiri* nm [i-] 1 late afternoon. 2 (Waislamu) late afternoon prayer. (Kar)
aleikum* ku to you all: Salaam ~ Greeting to you all, peace be with you. (Kar)
aleluya!* pia haleluya nm, ki alleluia, (Wakristo) praise to God: ~ Kristo amefufukaalleluia Christ is
resurrected.
albino* nm ma- [a-/wa-] albino. (Kng)
albamu* nm [i-/zi-] albam. (Kng)
alfa* nm [i-] alpha (the beginning of something):~ na Omega Alpha and Omega. (Kla)
alfaalfa* nm [i-/zi-] alfalfa. (Kng)
alfabeti* [i-/zi-] alphabet, ABC, abc. (Kng)
alfafa* nm [i-/zi-] bandage tied to a circumcised penis. (Kar)
alfajiri* nm [i-] 1 dawn, early
morning cock crow. 2 (Waislamu) early morning prayer. (Kar)
alfa nm [i-/zi-] alpha.
alhaji* pia haji nm [a-] hadji or hajji (pilgrim title for one who has been to Mecca). (Kar)
Alhamdulilahi* nm [a-] (Waislamu) Praise be to God. (Kar)
Alhamisi* nm [i-/zi-] Thursday. (Kar)
alhasili* ki in short: Harusi ile ilikuwa na vyakula na vinywaji vingi, muziki, madansa, wapiga tarumbeta
n.k. ~ kulikuwa na raha tupu the wedding had a lot of food and drinks, music, dancers, trumpeters etc. in
short it was utter comfort. (Kar)
ali1 nm children or grand children.
ali2 kv 1 beautiful, handsome. 2 honourable.
ali.a kt [ele] 1 put marks on the body usu by flogging. 2 dry fish in the sun or by smoking. 3 arrange fish
in alif.u

a small pot.
alifu* nm [i-] first letter of the Arabic
alphabet. (Kar)
alif.u* kt [ele] write a book. (tde) alifia, (tden)alifiana, (tdew)alifiwa; (tdk) alifika; (tds)alifisha. (Kar)
alik.a1 kt [sie] explode. (tde) alikia, (tden)alikiana; (tdk) alikika; (tds) alikisha; (tdw)alikwa.
alik.a2 kt [ele] 1 invite, bid: Wageni walio~wathe invited guests. 2 advertise. (tde) alikia; (tdk)alikika;
(tdn) alikana; (tds) alikisha; (tdw)alikwa. mwaliko nm. mwalishi nm.
alik.a3 kt [ele] 1 seclude sb: ~ mwari keep a maiden in seclusion; ~ msichana au mvulanaseclude a girl or
boy especially during initiation period. nm a young man/woman who has undergone initiation rites.
(tde) alikia; (tdn)alikana; (tdk) alikika; (tds) alikisha; (tdw)alikwa.
alika 4 nm [a-/wa-]youngman /woman who has undergone initiation rites.
alikali nm [i-/zi-] bandage tied to a circumcised penis.
alik.i* kt [ele] hang sth, suspend. (tde) alikia; (tdn) alikiana; (tdk) alikika; (tds) alikisha; (tdw) alikwa.
(Kar)
alimradi* pia ilimradi ku provided, so long as:Nitakukopesha ~ utaahidi kunilipa mwisho wa mwezi I'll
lend you provided you promise to pay me by the end of the month. (Kar)
alimu* nm [a-/wa-] well educated and experienced person. (Kar)
alish.a kt [ele] crack, make an explosive sound, cause a crack. (tde) alishia; (tdk) alishika; (tdw) alishwa.
alizarini nm [i-/zi-] alizarin.
alizeti nm [i-] sunflower plant or seed.
aljebra* nm [i-/zi-] algebra. (Kar)
alkemia* nm [i-/zi-] alchemy.(Kng)
Allah* nm [a-] (Waislam) God: ~ u akbar God is great. (Kar)
Allahuma!* ki Oh God! (Kar)
almari* nm [i-/zi-] chest of drawers, commode. (Kar)
almaria* nm [i-/zi-] braid, embroidery of a hem. (Krn)
almasi* nm [i-/zi-] diamond. (Kar)
alofoni* nm [i-/zi-] (isimu) allophone. (Kng)
aloi* nm [i-/zi-] alloy. (Kng)
alomofu* nm [i-/zi-] allomorph. (Kng)
alpu* nm [i-/zi-] alp. (Kng)
altaneta* nm [i-/zi-] alternator. (Kng)
altare* nm [i-/zi-] altar. (Kng)
altimeta* nm [i-/zi-] altimeter. (Kng)
alumini* nm [i-/zi-] (kemia) aluminium. (Kng)
aluminiamu* nm [i-/zi-] aluminium. (Kng)
alumnasi* nm [a-/zi-] alumnus. (Kla)
alwatani nm [a-/wa-] townsman.
ama1 ku or: ~ sivyo? isn't it? ama2! ki an expression of surprise.
am.a3 kt [ele] attach, affix. (tde) amia, (tden)amiana; (tdk) amika; (tds) amisha; (tdw)amwa.
ama.a kt [sie](kwa nguo mbichi) be dry: Shati lililolowa lime~ the wet shirt is dry. (tde)amalia;
(tdk) amaka; (tds) amasha.
amagedoni* nm [i-/zi-] armageddon. (Kng)
amali1 nm [i-/zi-] charm, witchcraft, sorcery.
amali2* nm [i-/zi-] work, act, career, habit. (Kar)
amana1* nm [i-/zi-] pledge, deposit, gage, trust, security: Weka ~ put in pawn. (Kar)
amana2* nm [i-/zi-] precious thing. (Kar)
amani* nm [i-/zi-] peace. (Kar)
amani.a* kt [ele] expect. (tde) amanilia; (tdk)amanika; (tdn) amaniana; (tds) ananisha;
(tdw) amaniwa. (Kar)
amari nm [i-/zi-] hawser, anchor rope/cable.
amb.a1 kt [ele ] 1 say, explain, talk: Wa~je?what do you say? 2 slander, abuse, speak ill of
sb. (tde) ambia, (tden) ambiana; (tdk) ambika; (tds)ambisha; (tdw) ambwa.
amba2 kl may be, perhaps: ~ atanunua garimaybe he'll buy a car.
amba3 ki exactly, that's right.
amba-4 kv relative stem denoting who, which, where.
amba.a kt [sie] vamoose, skirt past, pass near: ~ huko! get lost. (tde) ambalia; (tdk) ambaka;
(tdw) ambaza. mwambao nm.
ambacho nm ambavyo [ki-/vi-] which: Kitabu ~ amekipoteza the book which he lost.
ambao nm ambayo [u-/i-] which: Mti ~ umeanguka the tree which fell.
ambalo nm ambayo [li-/ya-] which: Kasha ~ amechukua the box which he took.
ambao nm ambazo [u-/zi-] which: Wimbo ~ anaimba the song which he is singing.
ambapo nm [pa-] where (specific position):Mahali ~ anaishi where he lives.
ambako nm [ku-] where (general position)Mahali ~ anajenga where she/he is building.
ambamo nm [mu-] where (inside position)Nyumba ~ anaishi the house in which she lives.
ambaye nm ambao [a-/wa-] who: Mtoto ~ analia the child who is crying.
ambari* nm [i-/zi-] ambergris. (Kar)
ambat.a kt [ele] stick sth together, attach together. (tde) ambatia;
(tdk) ambatika; (tdn)ambatana; (tds) ambatisha; (tdw) ambatwa.kiambato nm.
ambatana kt [sie] cohere, stick together. (tde)ambatania; (tdk) ambatanika; (tds)ambatanisha.
ambatani nm [i-/zi-] compound, concomitant.
ambatish.a kt [ele] 1 (sarufi) bind, subjoin. 2 attach: ~ risiti zako attach your receipts. (tde)amfetamini
ambatishia; (tdk) ambatishika;(tdn) ambatishana; (tdw) ambatishwa.kiambatisho nm.
ambi.a kt [ele] tell sb sth. 2 bid: Fanya unavyoambiwa do as you are
bidden.(tde)ambilia; (tdk) ambika; (tdn) ambiana; (tdw)ambiwa.
ambik.a1 kt [ele] 1 make a fish trap by using reeds or nets. 2 put a bait on a fishing line. 3 soak in
water. (tde) ambikia, (tden) ambikiana;(tdk) ambikika;
(tdn) ambikana; (tds)ambikisha; (tdw) ambikwa.
ambik.a2 kt [ele] meddle into other people's affairs. (nh) Kaji~ ushehe asiokuwa nao he pretends to be
what he is not. (tde) ambikia,(tden) ambikiana; (tdk) ambikika;
(tdn)ambikana; (tds) ambikisha; (tdw) ambikwa.
ambilik.a kt [sie] be advisable.
ambish.a kt [ele] 1 (sarufi) affix : ~ mwishosuffix. 2 put a boat alongside another. (tde)ambishia,
(tden) ambishiana; (tdk) ambishika;(tdw) ambishwa.
ambizan.a kt [sie] confer (with sb) (on/ about sth).
ambo1 nm ma- [li-/ya-] gum, glue, any sticky substance.
ambo2 nm ma- [li-/ya-] contagious disease.
ambrosi* nm [i-/zi-] ambrosia. (Kng)
ambu.a kt [ele] peel off, shed, decorticate; slough off: ~ gome peel off the bark; ~ ngozished skin. 2 profit
from something: Safari hii haku~ kitu he didn't profit this
time. (tde)ambulia; (tdk) ambuka; (tdn) ambuana; (tds)ambusha; (tdw) ambuliwa.
ambukiz.a kt [ele] 1 infect: Ugonjwa wa ku~infectious disease. 2 affect sb's
behaviour. (tde)ambukizia; (tdk) ambukizika; (tdn)ambukizana; (tdw) ambukizwa. ambukizo nm.
amdelahane nm [i-/zi-] soft silk.
ameta* nm [i-/zi-] ammeter. (Kng)
amfetamini* [i-/zi-] amphetamine. (Kng)
amfibia* nm [i-/zi-] amphibia. (Kla)
ami pia amu nm [a-/wa-] paternal uncle. (Kar)
ami.a* kt [ele] chase away, drive off (birds, pests from a
farm). (tde) amilia; (tdk) amika;(tdn) amiana; (tds) amisha; (tdw) amiwa. (Kar)
amiba* nm [a-/wa-] amoeba. (Kla)
amid.i kt [ele] 1 make decision, decide. 2 depend on. (tde) amidia,
(tden)amidiana,(tdew) amidiwa;(tdk) amidika; (tds) amidisha.
amikto nm [i-/zi-] amice. (Kla)
amil.i* kt [sie] 1 realize, know. 2 manage, bring about, make. 3
work. (tde) amilia, (tden)amiliana, (tdew) amiliwa; (tdk) amilika; (tds)amilisha; (Kar)
amin!* pia amina! kl amen, so be it. (Kar)
amin.i*1 kt [ele] 1 believe. 2 trust, have faith in, put confidence in; entrust. 3
imagine. (tde)aminia, (tden) aminiana, (tdew) aminiwa; (tdk)aminika; (tds) aminisha.
amini2* nm [a-/wa-] sworn friend /relative: Kaka wa ~ a sworn brother. (Kar)
aminifu* kv upright, trustworthy, clean, loyal, straight. mwaminifu nm. (Kar)
aminish.a kt [ele] 1 entrust to/with, commit to the care of. 2 brave through. (tde) aminishia; (tdk)
aminishika; (tdn) aminishana; (tdw)aminishwa.
amir.i1* kt [ele] begin a thing: ~ shule begin a new
school. (tde) amiria, (tden) amiriana,(tdew) amiriwa; (tdk) amirika; (tds) amirisha. (Kar)
amiri2* nm ma- [a-/wa-] commander: ~ jeshi mkuu commander-in-chief. (Kar)
amirik.a kt [sie] be firm, be stable. (tde)amirikia; (tdk) amirikika; (tds) amirikisha.
amirish.a kt [ele] make strong, cause to flourish.(tde) amirishia;
(tdk) amirishika; (tdn)amirishana; (tdw) amirishwa.
amis.a kt [ele] confine a girl at her first monthly period. (tde) amisia; (tdk) amisika; (tdn)amisana;
(tds) amisisha; (tdw) amiswa.
amk.a kt [sie] 1 wake up,get up; be awake. 2 regain consciousness, be alert. 3 be aware. 4
rise.(tde) amkia. (tdk) amkika.
amki.a1 kt [ele] greet, accost, salute. (tdn)amkiana; (tdw) amkiwa.
amki.a2 nm [i-] come before: aliwasili usiku wa ku~ jana she/he arrived the night before yesterday.
amonia* nm [i-] ammonia. (Kng)
ampere* pia ampea nm [i-/zi-] ampere. (Kng)
amplifaya nm [i-/zi-] amplifier.
amrawi nm [i-/zi-] tripping line.
amri nm [i-/zi-] 1 command, order, ordinance, directive, edict. 2 authority, rule: ~ ya serikalistatute. (Kar)
amrish.a kt [ele] give orders;
command. (tde)amrishia; (tdn) amrishana; (tdk) amrishika;(tdw) amrishwa.
amsh.a kt [ele] 1 awaken sb. 2 arouse, enkindle, rouse, stimulate activate, vivify. chamshakinywanm.
amu* taz. ami. (Kar)
amu.a kt [ele] 1 decide, judge, resolve. 2 end a dispute, stop a quarrel. (tde) amulia, (tden)
amuliana, (tdew) amuliwa; (tdk) mulika.mwamuzi mn. uamuzi nm.
amuali nm [i-] plenty of wealth.
amur.u* kt [ele] command, order, charge, enjoin, prescribe, direct. (tde) amuria, (tden)amuriana,
(tdew) amuriwa; (tdk) amurika;(tds) amurisha. amri nm. (Kar)
amz.a kt [ele] greet sb in the
morning. (tde)amzia; (tdk) amzika; (tdn) amzana; (tds)amzisha; (tdw) amzwa.
ana nm (ms) ~ kwa ~ face to face.
anagramu* nm [i-/zi-] anagram. (Kng)
analojia* nm [i-/zi-] analogy. (Kng)
anana1 kv soft, gentle: Upepo mw~ gentle breeze.
anana2 nm [i-/zi-] one sixteenth of a rupee. (Khi)
anamometa* nm [i-/zi-] anemometer. (Kng)
anasa* nm [i-/zi-] 1 pleasure, enjoyment, sensuality. 2 luxury. (Kar)
anatomia* nm [i-/zi-] anatomy. (Kng)
anda.a kt [ele] cater, provide, prepare, brew, put in
order. (tde) andalia, (tdek) andalika,(tden) andaliana, (tdes) andalisha, (tdew)andaliwa. mwandalizi n
m. uandaaji nm.
andam.a kt [ele] 1 succeed, follow: Mtoto anam~ mama yake kila mahali the child follows his mother
every where. 2 begin: Mwezi wa pili ume~ the second month has begun. 3 pester, disturb: Malaria
yanamw~ sana he is often pestered by
malaria. (tde) andamia; (tdk)andamika; (tdn) andamana; (tds) andamisha;(tdw) andamwa.
andaman.a kt [ele] demonstrate; go in procession. (tde) andamania; (tdk)andamanika;
(tds) andamanisha.maandamano nm. uandamaji nm. mwandamizinm. uandamizi nm.
andamizi kv senior: Hakimu mw~ senior magistrate.
andazi nm ma- [li-/ya-] bun, doughnut, fried round sweet bread.
andik.a1 kt [ele] write, pen, chronicle, inscribe, jot sth
down. (tde) andikia; (tdk) andikika;(tdn) andikana; (tds) andikisha. (tdw)andikwa. andishi kv. mwand
ishi nm.mwandiko nm. uandikaji nm. maandishi nm.
andik.a2 kt [ele] lay table for a
meal. (tde)andikia, (tden) andikiana; (tdk) andikika;(tds) andikisha; (tdw) andikwa.
andika3 ~ tashtiti satirize.
andikish.a kt [ele] enrol, register; recruit: ~ uraia naturalize. (tde) andikishia; (tdk)andikishika; (tdn)
andikishana; (tdw) andikishwa.
andishi kv written: Fasihi ~ written literature.
andis.i1 kt [ele] think a lot. 2 direct, show how to do
sth. (tde) andisia, (tden) andisiana,(tdew) andisiwa; (tdk) andisika; (tds)andisisha. mwandisi nm.
andis.i2 kt [sie] relax, enjoy. (tde) andisia; (tdk)andisika; (tds) andisisha.
androjeni* nm [i-/zi-] androgen. (Kng)
anemia* nm anaemia. (Kng)
anerobi* nm [i-/zi-] anaerobe. (Kng)
anga1 nm [i-/zi-] 1 sky: ~ la samawati blue sky. 2 the heavens.
ang.a2 kt [sie] 1 float, levitate, fly. 2 practise witchcraft at
night. (tde) angia, (tden) angiana;(tdk) angika; (tds) angisha.
anga3 kt [ele] count: ~ fedha count
money. (tde)angia, (tden) angiana; (tdk) angika; (tds)angisha; (tdw) angwa.
ang.a4 kt [sie] (katika vyombo vya majini) keep guard, anchor. (tde) angia; (tdk) angika; (tds)angisha.
angaang.a kt [ele] examine, observe.
angalau pia angalao ku although, even though.
angali.a kt [ele] 1 look (at), view. 2 pay attention (to), think, take thought for. 3 be careful, beware. 4
regard, take care of, review, take special note (of), tend: ~ kwa makini nota bene. (tde) angalilia;
(tdk) angalika; (tdn)angaliana; (tds) angaliza; (tdw) angaliwa.angalifu kv. mwangalizi nm.
angalifu kv accurate, canny, careful, crupulous, cautious, circumspect, observant, careful, attentive.
angalili.a kt [sie] consult a soothsayer. (tdn)angaliliana; (tdk) angalilika; (tds) angalilisha.
angam.a kt [sie] be in mid-air, levitate, be suspended: Tiara yake ime~ angani his kite is suspended in
mid-air. (tde) angamia; angamika;(tds) angamisha.
angami.a kt [sie] sink; be destroyed, perish:Watu wali~ baharini people perished in the
sea.(tde) angamilia; (tdk) angamika; (tds)angamiza.
angas.a kt [ele] 1 hold sth back, push back. 2 chase, drive out. (tde)
angasia, (tden) angasiana; (tdk) angasika;(tds) angasisha; (tdw) angaswa.
angati.a kt [ele] carry shoulder high. (tdk)angatika; (tdn) angatiana; (tds) angatisha;(tdw) angatiwa.
angavu kv 1 transparent, limpid, lucent, pellucid, clear (as water), fine. 2 clever, quick witted,
enlightened. 3 bright, luminous, shining, blaze.
angaz.a kt [ele] 1 give light, illuminate, irradiate, shine: Mwezi hu~ usiku the moon shines at night. 2 fix
attention on, look intently (at): ~ macho fix eyes on sth. 3 remain awake and keep watch at night. 4
enlighten, throw light on,
instruct. (tde)angazia, (tden) angaziana; (tdk) angazika;(tdn) angazana; (tdw) angazwa. mwangazanm.
ange kl carefully, ready: Kaa ~ be careful; watch out.
angem.a kt [sie] despair. (tde) angemea; (tdk)angemeka; (tds) angemesha.
angik.a kt [ele] hang, suspend esp. against a wall, tree etc. (tde)
angikia, (tden) angikiana; (tdk) angikika;(tdw) angikwa. mwangiko nm.
anglikana nm anglican. (Kng)
-angu kv my, mine; possessive adjectival root for the first person singular: Kitabu ch~ my book;Nyumba
hii ni y~ this house is mine.
angu.a kt [ele] 1 knock down, throw down. 2 hatch out: ~ mayai hatch out eggs. 3 reduce the size of sth
by chopping off the top. (nh) (i) ~ kiliocry suddenly and loudly, burst out in tears. (2) ~ kicheko laugh
loudly. (tde) angulia, (tdek)
angulika, (tden) anguliana, (tdes) angulisha,(tdew) anguliwa.
anguk.a kt [sie] 1 come down, fall down, drop, crash. 2 lose in a business. 3 fail: Ame~ mitihani yake he
failed his examinations. (tde) angukia,(tden) angukiana, (tdew) angukiwa; (tdk)angukika. anguko nm.
anguki.a kt [ele] 1 fall into/on/ onto. 2 beg for forgiveness, plead. (tdn) angukiana; (tdw)angukiwa.
angus.a kt [sie] make haste, hurry, do sth
fast.(tde) angusia, (tden) angusiana; (tdk)angusika; (tds) angusisha.
angush.a kt [ele] 1 drop. 2 topple, precipitate, spill, tumble, overbalance, overthrow esp a govemment or
a ruler. 3 (ms) let sb down:Umeni~ sana leo you've really let me down today.
(tde) angushia; (tdk) angushika; (tdn)angushana; (tdw) angushwa.
anik.a kt [ele] put out to dry, expose to the sun or air: ~ nguo zako hang out your clothes to
dry.(tde) anikia, (tden) anikiana; (tdk) anikika;(tds) anikisha; (tdw) anikwa.
anis.i1* kt [sie] gratify, give pleasure to, indulge
(in). (tde) anisia, (tden) anisiana, (tdew)anisiwa ;(tdk) anisika; (tds) anisisha. (Kar)
anisi2 kv luxurious; pleasing. (Kar)
anjali nm [i-/zi-] waist belt.
anjaz.a kt [ele] extend, expand, spread. (tde)anjazia; (tdk) anjazika; (tds) anjazisha; (tdw)anjazwa.
ankra nm [i-/zi-] invoice, bill of sale.
ansari nm [a-/wa-] humanitarian.
Antaktiki* nm [i-] Antarctic. (Kng)
antena* nm [i-/zi-] antenna. (Kng)
anthropolojia* nm [i-/zi-] anthropology. (Kng)
antifona* nm [i-/zi-] antiphon. (Kng)
antijeni* nm [i-/zi-] antigen. (Kng)
antiseptiki* nm [i-/zi-] antiseptic. (Kng)
antitoksini* nm [i-/zi-] antitoxin. (Kng)
anu.a kt [ele] take out of the sun, air, rain. (tde)anulia, (tden) anuliana, (tdew) anuliwa; (tdk)anuka;
(tds) anusha.
anuk.a kt [sie] stop raining, clear up: Sasa kume~ it has stopped raining and it is clear again.
anuai* kv various. (Kar)
anwani* nm [i-/zi-] address (of a letter): Nipatie ~ yako give me your address. (Kar)
anz.a kt [ele] start, begin, initiate, launch, commence: ~ kuimba start singing; ~ na begin
with. (tde) anzia; (tdk) anzika; (tdn) anzana;(tds) anzisha; (tdw) anzwa. mwanzo nm.mwanzilishi nm.
anzali* nm [a-/wa-] good for nothing, a despised person. (Kar)
anzi.a kt [sie] emanate.
anzish.a kt [ele] actuate, begin, commence, constitute, establish, initiate. (tde) anzishia; (tdk)anzishika;
(tdw) anzishwa.
-ao kv their, theirs (possessive adjectival root for the third person plural): Mtoto w~ their child;Kitabu hiki
ni ch~ this book is theirs.
aorta* nm [i-/zi-] aorta . (Kng)
ap.a kt [sie] swear, take an oath. (tde) apia,(tden) apiana; (tdk) apika; (tds) apisha.
apish.a kt [ele] administer an oath. (tde)apishia; (tdk) apishika; (tdn) apishana; (tdw)apishwa.
apiz.a kt [ele] curse, damn, imprecate, execrate. (tde) apizia; (tdk) apizika; (tdn) apizana; (tdw)apizwa.
apizo nm ma- [li-/ya-] curse, imprecation.
apostrofi* nm ma- [li-/ya-] apostrophe. (Kng)
aprikoti* nm ma- [li-/ya-] apricot. (Kng)
Aprili* nm [u-/i-] April. (Kng)
aproni* nm [i-/zi-] apron. (Kng)
apu.a* kt [ele] 1 break an oath. 2 retract an oath: Kuapa na ku~ vowing and then retracting the oath.
araka* nm [i-/zi-] arrack, a distilled liquor usually from aniseed drunk in the Middle East.
araknida* nm [i-/zi-] arachid. (Kng)
arbuni* nm [i-/zi-] down payment, deposit. (Kar)
ardhi* nm [i-/zi-] land; soil. (Kar)
ardhia* nm [i-/zi-] wharfage, port tax. (Kar)
ardhilhali nm [i-/zi-] 1 application. 2 resolutions.
ari* nm [i-/zi-] zeal, ethusiasm, eagerness, initiative, spirit. (Kar)
aria nm [i-/zi-] part of something; bunch.
ardha nm [i-/zi-] job application.
aridh.i1* kt [ele] annoy or
disturb. (tde) aridhia,(tden) aridhiana, (tdew) aridhiwa; (tdk)aridhika; (tds) aridhisha. (Kar)
aridhi.a kt [ele] state. (tde) aridhilia; (tdk)aridhika; (tdn) aridhiana; (tds) aridhisha; (tdw) aridhiwa.
arifi.a kt [sie] bid (cards). (tde) arifilia; (tdk)arifika; (tds) arifisha.
arif.u* kt [ele] inform, tell, declare, explain, notice, predicate.
(tde) arifia, (tden) arifiana,(tdew) arifiwa; (tdk) arifika, muarifu nm. (Kar)
arifiwa* kv well informed: Mtu ~ a well informed person. (Kar)
arihami* nm [a-/wa-] maternal relative. (Kar)
arijojo kl go astray, out of control, aimlessly.
ariki nm [i-/zi-] essence.
Arkadia nm [i-/zi-] Arcadia. (Kng)
armada* nm [i-/zi-] armada. (Kng)
armadilo* nm [i-/zi-] armadillo. (Kng)
arshi1* nm [i-/zi-] compensation for causing somebody to bleed. (Kar)
arshi2* nm [i-/zi-] 1 Gods' throne. 2 throne of the ruler. (Kar)
aruba* kv [i-/zi-] four. (Kar)
arubaini* nm [i-/zi-] 1 forty. 2 period of forty days after a woman has given birth. 3 commemoration held
within forty days after somebody's death. (Kar)
arubatashara* nm [i-/zi-] fourteen. (Kar)
arubaishirini* nm [i-/zi-] twenty four. (Kar)
arubii nm [i-/zi-] fast, quick, rapid: Mwendo wa ~ fast speed.
arufu nm [i-/zi-] mane.
arudhi nm [i-/zi-] prosody.
arusi* pia harusi nm [i-/zi-] nuptials, wedding ceremony. (Kar)
arzaki* nm [i-] plenty of fortune. (Kar)
as.a1* kt [ele] warn, forbid. (tde) asia; (tdk)asika; (tdn) asana; (tds) asisha; (tdw) aswa. (Kar)
asa2 nm [i-/zi-] staff, walking stick.
asaa* ku (hutumika kuonyesha matumaini) may be, in case: ~ Mungu akinijalia if God grants me. (Kar)
asadi nm [a-/wa-] 1 lion. 2 hero/ heroine.
asali* nm [i-/zi-] honey: ~ ya miwa sugarcane syrup; ~ ya nyuki bee honey. (Kar)
asante!* ki thank you: ~ sana thank you very much. (Kar)
asasi1 nm [i-/zi-] the begining, or the essence of something.
asasi2 nm [i-/zi-] institution.
asbesto* nm [i-/zi-] asbestos. (Kng)
asfari kv yellow.
ashakum* pia hashakum ki word used before mentioning something vulgar or shameful. (Kar)
ashara* nm ten. (Kar)
asherati* nm [a-/wa-] prostitute. (Kar)
ashik.i1* kt [ele] have a passion for something (usu in the sexual sense), be enamoured of/with, be in love
with. (tde) ashikia, (tden) ashikiana,(tdew) ashikiwa; (tdk) ashikika; (tds)ashikisha. (Kar)
ashiki2* nm ma- [a-/wa-] concupiscence, libido, strong desire, affection, fondness: ~ wa mpirafootball
fanatic: Fulani ni ~ wa senema so and so likes movies very much. (Kar)
ashirafu* kv exalted, grand, glorious. (Kar)
ashiri.a* kt [ele] 1 signal to, make a sign, semaphore, gesticulate, spell, indicate by sign. 2 betoken: ~ kwa
kugusa nudge. (tdk) ashirika; (tdn) ashiriana; (tds) ashirisha; (tdw)
ashiriwa. (Kar)
ashikirimu* nm [i-/zi-] ice cream. (Kng)
ashiya nm [i-/zi-] sunset, evening: Mfukize bukrata wa ~ light his evening incense.
ashukuri* nm plural for sahari.
as.i* kt [ele] 1 rebel, defy, infringe, insubordinate, recusant, renegade, revolt, kick over the traces, resist
an order, disobey, betray, defect, fail to carry out instructions. 2
bolshy.(tde) asia; (tdn) asiana; (tdk) asika; (tds)asisha; (tdw) asiwa. maasi nm. mwasi nm.uasi nm.
(Kar)
asidi* nm [i-/zi-] acid: ~ kaboliki carbolic acid. (Kng)
asighari kv small.
asilani kl (hutumika kutilia mkazo kukataa) never, not at all: Sitakwenda kwake ~ I will never go to his
place.
asili1* nm [i-/zi-] 1 nucleus, origin, birth, bottom:Gundua ~ ya jambo go to the bottom of the issue. 2 a
person's inborn behaviour/ character. 3 essence, genesis, rise, root, source of something. 4 (hesabu)
divisor, common factor. (nh) Hana ~ wala fasili he is nothing. 5 fundamental. 6 property. (Kar)
asili2 kl never.
asilikumi nm [i-/zi-] one tenth, decimal.
asilimia nm [i-/zi-] percentage: ~ ishirini twenty percent.
asira1 nm [a-/wa-] war captive.
asira2 nm [i-/zi-] something extracted of its oil, taste and smell.
asiria kv modern, up to date. nm a modern person.
asis.i kt [ele] found, start, commence, begin, establish,
plant. (tde) asisia, (tden) asisiana,(tdew) asisiwa; (tdk) asisika; (tds) asisisha.mwasisi nm.
asiya nm 1 [i-/zi-] 1 a portion or part of a thing; remainder. 2 symptoms.
askari1 nm [a-/wa-] 1 soldier. 2 guard: ~ jeshisoldier; ~ wa doria
police patrol; ~ kanzu plain clothes police; ~ polisi policeman; ~ wa farasi hussar.
askari2 nm [a-/wa-] ascar. (Kng)
askofu nm [a-/wa-] bishop, prelate.
asmini nm [li-/ya-] jasmine.
asparaga* nm [i-/zi-] asparagus. (Kng)
aspireta* nm [i-/zi-] aspirator. (Kng)
asprini* nm [i-/zi-] aspirin. (Kng)
asteaste* kl slowly, not in a hurry. (Khi)
asteroidi* nm [i-/zi-] asteroid. (Kng)
astrolabu* nm [i-/zi-] astrolabe. (Kng)
asubuhi nm [i-/zi-] morning.
asusa nm [i-/zi-] (kwa chakula) bites, snack.
atami.a kt [ele] sit on eggs, incubate,
brood.(tdk) atamika; (tdn) atamiana; (tds) atamisha;(tdw) atamiwa.
ateri* nm [i-/zi-] artery. (Kng)
athari* nm [i-/zi-] effect, result, impact, prejudice. (Kar)
athir.i kt [ele] 1 effect, infect act: Hii dawa inaathiri moyo this medicine acts upon the heart. 2 convince
someone to do something. 3 count
against. (tde) athiria, (tden) athiriana, (tdew)athiriwa; (tdk) athirika; (tds) athirisha.
ati! pia eti! ki (kuvuta usikivu) hey; (kuashiria shaka) indeed! hah!
atia nm [i-/zi-] 1 gift, present. 2 talent.
atib.u kt [ele] criticize,
condemn. (tde) atibia,(tden) atibiana, (tdew) atibiwa; (tdk) atibika;(tds) atibisha.
atifali nm [a-/wa-] children.
atik.a kt [ele] transplant. (tde) atikia, (tden)atikiana; (tdk) atikika; (tds) atikisha; (tdw)atikwa.
atil.i kt [ele] waste time: Wakati ni mali si vizuri kuu~ time is money it is not proper to waste
it. (tde) atilia, (tden) atiliana, (tdew)atiliwa; (tdk) atilika; (tds) atilisha.
atilik.a* kt [sie] 1 be injured, be deformed as a result of illness or accident. 2 be spoilt, be damaged, totter
in a state of disrepair: Nyumba isipotumika ita~ when a house is not in use it will begin to
totter. (tde) atilikia; (tdk) atilikika;(tds) atilikisha. (Kar)
atlasi1* nm [i-/zi-] satin. (Kar)
atlasi2* nm [i-/zi-] atlas. (Kng)
atomiki* nm [i-/zi-] atomic: bomu la ~ atomic bomb. (Kng)
atomu* nm [i-/zi-] atom. (Kng)
atu.a kt [ele] surprise, shock: Habari za kifo chake zimeni~ moyo news of his death has shocked
me. (tde) atulia, (tdew) atuliwa; (tdk)atuka; (tdn) atuana; (tds) atusha.
au ku or: Chukua hiki ~ kile take this or that.
au.a kt [ele] 1 investigate carefully, inspect, examine, survey, 2 make out boundaries. 3 follow footsteps.
4 give fruits, produce. 5 (kwa mwanamke aliyejifungua) cleanse. 6
demarcate.(tde) aulia, (tdek) aulika, (tdew) auliwa; (tdn)auana; (tds) ausha.
aula* kv better, superior: Si ~ it is not good. nmpriority. (Kar)
auladi* nm [a-/wa-] male children. (Kar)
aun.i1* kt [ele] give assistance;
help. (tde)aunia, (tden) auniana, (tdew) auniwa; (tdk)aunika; (tds) aunisha. (Kar)
auni2 nm [u-/i-] assistance, help, subserve.
aunsi* nm [i-/zi-] ounce. (Kng)
aushi* nm [i-/zi-] for life, standing, permanent:Nguo za ~ permanent. (Kar)
auta nm [i-/zi-] house, residence.
aviz.a kt [ele] assist. (tde) avizia; (tdk) avizika;(tdn) avizana; (tds) avizisha; (tdw) avizwa.
avy.a kt [ele] 1 abort. 2 squander: ~ mali be extravagant; ~ fedha spend wastefully.
aw.a kt [ele] sweat. (tdn) awia, (tden) awiana,(tdew) awiwa; (tdk) awika; (tds) awisha.
awali* nm [i-/zi-] 1 first. 2 origin, cause. 3 above: Kama ilivyosemwa ~ as stated before. (Kar)
awamu nm [i-/zi-] phase.
awesia nm [li-/ya-] small ship of Oman with one or two masts, perpendicular stem and stern, now
obsolete.
aya* nm [i-/zi-] paragraph. (Kar)
ayali* nm [i-/zi-] family. (Kar)
ayami kv many: Siku ~ many days.
ayari1* nm ma- [a-/wa-] cheat, rogue, humbug, impostor, knave. (Kar)
ayari2* nm [i-/zi-] tackle, anchor rope. (Kar)
azali* kv eternal. (Kar)
azim.a1 kt [ele] borrow, lend. (tde)
azmamu

azimia, (tden) azimiana; (tdn)


azimana; (tdk) azimika; (tds) azimisha; (tdw)azimwa.
azima2 nm [i-/zi-] charm, amulet.
azimio nm [li-/ya-] declaration.
azim.u1* kt [ele] prepare a charm or talisman.(tde) azimia, (tden) azimiana; (tdk) azimika;
((tds) azimisha. (tdw) azimwa. (Kar)
azim.u2 kt [ele] decide, intend premeditate, resoleve. (tde) azimia, (tden) azimiana,
(tdew)azimiwa; (tdk) azimika; (tds) azimisha; (tdw)
azimwa.
azir.i kt [ele] disrespect, disgrace, degrade, disparage. (tde) aziria,
(tden)aziriana,(tdew)aziriwa;(tdk) azirika; (tds) azirisha. (Kar)
azizi1* nm [ki-/vi-] valuable thing, something rare, souvenir, rarity, treasure. (Kar)
azizi2* pia laazizi nm [li-/ya-] lover. (Kar)
azma nm [i-/zi-] intention; desire, purpose.
azmamu taz. zimamu
B
1*
baa nm ma- [li-/ya-] evil, disaster,calamity, misfortune, danger, plague. (Kar)
baa2* nm [i-/zi-] bar, pub: ~ ndogo bistro. (Kng)
baa3 nm [i-/zi-] scapegrace.
baada* (ya) kl after: ~ ya mhadhara after the lecture. (mt) ~ ya dhiki faraja every cloud has a silver
lining. (Kar)
baadaye* kl thereafter, afterwards, then, later (on). (Kar)
baadhi* (ya) nm 1 some (of), a selection (of), a section (of), a portion (of): ~ ya bidhaa some of the
goods; ~ ya watu some of the people. 2 area, location: ~ za Manzese in/around Manzese area. (Kar)
baath.i* kt [sie] 1 resurrect, raise up: Siku ya ku~wa the day of general resurrection, the day of judgement.
2 be ordained, be conferred with apostleship: Ku~wa kwa mtume to confer apostleship (to the prophet).
(tdew) baathiwa.ubaathi nm. (Kar)
baba nm [a-/wa-] father, (zamani) sire: ~ wa kambo stepfather; B~ wa Taifa the Father of the
Nation; ~Mtakatifu the Pope, ~ KrismasiFather Christmas/Santa Claus. ubaba nm.
babadu.a kt [ele] 1 disfigure, distort, twist, peel off. 2 detach, break apart. (tde) babadulia,
(tdew) babaduliwa; (tdk) babaduka; (tdn)babaduana; (tds) babadusha.
babaifu kv hesitant, confused.
babaik.a kt [sie] 1 be confused (in one's speech), stutter, hesitate, be mesmerized. 2 dream aloud while
asleep. (tde) babaikia, (tden)babaikiana, (tdew) babaikiwa;
(tdk)babaikika; (tds) babaikisha. babaiko nm.ubabaikaji nm. mbabaishi nm.
babaish.a kt [ele/sie] 1 confuse. 2
pretend, beat about the bush. (tde) babaishia; (tdk) babaishika; (tdn)
babaishana; (tdw) babaishwa.
babaje nm ma- [li-/ya-] beche-de-mer, large sea slug.
babak.a kt [sie] argue, dispute. (tde) babakia, (tden) babakiana, (tdew) babakiwa; (tdk)babakika;
(tds) babakisha.
babakrismasi nm [a-/wa-] father christmas.
babat.a kt [ele] beat lightly. (tde) babatia; (tdk)babatika; (tdn) babatana; (tds) babatisha;
(tdw) babatwa.
babatan.a kt [sie] stick together. (tde)babatania; (tdk) babatanika; (tds)babatanisha.
babatu.a kt [ele] 1 disfigure, disform. 2 separate by force. (tde) babatulia, (tdew) babatuliwa;
(tdk) babatuka; (tdn) babatuana; (tds)babatusha.
babe kv giant.
babeli nm [i-] Mnara wa ~ the Tower of Babel.
babewana pia babewatoto nm ma- [a-/wa-] owl widely believed to be a bad omen.
babi.a kt [ele] fumble; beat about the bush. (tde)babilia; (tdk) babika;
(tdn) babiana; (tds)babisha; (tdw) babiwa.
babu1 nm ma- [a-/wa-] 1 grandfather. 2 ancestor, respectable name given to an old man, patriarch,
progenitor. 3 call used among women friends. 4 male leader of a women's dancing group; male advisor to
a women's organisation.
babu2* nm [i-/zi-] piece of cloth: ~
pana broad or thick cloth. (Kar)
babu3 nm [u-] child sickness.
babu4 nm [i-/zi-] chapter (of a book).
babu.a kt [ele] 1 scald, peal off skin as with fire, hot water or illness. 2 char superficially, singe. 3
(colloq) slap, box someone's ears. (tde) babulia, (tdew) babuliwa; (tdk) babuka; (tdn) babuana;
(tds) babusha.
bacha nm ma- [li-/ya-] shelf in a wall.
bada nm [li-] stiff porridge prepared from fermented cassava flour.
badala

badala* (ya) kl instead of, on behalf of: Alifanya kazi ~ yangu he did the work on my behalf. (Kar)
badamu nm [i-/zi-] almond.
Badani nm [i-/zi-] 1 front or back piece of a calico gown. 2 body, trunk.
Badhir.i kt [ele] embezzle, squander, dissipate. (tde) badhiria, (tden) badhiriana, (tdew)badhiriwa;
(tdk) badhirika; (tds) badhirisha.Ubadhirifu nm.
badhirifu kv extravagant, wasteful, improvident.
Badil.i* kt [ele] 1 substitute, adapt, inflect, change: ~ zamu change guard. 2 (bidhaa) exchange, barter: ~
fedha change money (into smaller units or another currency). (tde) badilia, (tden) badiliana,
(tdew) badiliwa; (tdk)badilika; (tds) badilisha. Badilifu kv. (Kar)
badilish.a kt [ele] exchange. (tde) badilishia; (tdk) badilishika; (tdn) badilishana; (tdw)badilishwa.
Badiri* nm 1 full moon. 2 (word applied to) various celestial phenomena and omens. (Kar)
badisi nm [i-/zi-] corsage.
Bado* kl not yet, still: Hajaenda ~? Hasn’t he/she gone yet? ~ yupo hapa he’s still here; ~ kidogo not yet.
(Kar)
bafa* nm [i-/zi-] buffer. (Kng)
bafe1 nm [a-/wa-] puff-adder.
Bafe2* nm [i-/zi-] buffet. (Kng)
bafta* nm [i-/zi-] calico; lawn. (Kar)
bafu nm ma- [li-/ya-] 1 bathroom. 2 bathtub: ~ la mvuke sauna.
Baghala1* nm [i-/zi-] ornamented dhow; brig. (Kaj)
baghala2* nm [a-/wa-] mule. (Kar)
baghami* nm [a-/wa-] idiot, fool, a stupid person. (Kar)
bagu.a kt [ele] 1 separate. 2 discriminate against, segregate. (tde) bagulia, (tdek) bagulika,
(tdew) baguliwa; (tdn) baguana; (tds)bagusha. Mbaguzi nm. ubaguzi nm.
bahaimu nm ma- [a-/wa-] 1 four-
baibui

legged animal. 2 good-for-nothing fellow.


bahaluli nm ma- [a-/wa-] stupid person.
bahameli* nm [i-/zi-] velvet. (Kar)
bahari* nm [i-/zi-] 1 ocean, sea. 2
(ushairi) the deep: B~ ya Hindi Indian Ocean; B~ ya Sham Red Sea. 3 (fig) vast and extensive:Elimu ni
~ knowledge is vast; Usawa wa ~ sea level; ~ inakupwa the sea is ebbing. (Kar)
baharia* nm ma- [a-/wa-] sailor, seaman, blue-jacket, matelot, member of a ship's crew. (Kar)
bahasa* kv cheap, inexpensive. (Kar)
bahasha* nm [i-/zi-] 1 envelope. 2 satchel, packet; a small parcel. (Ktu)
bahashik.a kt [sie] 1 be perplexed, be worried. 2 fail to reach decision on what to do. (tde)bahashikia;
(tdk) bahashikika; (tds)bahashikisha.
bahashishi* nm [i-/zi-] gratuity; baksheesh, douceur, tip. (Kar)
bahati* nm [i-/zi-] 1 luck, fortune, chance: ~ nzuri good luck, ~ kubwa bonanza, pata ~ be fortunate. 2
pure luck: ~ ya mtende fantastic luck; Kwa ~ by chance. 3 lottery: ~ nasibu ya taifa national lottery. (Kaj)
bahatish.a kt [ele] hazard. (tde) bahatishia, (tden) bahatishiana; (tdk) bahatishika; (tdw)bahatishwa.
bahatisho nm ma- [li-/ya-] adventurism.
bahau nm ma- [a-/wa-] fool, idiot, imbecile.
bahili* nm [a-/wa-] miser, niggard, tight-fisted person. kv illiberal, stingy, ungenerous. ubahilinm. (Kar)
bai kt [ele] 1 elect sb for a leadership position. 2 support, be on the side of sb. (tde) bailia, (tden)bailiana,
(tdew) bailiwa; (tdk) baika; (tds)baisha.
baibui nm ma- [li-/ya-] purdah (black
garment worn by Moslem women on baidhati

top of other clothes).


baidhati* kv (mwanamke) fair skin and beautiful. (Kar)
baidi* kl far, distant: Anakaa ~ na hapa he lives far from here. kv unrelated: Huyu si ndugu yetu, ni mtu
~ he is unrelated to us. (Kar)
baidik.a kt [sie] be isolated; be separated, keep aloof/apart. (tde) baidikia; (tdk) baidikika;
(tds) baidikisha.
baina* (ya) ku 1 either or: Chagua ~
ya vitu hivi viwili choose either or. 2
among, amid, amidst: Alikuwa ~ ya waliohudhuria he was among those who attended. 3 between: ~ ya
Moshi na Arushabetween Moshi and Arusha. 4 inter: ~ ya mataifa international (Kar)
bain.i kt [ele] realize, recognize: Haku~ jambo hili mapema she didn't realize this fact early enough.
(tde) bainia, (tden) bainiana, (tdew)bainiwa; (tdk) bainika; (tds) bainisha.
bainifu kv evident, distinguishable, recognizable:Sifa ~ distinctive features. (Kar)
bainik.a kt [sie] be evident, be obvious, transpire: Sasa ime~ kuwa huyu ni mgonjwa it is now evident that
he is ill. (tde) bainikia.
bainish.a kt [ele] clarify, differentiate, bare. (tde)bainishia; (tdk) bainishika; (tdn) bainishana;
(tdw) bainishwa.
bairi* nm [a-/wa-] camel. (Kar)
baisani* nm [a-/wa-] bison. (Kng)
baiskeli* nm [i-/zi-] bicycle, (hist) velocipede. (Kng)
baiti* nm [i-/zi-] house. (Kar)
bajeti* nm [i-/zi-] budget. (Kng)
bajia* nm [i-/zi-] cake of ground lentils and pepper. (Khi)
baka1 nm ma- [li-/ya-] spot, birth-mark, blemish; scar; blight: Mabaka ya ndui smallpox scars.
bak.a2 kt [ele] rape. (tde) bakia; (tdk) bakika;(tdn) bakana; (tds)
bakisha; (tdw) bakwa. mbakaji nm.
balagha

baka3 nm [a-/wa-] ringworm.


bakaa nm ma- [li-/ya-] 1 remains, remnant. 2 (pesa) balance. (Kar)
bakalhadi nm [i-] viscid sap of a certain tree used as medicine for stomach pains and other disorders.
bakari* nm [a-/wa-] cow. (Kar)
bakarikichwa nm [a-/wa-] (samaki) bullhead.
bakaya nm [a-/wa-] animal of the hyena family who likes to live near water.
baki1* nm ma- [li-/ya-] 1 remainder, residue; balance. 2 (chakula) left-
overs. kv unrelated: Huyo si kaka yake, ni mtu ~ he is not his brother, he is unrelated to him. (Kar)
bak.i2* kt [sie] 1 remain: Hakuna kilicho~nothing remained. 2 stay/be left behind: Watoto wali~
nyumbani the children remained at home. (tde) bakia, (tdew) bakiwa; (tds)bakiza/bakisha. (Kar)
bako nm [i-/zi-] 1 palm (of the hand). 2 handful:Amenipa ~ mbili za njugu she offered me two handfuls of
nuts.
bakoli* nm [i-/zi-] buckle. (Kng)
bakora* nm [i-/zi-] 1 walking-stick (usu. with a crooked handle), crook, malacca cane. 2 stroke with a
stick: Adhabu yao ilikuwa ~ tatu kila mmoja their punishment was three strokes each. 3 apprenticeship
fees (paid by a father to the trade master). (Kar)
bakteria* nm [i-/zi-] bacteria. (Kng)
baku.a kt [ele] 1 take away by force, rob. 2 strike: Alim~ makofi he slapped him. (tde)bakulia,
(tdew) bakuliwa; (tdk) bakuka; (tdn)bakuana; (tds) bakusha.
bakuli* nm ma- [li-/ya-] bowl, a large dip dish:~ la supu soup-tureen. (Kar)
bakunja nm ma- [a-/wa-] careless person.
balaa* nm [i-/zi-] calamity, plague, grief, incubus, misfortune. (Kar)
balagha1* nm [a-/wa-] eloquent balagha

person. (Kar)
balagha2* nm [i-/zi-] rhetoric. (Kar)
balaghamu* nm [zi-] phlegm, sputum. (ms) Toa ~ zako off with your wrath. (Kar)
balari* nm [i-/zi-] chisel. (Kaj)
balasi* nm ma- [li-/ya-] large jar with a narrow neck (usu. used for storing water). (Kar)
balbu* nm [i-/zi-] bulb. (Kng)
bale* nm [i-/zi-] ballet. (Kng)
baleh.e* kt [sie] reach puberty. (tde) balehea; (tdk) baleheka; (tds) balehesha. (Kar)
bali1* ku but, on the contrary. (Kar)
bal.i2 kt [sie] be unconcerned: Sijali wala si~ I don't care.
bali3* nm [i-/zi-] ear-ring. (Khi)
balia* nm [i-/zi-] calamity, misfortune. (Kar)
balighish.a kt [ele] convey words or greetings to sb. (tde) balighishia; (tdk) balighishika;
(tdn)balighishana; (tdw) balighishwa.
balozi* nm ma- [a-/wa-] 1 ambassador, high commissioner: ~ mdogo consul. 2 (siasa Tanzania) ten-cell
leader. ubalozi nm. (Kar)
baluni* nm ma- [li-/ya-] balloon. (Kng)
balungi nm ma- [li-/ya-] grapefruit, shaddock. (Kaj)
bamb.a1 kt [ele] 1 arrest, apprehend, seize, (si rasmi) nab. 2 block, clog: Waandamanaji wali~ barabara
nzima the protestors clogged the street. (tde) bambia; (tdk) bambika; (tdn)bambana; (tdw) bambwa.
bamba2 nm ma- [li-/ya-] 1 (metali,bati) sheet, slab, slat. 2 flat thin piece of anything: ~ la chumaarmour
plate; ~la kisu blade of a knife. 3 bumper. (mt) ~ ni la waume hakuna ~ la mumethere is a counsel of men
but never of one man.
bambam kv precisely. (ms) Mambo ~ everything is O.K.
bambakofi nm [li-] fruit of
mbambakofi.
banang.a

bambany.a kt [ele] 1 repair. 2 fumble. (tde)bambanyia; (tdk) bambanyika; (tdn)bambanyana;


(tds) bambanyisha; (tdw)bambanywa.
bambatu.a kt [ele] detach, peel, strip off. (tde)bambatulia, (tdew) bambatuliwa; (tdk)bambatuka;
(tdn) bambatuana; (tds)bambatusha.
bambik.a kt [sie] soak in water. (tde)bambikia; (tdk) bambikika; (tds) bambikisha.
bambo1 nm [i-/zi-] grooved pointed iron instrument used for drawing samples of grain from a sack. 2
walking-stick.
bambo2 nm ma- [li-/ya-] type of palm leaves used for making mats, baskets
etc. 2 basket made from palm leaves.
bambua1 nm ma- [a-/wa-] fish with a whistle-like mouth.
bambu.a2 kt [ele] strip off, peel off (skin, rind), shell, bare, bark, chip. (tde) bambulia,
(tdew)bambuliwa; (tdk) bambuka; (tdn) bambuana; (tds) bambusha.
bambuti nm [a-/wa-] fish with spines like those of a porcupine.
bamia* nm [i-/zi-] okra, lady's fingers. (Kar)
bamiz.a kt [ele] slam, bang. (tde) bamizia; (tdk)bamizika; (tdn) bamizana; (tdw) bamizwa.
bamvua nm [i-] spring tide.
ban.a kt [ele, sie] 1 press, squeeze, tight. 2 close/fit/clip tightly. 3 stick fast, jam. 4 (si rasmi) clamp down
(on). (ms) ~ matumizi cut down expenses. (tde) bania; (tdk) banika; (tdn)banana; (tds) banisha;
(tdw) banwa. kibanonm. mbano nm.
banan.a kt [sie] be squeezed together, be packed tightly together. (tde) banania; (tdk)bananika;
(tds) bananisha.
banang.a kt [ele] spoil, destroy, devastate, muddle along. (tde) banangia; (tdk) banangika; (tdn)
banangana; (tds) banangisha; (tdw) banati

banangwa.
banati* nm ma- [a-/wa-] girl. (Kar)
banda nm ma- [li-/ya-] shed, barrack, barn, hut; hovel: ~ la farasi stable; ~ la ndege air shed; ~ la
gari garage; ~ la kuku poultry yard. kibandanm.
bandali* nm [i-/zi-] bundle. (Kng)
bandama nm [li-] spleen.
bandari nm [i-/zi-] 1 harbour, port, berth, roadstead. 2 harbour town: Mji wa Arusha si ~Arusha town is
not a harbour. 3 gifts offered to sailors when their master goes on a long journey. (Kaj)
bandi nm ma- [zi-] tack, baste: Piga ~ baste, tack.
bandia* nm [i-/zi-] 1 doll, dummy. 2 imitation.kv artificial, spurious, counterfeit: Noti ~counterfeit (bank)
note. Cheti ~ faked certificate. (Kar)
bandik.a1 kt [ele] 1 stick on, apply, affix, agglutinate, paste: ~ stempu paste a stamp on; ~bendeji apply a
bandage. 2 put/place sth on top of something else: ~ chungu mekoni place a pot on fire. 3 be closely
attached to somebody:Ameji~ kwa fulani he follows him about. (mt) Kaji~ ushehe asiokuwa nao he
pretends to be what he is not. (tde) bandikia, (tden)bandikiana; (tdk) bandikika;
(tds) bandikiza;(tdw) bandikwa.
bandik.a2 kt [ele] make payment by instalment plan. (tde) bandikia; (tdk) bandikika; (tdn)bandikana;
(tds) bandikisha; (tdw) bandikwa.
bandiko nm ma- [li-/ya-] act of sticking together.
bandu nm [li-] splinters from wood/log/tree.
bandu.a kt [ele] detach; peel off; strip off: ~ gome peel off the bark (of a tree). (tde)bandulia,
(tden) banduliana, (tdew)banduliwa; (tdk) banduka; (tdn) banduana; (tds) bandukisha.
banduk.a kt [sie] be detached, be
bano

peeled off, chip away: Viatu vime~ soli the shoe’s soles are detached. (tde) bandukia; (tdk)bandukika;
(tds) bandukisha.
banduru* nm [i-/zi-] bilge, sludge-well. (Kaj)
bang'ang'a nm type of civet-cat.
bangaya nm [i-/zi-] ship's hull under construction.
bangaza1 nm [a-/wa-] watchman.
bangaz.a2 kt [ele] leave the door ajar (in expectation of sth).
bangi* nm [i-] bhang, hashish, Indian hemp, marijuana. (Kaj)
bangili* nm [i-/zi-] bangle, bracelet, armlet. (Khi)
bango1 nm ma- [li-/ya-] stem of a coconut leaf.
bango2 nm ma- [li-/ya-] placard, poster, hoarding.
bango3 nm [li-/ya-] mud guard (of a
car, motor cycle).
bango4 nm [i-/ya-] board: Jalidi kwa ~ bind in cloth boards.
bangu.a kt [ele] shell a nut; crack pods (of nuts). (tde) bangulia, (tden) banguliana, (tdew)banguliwa;
(tdk) banguka; (tds) bangusha.
bangwa nm ma- [ li-/ya] unfinished construction; building under construction.
bani.a kt [ele/sie] be mean, spare, skimp; be frugal (in the negative sense). (tdk) banika; (tdn)baniana;
(tds) banisha; (tdw) baniwa.
baniani* nm ma- [a-/wa-] banian, banyan. (Khi)
banik.a kt [ele] grill; roast, toast, broil. (tde)banikia; (tdk) banikika; (tdn) banikana; (tds)banikisha;
(tdw) banikwa.
banj.a kt [ele] 1 crack; break, split (nuts, firewood etc). 2 strike. 3 (ms) bark up the wrong tree.
(tde) banjia; (tdk) banjika; (tdn) banjana; (tds) banjisha; (tdw) banjwa.
banki nm ma- [li-/ya-] (hasa Kenya) taz. benki.
banjo* nm [i-/zi-] banjo. (Kng)
bano nm ma- [li-/ya-] cramp.
bantamu

bantamu* nm bantam: Uzito wa ~ batam weight.(Kng)


bantu kv bantu.
banu.a kt [ele] unfasten, release (pressure), loosen. (tde) banulia, (tden) banuliana; (tdk)banuka;
(tds) banusha.
banz.a kt [ele] hide (on a limited space): Ji~squeeze oneself (in a limited space).
(tde) banzia;(tdk) banzika; (tdn) banzana; (tds) banzisha; (tdw) banzwa.
bao1 nm ma- 1 board: ~ la kukalia bench; ~ la kuandikia writing board. 2 platform.
bao2 nm ma- [li-/ya-] 1 playing board (e.g. chess board, draughts board): Cheza ~ play chess. 2 diviner's
board: Piga ~ consult a diviner.
bao3 nm ma- [li-/ya-] goal, score (in a ball game): Funga ~ score a goal.
bapa nm ma- [li-/ya-] 1 blade: ~ la
upanga blade of a sword. 2 flat surface: ~ la usobroad forehead. kv splay.
baptisti* nm ma- [a-/wa-] baptist. (Kng)
bara* nm ma- [li-/ya-] 1 continent: ~ la AfrikaAfrican continent. 2 land as opposed to sea: ~ Hindi Indian
subcontinent. 3 hinterland, mainland, up-country: Wao wanaishi ~ they live up-country. (Kar)
barabara1* kl & kv exactly, quite right, slick, accurate, all right, perfect: Uamuzi wake ni ~ his decision is
quite right. (Kaj)
barabara2 nm [i-/zi-] highway, road, street, turnpike, way, avenue: ~ kuu highway, mainroad;~ya
Nyamwezi Nyamwezi Street; ~ ya kuingiliaaccess road.
barabara3 nm [a-/wa-] crowned horn bill.
baradhuli nm ma- [a-/wa-] riff-raffe, blockhead, noodle, numbskull, (si rasmi) slob,
impudent.ubaradhuli nm. (Kar)
barafu* nm [i-/zi-] ice: Reli za ~ ice-
skate. (Kaj)
barazahi

baragumu* nm ma- [li-/ya-] trumpet, clarion, horn, bugle. (Kar)


baraji* nm [i-/zi-] halyard, tripping line, brace. (Kar)
baraka* nm [i-/zi-] 1 blessing, benediction, boon, favour: Alitoa ~ zake he gave his blessing. 2 prosperity,
progress, abundance (of food, harvest): Mwaka huu kuna ~ ya chakula there is plenty of food this
year. (mt) ~ ya Mungu humtononesha mtu one enjoys God's blessings.
bariki kt. ubarikio nm. (Kar)
barakala nm ma- [a-/wa-] servile, flatterer, boot-licker, stooge.
barakinya* nm [i-/zi-] brig, schooner. (Kre)
barakoa* nm [i-/zi-] veil, mask, yashmak. (Kar)
baramaki nm ma- [a-/wa-] 1 show-off; self-conceited person. 2 cunning person.
barangeni* nm ma- [li-/ya-] dhow of two colours. (Kaj)
barasati nm [i-/zi-] coloured dress.
barasi nm [i-] skin disease which leaves black or white patches on the skin.
baraste* nm [i-/zi-] (Zanzibar) ballasted and rolled road, speedway: ~ kuu motor-way. (Kng)
barawaji* nm [i-/zi-] silk shawl worn round the waist. (Kar)
baraza nm [i-/zi-] 1 verandah, living/sitting room, parlour for receiving visitors. 2 council: ~ la Chuo
Kikuu University Council; ~ la Wazee Council of Elders; ~ la Kutunga Sheria Legislative Council;~ la
Mawaziri Council of Ministers, Cabinet; ~ la Usalama Security Council; ~ la WawakilishiHouse of
Representatives; ~ la UsuluhishiReconciliation Council. 3 assembly. 4 college: ~ la makadinali sacred
college/College of Cardinals 5. sitting: ~ refu a long sitting.
barazahi* nm [i-] paradise. (Kar)
bardani

bardani nm [i-] tare.


bar.i1 kt [ele, sie] 1 stay aloof, keep away. 2 separate from, put aside. (tde) baria, (tdew)bariwa;
(tdk) barika; (tds) barisha.
bari2* nm [i-/zi-] barium. (Kng)
baridi* nm [i-] 1 cold, bleak: Vita ~ cold war;Mgomo ~ go slow (strike). 2 chill: Taarifa zilimsababishia
~ mwili mzima the news sent him a chill to the bone. kv 1 not cheerful, impassive, withdrawn, very
quiet: Mapokezi yalikuwa ~ the reception was not cheerful. 2 cool, mild, sweet: Sigara ~ mild
cigarettes; ~ yabisi rheumatism. ubaridi nm. (Kar)
barik.i1 kt [ele] (kwa Mwenyezi Mungu tu) bless, forgive a sinner. (tde) barikia, (tden)barikiana,
(tdew) barikiwa. (Kar)
barik.i2 kt [sie] suffice; be adequate: Chakula kime~ the food sufficed. (tde) barikia, (tdew)barikiwa;
(tdk) barikika; (tds) barikisha.
bariki.a kt [ele] sell at a bargain price. (tdk)barikika; (tdn) barikiana; (tds) barikisha; (tdw) barikiwa.
bariyo nm [i-/zi-] left-overs of the previous day.
bariz.i kt [sie] 1 assemble with others for a chat or leisure talk. 2 relax out of doors; promenade, go for a
walk. (tde) barizia; (tdk) barizika; (tds)barizisha.
barizian.a kt [sie] confront each other in a war. (tde) bariziania; (tdk) barizianika; (tds)barizianisha.
barua* nm [i-/zi-] letter; epistle; note: ~ za ndege air mail; ~ ndogo chit. (Kar)
barubaru nm [a-/wa-] teenager boy, adolescent boy.
baruti* nm [i-/zi-] gun powder, explosives. (Ktu)
basbasi1 nm [i-/zi-] chalk.
basbasi2* nm [i-/zi-] kernel of a nut-meg. (Kar)
basha1* nm ma- [a-/wa-] 1 (mchezo wa
batili

Karata) king. 2 leader of soldiers or man of war. (Kaj)


basha2 nm ma- [a-/wa-] male homosexual, sodomite, bugger, (matusi) sod.
bashasha* nm [i-/zi-] joy, wag, charm. kvaffable, breezy, bubbly, social, jovial. (Kar)
bashir.i* kt [ele] 1 foretell, bode, augur, prophesy. 2 annunciate, proclaim religious news. 3 consult a
fortune teller. (tde) bashiria, (tden)bashiriana, (tdew) bashiriwa; (tdk) bashirika;
(tds) bashirisha. mbashiri nm. (Kar)
basi1 ku then, well, so: ~ ikawa kwamba... then it happened that... ki no more, that is enough: ~!
inatosha no more! it is enough: ~? Is that all?
basi2* nm ma- [li-/ya-] bus, motorcoach. (Kng)
basibasi nm [i-/zi-] mace.
basilika* nm [i-] basilica. (Kng)
baso* nm [a-/wa-] basso. (Kng)
bastola nm [i-/zi-] pistol, revolver.
basua* nm [i-] anxiety, confusion of mind. (Kar)
bata nm ma- [a-/wa-] duck, (watoto) quack-quack.
batabat.a kt [sie] waddle, walk flat
footed. kv flat-footed.
bata bukini nm ma- [a-/wa-] goose.
batamwitu nm ma [a-/wa-] wild duck.
batamzinga nm ma- [a-/wa-] turkey.
batalioni* nm [i-/zi-] battalion. (Kng)
batela nm ma- [li-/ya-] ship with one perpendicular mast.
bati* nm ma- 1 white hard metal. 2 sheet, tin. 3 galvanized iron, corrugated iron: Ezeka kwa ~roof with
corrugated iron sheets. (Kar, Khi)
batiki* nm [i-/zi-] batik. (Kng)
batil.i1* kt [ele] annul, cancel, revoke. (tde)batilia, (tden) batiliana, (tdew) batiliwa; (tdk)batilika;
(tds) batilisha.
batili2* [i-/zi-] nm, annulment; invalid.
kv null and void, revoked: Sheria hii batilish.a

ni ~ the law is null and void. batilifu kv. (Kar)


batilish.a* kt [ele] annul, adeem, disappoint, overrule. abrogate, nullify, revoke. (tde)batilishia;
(tdk) batilishika; (tdn) batilishana; (tdw) batilishwa. batilisho nm. (Kar)
batini* nm [i-/zi-] 1 belly. 2 innermost thoughts/intentions. (Kar)
batinilhuti* nm [i-/zi-] 1 (elimu anga) small stars forming the shape of a fish. 2 shining star used as a
decoration on a piece of cloth. 3 andromeda. (Kar)
batisfia* nm [i-/zi-] bathysphere. (Kng)
batiz.a* kt [ele] baptize. (tde) batizia; (tdk)batizika;
(tdn) batizana; (tdw) batizwa. batizonm. ubatizo nm. (Kng)
batli* nm [i-/zi-] log book. (Kar)
bato nm ma- [li-/ya-] ringworm.
batobato1 nm ma- [li-/ya-] 1 open flat ground. 2 dancing place.
batobato2 nm ma- [li-/ya-] (mifugo) coloured spots/strips on the body of an animal: Kuku wa ma~ spotted
chicken.
batobato3 nm ma- [li-/ya-] duck movement, toddling: Mtu mwenye ~ person who toddles, splay-footed
person.
batu.a kt [sie] toddle; waddle. (tde) batulia; (tdk) batuka; (tds) batusha.
batuk.a kt [sie] shout. (tde) batukia; (tdk)batukika; (tds) batukisha.
batuli nm [a-/wa-] virgin.
bau.a kt [sie] urinate, pass water. (tde) baulia, (tdew) bauliwa; (tdk) bauka; (tds) bausha.
baura* nm [i-/zi-] anchor with two flukes. (Kng)
bawa pia ubawa nm ma- [li-/ya-] 1 wing. 2 anything with similar shape.
bawaba* nm [i-/zi-] hinge. (Kar)
bawabu* nm ma- [a-/wa-] door-keeper, commissionaire, porter,
concierge. (Kar)
behewa

bawasiri* nm [i-] piles, haemorrhoids. (Kar)


bawe nm ma- [li-/ya-] coral rock.
bawib.u kt [ele] divide a book into chapters. (tde) bawibia, (tden) bawibiana, (tdew)bawibiwa;
(tdk) bawibika; (tds) bawibisha.
baya* kv bad, ugly, adverse, unacceptable; awful, sinister, wicked: Mtu m~ a wicked/ugly
person: Athari m~ adverse effect. (mt) ~ lako si jema la mwenzako what you own is worth more than what
you don't have.
bayana* nm [i-/zi-] evidence, proof, exhibit. klopenly, patently, publicly. kv transparent. (Kar)
bayani nm [i-] eloquence, rhetoric.
bazazi* nm ma- [a-/wa-] conman. (Kar)
bazoka* nm ma- [li-/ya-] bazooka. (Kng)
beb.a kt [ele] carry, convey, bear: ~ mzigo mzito bear a heavy load. (tde) bebea; (tdk)bebeka;
(tdn) bebana; (tds) bebesha; (tdw)bebwa.
bebe nm ma- [li-/ya-] hollow bone (esp. shoulder and breast bones): Ametoka ma~ he is scrawny.
beberu* nm ma- [a-/wa-] 1 billy-goat. 2 strong man. 3 person who emits a strong offensive odour. 4
imperialist. ubeberu nm. (Khi)
bechi* nm [i-/zi-] batch. (Kng)
bedeni* nm ma- [li-/ya-] double ended south Arabian ship of between 20 and 50 tons; canoe. (Kaj)
bedui* nm ma- [a-/wa-] bedouin; ruthless person. (Kar)
bee! pia abee! ki yes (mainly used by women).
bega nm ma- [li-/ya-] shoulder: ~ kwa ~together in cooperation, collateral.
begi* nm ma- [li-/ya-] bag. (Kng)
behadani* nm [i-/zi-] sticky substance used for dressing women's hair. (Kaj)
behewa1* nm ma- [li-/ya-] 1 roofless
inner court. 2 godown, good's shed. behewa

(Kar)
behewa2* nm ma- [li-/ya-] railway wagon: ~ la chakula buffet car; ~ la abiria passengers' compartment; ~
la breki brake van. (Kar)
bei* nm [i-/zi-] 1 price, cost: Piga ~ sell sth;Patana ~ negotiate price; Tia ~ fix price for sth. 2 value: Kitu
hiki hakina ~ this thing is valueless. (Kar)
beji* nm [i-/zi-] badge. (Kng)
beki* nm ma- [a-/wa-] (mpira) defender, back. (Kng)
beku nm ma- [li-/ya-] old winnowing basket.
beku.a1 kt [ele] 1 keep off, ward off: ~ nzi keep off flies. 2 counteract, hit back, receive and return a
blow/ball: Aliu~ mpira he hit back the ball. 3 knock off overflowing contents from a full measure: ~
mchele katika pishi knock off the overflowing rice from a full measure. (tde)bekulia, (tdew) bekuliwa;
(tdk) bekuka; (tdn)bekuana; (tds) bekusha.
beku.a2 kt [ele] grab, seize. (tde) bekulia, (tdew) bekuliwa; (tdk) bekuka; (tdn)bekuana; (tds) bekusha.
belele kl excessively, plenty, abundantly.
beleng.a kt [sie] strut, show-off, walk proudly. (tde) belengea; (tdk) belengeka; (tds)belengesha.
beleshi nm ma- [li-/ya-] spade; shovel.
bemb.a kt [ele] 1 pry, wheedle. 2 coax, cajole, entice, coquette, philander, wheedle, allure, seduce.
(tde) bembea; (tdk) bembeka; (tdn)bembana; (tds) bembesha; (tdw) bembwa.
bembe1 nm ma- [li-/ya-] foodstuffs sent to an individual as a present.
bembe2 kv skittish.
bembe.a1 kt [sie] swing, rock, oscillate: Kiti cha ku~ oscillating chair. (tde) bembelea; (tdk)bembeka;
(tds) bembesha.
bembea2 pia pembea nm ma- [li-/ya-]
beramu

swing, seesaw.
bembelez.a kt [ele] 1 soothe/ blandish/mollify/calm/quieten sb. 2 coax/lull sb to do sth, wheedle, woo.
(nh) ~ macho entice the opposite sex by facial expressions. (tde)bembelezea;
(tdk) bembelezeka; (tdn)bembelezana; (tdw) bembelezwa.
bembezi kv sultry.
benchi* nm ma- [li-/ya-] bench. (Kng)
bendeji* nm [i-/zi-] bandage. (Kng)
bendera* nm [i-/zi-] flag, standard, banner :Pandisha/tweka ~ hoist a flag; Shusha ~ lower a
flag; Mshika ~ standard bearer. (mt) ~ hufuata upepo person of no principles, opportunist. (Kar)
bendi* nm [i-/zi-] band: ~ ya matarumbetabrass band. (Kng)
bene nm [a-/wa-] scapegoat.
beneti* nm [i-/zi-] bayonet. (Kng)
beni* nm [i-/zi-] 1 band: ~ ya polisi police band. 2 traditional street dance. (Kng)
benibeni* kv askew, crocked, awry. (Kar)
benju.a kt [ele] reduce the length of a dress. (tde) benjulia, (tden) benjuliana, (tdew)benjuliwa;
(tdk) benjuka; (tds) benjusha.
benki* nm [i-/zi-] bank: ~ ya Biashara Bank of Commerce; ~ Kuu Central Bank; ~ ya DuniaWorld
Bank; ~ ya damu blood bank. (Kng)
benu.a kt [ele] make sth protrude or bulge out or stick out: ~ kifua stick out the chest. (tde)benulia;
(tdk) benuka; (tds) benusha; (tdw)benuliwa.
benzini* nm [i-] benzine. (Kng)
bepari* nm ma- [a-/wa-] capitalist: ~ uchwarapetty bourgeois. (Khi)
ber.a1 kt [ele] disdain, snub. (tde) berea; (tdk)bereka; (tdn) berana; (tds) beresha; (tdw)berwa.
bera2 nm [i-/zi-] case (for cigarettes/matches etc).
beramu* nm [i-/zi-] flag, banner. beregez.a

(Kre)
beregez.a kt [ele/sie] beat about the bush, avoid a question intentionally. (tde) beregezea;
(tdk)beregezeka; (tds) beregezesha; (tdw)beregezwa.
bereti* nm [i-/zi-] beret. (Kng)
bereu* nm [i-/zi-] 1 tar, pitch. 2 oil used to protect a vessel from leaking. (Kre)
beriberi* nm [i-] beriberi. (Kng)
beseni* nm ma- [li-/ya-] basin, tub. (Kng)
besera* nm ma- [i-/zi-] frame for mosquito net. (Khi)
besi* nm [i-] 1 bass: Gita la ~ bass guitar. 2 (kemia) base. (Kng)
bet.a1 kt [ele] bend, turn: ~ kidole bend a finger. (tde) betea; (tdk) beteka; (tdn) betana; (tds)betesha;
(tdw) betwa.
beta*2 nm [i-] beta : Miali ya ~ beta rays. (Kng)
beti nm ma- [li-/ya-] soldier's pouch.
betili nm [i-/zi-] two masted vessel.
betri* nm [i-/zi-] battery. (Kng)
betu.a kt [ele] (mpira) cut, punt, slice, snick. (tde) betulia, (tdew) betuliwa; (tdk) betuka; (tdn) betuana;
(tds) betusha.
beu.a kt [ele] disdain, spurn, sniff at, deride, scorch. (tde) beulia; (tdk) beuka; (tdn)beuana;
(tds) beusha.
bez.a kt [ele] scorn, disdain, ridicule, deride, (si rasmi) pooh-pooh, slight. (tde) bezea; (tdk)bezeka;
(tdn) bezana; (tds) bezesha; (tdw)bezwa. bezo nm.
bi* nm miss: ~ Ashura miss Ashura. (Kar)
bia1* nm agreement, cooperation: Kula ~cooperate. ubia nm. (Kar)
bia2* nm [i-/zi-] beer. (Kng)
biabi.a kt [sie] work diligently/ vigorously. (tde)biabilia; (tdk) biabika; (tds) biabisha.
biashara nm [i-/zi-] trade, commerce, business:~ ya jumla wholesale trade; ~ ya rejareja retail business.
(mt) ~ haigombi business is negotiable.
bidiish.a

biarusi nm ma- [a-/wa-] bride.


bibi1 nm [a-/wa-] grandmother.
bibi2* nm ma- [a-/wa-] 1 lady, senõrita, memsahib, madam: ~ mpambe lady-in-waiting. 2 Mrs, wife (of).
3 mistress, concubine. 4 the queen (in a pack of playing cards). kibibi nm. (Kaj)
bibidu.a kt [ele] twist lower lip as a sign of disdain or contempt, pout. (tde) bibidulia, (tdew) bibiduliwa;
(tdk) bibiduka; (tds)bibidusha.
Biblia* nm [i-/zi-] Bible. (Kng)
bibliografia* nm [i-/zi-] bibliography. (Kng)
bibo* nm ma- [li-/ya-] cashew apple. (Kre)
bibu* nm [i-/zi-] bib. (Kng)
bichi kv 1 unripe: Papai hili ni ~ this pawpaw is unripe. 2 raw, underdone, semicooked: Nyama hii ni
m~ the meat is raw/semicooked. 3 wet:Nguo zake bado m~ his clothes are still wet.
bidaa* nm [i-/zi-] innovation. (Kar)
bidhaa* nm [i-/zi-] 1 merchandise, trade goods, ware, commodity: Soko limejaa ~ leo today the market is
full of merchandise; ~ ziingizwazoimports; ~ zinazotoka exports. 2 consequences:Yaliyokupata ni ~ ya
ujinga wako what befell you is the consequence of your ignorance. (Kar)
bidhori kl unwillingly, by force.
bid.i* kt [ele] be obliged to, be compelled, be pressurized to do sth: Ilini~ kuondoka bila kulaI was
obliged to leave without eating. (Kar)
bidii* nm [i-/zi-] effort, struggle, activity, devotion, zest, endeavour: Ana~ kubwa katika kazi yake he puts
much effort in his work: Fanya ~ struggle, work hard. (Kar)
bidiish.a* kt [ele] take special plans, exert strength: Anaji~ katika kazi zake he exerts strength in his
works.
(tde) bidiishia; (tdk) bidiishika; (tdn)bidiishana; (tdw) bidiishwa. bifu bifu* nm [i-/zi-] beef: ~
ya kopo corned beef. (Kng)
bigany.a kt [ele] combine; mix: ~ starehe na kazi combine business with pleasure. (tde)binganyia;
(tdk) biganyika; (tdn) biganyana; (tds) biganyisha; (tdw) biganywa.
bighairi kl ~ ya irrespective of; besides: Picha inayomfurahisha kila mtu ~ ya umri a film that can be
injoyed by any one irrespective of age; ~ ya kucheza mpira pia ni mwalimu wa mpirabesides being a
football player, he is also a coach.
bigij.a kt [ele] grasp: ~ kamba kwa mikono miwili grasp the rope with both hands. (tde)bigijia;
(tdk) bigijika; (tdn) bigijana; (tds)bigijisha; (tdw) bigijwa.
bih.i kt [ele] forgo, forfeit dowry to obtain a divorce. (tde) bihia, (tden) bihiana, (tdew)bihiwa;
(tdk) bihika; (tds) bihisha.
bikabonati* nm [i-/zi-] bicarbonate. (Kng)
bikari* nm [i-/zi-] compass, dividers: Chora kwa kutumia ~ draw by using a compass. (Kar)
bikini* nm [i-/zi-] bikini. (Kng)
bikira nm ma- [a-/wa-] virgin: ~ Maria the Blessed Virgin Mary.
bikir.i kt [ele] deflower, defile; (tde) bikiria, (tden) bikiriana, (tdew) bikiriwa; (tdk)bikirika;
(tds) bikirisha.
bikizee nm [a-/wa-] very old woman.
bila ku 1 without, not having, nil: Amenipiga ~ ya sababu he beat me without a reason; Gari ~
magurudumu a car without wheels. (ms) ~shaka a fortiori. 2 (mchezo) zero, love, nil.
biladi nm [u-/i-] 1 town. 2 anything to do with urban: Maji ~ urban water.
bilahi ki (neno litumikalo kuapa) in
God's name.
bilashi pia bileshi kl no reason,
nothing, no profit.
bilauri pia bilauli nm [i-/zi-] tumbler;
bingirish.a

glass, schooner.
bilda nm [i-/zi-] Sagittarius.
bildi nm [i-/zi-] 1 plummet; sinker. 2 the weight of a clock.
bili* nm [i-/zi-] bill; invoice: ~ ya umemeelectricity bill. (Kng)
biliadi* nm [i-/zi-] billiard. (Kng)
bilikuli kl no way: Kazi hii haifanyiki ~ there is no way this work can be done.
bilioni* nm [i-/zi-] billion. (Kng)
biliwili pia mbiliwili nm [a-/wa-] linnet.
bilula nm [i-/zi-] water tape, cock, spigot, tap.
bima nm [i-/zi-] insurance.
bimbashi nm ma [a-/wa-] (jeshi) sergeant, corporal.
bimbirish.a1 kt [ele] push forcefully. (tde)bimbirishia;
(tdk) bimbirishika;
(tdn) bimbirishana;
(tdw) bimbirishwa.
bimbirish.a2 kt [ele] flare up, fire. (tde)bimbirishia; (tdk) bimbirishika; (tdn)bimbirishana;
(tdw) bimbirishwa.
bimbiriz.a kt [ele] light fire, set fire to. (tde)bimbirizia; (tdk) bimbirizika; (tdn)bimbirizana;
(tds) bimbirizisha; (tdw)bimbirizwa.
bimkubwa nm ma- [a-/wa-] old woman, (sio/rasmi) mother.
bin nm [a-/wa-] son of: Khamis bin AbdallahKhamis the son of Abdallah.
binadamu nm [a-/wa-] human being, person: ~ wote ni sawa all human beings are equal.
binafsi kl one's own self: Mimi ~ myself.
binamu nm [a-/wa-] cousin.
binda nm ma- [li-/ya-] okra, lady's fingers.
bindo pia kibindo nm a folded part of the loincloth usually used as a pocket for carring things.
bingirish.a kt [ele] roll. (tde) bingirishia; (tdk)bingirishika; (tdn) bingwa

bingirishana; (tds) bingirishwa.


bingwa nm & kv ma- [a-/wa-] 1 specialist, adept, consultant, expert: ~ wa uchumi wa Afrika specialist in
African economy. 2 clever person, (michezo) champion, (sio rasmi) dab-hand: Kijana huyu ni ~ this
youngman is very clever.
bingwa tapeli nm ma- [a-/wa-] quack, conman.
bin.i kt [ele] forge, counterfeit. (tde) binia, (tden) biniana, (tdew) biniwa; (tdk) binika; (tds) binisha.
binti pia biti nm ma- [a-/wa-] daughter, miss, girl, young lady: ~ Juma Juma's daughter.
binu.a kt [ele] protrude. (tde) binulia, (tdew)binuliwa; (tdk) binuka; (tdn) binuana; (tds)binusha.
biny.a kt [ele] pinch, squeeze, tweak, nip, constrict. (tde) binyia; (tdk) binyika; (tdn)binyana;
(tds) binyisha; (tdw) binywa.
binzari pia bizari nm [i-/zi-] curry powder; turmeric.
bireta* nm [i-/zi-] biretta. (Kng)
biri1 nm [i-/zi-] tobacco leaf used for rolling local cigarette; cigar.
biri2 ki you daren't.
biogesi* nm [i-/zi-] biogas. (Kng)
biokemia* nm [i-] biochemistry. (Kng)
biolojia* nm [i-/zi-] biology. (Kng)
biriani nm [i-/zi-] cooked rice mixed with fried steak and pepper.
birigiji nm [i-/zi-] cloth with light/faint yellow colour.
birika nm [li-/ya-] 1 kettle. 2 watertank, watertub, bath.
birimbi nm fruit of mbirimbi.
biring.a kt [ele] drop something down, let something drop or fall down. (tde) biringia; (tdk)biringika;
(tdn) biringana; (tds) biringisha; (tdw) biringwa.
biringani nm ma- [li-/ya-] eggplant, aubergine. (Kar)
bisbisi pia bisibisi nm [i-/zi-] screwdriver. (Kng)
bish.a1 kt [sie] knock at the door. (tde) bishia; (tdk) bishika; (tdn) bishana;
bobe.a

(tdw) bishwa.
bish.a2 kt [ele] defy, disobey, demur, argue, impugn. (tde) bishia; (tdk) bishika;
(tdn)bishana; (tdw) bishwa.
bish.a3 kt [sie] (kb) lead to the direction of wind. (tde) bishia; (tdk) bishika; (tdn) bishana; (tdw)bishwa.
bishara nm [i-/zi-] good news.
bishaushi nm [a-/wa-] sergeant.
bishi kv defiant, recalcitrant, argumentative.
bisho pia mbisho nm [li-/ya-] (kb) the act of a vessel going towards undesirable direction.
bisi nm [i-/zi-] fried maize/millet, corn.
bisibisi nm [i-/zi-] screw driver.
biskuti* nm [i-/zi-] biscuit. (Kng)
bismillah ki (Waislamu) in the name of God. nmbeginning of any event, for example before starting
eating something.
bitana nm [i-/zi-] (cloth) silk lining material.
biti1 pia binti nm ma- [a-/wa-] daughter, young lady, miss, girl.
biti2 nm [i-/zi] melody.
bitimarembo kv light green.
bivu kv (kwa matunda) ripe.
biwi nm ma- [li-/ya-] pile of refuse in a garden/huge pile of garbage.
bizari pia binzari nm [i-/zi-] curry powder; turmeric
bizimu nm [i-/zi-] brooch, buckle.
blabu* nm [i-/zi-] blurb. (Kng)
blanketi* pia blangeti nm ma- [li-/ya-] blanket.~ zito (US) comfort. (Kng)
blauzi* nm [i-/zi-] blouse, tunic. (Kng)
bleza* nm [i-/zi-] blazer. (Kng)
bloku* nm [i-/zi-] block. (Kng)
blowa* nm ma- [a-/wa-] blower. (Kng)
bluu* nm [i-/zi-] blue. (Kng)
bob.a kt [ele] tighten, tie, fasten: ~ mkanda wako fasten your belt. (tde) bobia; (tdk)bobika;
(tdn) bobana; (tds) bobisha; (tdw)bobwa.
bobari nm [i-/zi-] chisel.
bobe.a kt [sie] 1 immerse, indulge: ~ bobo

katika ulevi be immersed/indulged in


heavy drinking. 2 specialize: Ame ~ katika uwanja wa isimu he specializes in linguistics. (tde) bobelea;
(tdk) bobeka; (tds) bobesha.
bobo nm ma- [u-/ya] 1 huge tree. 2 stupid person.
bobok.a kt [sie] babble, gabble, jabber. (tde)bobokea; (tdk) bobokeka; (tds) bobokesha.
bobwe nm [a-/wa-] mixture of various types of small fish.
boda* nm ma- [a-/wa-] 1 boarder, boarding school student. 2 boarding school. (Kng)
bodi1* nm ma- [li-/ya-] body. (Kng)
bodi2* nm [i-/zi-] board: ~ ya kampunicompany board. (Kng)
bodwe nm ma- [li-/ya-] marrow.
boflo nm [i-/zi-] loaf (of bread).
bofy.a kt [ele] press: ~ kengele press the bell. (tde) bofyea; (tdk) bofyeka; (tdn) bofyana;(tds) bofyesha;
(tdw) bofywa.
boga nm ma- [li-/ya-] pumpkin; squash.
bogi* nm ma- [li-/ya-] (reli) wagon; bogy/bogie/bogey: (ms) Kata~ cheat, defraud. (Kng)
bohad.i kt [ele] lengthen the sail sheet of sailing boat: (tde) bohadia, (tden) bohadiana,
(tdew)bohadiwa; (tdk) bohadika; (tds) bohadisha.
bohari nm ma- [li-/ya-] godown, store, ware house, stock-room.
boharia nm ma- [a-/wa-] storekeeper.
boi* nm ma- [a-/wa-] house boy/servant.(Kng)
boji nm [li-/ya-] local beer brewed from maize husks.
boji.a kt [sie] tip toe. (tdk) bojika; (tdn)bojiana; (tds) bojisha; (tdw) bojiwa.
boko.a1 kt [sie] enter, appear. (tde) bokolea,(tdek) bokoleka, (tdes) bokolesha; (tds)bokoza.
boko.a2 kt [sie] get bumper harvest.
(tde) bokolea; (tdk) bokoka; (tds) bokosha.
bomo.a

bokoboko1 nm [i-] food cooked with wheat flour mixed with meat.
bokoboko2 nm [i-/zi-] thick roundish
banana very soft when cooked.
bokok.a1 kt [sie] become glutton, greedy. (tde)bokokea; (tdk) bokokeka; (tdn) bokokana;
(tds) bokokesha; (tdw) bokokwa.
bokok.a2 kt [sie] 1 protrusion of eye due to long illness or fear. 2 become slim due to loss of weight.
(tde) bokokea; (tdk) bokokeka; (tds)bokokesha.
bokor.a kt [ele] grasp, seize grip; clutch. (tde)bokorea; (tdk) bokoreka; (tdn) bokorana;
(tds) bokoresha; (tdw) bokorwa.
boksi* nm ma- [li-/ya-] box, (US) crib. (Kng)
boksiti* [i-/zi-] bauxite. (Kng)
bolamvuvi nm [a-/wa-] fish with green white and red spots.
bolero* nm [i-] bolero. (Kng)
bolpeni* nm [i-/zi-] ball pen, ball point pen. (Kng)
bolti* nm [i-/zi-] bolt. (Kng)
boma* nm ma- [li-/ya-] 1 (kwa ajili ya mifugo) enclosure. 2 fort, fortress, stockade, bulwark. 3 (si rasmi)
government offices. 4 (maji) barrage. 5 dike/dyke. (Kaj)
bomazuizi nm ma- [li-/ya-] mole.
bomba nm ma- [li-/ya-] pipe: ~ la moshichimney; ~ la kupulizia sprayer; ~ la maji water tap, conduit.
(ms) ~ loud speaker, radio.
bombo1 nm [i-/ya-] pair of shorts.
bombo2 nm [a-/wa-] a long-tailed male bird with black and white colour.
bombo3 nm [li-/ya-] sniffles.
bombomu1 nm [i-/zi-] sub-machine gun.
bombomu2 nm [li-/ya-] bomb.
bombwe1 nm ma- [li-/ya-] decorative patterns.
bombwe2 nm ma- [li-/ya-] pot sherd.
bombwe3 nm ma- [li-/ya-] larva.
bomla nm ma- [a-/wa-] wild lizard.
bomo.a kt [ele] demolish, destroy, ruin, batter down, spoil.
bomoko

(tde)bomolea, (tdew) bomolewa; (tdk)bomoka; (tdn) bomoana; (tds) bomosha.


bomoko nm ma- [li-/ya-] remains of a building, ruins.
bomu1* nm ma- [li-/ya-] bomb, missile: ~ la atomu atomic bomb. (Kng)
bomu2 nm ma- [li-/ya-] bass drum (sound of): ~ la bagogo a long drum with a deep booming sound.
bomu3 nm [li-/ya-] 1 scandal. 2 a difficult quiz.
bom.u4 kt [ele] 1 bomb. 2 attack somebody by words. (tde) bomia, (tden) bomiana, (tdew)bomiwa;
(tdk) bomika; (tds) bomisha.
bonasi* nm [i-/zi-] bonus, premium: ~ ya kuendesha bila ajali no claim bonus. (Kng)
boneti* nm [i-/zi-] bonnet, (car) hood. (Kng)
bonde nm ma- [li-/ya-] valley, hollow; dean; dell, depression.
bondia nm ma- [a-/wa-] boxer: ~ wa kulipwaprofessional boxer.
bong.a kt [ele] bore a hole: Mahindi yamebongwa na dumizi maize has been bored by the meal bugs.
(tde) bongea; (tdk) bongeka;
(tdn) bongana; (tds) bongesha;
(tdw) bongwa.
bonge nm ma- [li-/ya-] roundish lump, ball; clod, big, huge: ~la mtu a huge person; ~ la gari a big nice
car; ~ la matope ball of mud.
bongo1 pia ubongo nm [u-/zi-] brain, intelligence, intellect.
bongo2 nm [i-/zi-] bongo drum. (Kng)
bong'o.a kt [sie] stoop. (tde) bong'olea; (tdk)bong’oka; (tds) bong'osha.
bono nm ma- [a-/wa-] fish.
bonye.a kt [sie] be dented: Debe limebonyeathe tin is dented. (tdk) bonyeka; (tds)bonyesha/bonyeza;
(tdw) bonyewa.
bonyez.a kt [ele] push on/press on,
dent, indent. (tde) bonyezea; (tdk) bonyezeka; (tdn) bonyezana; (tds)
boya

bonyezesha; (tdw) bonyezwa.


bopa kt [ele] 1 soft touch, soft press. 2 hollow. (tde) bopea; (tdk) bopeka; (tdn) bopana; (tds)bopesha;
(tdw) bopwa.
bopo nm ma- [li-/ya-] soft touching, soft pressing; hollow, dent.
bora kv better, superb, splendid,
sovereign: ~ sana excellent. ku better than: ~ kupata kidogo kuliko kukosa kabisa something is better than
nothing.
bori1 nm ma- [li-/ya-] clay bowl of a hookah pipe.
boribo nm ma- [li-/ya-] type of mango fruit with reddish colour around the stalk.
boriti* nm ma- [li-/ya-] spar, boom, beam, girder. (Kre)
borohoa nm [i-] thick broth of cooked beans.
boromali nm [a-/wa-] shark.
borong.a kt [ele] spoil, muddle, mess up, make a bloomer, blunder, fuss: Mpango umeborongwathe plan
has been spoiled. (tde) borongea; (tdk)brongeka; (tdn) borongana; (tds) borongesha; (tdw) borongwa.
borongo nm [li-/ya-] muddle, spoil. kv muddled, spoiled. borongoborongo kv that which has been
spoiled: Kazi ya ~spoiled work.
bosa/boso nm [i-/zi-] (kb) rope tied on an anchor to keep a vessel in its place.
bosho.a kt [sie] split, tear, slice. (tde) bosholea;(tdk) boshoka; (tds) boshosha.
bosi* nm ma- [a-/wa-] boss, master, employer. (Kng)
botania* nm [i-] botany. (Kng)
botanish.a kt [ele] botanize. (tde) botanishia; (tdk) botanishika; (tdw) botanishwa.
boti* nm [i-/zi-] boat: Mota ~ motorboat. (Kng)
bovu kv ma- defective, rotten, unhealthy, worthless; dilapidated.
boya* nm ma- [li-/ya-] buoy, raft, float: ~ okozilife-buoy. (Kng)
boza

boza nm ma- [a-/wa-] (si rasmi) jerk, a dull soul.


bozi pia bozibozi nm [a-/wa-] buffoon, stupid/foolish person, rattle-brain, rattle-pate, simpleton. kv daft;
slow-witted, soft-headed.
braketi* nm [i-/zi-] bracket, parenthesis. (Kng)
brandi* nm [i-/zi-] brandy, cognac.
(Kng)
brashi* nm [i-/zi-] brush; whisk: ~ ya kucha nail brush. (Kng)
breki1* nm [i-/zi-] brake: ~ za upepo air brake. (Kng)
breki2* nm [i-/zi-] break, recess. (Kng)
breli* nm [i-] braille. (Kng)
breviari* nm [i-/zi-] breviary. (Kng)
brigedia* nm ma- [a-/wa-] brigadier. (Kng)
brigedi* nm [i-/zi-] brigade. (Kng)
briji* nm [i-/zi-] (gita) bridge. (Kng)
brokoli* nm[i-/zi-] broccoli. (Kng)
bromidi* nm [i-/zi-] bromide. (Kng)
bronki pia bruchi nm [i-/zi-] brooch.
brosha* nm [i-/zi-] brochure. (Kng)
bruchi* nm [i-/zi-] pin. ~ ya tai breast pin, brooch. (Kng)
bruda/bradha nm ma- [a-/wa-] (wakristo) brother: ~ mfanyakazi lay brother.
bu! ki word used to denote the falling of something heavy.
bua1 nm ma- [li-/ya-] 1 stalk. (ms) Uzito wa ~lightweight.
bua2 nm ma- [li-/ya-] poker.
buabua kt [sie] slice.
buathi* kt [sie] [kd] raise up: Siku ya kubuathiwa the day of resurrection. (tde)buathia, (tdew) buathiwa;
(tdk) buathika; (tds)buathisha. (Kar)
buba nm [i-/zi-] yaws (tropical ailment).
bubu nm ma- [a-/wa-] dumb, mute person.
bubujik.a kt [ele/sie] babble out/ up/over; gush out, burst out. (tde) bubujikia; (tdk) bubujikika; (tds)
bubujisha; (tdw) bubujikwa.
bubujiko nm ma- [li-/ya-] spring of
bugi

water, gusher.
bubukiziwi nm ma- [a-/wa-] deaf-mute.
buburush.a kt [ele] push, shove. (tde)buburushia; (tdk) buburushika; (tdn)buburushana;
(tds) buburushisha; (tdw)buburushwa.
bubut.a kt [ele] beat, strike. (tde) bubutia; (tdk)bubutika; (tdn) bubutana; (tds) bubutisha;
(tdw) bubutwa.
bucha* nm [li-/ya-] 1 butcher. 2
butcher's shop. (Kng)
buchari nm ma- [li-/ya-] large knife.
buda nm ma- [a-/wa-] 1 very old man; person who is toothless or has but few teeth. 2 old elephant
without horn or born hornless.
budaa1 nm [li-/ya-] flour balls in porridge.
buda.a2 kt [ele] make flour balls. (tde) budalia, (tdew) budaliwa; (tdk) budaika; (tds)budaisha.
budhara* nm [i-/zi-] extravagance, misappropriation, wastefulness in using money or property. (Kar).
budi* nm [i-/zi-] sina ~, hapana ~ must, compel:Sina ~ kwenda I must go; Hana ~ kuacha pombe he/she
must stop drinking. (Kar)
bufuu nm ma- [li-/ya-] empty shell: ~ la kichwaskull; ~ la nazi an empty coconut shell.
bug.a kt [ele] 1 glean. 2 sponge. (tde) bugia; (tdk) bugika; (tds) bugisha; (tdw) bugiwa.
buge1 nm ma- [a-/wa-] person with a missing finger or toe.
buge2 nm ma- [a-/wa-] gourmand, glutton.
bughudha nm [i-/zi-] disturbance.
bughudh.i kt [ele] disturb, incommode. (tde)bughudhia, (tden) bughudhiana, (tdew)bughudhiwa;
(tdk) bughudhika; (tds)bughudhisha.
bugi1 nm [i-/zi-] magic used by thieves believed to cause deep sleep and
doors to open.
bugi2 nm [i-/zi-] boogie. (Kng)
bugibugi

bugibugi* nm [i-/zi-] boogie – woogie. (Kng)


bugi.a kt [ele] gulp. (tde) bugiliza; (tdk)bugika; (tds) bugisha/bugiza; (tdw) bugiwa.
bugu1 nm ma- [li-/ya-] stem of any creeping plant used as a cord or rope in building or making baskets.
bugu2 pia gubu nm ma- [li-/ya-] dissatisfaction:Mume ~ a dissatisfied husband.
buguik.a kt [ele] gush out, bubble out, burst out. (tde) buguikia; (tdk) buguikika;
(tds)buguikisha (tdw) buguikwa.
buheri kl with happiness, with good health: ~ wa afya feeling well, fit. (Kar)
buhumu nm ma- [li-/ya-] lung.
buhuri* nm ma- [li-/ya-] 1 incense. 2 incense smoke. (Kar)
bui1 nm ma- [a-/wa-] large spider.
bui2 nm hide-and-seek game (for children).
bui3 nm ma- [a-/wa-] friend, companion, confidant.
buibui1 nm ma- [a-/ya-] spider: Utando wa ~spider's web.
buibui2 nm ma- [li-/ya-] purdah (covering veil of Muslim women).
buju.a kt [ele] remove the kernel of a fruit, take off the stone of a fruit. (tde) bujuia,
(tdew)bujuliwa; (tdk) bujuika; (tds) bujuisha.
buka1 nm [i-/zi-] sorrow, distress.
buka2 nm kv fierce, cruel: Simba ~ a fierce lion.
buki nm [i-/zi-] kidney.
buku1 nm ma- [a-/wa-] big rat, beaver; hamster.
buku2* nm ma- [li-/ya-] (hasa Zanzibar) book. (Kng)
buku.a1 kt [sie] swot (for sth), read intensively in preparation for examinations. (tde) bukulia,
(tdes) bukulisha; (tdk) bukuka.
buku.a2 kt [sie] reveal a secret, scandal or wrong doing. (tde)
bukulia; (tdk) bukuka; (tds) bukusha.
bumu

buldani nm [i-] cities/towns.


buldoza* nm ma- [li-/ya-] bulldozer. (Kng)
buli nm ma- [li-/ya-] teapot, kettle.
bulibuli1 nm [i-/zi-] white embroidered cap.
bulibuli2 kv good, nice: Ana tabia ~ she has a good habit.
buliana nm [i-/zi-] bowsprit.
bulughi nm [a-/wa-] a person who has not yet reached adolescence.
bulugutu nm ma- [li-/ya-] wad.
buluu* nm & kv [i-/zi-] blue; azure.
(Kng)
bumarengi* nm [i-/zi-] boomerang. (Kng)
bumba nm ma- [li-/ya-] 1 swarm (of bees), lump. 2 packet, plug, small parcel, (tumbaku) roll. 3
collection of things or insects: ~ la nyukicollection of bees.
bumbuaz.a kt [ele] discomfit. (tde) bumbuazia;(tdk) bumbuazika; (tdn) bumbuazana;
(tdw)bumbuazwa.
bumbuazi nm [i-/zi-] perplexity, amazement, stupefaction, astonishment: Pigwa/shikwa na ~be confused,
be in a state of confusion or discomfort.
bumburuk.a kt [sie] be startled (as of game). (tde) bumburukia; (tdk) bumburukika;
(tds)bumburusha.
bumburush.a kt [ele] startle, scare away/off. (tde) bumburushia;
(tdk) bumburushika;
(tdn) bumburushana;
(tdw) bumburushwa.
bumbwa.a kt [sie] hibernate. (tde) bumbwalia;(tdk) bumbwalika; (tds) bumbwalisha.
bumbwi nm [li-/ya-] rice flour mixed with sugar, scraped coconut, and little water or coconut juice and
eaten without being cooked.
bumia nm [i-/zi-] beam forming a stern post of a dhow fastened to the keel, and carrying the rudder-post.
bumu nm [i-/zi-] (kz) an old fashioned dhow.
bumunda

bumunda pia nm ma- [li-/ya-] fried bun, doughnut.


buna nm [i-/zi-] burner.
bunda nm ma- [li-/ya-] bale, bundle, pack, ream: ~ la noti a bundle of banknotes; ~ la katani a bale of
sisal; ~ la karatasi a bundle/ream of paper.
bundi nm ma- [a-/wa-] owl, night bird, bad omens.
bunduki nm [i-/zi-] gun, rifle, musket: ~ ya upepo air gun.
bunga nm [a-/wa-] fool, simpleton. kv foolish, silly.
bungala nm [i-/zi-] thick rice /banana
/sugarcane (bengal): Mchele ~ thick rice; Ndizi za ~ thick bananas; Muwa ~ sugarcane.
bunge* nm [li-/ya-] Parliament, National Assembly: (Kmw, Kgo).
bungo nm [li-ya-] fruit with sap like
Indian rubber.
bungo 2 nm [a-/wa-] beetle.
bungo3 nm [i-/zi-] small bowl.
bungu pia bunju nm [a-/wa-] poisonous fish of diodon (globe fish) kind.
bungu.a kt [ele] bore holes in grain, timber etc. usually by insects. (tde) bungulia, (tden)bunguliana;
(tdk) bunguka; (tds) bungusha; (tdw) bunguwa.
bunguu nm ma- [li-/ya-] serving bowl/plate made of clay, dish.
buni1 nm [i-/zi-] coffee berry, coffee bean.
bun.i2 kt [ele] invent, devise, concoct, fabricate, (istilahi) coin. (tde) bunia, (tden) buniana,
(tdew) buniwa; (tdk) bunika; (tds) bunisha.
bun.i3 kt [ele] (kwa mabaharia) build a vessel. (tde) bunia, (tdew) buniwa; (tdk) bunika; (tds)bunisha.
bunifu kv imaginative.
bunju nm [a-/wa-] taz. bungu.
bunta nm ma- [li-/ya-] 1 slipway, landing stage. 2 ship building yard, dock, jetty.
bunzi nm ma- [li-/ya-] maize cob.
bupu nm ma- [li-/ya-] empty shell e.g.
burudik.a
of a coconut: ~ la kichwa the skull;
Kichwa chake ni ~ he is a fool.
bupuru nm ma- [li-/ya-] empty coconut shell, skull.
bura nm [i-/zi-] Muscat cloth: ~ yangu sibadili na rehani I cannot exchange my valuable thing with any
other thing.
buraa* nm [i-/zi-] forgiveness of obligation, debt or dowry. (Kar)
buraha* nm [i-/zi-] rest, ease, comfort. kv snug. (Kar)
burah.i* kt [sie] 1 be comfortable. 2 (mgonjwa) feel better. (tde) burahia; (tdk) burahika;
(tds)burahisha. (Kar)
bura.i* kt [sie] forgive, exculpate, exonerate, give up or renounce a claim, let off payment:Mwanamke
ali~ mahari yake the woman gave up her claims to dowry. (tde)
buraia, (tdew) buraiwa; (tdk) buraika; (tds)buraisha. (Kar)
burashi* nm [i-/zi-] brush: ~ ya nywele hair brush. (Kng)
bure* kv 1 free, gratis, buckshee. 2 useless. kluselessly, in vain, for no good cause or result, idly:Kazi
~ labour for nothing, i.e. wasted or unpaid;Unatukana watu ~ you abuse people without any reason.
(Kar).
bureti* nm [i-/zi-] burrette. (Kng)
buri* nm [i-/zi-] small elephant tusk when just beginning to grow. (Kar)
buriani* nm [i-/zi-] last words, farewell, especially of people going for a long journey, bon voyage. (Kar)
buru nm [i-/zi-] gourd used for preparing butter.
burubuku nm [i-/zi-] coins with Arabic script showing ancient coastal cities of 17th century such as
Mombasa, Lamu and Pate.
burudani nm [i-/zi-] entertainment, recreation, refreshment, amusement, pastime, comfort.
burudik.a kt [sie] refresh, entertain
onself. (tde) burudikia. burudiko burudish.a

nm.
burudish.a kt [ele] be refreshing/comforting/entertaining, amuse. (tde)burudishia; (tdk) burudishika;
(tdn)burudishana; (tdw) burudishwa.burudisho nm.
burug.a kt [ele] 1 harrow, stir up the soil. 2 mix together by stiring when preparing food. 3 create
disorder, muddle sth (up). (tde) burugia; (tdk)burugika; (tdn) burugana; (tds) burugisha;
(tdw) burugwa.
buruhani* nm [i-] (Waislamu) special gift from God whereby all prayers are answered. (Kar)
buruji*1 nm [i-/zi-] battlement, indented parapet of a house, fort. (Kar)
buruji2 nm [i-/zi-] 1 bugle. 2 bugler.
(Kar)
buruji3 nm [i-/zi-] pathway for dropping stars. (Kar)
buruji4 nm [i-/zi-] gaps at the bottom of a fence in shallow water, behind which are placed fish traps.
(Kar)
buruma nm ma- [li-/ya-] hookah, hubble-bubble. (Kar)
burung.a kt [ele] make balls of earth or clay. (tde) burungia; (tdk) burungika; (tdn)burungana;
(tds) burungisha; (tdw) burungwa.
burur.a kt [ele] pull, drag along, haul, lug, trail. (tde) bururia; (tdk) bururika; (tdn) bururana;
(tds) bururisha; (tdw) bururwa.
burut.a kt [ele] drag, haul, lug. (tde) burutia;(tdk) burutika; (tdn) burutana; (tds)burutisha;
(tdw) burutwa.
busara nm [i-/zi-] good judgment, acumen, wisdon, prudence, sagacity, skill; diplomacy, tact.
busati* nm [li-/ya-] mat made of wheat stalks or grass of wheat. (Kar)
busha* nm ma- [li-/ya-] elephantiasis of the scrotum. (Kar)
bushashi* nm [i-/zi-] muslin tissue, tiffany. (Kar)
bushati nm [li-/ya-] round bottom
shirt.
buz.a

bushi* nm [i-/zi-] bush. (Kng)


bushuti nm [i-/zi-] cloak with gold embroidered front piece and back. (Kar)
bustani* nm [i-/zi-] garden; park: ~ ya mimeabotanical garden ~ ya Aden Paradise. (Kar)
bus.u1 kt [ele] kiss. (tde) busia, (tden) busiana, (tdew) busiwa; (tdk) busika; (tds) busisha. (Kaj)
busu2 nm [li-/ya-] kiss, (ndege) bill. (Kaj)
busur.i* kt [sie] be careful, take care: (tde)busuria, (tden) busuriana, (tdew) busuriwa; (tdk) busurika;
(tds) busurisha. (Kar)
but.a kt [ele] beat. (si rasmi) lambast. (tde)butia; (tdk) butika; (tdn) butana; (tds) butisha; (tdw) butwa.
butani* nm [i-/zi-] butana. (Kng)
buti1 nm [li-/ya-] vessel with a mast.
buti2 nm ma- [li-/ya-] boot, brogue. (Kng)
buti3 nm [i-/zi-] traditional coastal dance in which dancers form a circle and one of them dances in the
middle.
buti4 nm ma- [li-/ya-] boot (of a car). (Kng)
butu kv blunt, dull; obtuse: Kisu ~ a blunt/dull knife; Pembe ~ obtuse angle.
butu.a kt [ele] make blunt, cut off the end. 2 (mpira) kick wildly. (tde) butulia, (tdew)butuliwa;
(tdk) butuka; (tdn) butuana; (tds)butusha.
butwaa nm [li-/ya-] astonishment, perplexity:Pigwa na ~ be perlexed.
buu ki silence! shut up!, be quiet: Enyi watoto ~! you children be silent.
buu nm [li-/ya-] maggot, grub, larva, chrysalis.
buuwambe nm [li-/ya-] insect that causes rashes or small pimples.
buye nm [i-/zi-] obstruction, obstacle.
buyu nm ma- [li-/ya-] calabash; monkey-bread.
buz.a kt [ele] take alcohol. (tde)
buzia; (tdk) buzika; (tds) buzisha; buza

(tdw) buzwa.
buza nm [i-/zi-] alcohol made from honey.
bwabwaj.a kt [ele] 1 blather, blab, babble, jabber, prattle, tattle, talk nonsense. 2 bed-wet.
(tde) bwabwajia; (tdk) bwabwajika; (tds)bwabwajisha.
bwache nm [li-/ya-] spinach.
bwachi nm [i-/zi-] part of sea shore which becomes dry only when there is low tide.
bwag.a kt [ele] 1 win a game; spill, throw down:~ mzigo throw down a load (from one's head/shoulder); ~
moyo rest the mind; ~ matusilet off a volley of abuse. (tde) bwagia; (tdk)bwagika; (tdn) bwagana;
(tds) bwagisha; (tdw)bwagwa.
bwagaz.a kt [sie] throw oneself down, sprawl on the ground. (tde) bwagazia; (tdk) bwagazika;
(tds) bwagazisha.
bwaki.a kt [ele] gulp down food. (tde)
bwakilia; (tdk) bwakika; (tdn) bwakiana; (tds)bwakisha; (tdw)
bwakiwa.
bwaku.a kt [ele] snatch. (tde) bwakulia, (tdew)bwakuliwa; (tdk) bwakuka; (tdn) bwakuana;
(tds) bwakusha.
bwalo nm ma- [li-/ya-] auditorium, hall: ~ la dansi ballroom.
bwambwa nm [li-/ya-] 1 something in bad condition but still useable. 2 something defective.
bwambwara nm [li-/ya-] useless thing.
bwamkubwa nm [li-/ya-] 1 old man (respectable name of address). 2 father.
bwana1 nm ma- [a-/wa-] Mr, Sir, husband: ~ harusi bridegroom; ~ mkubwa used to show respect; ~
shamba agricultural officer.
bwana2 ki hey!
bwana3 nm [a-/wa-] (dini) lord.
bwanashamba nm ma- [a-/wa-] farm officer; agricultural officer.
bwanyenye nm ma- [a-/wa-] very rich
bwiko

person, bourgeois.
bwat.a1 kt [ele] blather, jabber, prate about. (tde) bwatia; (tdk) bwatika; (tdn) bwatana; (tds) bwatisha;
(tdw) bwatwa.
bwat.a2 kt [ele] break something by dropping it:~ kikombe break a cup by dropping it. (tde)bwatia;
(tdk) bwatika; (tdn) bwatana; (tds)bwatisha; (tdw) bwatwa.
bwawa nm ma- [li-/ya-] dam, pool, quagmire, reservoir, pond: ~ la kuogelea swimming pool; ~ la
samaki fish pond.
bwege nm ma- [li-/ya-] good for nothing, simpleton, oaf, lemon, (si rasmi) jerk.
bwek.a kt [sie] bark, bay, bow-wow. (tde)bwekea, (tden) bwekeana, (tdew) bwekewa; (tdk) bwekeka;
(tds) bwekesha.
bwela* nm ma [li-/ya-] boiler. (Kng)
bwelasuti* nm [li-/ya-] overall covers, boiler-suit. (Kng)
bwende nm ma- [li-/ya-] old piece of cloth worn round the waist when
working in the fields.
bweni nm ma- [li-/ya-] dormitory.
bwenzi nm ma- [li-/ya-] quiff.
bwerere ki [i-/zi-] abundance.
bweshu nm ma- [a-/wa-] bete noire.
bweta1 nm ma- [li-/ya-] small box used to keep small items, compact. (Kar).
bwet.a2 kt [sie] pant. (tde) bwetea; (tdk)bweteka; (tdk) bwetesha.
bwete kv dormant: Volcano ~ dormant volcano.
bwi.a1 kt [sie] put into mouth something powdery: ~ ugolo chew snuff/ground tobacco. (tde) bwilia;
(tdk) bwika; (tds) bwisha.
bwi.a2 kt [sie] seize, clutch, grasp. (tde) bwilia; (tdk) bwika; (tds) bwisha.
bwiki.a kt [sie] be pleased with (something), feel pleasure because of (something). (tde) bwikilia;
(tdk) bwikika; (tds) bwikisha.
bwiko nm [li-/ya-] arthritis (of bwimbwi

fingers).
bwimbwi nm [li-/ya-] 1 rice flour mixed with sugar, and scraped coconut. 2 flour which is prepared from
parched or roasted corn or millet; popcorn mixed with sugar.

C
ch.a1 kt [sie] dawn, be morning: Kumeku~ it is dawning. (tde) chea.
ch.a2 kt [ele] be in awe of (God), be pious:Kum~ Mungu to fear God. (mt) (1) Ku~ Mungu si kilemba
cheupe fear of God is not for show. (2) M~ Mungu si mtovu a pious person lacks nothing. (3) M~ mwana
kulia hulia yeyehe who fears to reprimand a child will later regret. (4) Uki~ kusemwa hutatenda jambo if
you fear criticism you'll never succeed. (tde) chia, (tden)chiana, (tdew) chiwa; (tdk) chika; (tds) chisha.
chaa1 nm [i-] team, a group of people (working together).
chaa2 nm [i-/zi-] stable, barn, pen.
chaa3 nm [i-/zi-] seed-bed, nursery.
chach.a1 kt [sie] 1 ferment, turn sour: Pombe ime~ the beer has fermented. 2 be cross, be sour in temper,
be irritated. 3 foam, froth: Bahari ime~uka the sea is frothy. 4 indulge in certain habits, aggrevate: Ame~
kunywa pombe siku hizi he has indulged himself in exessive drinking these days. (tde) chachia;
(tdk) chachika; (tds)chachisha.
chacha2 nm [i-/zi-] grass growing in swampy areas.
chacha3 pia cha-cha-cha nm [i-] chachacha: a ballroom dance of latin-American rhythm.
chabang.a kt [ele] (michezo) defeat an opponent: Timu yetu imei~ timu yenu our team has defeated your
team. (tde) chabangia; (tdk)chabangika; (tdn) chabangana; (tds)chabangisha; (tdw) chabangwa.
chachafy.a kt [ele] put pressure on sb. (tde)chachafyia; (tdk) chachafyika; (tdn)chachafyana;
(tds) chachafyisha.
chachag.a kt [ele] wash clothes gently. (tde)chachagia; (tdk) chachagika; (tds)chachagisha;
(tdw) chachagwa.
chachama.a kt [sie/ele] stand firm. (tde)chachamalia, (tden)
chachamaliana,
(tdek) chachamalika,
(tds) chachamalisha,
(tdew) chachamaliwa.
chachamu.a kt [ele] cause anger, cause ferocity. (tde) chachamulia, (tdew) chachamuliwa;
(tdk)chachamuka; (tdn) hachamuana; (tds)chachamusha.
chacharik.a kt [sie] 1 be restless. 2 be busy. (tde) chacharikia; (tdk) chacharikika; (tds)chacharisha.
chachatik.a kt [sie] sizzle: (tde) chachatikia; (tdk) chachatikika; (tds) chachatikisha.
chachaw.a1 kt [sie] 1 frisk, skip, jump about with pleasure or excitement. 2 (damu mwilini) boil: Damu
ilim~ his blood boiled. (tde)chachawia; (tdk) chachawika; (tdn)chachawana; (tds) chachawisha.
chachaw.a2 kt [sie] be adamant (about sth). (tde) chachawia; (tdk) chachawika; (tds)chachawisha.
chachawiz.a kt [ele] interrupt, interject, down sb's words by making noise; confuse. 2 entangle,
complicate, cause chaos. (tde) chachawizia; (tdk) chachawizika; (tdn) chachawizana;
(tds) chachawizisha;
(tdw) chachawizwa.
chache1 nm [a-/wa-] fish with red
meat.
chache2 kv few in number, small
(little) in quantify, not much, not many, slight, hardly: Mara ~ seldom. kl rare; scarce. uchachenm.
chachish.a kt [ele] make sth turn sour. (tde)chachishia; (tdk) chachishika; (tdw)chachishwa.
chachu nm [i-] yeast, leaven. 2 thing or action which provokes/causes exasperation.
chachu.a kt [ele] cause to ferment; make something go bad. (tde) chachulia, (tdew)chachuliwa;
(tdk) chachuka; (tds) chachusha.
chachuk.a kt [sie] go bad, ferment, turn sour. (tde) chachukia; (tdk) chachukika; (tds)chachukisha.
chafi nm [a-/wa-] broad black sea
chafu kv 1 dirty, filthy, (nywele)
unkempt: Nguo ~ dirty clothes. 2
impure, obscene; bad: Lugha ~ obscene/bad language. 3 crummy.
uchafu nm.
chafu.a kt [ele] 1 make dirty, smirch, soil, spoil:Ame~ maji she spoiled the water. 2 disarrange, ruffle,
make a mess, make disorder. 3 annoy, cause anger. 4 pollute. (nh) (1) ~ roho cause nausea; (2) ~
jina defame sb. (tde) chafulia, (tdew) chafuliwa; (tdk) chafuka; (tdn)chafuana;
(tds) chafusha. chafuo nm.machafuko nm.
chafuk.a kt [sie] 1 cause problem/ pain: Tumbo limem~ she has an upset stomach. 2 (bahari) be stormy,
be rough. (tde) chafukia; (tdk)chafukika; (tds) chafusha.
chafuo nm [a-/wa-] tsetse-fly.
chafya nm [i-/zi-] sneeze. (nh) piga/enda ~sneeze.
chag.a kt [sie] 1 act/work with renewed vigour. 2 be prevalent; persist. 3 form a habit. (tde)chagia;
(tdk) chagika; (tds) chagiza.
chaga.a kt [sie] work hard.
(tde) chagalia, (tdek) chagalika;
(tds) chagasha.
chagiz.a kt [ele] insist, persist, pester (esp. with questions). (tde) chagizia; (tdk) chagizika;
(tdn)chagizana; (tdw) chagizwa.
chago nm [i-/zi-] headboard. mchago nm.
chagu.a kt [ele] 1 choose, pick, pick out: Ana~ mchele she is picking out husks and small stones from
rice. 2 select. (mt) (1) M~ jembe si mkulima a good farmer does not blame his hoe. (2) M~ nazi hupata
koroma one who is too choosy ends up with a bad thing. (ms) ~ vibaya waigizaji miscast. (tde) chagulia,
(tdew)chaguliwa, (tdek) chagulika, (tdes)chagulisha; (tdn) chaguana; (tds) chaguza.
chaguo nm [ li-] the selected, choice.
chai* nm [i-] 1 tea. 2 tea-leaves. 3
chakaza
(ms) bribe. (nh) (1) toa ~ offer a bribe. (2) pata ~ accept a bribe. (Khi)
chaj.i1* kt [ele] (betri) charge. (tde)
chajia, (tdew) chajiwa; (tdk) chajika; (tds)chajisha.(Kng)
chaj.i2* kt [ele] charge (sb with); accuse sb of a crime. (Kng)
chaji3* nm [i-/zi-] electrical charge. (Kng)
chajio nm [ki-] supper.
chaka1 nm ma- [li-/ya-] clump of trees, thicket.
chaka2 nm [i-] hot season (December to February).
chaka.a kt [sie] 1 wear out: Nguo ime~ the cloth is worn out. 2 lose strength, get old: Gari lile lime~ the
car is old. (tde) chakalia; (tds)chakaza. chakavu kv.
chakach.a1 kt [sie/ele] 1 rustle (as of dry grass when walked on). 2 pound, break into small pieces, mash.
(tde) chakachia, (tden)chakachiana; (tdk) chakachika; (tds)chakachisha;
(tdw) chakachwa. mchakachonm.
chakacha2 nm withered betel-plant; dry grass/leaves.
chakacha3 nm [i-] coastal music which accompanies belly-dancing.
chakachaka kl fast, at once, in a hurry.
chakapu nm [a-/wa-] wild cat.
chakaramu nm [a-/wa-] naughty person, droll/mischievous person. kv mad, naughty.
chakari1 nm [a-/wa-] hang-man, executioner, electrocutioner.
chakari2 kl much, very, excessively: Amelewa ~he is dead drunk.
chakarish.a kt [ele] 1 rattle, cause to make a rusting noise: Acha ku~ gazeti hilo! stop rustling the
newspaper! 2 stir up (an animal, bird). 3 startle, rouse. (tde) chakarishia; (tdk)chakarishika;
(tdn) chakarishana; (tdw)chakarishwa.
chakavu kv old, worn out, shabby.
chakaza kt [sie] 1 trounce badly (esp in sports), make old, cause to wear
chake
out, pound (away) at/on.
chake kv taz. –ake. her(s), his:
Kitabu hiki ni ~ this book is hers/his.
chaki*nm [i-/zi-] chalk. (Kng)
chako kv taz. –ako. your(s): Kitabu hiki ni ~this book is yours.
chakubimbi nm ma- [a-/wa-] rumour-monger.
chakula nm vy- [ki-/vi-] food, feed, meal: ~ cha asubuhi breakfast; ~ cha mchana lunch; ~ cha
jioni supper; ~ bora healthy food; ~ kikuu staple food, main food; main course; ~ cha ng'ombe au
farasi silage; ~ cha nguruwe slop; Jinyima ~starve.
chakur.a kt [ele,sie] 1 rifle, search by turning everything upside down. 2 scratch (like a fowl). 3 make a
mess of well arranged things. (tde)chakuria; (tdk) chakurika; (tdn) chakurana; (tds) chakurisha;
(tdw) chakurwa.
chale1 nm [a-/wa-] clown, jocker.
chale2 nm a sea insect with strong poison.
chale3 nm [i-/zi-] incision (on the human body).
chali kl on the back: Lala ~ lie on the back.
chalo nm vy- [ki-/vi-] sugarcane farm.
chama nm vy- [ki-/vi-] party; association, guild:~ cha siasa political party: ~ cha wakulimafarmer's
association.
chamb.a1 kt [ele/sie] wash oneself after calls of nature. (mt) Ku~ kwingi ni kuondoka na maviwhen you
overdo an action you risk making a mess of it. (tde) chambia; (tdk) chambika; (tds)chambisha;
(tdw) chambwa.
chamb.a2 kt [ele] use obscene language; use abusive language. (tde) chambia; (tdk)chambika;
(tdn) chambana; (tds) chambisha; (tdw) chambwa.
chambarare nm [i-/zi-] a vessel (of
moderate dimensions).
chambega nm ma- [a-/wa-] conman.
chambele nm [i-/zi-] ante.
chambembe nm [i-/zi-] pit of the
championi
stomach.
chambi nm [i-/zi-] rubbing of stomach done by two dancing partners in a special local dance.
chambilecho nm as said/written by: Wengi wao, ~ Mwalimu Nyerere walikuwa "Wazungu Weusi" many
of them, as said by Mwalimu Nyerere; were "Black Europeans."
chambish.a kt [ele] afflict, cause trouble/pain/anxiety; punish. (tde) chambishia; (tdk) chambishika;
(tdn) chambishana; (tdw)chambishwa.
chambo nm vy- [ki-/vi-] 1 bait: ~ cha kuvulia samaki fish bait; Tia ~ katika ndoana bait a hook. 2
anything used as a bait in order to achieve some aims.
chambochambo nm [i-/zi-] end of sth; edge.
chambu.a1 kt [ele] sort out, pick out (unwanted things): ~ samaki fillet fish; ~ pamba clean cotton by
removing seeds etc. (tde) chambulia, (tden)chambuliana, (tdew) chambuliwa; (tdk)chambuka;
(tds) chambusha.
chambu.a2 kt [ele] criticize, pull to pieces. (tde)chambulia; (tdew) chambuliwa; (tdk)chambuka;
(tdn) chambuana; (tds)chambusha.
chamburo nm [i-/zi-] jeweller's pliers.
chamchela nm [i-] 1 whirlwind, tornado: Pepo za ~ circling winds. 2 spirit believed to cause a whirlwind.
chamk.a kt [sie] 1 relapse; recur (esp. sickness, headache). 2 spread (of disease, wounds etc). 3 explode,
be dispersed, be scattered. (tde)chamkia; (tdk) chamkika; (tds) chamkisha.
chamkano nm [ki-/vi-] dispersing crowd; section of a dispersing group.
chamko nm [i-/zi-] 1 relapse, recurrence (of fever, disease). 2 the spreading of sth; scattering.
championi* nm ma- [a-/wa-] champion. (Kng)
chamshakinywa
chamshakinywa nm [ki-] breakfast.
chan.a* kt [ele] 1 slit, tear, separate: ~ nguo tear clothes. 2 comb: ~ nywele comb hair. (tde)chania;
(tdk) chanika; (tdk) chanisha; (tdn)chanana; (tdw) chanwa. (Kaj)
chanda1 nm vy- [ki-/vi-] finger, toe. (nh) ~ na pete amicably. (mt) ~ chema huvishwa pete a good
person/thing/action deserves to be rewarded/adorned.
chanda2 nm vy-[ki-/vi-] coconut leaf.
chandarua* nm vy- [ki-/vi-] mosquito net. (Khi).
chando1 nm [ki-] dance in which partners meet in the centre of the circle and dance before they return to
their places.
chando2 nm [a-/wa-] first person to be circumcised amongst peer group; leader.
chane1 nm [i-/zi-] bunch (bananas, grapes).
chane2 nm [i-/zi-] slip of leaf (used for plaiting mats and cords).
chang.a1 kt [sie] 1 contribute, collect: ~ fedhacollect money by voluntary contributions. 2 shuffle, mix: ~
karata shuffle cards.
(tde) changia; (tdk) changika;
(tds) changisha/changiza;
(tdw) changwa.
chang.a2 kt [sie] have joint pains (as in rheumatism). (tde) changia; (tdk) changika; (tds) changisha.
changa3 kv young, infant, immature: Embe ~unripe mango; Mbegu ~ immature seeds; Mimba ~ young
pregnancy; Mtoto m~ baby, infant.
chang'aa nm [i-] illicit spirits.
changaman.a kt [sie] 1 be mixed
up. 2 join together in a society; mix with people. 3 be adjoined to.
changamano nm [li-] 1 mixture; state of being mixed together. 2 cooperation, understanding amongst
people. 3 neighbourliness, nearness.
changamfu kv cheerful, good-
humoured, convivial, jolly, jovial.
changamk.a kt [sie] be cheerful, be in good spirits, look bright and happy: ame~ he is cheerful. (tde)
changamkia.
changizo

changamki.a kt [ele] (ms) go for it.


(tdn) changamkiana;
(tdw) changamkiwa.
changamko nm [li-]
amusement, entertainment, cheerfulness, anything that raises the spirits.
changamsh.a kt [ele] gladden, exhilarate, revive the spirits, cheer up, stimulate. (tde)changamshia;
(tdk) changamshika;
(tdn) changamshana;
(tdw) changamshwa.
changamsho nm 1 challenge, sth that brings cheerfulness.
changanu.a kt [ele] 1 separate what is mixed up; simplify what is compound. 2 analyse, make a critique
(of some writings): ~ picha scan. (tde)changanulia, (tdew) changanuliwa; (tdk)changanuka;
(tdn) changanuana; (tds)changanusha.
changany.a kt [ele] 1 mix, mingle: ~ maji na maziwa mix milk with water. 2 muddle sth up, confuse,
make a mess: ~ mawazo muddle up thoughts. (nh) (1) ~ maneno talk unintelligibly; (2) ~ macho look sb
straight in the eyes; (3) ~ miguu run, go very fast. (tde) changanyia; (tdk)changanyika;
(tdn) changanyana; (tds)changanyisha; (tdw) changanywa.
changanyika kt [sie] mingled, be mixed together. (tde) hanganyikia; (tdk)changanyikika.
changanyikiw.a kt [sie] be confused; be muddled up.
changarawe nm [i-/zi-] grit, fine gravel, pebble.
changi.a kt [ele] 1 contribute towards sth. 2 increase conditions already existing, contribute:Mahudhurio
mabaya yame~ kufeli kwake poor attendance contributed to his failure.
changish.a kt [ele] collect contributions, raise (money etc).
(tde) changishia; (tdk) changishika; (tdn)changishana; (tdw) changishwa.
changizo nm [i-/zi-] 1 money
chango
contributions. 2 membership fees.
chango1 nm mi- [u-/i-] 1 small intestine. 2 stomach disease. uchango nm.
chango2 nm [u-/i-] womb; umbilical cord.
chango3 nm vy- [ki-/vi-] peg, hook, rail (for suspending sth).
changu1 kv see -angu. mine, my: Kitabu ~ my book; Chungu (hiki) ni ~ this pot is mine.
changu2 nm [a-/wa-] kind of sea fish.
changu.a kt [ele] 1 separate, put apart anything collected together. 2 dismember (an animal), take to
pieces, dissect: ~ msitu cut down trees in a forest (for cultivation). 3 (askari, manoari) demobilize/ demob.
(tde) changulia, (tdew)changuliwa; (tdk) changuka; (tdn) changuana; (tds) changusha.
changuk.a kt [sie] be dismantled; fall apart; break into pieces. (tde) changukia; (tdk)changukika;
(tds) changukisha.
chani1 nm [a-/wa-] sea porcupine.
chani2 nm [i-/zi-] coastal area with shallow water.
chanik.a kt [sie] 1 be torn. 2 (si-rasmi) grow fat. (tdn) chanikia; (tdk) chanikika; (tds)chanikisha.
chanikiwiti nm [ki-] green, green grass.
chanj.a1 kt [ele] 1 cut up, split in pieces: ~ kunisplit logs for firewood. 2 incise, cut a gash: ~ mtimake
cuts in a tree to obtain sap. (tde) chanjia, (tden) chanjiana; (tdk) chanjika; (tdn)chanjana;
(tds) chanjisha; (tdw) chanjwa.
chanja2 nm [i-/zi-] grid-iron; frame for drying utensils, meat etc; rack.
chanja3 kt [ele] vaccinate, innoculate: ~ nduivaccinate against small-pox. (tde) chanjia, (tden)chanjiana;
(tdk) chanjika; (tdn) chanjana; (tds) chanjisha; (tdw)
chanjwa.
chanjagaa nm [a-/wa-] crab.
chanjama.a kt [sie] be cheerful.
chanjari* kl following each other, in column formation. (Kaj).
chapa
chanjian.a kt [ele] make incision in each other (in making a sworn friendship).
chanjo nm [i-/zi-] 1 incision, cut, gash. 2 vaccination, innoculation: ~ dhidi ya kifadurovaccination
against whooping cough.
chano nm vy- [ki-/vi-] round wooden tray.
chanu.a kt [sie] bloom, blossom, flower: (tde)chanulia; (tdk) chanuka; (tds) chanusha.
chanuo nm [li-/ya-] comb.
chanya kv 1 positive. 2 hopeful: Mawazo ~optimistic thinking.
chanyat.a1 kt [ele] slice up into small pieces: ~ ndizi slice up bananas. (tde) chanyatia,
(tden)chanyatiana; (tdk) chanyatika; (tds)chanyatisha; (tdw) chanyatwa.
chanyat.a2 kt [ele] wash clothes gently but hastily. (tde) chanyatia, (tden) chanyatiana;
(tdk) chanyatika; (tds) chanyatisha; (tdw)chanyatwa.
chanyatia1 nm [a-/wa-] small fish found in mangrove ponds.
chanyati.a2 kt [sie] tip-toe, skip. (tde)chanyatilia; (tdk) chanyatika; (tds)chanyatisha.
chanzo nm vy- [ki-/vi-] 1 source, origin. 2 reason: ~ cha maradhi source of illness.
chao1 nm [i-/zi-] roller used to launch a boat.
chao2 nm ny- [i-/zi-] area around a plant for putting manure and water.
chao3 kv taz. –ao. their, theirs: Kitabu ~ their book; Kitabu hiki ni ~ this book is theirs.
chap.a1 kt [ele] 1 beat, hit, strike,
swat, whip. 2 defeat by goals: Wame~wa magoli matatu they were defeated by three goals. (nh)(1) ~
kazi work hard. (2) ~ maji drink excessively. (3) ~ miguu
walk, mark-time. (tde) chapia; (tdk) chapika;(tdn) chapana; (tds) chapisha; (tdw) chapwa.
chapa2 nm [i-/zi-] 1 brand, trade mark, printer's type. 2 drawing,
decoration, design. 3 photoprint.
chap.a
chap.a3* kt. [ele] 1 print (by using a printing machine): ~ kitabu print a book: ~ vibayamisprint. 2
type. (tde) chapia, (tden) chapiana;(tdk) chapika; (tds) chapisha; (tdw) chapwa. (Khi)
chapaasili nm [i-/zi-] archetype.
chapachapa kv wet, soaked, sodden, soggy:Lowa ~ be completely soaked; wet.
chapasi kv sociable; active, diligent.
chapati nm [i-/zi-] pastry.
chapish.a kt [ele] publish. (tde) chapishia, (tden) chapishiana; (tdk) chapishika; (tdw)chapishwa.
chapu.a kt [ele] 1 (ngoma) beat faster to increase sound. 2
accelerate. (tde) chapulia,(tdew) chapuliwa. (tdk) chapuka; (tds)chapusha. kichapuzi nm.
chapuk.a kt [sie] 1 stay off the road. 2 accelerate: (tde) chapukia; (tdk) chapukika; (tds) chapukisha.
chapuki.a kt [sie] 1 (chakula) be savoury, pleasant. 2 be charming to sb; enjoy the company of sb. 3
(ngono) come, reach climax.
chapuo nm [i-/zi-] small two headed drum.
chapuz.a kt [ele] accelerate; increase speed. (tde) chapuzia, (tden) chapuziana; (tdk)chapuzika;
(tds) chapuzisha; (tdw) chapuzwa.
chapwa kv insipid, unpalatable; nasty, jejune, vapid.
charaz.a kt [ele] 1 play well a musical instrument. 2 do anything with vigour or skill or without a
break: ~ tapureta type skilfully. 3 talk continuously without a pause. 4 slog, beat: ~ viboko thrash/beat by
stick. (tde) charazia; (tdk) charazika; (tdn)charazana; (tds) charazisha; (tdw) charazwa.
charo nm vy- [ki-/vi-] caravan; company of travellers.
charu.a kt [ele] 1 annoy sb, pester, importune sb. 2 bully, vex someone,
distress. (tde)charulia, (tdew) charuliwa; (tdk) charuka;(tdn) charuana; (tds) charusha.
charuk.a kt [ele] 1 take up a habit (with vigour); start a habit
chechesh a
vigorously: Wazimu umem~ madness has attacked him/her again. 2 cause disturbance, begin
mischief.(tde) charukia; (tdw) charukwa.
chat.a kt [sie] 1 make sizzling sound (as of termites). 2 be happy.
chati* nm [i-/zi-] chart. (Kng)
chatu nm [a-/wa-] python.
chauchau nm [i-/zi-] bribe; enticement.
chavua nm [i-] pollen.
chawa nm [i-/zi-] louse.
chawe nm [li-/ya-] coral-rag.
chawu nm ma- [li-/ya-] pit used for burying coconut husks.
chaza* nm [a-/wa-] oyster. (Kaj)
chazi nm [u-] liane (cissus rotundifolia).
chazo nm [a-/wa-] sucker-fish (used as a bait).
che nm (nh) morning: Walizungumza mpaka ~they talked until morning.
chech.a kt [ele] slice into thin pieces. (tde)chechea; (tdk) checheka; (tdn) chechana; (tds) chechesha;
(tdw) chechwa.
cheche1 nm [i-/zi-] 1 slice or small piece of sth. 2 spark: ~ ya moto a spark of fire.
cheche2 [a-/wa-] fish with poisonous bones.
cheche3 nm [i-/zi-] collective responsibility.
chechele1 nm [a-/wa-] caterpillar believed to cause forgetfulness when stepped-on. (nh) (1)Chukuliwa na
~ be attacked by forgetfulness; (2) Kanyaga ~ lose one's direction/way.
chechele2 nm [i-/zi-] 1 forgetfulness.
chee kv cheap: Leo bei ~ the price is cheap today.
checheme.a kt [sie] limp. (tde) chechemelea; (tdk) chechemeka; (tds) chechemesha.
chechemu.a kt [ele] cause someone to desire/long for sth. (tde) chechemulia, (tdew)chechemuliwa;
(tdk) chechemuka;
(tdn) chechemuana; (tds) chechemusha.
chechesh a. kt [ele] soothe a child; chechevu

play with a child. (tde) checheshea; (tdk)chechesheka; (tdn) checheshana; (tdw)checheshwa.


chechevu nm [i-/zi-] hiccup.
cheg.a1 kt [ele] 1 shave off, cut the hair. 2 harvest cereal. (tde) chegea; (tdk) chegeka; (tdn) chegana;
(tds) chegesha; (tdw) chegwa.
chega2 nm [li-/ya-] bang.
chegam.a kt [ele] 1 confront sb. 2 go near sb, fight, be in a leaning
position. (tde) chegamia;(tdk) chegamika; (tdn) chegamana; (tds)chegamisha; (tdw) chegamwa.
chege kv 1 uncooked, not well cooked: Viazi ~potatoes are not well cooked. 2 weak: Mtu ~ a weak
person. 3 watery: Muhogo ~ watery cassava. 4 soaked, wet.
chegele nm looseness.
cheichei nm form of greeting used by children.
chek.a kt [sie] laugh: ~ kidogo kidogo snigger.(tde) chekea,
(tden) chekeana; (tdk) chekeka; (tdn)chekana; (tds) chekesha; (tdw) chekwa.cheshi kv. cheko nm. kich
eko nm.mchekeshaji nm. mcheshi nm. ucheshi nm.
chekacheka kv giggle.
chekea nm [ki-] sty(e), pustule on eye-lid.
chekeamwezi nm [a-/wa-] water-dikkop, stone curlew (Burhinus vermiculatus).
chekech.a kt [ele] 1 sift: Chungio la ku~ ungaa sieve for sifting flour. 2 sort, separate.
chekeche pia chekecheke nm ma-
[li- /ya-] sifter, sieve, riddle.
chekechea1 nm [a-/wa-] fire-crowned bishop-bird (Euplectes hordacea).
chekechea2 nm [a-/wa-] little things; children under the age of five years: Shule ya ~ nursery school, pre-
school, kindergarten.
chekehukwa nm [a-/wa-] dotterel.
cheko nm [i-/zi-] laughter.
chekwa pia chekwachekwa kl plenty,
in abundance, full.
chekele.a kt [sie] rejoice at; feel happy; exult; smile at, rejoice at one's victory. (tde)chekelelea;
chembe
(tdk) chekeleka; (tds) chekelesha.
chele.a kt [sie] be apprehensive about, fear for:Na~ kuchelewa I am apprehensive about being late.
chelebuni nm [u-] coffee-berry disease.
cheleko nm [i-/zi-] 1 upper part of a prow in a sailing boat. 2 mast step.
cheleo nm [li-] delay; lateness.
chelew.a1 kt [sie] be late, be behind schedule, lag: (tde) chelewea;
(tdk) cheleweka; (tds)chelewesha. uchelewesho nm.
chelewa2 nm [i-] hangover.
chelewa3 nm [i-/zi-] rattle used in dances (made by putting stones or seeds in a tin).
chelewa4 nm [i-/zi-] vein in a leaf: Ufagio wa ~sweeping broom made from coconut-leaf veins.
chelewesh.a nm [ele] delay sb/sth. (tde)cheleweshea;
(tdk) chelewesheka; (tdn)cheleweshana; (tdw) cheleweshwa.
chelez.a1 kt [ele] cause to remain, leave behind. (tde) chelezea; (tdk) chelezeka;
(tds)chelezesha; (tdw) chelezwa.
chelez.a2 kt [ele] unload cargo from a ship; off-load cargo on coast. (tde) chelezea,
(tden)chelezeana; (tdk) chelezeka; (tds) chelezesha;(tdw) chelezwa.
chelez.a3 kt [sie] grow thick (as of rhizome like cassava, potatoes etc).
chelezo1 nm vy- [ki-/vi-] something that causes delay.
chelezo2 nm grindstone, sharpening machine.
chema nm [ki-] anything good; person of outstanding character. (mt) (1) ~ hakidumu a good thing does
not last
long; (2) ~ chajiuza, kibaya chajitembeza a good wine needs no bush.
chemba nm [i-] seclusion, privacy: Twende ~let's seclude ourself for privacy.
chembe1 nm [i-/zi-] 1 grain, morsel, single small thing, separate part of a thing: ~ ya nafaka grain of corn.
2 scintilla, iota, none at all, slight: Hana akili hata ~ he/she has no chembe
brains whatsoever.
chembe2 nm vy- [ki-/vi-] spear-head, head of an arrow: ~ cha moyo depression between cartilage of false
ribs, pit of the stomach.
chembechembe nm [i-/zi-] cell: ~ za damubloodcells.
chembelele nm [i-/zi-] bread crumbs.
chembeo nm [i-/zi-] wedge.
chembeu nm [i-/zi-] 1 blunt chisel (for caulking). 2 special knife for poking out copra.
chembeuzi nm [i-/zi-] tissue.
chemchemi nm [i-/zi-] water-spring.
chemk.a kt [sie] 1 boil, bubble up: Maji yana~the water is boiling. 2 be serious in doing sth. 3 be furious.
(tde) chemkia; (tdk) chemkika.
chemsh.a kt [ele] 1 heat up, warm up sth; boil. 2 (si rasmi) be harsh on sb. (tde) chemshia;
(tdk)chemshika; (tdn) chemshana; (tdw)chemshwa.
chemshabongo nm [i-/zi-] 1 puzzle. 2 crossword puzzle.
chemni* nm [i-/zi-] lamp-chimney. (Kng)
chemu.a kt [sie] sneeze. (tde) chemulia; (tdk)chemuka; (tds) chemuza.
chenene nm [a-/wa-] large cricket with a screeching noise at night.
cheneo nm vy- [ki-/vi-] area, extension.
chenezo nm vy- [ki-/vi-] measure,
measuring-rod, line; anything used
for measuring.
cheng.a1 kt [ele] 1 cut into small pieces. 2 cut, trim, lop trees (for building or for making fire).(tde)
chengea; (tdk) chengeka; (tds) chengesha;(tdw) chengwa.
cheng.a2 kt [ele] dodge, avoid by trickery,
evade. (tde) chengea; (tdk) chengeka; (tdn)chengana; (tds) chengesha; (tdw) chengwa.
chenga3 nm [i-/zi-] dodging; act of
evading/avoiding: Piga ~ dodge, avoid;Nilimwona anakuja nikampiga ~ I saw him/ her coming and I
dodged him/her.
chenga4 nm [i-/zi-] morsel, chips,
chereko
crumps: Unga wenye ~ nyingi flour which has not been well ground.
chenge nm [i-] 1 cleared forest set on fire. 2 big fire on the farm.
chengechenge nm [zi-] very small pieces; cells.
chengeu nm vy- [i-/zi-] lamp-shade.
chengo1 nm vy- [i-/zi-] house, household; dwelling, village. 2 caravan camp.
chengo2 nm [i-] assortment of small fish(es).
chenj.i1* kt [ele] change money (into smaller denomination). (tde) chenjia, (tden) chenjiana,
(tdew) chenjiwa; (tdk) chenjika; (tds)chenjisha. (Kng)
chenji2* nm [i-] 1 small money, money changed into smaller denomination. 2 change, money given back
to a buyer after payment. (Kng)
chenza nm ma- [li-/ya-] tangarine, mandarin, satsuma.
cheo1 nm vy- [ki-/vi-] 1 rank, status, position:Panda ~ be promoted to a higher rank/status. 2 size (of
shoes, clothes etc); measurement, dimension, measure: Kupita ~ beyond measure, excessively.
cheo2 nm vy- [ki-/vi-] 1 wand. 2 board used when plaiting leaf strips of palm leaves. 3 piece of wood used
when husking coconut.
chepe1 nm ma- [a-/wa-] 1 person who
is inconsiderate, ill-bred and mannerless. 2 clown, jester.
chepe2 kv arch.
chepechepe kv sodden, soggy. uchepechepenm.
chepeo nm vy- [ki-/vi-] broad-brimmed hat, cape.
chepu.a [sie] divert (from). (tde) chepulia; (tdk)chepuka; (tds) chepusha.
chepuk.a kt [sie] make a detour, swerve. (tde)chepukia; (tdk) chepukika; (tds) chepukisha.
cherehani* nm vy- [ki-/vi-] sewing-machine. (Kaj)
cherehe* nm vy- [ki-/vi-] grindstone. (Kaj)
chereko nm [i-/zi-] happiness, cherema
excitement (in celebrations). ki expression of joy.
cherema kv (muhogo, viazi) watery, without starch.
cherewa1 nm [u-] entertainment where listeners enjoy listening to parables or proverbial songs.
cherewa2 nm [i-/zi-] 1 veins of palms or sticks used for catching fish or making brooms. 2 pieces of reeds
left behind when making baskets.
-cheshi kv full of humour/wit/laughter; warm, amusing.
chete nm vy- [ki-/vi-] 1 market day. 2 market.
chetezo nm vy- [ki-/vi-] censer, thurible.
cheti nm vy- [ki-/vi-] 1 certificate: ~ cha ualimuteacher's certificate. 2 note, chit; record card: ~ cha
daktari prescription note; ~ cha kuthibitisha afya bill of health.
cheu nm ma- [a-/wa-] person who likes chewing. kv ruminant.
cheu.a kt [ele/sie] 1 eructate; belch: Mtoto ame~ maziwa the child has belched. 2 ruminate, chew the
cud: Wanyama wanao~ ruminant animals. (tde) cheulia, (tdew) cheuliwa; (tdk)cheuka; (tds) cheusha.
cheuzi nm [i-/zi-] pair, definite number of playing cards.
chewa1 nm (salamu ya asubuhi) good morning.
chewa2 nm [zi-] (baharini) morning easterly winds.
chewa3 nm [a-/wa-] giant rock-cod
fish: Ana kinywa kama ~ he/she has a large mouth.
chewale kl without much effort, easily. chez.a kt [ele/sie] 1 play. ~ mpira play football;~ na
mtoto play with
a child. 2 dally with sth, waste time: Acha ku~ na wakati stop wasting your time. 3 dance (to the tune of
drums, music etc). 4 shiver (because of fever, illness): Mwili wote unam~ the whole body is shivering. 5
be loose, waver, totter:Kitasa kina~ the door-lock is
chimbi.a
loose. 6 (askari) drill, be drilled: ~ kwata drill. 7 mock sb, make fun of: Usi~e na kisu don't play with a
knife. 8 bewitch. (nh) (1) ~ bangu fight, cause war; (2) ~
kamari gamble. (tde) chezea,(tden) chezeana; (tdk) chezeka; (tds)chezesha; (tdw) chezwa. mchezo nm.
mchezajinm.
chibuku nm [i-] beer brewed from cereals (maize, beans etc).
chicha1 nm ma- [li-/ya-] 1 remains of grated coconut after the milk has been squeezed out of it. 2 residue,
lees, dregs.
chicha2 nm secretion from prepuce of uncircumcised person.
chich.a3 kt [sie] give-up, resign. (tde) chichia; (tdk) chichika; (tds) chichisha.
chichi nm [i-/zi-] (chombo, meli) side facing dry land; the top side.
chichiri nm [i-/zi-] 1 bribe, enticement. 2 trivial thing.
chifu* nm ma- [a-/wa-] chief. 2 (Kenya) location officer. (Kng)
chigi nm [a-/wa-] small yellow bird.
chikich.a kt [ele] cut with a blunt knife. (tde)chikichia; (tdk) chikichika;
(tdn) chikichana;(tds) chikichisha; (tdw) chikichwa.
chikichi nm ma- [li-/ya-] palm-oil fruit; nuts producing palm-oil.
chilumbo nm vi- [ki-/vi-] debate, discussion, congress, argument.
chimb.a1 kt [ele] 1 dig, excavate bore: ~ shimodig a hole; ~ madini exploit/excavate minerals.
2 (si rasmi) read extensively (esp. during examinations).
(tde) chimbia, (tden) chimbiana; (tdk)chimbika; (tds) chimbisha; (tdw) chimbwa.chimbo nm.
chimb.a2 kt [ele] 1 cause trouble or
misfortune. 2 wish evil to others. 3 spy sb, be on sb's back.
(tde) chimbia, (tden) chimbiana; (tdk)chimbika;
(tdn) chimbana; (tds) chimbisha;(tdw) chimbwa. mchimbi nm. mchimvi nm.uchimvi nm.
chimbi.a kt [ele] bury in a hole.
(tdw) chimbiwa.
chimbu.a
chimbu.a kt [ele] 1 dig up, excavate, disinter. 2 look for the source of sth; find
out. (tde)chimbulia,(tdew) chimbuliwa; (tdk) chimbuka;(tds) chimbusha.
chimbuko nm [li-] origin, source, beginning, provenance.
chimbo nm ma- [li-/ya-] pit, mine.
chin.a1 kt [sie] 1 be stale; be overdue: Chakula kime~ the food has gone bad. 2 fail to get the expected, be
disappointed, fail to materialize. 3 delay, be late in getting sth: Mwali ame~ the girl has remained single
too long. (tde) chinia.
china2 kl simultaneously: Akitabasamu ~ akiliashe/he was laughing and crying simultaneously.
chingirish.a kt [ele] pour liquid gently leaving sediment behind. (tde) chingirishia, (tden)chingirishiana;
(tdk) chingirishika; (tdw)chingirishwa.
chini nm [i-/zi-]1 on the ground/floor; down:Teremka ~ go down. 2 below (earth, vessel); in a lower
place. 3 (ms) genital organs: ~ ya under, below; ~ ya himaya ya Uingereza under the protection of British
Govt; ~ ya ulinzi be in custody; chinichini secretely; ~ ya bahari sea bed.
chinj.a1 kt [ele] 1 slaughter, slay, cut the throat. 2 kill ruthlessly. 3 cut level the rim of a clay vessel in
making it. (tde) chinjia;
(tdk) chinjika; (tdn) chinjana;
(tds) chinjisha; (tdw) chinjwa.
machinjioni nm.
chinj.a2 kt [sie] cheat, swindle (by
giving less). (tde) chinjia;
(tdk) chinjika; (tdn) chinjana;
(tds) chinjisha; (tdw) chinjwa.
chinjan.a kt [sie] kill one another (esp. in fighting). (tde) chinjania.
chinyango nm vi- [ki-/vi-] piece of meat (big enough for one bite).
chipu.a kt [sie] 1 sprout, shoot-up (of any plant). 2 stir up,
excite. (tde) chipulia; (tdk) chipuka;(tds) chipuza.
chipubodi* nm [i-/zi-] chipboard. (Kng)
choche.a
chipuk.a kt [sie] sprout, shoot-up. (tde)chipukia; (tdk) chipukika; (tds) chipukisha.
chipukizi nm ma- [li-/ya-] 1 shoot, sprout. 2 young plant growing on another plant, parasite. 3 youngster,
young pioneer.
chir.a1 kt [ele] harm a child by
breaking taboos. (tde) chiria;
(tdk) chirika; (tds) chirisha;
(tdw) chirwa.
chira2 nm [i-/zi-] curse.
chirwa nm [i-] marasmus.
chipsi* nm [zi-] chips, French-fries. (Kng).
chiriku nm [a-/wa-] 1 finch-songbird. 2 chatterer.
chirimiri nm [i-/zi-] bribe.
chiriwa nm [i-] child disease believed to be caused by breaking taboos.
chirizi kv trickling; creeping (like a snake).
chirizik.a kt [sie] trickle, drain off. (tde)chirizikia; (tdk) chirizikika; (tds) chirizikisha.
chizi1* nm [i-] cheese. (Kng)
chizi2 nm [a-/wa-] 1 profligate person, lawless person. 2 crazy person.
cho!1 nm whole night: Kesha ~ be awake the whole night.
cho!2 kl lo! hey!
choa1 nm vy- [i-/zi-] mark or dot on the skin.
choa2 nm [a-/wa-] ringworm.
chobe.a kt [ele] dance by facing each
other in the middle of a dancing group. (tde)chobelea, (tdew) chobelewa; (tdk) chobeka;
(tdn) chobeana; (tds) chobesha.
choch.a kt [sie] 1 poke, prod, stir up (sth in a hole). 2 drink excessively;
get drunk. (tde) chochea;
(tdk) chocheka; (tdn) chochana; (tds)chochesha; (tdw) chochwa.
choche.a1 kt [ele/sie] 1 prod, stir up; provoke, incite. 2 agitate, arouse, stimulate, excite, impel.
(tde) chochelea; (tdk) chocheka; (tdn)chocheana; (tds) chochesha; (tdw) chochewa.
choche.a2 kt [ele] kindle.
(tde) chochelea; (tdk) chocheka; chochole
(tdn chocheana; (tds) chochesha; (tdw)chochewa.
chochole kv destitute, poor.
chochote taz. -o-ote. 1 anything. 2 bribe: Alitoa ~ ili aajiriwe he/she paid a bribe in order to be employed.
chochot.a kt [sie] (kidonda) itch, iritate (as an effect of medicine on a
wound). (tde) chochotea;(tdk) chochoteka; (tds) chochotesha.
chogoe nm [ki-/vi-] 1 hooked stick/pole (for plucking fruit). 2 golf club.
chok.a1 kt [ele/sie] 1 be tired; be fatigued, get weary. 2 get bored, be in need of change, lose interest in
sth. 3 (vitu) lose strength, stop being useful: Shamba lime~ the farm is no longer productive.
(tde) chokea; (tdk) chokeka;
(tdn) chokana; (tds) chokesha, (tdw) chokwa. mchovu nm. uchovu nm.
choka2 nm [a-/wa-] striped snake.
chokaa nm [i-] lime, whitewash, whiting: Choma ~ burn coral rag: Paka ~ whitewash.
choki nm [i-/zi-] liane with yellowish white flowers (strophanthus Kombe).
chokiro nm [u-/zi-] tuft of black and white hair.
choko.a kt [ele] poke, pick at, prod at: ~ menoclean teeth with a toothpick; ~ pweza poke out a
cuttle-fish from
rocks. (tde) chokolea, (tdew)chokolewa; (tdk) chokoka; (tdn) chokoana;(tds) chokosha. mchokoo nm.
chokochoko nm [i-/zi-] 1 squabble, quarrels. 2 dissension, provocation.
chokoleti* nm [i-/zi-] chocolate. (Kng)
chokomea nm [i-/zi-] inner most area; furthest corner.
chokomeani kv innermost.
chokomez.a kt [ele] stuff inside
(a sack); push lightly into a sack. (tde)chokomezea; (tdn) chokomezana; (tdk)
chokomezeka; (tds) chokomezesha (tdw)chokomezwa.
chombo
chokono.a kt [ele] 1 poke sth out of
sth. 2 harass, taunt; pry into other's affairs (through leading questions);
get information from sb by devious means. 3 pick:~ meno pick one's teeth.
chokora1 nm ma- [a-/wa-] 1 boy. 2 kitchen servant. 3 street child: ~ wa jikoni scullion.
chokora2 nm [i-/zi-] curse.
chokoz.a kt [ele] provoke sb, tease sb, get sb riled
up. (tde) chokozea; (tdk) chokozeka;(tdn) chokozana; (tds) chokozesha; (tdw)chokozwa. chokozi kv. m
chokozi nm.uchokozi nm.
chom.a kt [ele] 1 pierce, stab; cause pain; singe:~ kisu stab with a knife; ~ sindano give an injection. 2
itch (inside the body). 3 burn, roast, toast: ~ mkaa burn charcoal; Nyama ya ku~roast meat. 4 produce a
burning sensation on sth, hurt: Maneno yake yalini~ his words hurt me.(tde) chomea;
(tdk) chomeka; (tdn) chomana; (tdw) chomwa.mchomo nm.
chombez.a kt [ele] 1 entice sb to give information. 2 sooth,
quieten: ~ mtoto sooth a child. (tde) chombezea; (tdk) chombezeka; (tdn) chombezana;
(tdw)chombezwa.
chome.a kt [ele] 1 insert, stuff a
bag with wood/grass. 2 solder. (tde) chomelea,(tdew) chomelewa,
(tdk) chomeka; (tds) chomesha.
chombo nm vy- [ki-/vi-] 1 tool,
equipment, instrument: ~ cha seremala a carpenter's tool. 2 furniture. 3 golden ornament for women. 4
kitchen untensil. 5 (baharini) vessel:Funga ~ ufukoni
moor; Ingia ~ni embark on a vessel; Shuka ~nidisembark. 6 agency, organ: ~ cha serikaligovernment
agency. 7 equipment; container; ~ cha kupigia nzi flapper; ~ cha kuwekea makaa ya mawe coal-scuttle; ~
cha kutenganisha (agh. krimu toka kwenye maziwa) separator; ~ cha maji matakatifu stoup; ~
cha chomek.a
kuwekea maua vase. (mt) ~
hakiendi ila kwa nyenzo a vessel does not go without sth to send it along.
chomek.a kt [sie] 1 stick into: ~ kisu kiunonistick a knife into waistband (girdle); 2 insert, stab. 3 be
burnt. (tde) chomekea, (tden)chomekeana; (tdk) chomekeka; (tds)chomekeza; (tdw) chomekwa.
chomeke.a kt [ele] stick into, tuck into, insert: ~ shati tuck in a shirt. (tdk) chomekeka;
(tdn)chomekeana; (tds) chomekeza; (tdw)chomekewa.
chomeo nm ma- [li-/ya-] 1 skewer. 2 gridiron, barbecue. 3 frying pan.
chomo nm ma- [li-/ya-] 1 iron slag. 2 stab, prick. (ms) ruka ~ dive into water.
chomo.a kt [ele] 1 draw out, take out, pull out, snatch away: ~ mkuki draw out a spear; ~ msumari
ukutani draw out a nail from the wall;~ mwiba extract a thorn. 2 get something by cheating:
Nimem~ shilingi kumi I have
cheated him of ten shillings. 3 steal from someone's pocket. (tde) chomolea, (tdew)chomolewa;
(tdk) chomoka; (tdn) chomoana; (tds) chomoza.
chomoz.a kt [sie] 1 appear, rise: Jua
lina~ the sun is rising. 2 stick out. (tde)chomozea; (tdk) chomozeka; (tds)chomozesha.
chonda nm [i-/zi-] grief, sorrow, distress. 2 jealousy, envy.
chonde chonde kl polite expression to oblige one to act ~ niambieni huyu ni mgeni wa nani? please tell
me whose guest is this?
chondo1 nm vy [ki-/vi-] drum beaten to spread death news or to call people for a meeting.
chondo2 nm vy- [a-/wa-] hard shelled oyster living in reefs.
chondo3 nm vy [ki-/vi-] strapped sisal fibre basket or small travelling bag.
chong.a kt [ele] 1 carve, whittle, hew, hack, sharpen: ~ sanamu make a statue/figure; ~ borititrim a
pole, ~ kijiti cut a stick to a
chonyot.a
point. 2 run. (nh) ~ ulimi speak
rudely. (tde) chongea,
(tden) chongeana; (tdk) chongeka; (tds)chongesha; (tdw) chongwa. mchongo nm.
chonganish.a kt [ele] set at odds. (tde)chonganishia;
(tdk) chonganishika;
(tdn) chonganishana;
(tdw) chonganishwa.
chonge1 nm [i-/zi-] 1 canine tooth. 2 sharp pointed rock.
chonge2 nm [i-/zi-] coconut disease caused by insects or birds.
chonge.a kt [ele] 1 betray, slander, discredit, tattle on. 2 cause a loss or harm: Pombe ndiyo iliyom~
akafukuzwa kazi alcohol is what caused his dismissal.
(tde) chongelea; (tdk) chongeka; (tdn)chongeana; (tds) chongesha; (tdw) chongewa.
chongezi nm [i-/zi-] innuendo.
chongo1 kv [a-/wa-] one eyed: (mt) Akipenda ~ huita kengeza love is blind.
chongo2 nm [i-/zi-] hunch, hump.
chongo.a kt [ele] sharpen to form a point. (tde)chongolea,
(tdew) chongolewa; (tdk) chongoka; (tds)chongosha.
chongok.a kt [sie] be sharp pointed,
be pointed, be jagged.
(tde) chongokea; (tdk) chongokeka; (tds)chongokesha.
chonjo nm [i-/zi-] incitement to quarrel, words that incite a quarrel between individuals. (nh) (1)kaa
~ beware, watch out, be on your guard; (2)tia ~ incite a quarrel or fight.
chonjomo.a kt [ele] cause a condition to reoccur, stir up, incite.
(tde) chonjomolea,(tdew) chonjomolewa;(tdk)chonjomoka; (tdn)chonjomoana;
(tds) chonjomosha.
chonyot.a1 kt [sie] feel raw, smart. (tde)chonyotea; (tdk) chonyoteka; (tds)chonyotesha.
chonyot.a2 kt [sie] drip, drizzle: mvua in a ~ it is drizzling.
(tde) chonyotea; (tdk) chonyoteka; chonza
(tds) chonyotesha.
chonza nm [i-/zi-] disorder, commotion; dispute:Tia ~ cause disorder.
choo1 nm vy- [ki-/vi-] 1 toilet, restroom, latrine. 2 faeces: Sampuli ya ~ stool, specimen. (nh) (1)~
kikubwa faeces; (2) ~ kidogo urine; (3)Funga ~ be constipated; (4) pata/enda ~ have a motion, defecate.
choo2 nm [a-/wa-] light-brown worm used as fish bait.
chop.a1 kt [ele] 1 scoop out. 2 vend, retail, hawk. (tde) chopea,
(tden) chopeana; (tdk) chopeka; (tds)chopesha; (tdw) chopwa.
chopa2 nm ma- [li-/ya-] luggage or bundle of anything: ~ la kuni a bundle of firewood: ~ la udongo a
heap of soil.
chope.a1 kt [sie] 1 limp. 2 walk sideways. 3 dent a soft surface. 4 dip/plunge legs in water.
(tde) chopelea; (tdk) chopeka;
(tds) chopesha.
chopea2 nm [ki-/vi-] slime, mud.
chopek.a kt [ele] 1 cook carelessly. 2 dip in water, soak. (tde) chopekea, (tden)chopekeana;
(tdk) chopekeka; (tds)chopekesha; (tdw) chopekwa.
chopi kl 1 limply: Enda ~ limp. 2
much, excessively: Amelewa ~ he
is totally drunk.
chopo.a kt [ele] pull out: ~ kuni pull out firewood from a bundle. 2 snatch, pick pocket. (tde) chopolea;
(tdew) chopolewa; (tdk)chopoka; (tdn) chopoana; (tds) choposha.
chopok.a kt [sie] slip from the hands, slip out. 2 escape. (tde) chopokea; (tdk) chopokeka;
(tds) chopokesha.
chopsi nm [i-/zi-] croquette.
chor.a kt [ele] draw, design, sketch, paint: ~ mstari sambamba hatch; ~ picha katika kitabuillustrate; ~
mstari outline; ~ ovyoovyo scrawl. (tde) chorea, (tden) choreana; (tdk) choreka; (tdn) chorana;
(tds) choresha; (tdw) chorwa.
choroa nm [a-/wa-] fringe-eared oryx.
chubuw.a
choroko nm [i-/zi-] green gram.
chorombozi nm [ki-/vi-] reward for finding a lost item.
chosh.a kt [ele] cheese off, cause to be fed up, satiate, make tired.
(tde) choshea; (tdk) chosheka;
(tdn) choshana; (tdw) choshwa.
chot.a kt [ele] scoop up/out; ladle: ~ maji fetch water: (tde) chotea, (tden) choteana; (tdk)choteka;
(tds) chotesha; (tdw) chotwa. chotonm. mchotaji nm. mchoto nm.
chotara nm [a-/wa-] 1 half caste, mulatto. 2 mixed breed, crossbreed (of seeds or animals):Kuzaa watoto
~ miscegenation; Mbwa ~mongrel/mutt; ~ wa Kiberiberi na KiarabuMoor.
choti nm [i-/zi-] wooden fence.
choto nm [i-/zi-] something scooped out.
chovy.a1 kt [ele] 1 dip into, dunk, put into, plunge into, immerse in. 2 tie and dye. 3 gild:Nguo za
mchovyo tie and dye clothes. (tde)chovyea; (tdk) chovyeka; (tdn) chovyana; (tds) chovyesha;
(tdw) chovywa. mchovyonm.
chovya2 nm [i-/zi-] 1 plated item. 2
disease that causes swelling of the
body.
choyo kv mean, tightfisted, self-seeking, selfish, egoistic, mingy.
choza nm [i-/zi-] secret.
chozi1 nm ma- [li-/ya-] tear; tear drop: Lia ma~weep, cry.
chozi2 nm [a-/wa-] sunbird.
chu.a kt [ele] 1 rub. 2 massage, chafe. 3 lure, entice. 4 fig, of
quarrelling: (mt) ji~ masturbate. (tde) chulia, (tdek) chulika, (tdew) chuliwa; (tdn) chuana;
(tds) chusha.
chuan.a kt [sie] compete.
(tde) chuania, (tdew) chuaniwa; (tdk)chuanika; (tds) chuanisha.
chubu.a kt [ele] bruise, abrade, chafe, excoriate. (tde) chubulia, (tdew) chubuliwa; (tdk)chubuka;
(tdn) chubuana; (tds) chumbusha.
chubuko nm mi- [u-/i-] bruised area, abrasion.
chubuw.a kt [ele] sip.
chubwi
(tde] chubuwia, (tdew) chubuwiwa;
(tdk) chubuwika;
(tds) chumbuwisha.
chubwi nm [i-/zi-] plummet, plonk, a sinker attached to a fishing-line.
chuch.a kt [ele] throw down, knock down: ~ maembe knock down the mangoes. (tde)chuchia,
(tden) chuchiana; (tdk) chuchika; (tds)chuchisha; (tdw) chuchwa.
chuchi.a kt [ele] 1 rock, exorcise: Kuchu~ pepoto call a spirit; Kum~ mtoto to put a child to sleep by
rocking it.
chuchio nm ma- [li-/ya-] 1 act of rocking. 2 exorcism.
chuchu1 nm [i-/zi-] nipple, dug, teat. (Khi)
chuchu2 nm [a-/wa-] coward.
chuchuk.a kt [sie] grow tall.
(tde) chuchukia; (tdk) chuchukika; (tds)chuchukisha.
chuchuli kl shoulder high.
chuchuma.a kt [sie] squat.
(tde) chuchumalia,
(tdek) chuchumalika,
(tdes) chuchumalisha.
chuchumi.a kt [sie] tiptoe, reach up. (tdk)chuchumika;
(tdn) chuchumiana;
(tds) chuchumisha;
(tdw) chuchumiwa.
chuchunge nm [a-/wa-] sword fish.
chudere nm [a-/wa-] first born.
chugachug.a kt [sie] walk about as in a state of worry or discomfort.
(tde) chugiachugia;
(tdk) chugikachugika;
(tds) chugashachugisha.
chuguza1 nm [i-/zi-] fringe.
chuguz.a2 kt [ele] drum.
(tde) chuguzia, (tden) chuguziana; (tdk)chuguzika; (tds) chuguzisha; (tdw) chuguzwa.
chui nm [a-/wa-] 1 leopard. 2 cruel person.
chuj.a kt [ele] 1 filter, purify. 2 squeeze: ~ nazisqueeze coconut, sieve. 3 separate, choose,
isolate. (tde) chujia, (tden) chujiana;
(tdk) chujika; (tdn) chujana;
(tds) chujisha; (tdw) chujwa. mchujo nm.chujio nm. chujo nm.
chukuli.a
chujio nm ma- [li-/ya- ] filter, sieve,
riddle.
chuju.a kt [ele] 1 (rangi) cause to fade/faint. 2 dilute: ~ pombe dilute alcohol: (tde) chujulia,
(tdew) chujuliwa; (tdk) chujuka; (tdn)chujuana; (tds) chujusha.
chujuk.a kt [sie] (rangi) fade out; (chakula) be bland or tasteless.
(tde) chujukia.
chuki nm [i-/zi-] hatred, animosity, dium, spite: ~ ya watu misanthropy.
chuki kv morose.
chuki.a kt [sie] hate, detest, abhor. (tdk)chukika; (tdn) chukiana;
(tds) chukiza; (tdw) chukiwa.
chukiz.a kt [ele] 1 be hateful, be disgusting. 2 be unattractive, be repulsive, be displeased.
(tde) chukizia; (tdk) chukizika; (tdn)chukizana; (tdw) chukizwa.
chukio nm ma- [li-/ya-] act of hatred.
chukizo nm ma- [li-/ya-] abomination.
chuku nm [i-/zi-] 1 cupping horn: Piga ~ draw blood. 2 overstatement. (nh) Piga ~ exaggerate.
chuku.a kt [ele] 1 carry, take, withdraw. 2 transport. 3 steal. 4 contain: Ina~ siku nzima it takes a
whole day; Kazi ita~ saa moja the
work will take one hour. 5 pleasing. 6 attractive:Gauni linam~ the dress fits her well. 7 bear
responsibility, take care: ~ hadhari be on the safe side; ~ nafasi ya
supersede, sustain. (tde) chukulia, (tdes)chukulisha; (tdew) chukuliwa; (tdk) chukuka; (tdn) chukuana.
chukuan.a kt [sie] 1 help each other. 2 be alike, be compatible.
chukuchuku kv unspiced: Nimekula ugali na dagaa la ~ I have eaten stiff porridge with unspiced
sardines.
chukuli.a kt [ele] 1 accommodate. 2 consider it as, take it that: ~ kuwa hivyo ndiyo tabia yaketake it that
this is his habit. (tdk) chukulika; (tdn)chukuliana; (tds) chukulisha; chukuzan.a
(tdw) chukuliwa.
chukuzan.a kt [sie] 1 carry by turns.
2 accompany (especially by force): Nime~ naye hadi kituo cha polisi I went with him/her up to the police
station. (tde) chukuzania.
chule nm [i-/zi-] white salt water marks on skin.
chuma1 nm vy- [ki-/vi-] iron, metal: ~ cha puairon, steel: bamba la ~ a strip of metal. 2 (ms) a weapon
such as a pistol or gun: Kofia ya ~helmet; ~ cha kidole cha kupigia gita plectrum; Mavi ya ~ slag.
chuma2 nm [a-/wa-] strong person; one who can be dependable, hero.
chum.a3 kt [ele] 1 pick, pluck, gather from a tree (flower or fruits). 2 make money, earn: ~ fedhaearn
money. (tde) chumia, (tden) chumiana; (tdk) chumika; (tds) chumisha; (tdw) chumwa.
chumba nm vy- [ki-/vi-] room: ~ cha kulalabedroom; ~ cha kulia dining room; ~ cha maitimortuary; ~
kidogo cha gereza cell; ~ cha kupangisha room to let; ~ cha kuoshea vyombo vya nyumbani scullery.
chumbi.a kt [ele] engage a girl:
(tdk) chumbika; (tdn) chumbiana; (tds)chumbisha; (tdw) chumbiwa.
chumo nm [i-/zi-] 1 plucking. 2
produce, yield, profit, gain, income.
chumu nm [i-/zi-] good luck.
chumvi nm [i-/zi-] 1 salt. 2
exaggeration: (nh) (1) Tia ~ exaggerate; (2)Amekula ~ nyingi
s/he has lived long, she/he is very old.
chumwi nm [i-/zi-] cowries or shells used in games.
chun.a kt [ele] 1 skin. 2 strip off bark or covering: (nh) (1) ~ jogoo be circumcised; (2) ~ ngozi have
sexual intercourse; (3) ~ uso act without shame. (tde) chunia; (tdk) chunika; (tdn) chunana;
(tds) chunisha; (tdw) chunwa.
chung.a kt [ele] 1 herd or graze animals, look after, tend. 2 guard someone or something. 3 lead
spiritually. 4 sift out/from.
chunusi
(tde) chungia; (tdk) chungika;
(tdn) chungana; (tds) chungisha; (tdw)chungwa.
chungi.a kt [ele] 1 beware, watch out. 2 be afraid. (tdk) chungika; (tdn) chungiana; (tds)chungisha;
(tdw) chungiwa.
chungu1 kv bitter, acrid, sour, pungent: ~ kama shubiri bitter as aloes; dawa ~ bitter medicine.
chungu2 nm vy- [ki-/vi-] earthen cooking pot:Funua ~ open the pot.
chungu3 nm [a-/wa-] common black ants.
chungu4 nm [i-/zi-] pimples.
chungu5 nm [i-] lot, heap, pile: (ms) ~ nzima a lot; ~ ya kuni ya kuchomea maiti funeral pile.
chungu.a kt [ele] 1 examine, inspect. 2 investigate, inquire, scan.
(tde) chungulia,
(tdew) chunguliwa,
(tdek) chugulika; (tdn) chunguana; (tds)chunguza.
chunguchungu kl abundantly.
chunguli.a kt [ele] peep at, peek at. (nh) ~ kaburi be at the jaws of death. (tde) chungulilia;
(tdk) chungulika;
(tdn) chunguliana;
(tds) chungulisha;
(tdw) chunguliwa.
chungwa nm ma- [li-/ya-] 1 orange: rangi ya ~orange (colour).
chunguz.a kt [ele] 1 examine,
scrutinize, inspect. 2 research, inquire, investigate. (tde)
chunguzia; (tdk) chunguzika;
(tdn) chunguzana;
(tdw) chunguzwa. uchunguzi. nm mchunguzinm.
chunguzi kv curious.
chuni nm [i-/zi-] provocation: Shikilia ~provoke.
chunjua nm [i-/zi-] (kidoleni) corn.
chunu.a kt [ele] scrape off skin, skin. (tde)chunulia, (tdew) chunuliwa, (tdek) chunulika;
(tdn) chunuana; (tds) chunusha.
chunusi1 nm [a-/wa-] hypothetical animal believed to attack and draw people into water.
chunusi2 nm [i-/zi-] pimple.
chunyu
chunyu nm [i-] white dried salt marks on the ground.
chuo1 nm vy- [ki-/vi-] 1 college: ~ cha UalimuTeachers' Training
College; ~ cha Ufundi Technical College; ~ cha Uhazili Secretarial College; ~ cha Jeshi Military
Academy. 2 Quranic school. 3 Muslim book written in Arabic script. 4 (wanawake waislamu)
marriage: Hiki ni ~ chake cha pili kuolewa this is her second marriage.
chuo2 nm vy- [ki-/vi-] instrument for scooping coconut.
chuo kikuu nm vy-vi- [ki-/vi-] university.
chup! kl shut up, be silent.
chupa1 nm [i-/zi-] bottle: ~ ya chai vaccum flask, thermos; ~ kubwa ndani ya mfuko wa
mianzi demijohn; ~ kubwa jar; ~ ya uturi scent bottle.
chupa2 nm [i-/zi-] amniotic membrane; waters. (nh) Vunja ~ break the amniotic membrane/waters.
chup.a3 kt [sie] 1 jump down across, hop, leap. 2 (nguo) be short.
(tde) chupia; (tdk) chupika;
(tds) chupisha.
chupi nm [i-/zi-] underpants, panties,
knickers.
chupi.a kt [ele] 1 jump on, pounce on; dash off, run away. 2 snatch. (tde) chupilia,
(tdew)chupiwa; (tdk) chupika; (tdn) chupiana; (tds)chupisha; (tdw) chupwa.
chupio nm [i-/zi-] hairpin, hair clip.
chupuchupu kl narrowly: ponea ~ a
narrow escape.
chura1 nm vy- [a-/wa-] frog.
chura2 nm [a-/wa-] (mchezo wa watoto) someone who comes last in a play.
chur.a3 kt [ele] 1 cause bad omen. 2 do something abnormal. (tde) churia, (tden)churiana, (tdew)
churiwa; (tdk) churika; (tds) churisha.
hwechwe
chura4 nm [a-/wa-] lavatory cleaner,
sewage attendant.
churo kv ill luck, ill omen, misfortune: Mtoto m~a child whose acts may cause ill luck.
churupuk.a kt [sie] slip away, escape. (tde)churupukia; (tdk)
churupukika; (tds) churupukisha.
churur.a kt [ele] trickle, drain, flow. (tde)chururia; (tdk) chururika; (tds) chururisha;chururiza;
(tdw) chururwa.
chururu1 kv watery: Mchuzi ~ watery stew.
chururu2 nm [a-/wa-) spider-like insect living underground.
chururu3 nm [i-/zi-] steady flow.
churusi nm [i-/zi-] chisel.
churuz.a kt [ele] slaver.
(tde) churuzia; (tdk) churuzika; (tdn)churuzana; (tds) churuzisha; (tdw) churuzwa.
churuzik.a kt [sie] 1 trickle, drain off, flow away. 2 fade away.
(tde) churuzikia; (tdk) churuzikika; (tds)churuzikisha.
chusa1 nm vy- [ki-/vi-] harpoon, trident.
chus.a2 kt [ele] cause to dislike, offend, put out, disgust.
(tde) chusia; (tdk) chusika;
(tdn) chusana; (tds) chusisha;
(tdw) chuswa.
chushi kv uninspired.
chutam.a kt [sie] squat.
(tde) chutamia; (tdk) chutamika; (tds)chutamisha.
chuuz.a kt [ele] vend, hawk, retail,
peddle. (tde) chuuzia;
(tdk) chuuzika; (tdn) chuuzana; (tds)chuuzisha; (tdw) chuuzwa. mchuuzi nm.
chuya nm [i-/zi-] unhusked rice in clean rice/millet.
chw.a kt [sie] be sunset: Kumeku ~ it is sunset. (tde) chwea.
chwago nm [i-/zi-] small sea-shore crab.
chwechwe nm [i-/zi-] annulet, annual ring.

D
daa nm [a-/wa-] mud worm used as a bait.
daathar.i kt [ele] 1 endanger. 2 destroy, break.(tde) daatharia, (tden) daathariana, (tdew)daathariwa;
(tdk) daatharika; (tds)daatharisha.
daawa* nm [i-/zi-] 1 lawsuit, litigation, legal claim. 2 matters that bring disputes; act of speaking behind
someone's back. (Kar)
dabali* kl twice, double. (Kng)
dabir.i kt [ele] 1 imagine. 2 find out, investigate, examine, scrutinize. 3 abandon; escape. (tde)dabiria,
(tden) dabiriana, (tdew) dabiriwa; (tdk) dabirika; (tds) dabirisha.
dab.u kt [ele] 1 control. 2 frighten, terrify, terrorize: Hani~ he/she does not frighten me. (tde) dabia,
(tden) dabiana, (tdew) dabiwa; (tdk) dabika; (tds) dabisha.
dabwadabwa kv saturated with water or oil; soft, flabby: Wali wa ~ soft, watery boiled rice.
dachia nm [a-/wa-] heifer.
dada nm ma- [a-/wa-] 1 elder sister: ~ wa kambo step sister. 2 any female relative. 3 term of respect to a
girl or a woman.
dadavu.a kt [ele] resolve a problem: Tatizo lisilodadavulika inextricable problem. (tde)dadavulia;
(tdk) dadavuka; (tdn) dadavuana; (tds) dadavusha; (tdw) dadavuwa.
dadis.a kt [ele] wrap cloth around the waist. (tde) dadisia; (tdk) dadisika; (tdn) dadisana;
(tds) dadisisha; (tdw) dadiswa.
dadis.i* kt [ele] pry, be curious,
snoop into; be inquisitive, query. (tde) dadisia, (tden) dadisiana, (tdew) dadisiwa; (tdk)dadisika;
(tds) dadisisha. mdadisi nm. udadisinm. (Kar)
dadu* nm [i-/zi-] dice.
dafi* nm [i-/zi-] tambourine. (Kar)
dafina* nm [i-/zi-] 1 buried treasure. 2 unexpected present. (Kar)
dafrao* nm [i-/zi-]head-on collision. 2
(magari n.k.) shield, bumper. (Kar)
daftari* nm ma- [li-/ya-] 1 copybook, an exercise book. 2 ledger, cash book, journal. (Kar)
dafu nm ma- [li-/ya-] unripe coconut: ~ la urambe a coconut just beginning to form a soft layer of nutty
substance in the shell which can be licked or easily scraped off; tonga la ~ a coconut whose nutty
substance has become thick and tough. (nh) fua ~ succeed.
dagaa* nm [a-/wa-] 1 sardines, anchovy. 2 contemptuous person or thing. (Kar)
dagaapapa nm [a-/wa-] pilchard.
dagla* nm [i-/zi-] a long coat ornamented with gold braid or thread. (Khi)
dago nm [i-/zi-] fishermen's camp.
dahalia nm [i-/zi-] dormitory.
dahari1* kl 1 always, every day, constantly, ever. 2 since long. (Kar)
dahari2* nm [i-/zi-] aeon, eon. (Kar)
dahil.i1* kt [ele] pry, inquire. 2 interfere, intervene. (tde) dahilia, (tden) dahiliana, (tdew)dahiliwa;
(tdk) dahilika; (tds) dahilisha.mdahalo nm. mdahili nm. udahili nm.
dahili2 nm [i-/zi-] business income. (Kar)
dahu.a kt [ele] repeat uttered words.
(tde) dahulia, (tden) dahuana, (tdew)dahuliwa; (tdk) dahuka; (tdn) dahuana; (tds)dahusha.
da.i1* kt [ele] claim, demand: ~ pesa claim money; ~ talaka demand a divorce; ~ deni kwa nguvu dun. 2
assert, state; advocate, profess. (tde) daia, (tden) daiana, (tdew) daiwa;
(tdk)daika. mdai nm. mdaiwa nm. (Kar)
dai2 nm ma- [li-/ya-] 1 assertion, allegation; plaint, postulant. 2 (agh. katika wingi) claims: ~
kinzani counter-claim.
daima* kl perpetually, permanently, continually, always, for ever: Dumu ~ last forever, forever and
ever. kv continuous, permanent, lasting. (Kar).
dainamo
dainamo* nm [i-/zi-] dynamo. (Kng)
daini* nm [i-/zi-] dyne. (Kng)
dak.a1 kt [ele] catch, snatch, seize: ~ mpiracatch a ball; ~ maneno interject. (tde) dakia; (tdk) dakika;
(tdn) dakana; (tds) dakisha;dakiza; (tdw) dakwa.
daka2 nm ma- [li-/ya-] recess, receptacle, niche in a wall; cupboard.
dakawa* nm [i-/zi-] 1 towing-line, tow-rope:Vuta ~ pull the tow-rope. 2 rope for lifting cargo from a ship.
(Kar)
daki.a kt [ele] 1 tiptoe. 2 jump on to a vehicle when in motion. 3 do sth in a hurry. 4 interject.
(tde) dakilia; (tdk) dakika; (tdn) dakiana; (tds) dakiza; (tdw) dakiwa.
dakika* nm [i-/zi-] minute: ~ hii this very minute. (Kar)
dakiz.a kt [ele] interrupt speech, cut in on a conversation; raise a new
point.
dakizo nm ma- [li-/ya-] interruption, interjection.
daktari* nm ma- [li-/ya-] medical doctor/officer; (GB) general practitioner: ~ mpasuaji surgeon; ~ wa
macho eye-specialist, oculist; ~ wa menodentist; ~ wa mifugo a veterinarian. 2 doctor of
philosophy. udaktari nm.
daku* nm [i-] last meal before dawn. (Kar)
daladala nm ma- [li-/ya-] (T) urban shuttle bus.
dalali* nm ma- [a-/wa-] 1 auctioneer /broker. 2 agent. 3 (pesa) one who offers loans/credits.udalali nm.
(Kar)
dali nm [i-] end, limit, terminus.
dalia* nm [i-] aromatic yellow powder, used by women for personal adornment. It is also used in
preparing a dead body for burial. (Kar)
dalihini kl immediately, at once, quickly.
dalili* nm [i-/zi-] 1 sign, symptom, presage, indication: ~ za ugonjwa wa akili brain storm. 2 mark, trace,
dang.a
token, clue: ~ ya miguu foot-mark/print. (Kar)
dalji nm [i-/zi-] 1 (punda/farasi) amble, even pace (neither quickly nor slowly). 2 graceful walk:Kwenda
~ walk gracefully. (Kar)
daluga nm [zi-] spikes.
dama* nm [i-] draughts. (Krn)
dambra nm [i-] cabin hold.
damir.i kt [sie] be devastated, be annihilated. (tde) damiria; (tdk) damirika; (tds) damirisha.
damisi* nm [a-/wa-] 1 clown, light-hearted/jolly/amusing person. 2 argumentative person; obstinate
person. (Kar)
damk.a kt [sie] get up very early in the morning. (tde) damkia; (tdk) damkika; (tds) damkisha.
dampo* nm [i-/zi-] dump. (Kng)
damu* nm [i-] blood: Nyama na ~ flesh and blood; Hana ~ she is anaemic/weak/unhealthy;Toka
~ bleed; Ndugu wa ~ a relative. (Kar)
damu ya mzee nm [i-/zi-] (rangi) maroon.
danadana1 kl 1 shoulder-high: Alichukuliwa ~he was carried in the palm of the hand. 2 joyfully, whole
heartedly. 3 in a stretched out position.
danadana2 nm [zi-] 1 (mpira) dribbling. 2 cheating sb.
dand.a kt [ele] 1 pass over sth. 2 jump on sth in motion (e.g. a vehicle). (tde) dandia, (tden)dandiana,
(tdew) dandiwa; (tdk) dandika; (tds)dandisha.
dandala nm [a-/wa-] Little Egret.
dandalo nm [i-/zi-] 1 local coastal dance played by men holding sticks. 2 tall pole.
dandi.a kt [ele] climb/scramble into, stow away.
danga1 nm [li-/ya-] 1 white yam. 2 unripe fruit: (nh) ~ la mwana well mannered youngster, a youth.
dang.a2 kt [ele] 1 scoop up/out a small quantity:~ maji scoop up water. 2 look for sth scarce.
(tde) dangia; (tdk) dangika; (tds)
dangisha; (tdw) dangwa.
dang'a nm [i-/zi-] bee stings, colostrum.
dangany.a kt [ele] lie, deceive, cheat, delude, beguile, dupe, falsify; spoof. (tde) danganyia;
(tdk) danganyika; (tdn) danganyana; (tdw)danganywa. udanganyifu nm. mdanganyifunm.
danganyifu kv false; deceitful insincere, mendacious.
dangirizi* nm ma- [i-/zi-] dungarees. (Khi)
dango nm ma [li-/ya-] target.
danguro* nm ma- [li-/ya-] brothel, bawdy-house. (Kre)
dansi* nm [i-/zi-] dance. (Kng)
danzi nm ma- [li-/ya-] bitter orange.
dapa nm ma- [li-/ya-] leaf of Deleb or Palmyra palm.
dapi.a kt [ele] jump from one tree branch to another as the small black monkey does. (tde)dapilia;
(tdk) dapika; (tds) dapiza; (tdw)dapiwa.
dar.a* kt [ele] 1 touch gently. 2 test sth; tempt sb. (Kaj)
daraba* nm [i-/zi-] (jahazi) toilet.
darabi* nm [i-/zi-] rose apple. (Kaj)
darahani nm [i-/zi-] star very near to the moon; journey star.
daraja nm ma- [li-/ya-] 1 bridge, viaduct. 2 stairs, staircase, tier. 3 rank, post, dignity,
position: Amepandishwa ~ she has been promoted to a higher rank. 4 dock. 5 jetty.
darasa nm ma- [li-/ya-] 1 classroom. 2 class. 3 lesson : ~ la Kiswahili Swahili lesson. 4 instructions,
usually Islamic, given in the mosque or another special place. (Kar)
dari* nm ma- [li-/ya-] 1 ceiling, attic, loft. 2 place in a sailing-vessel where passengers are seated or cargo
is kept. (Kaj)
darij.i kt [ele] 1 arrange. 2 do sth step by step. (tde) darijia, (tden) darijiana, (tdew) darijiwa; (tdk)
darijika; (tds) darijisha.
dawa

darizi1* nm [i-/zi-] 1 embroidery. 2 incision marks. (Kar)


dariz.i2* pia tarizi kt [ele] embroider. (tde)darizia, (tden) dariziana, (tdew) dariziwa; (tdk)darizika;
(tds) darizisha. (Kar)
darubini* nm [i-/zi-] telescope, binoculars. (Kaj)
darubiniakisi nm [i-/zi-] reflecting telescope.
darumeti* nm [i-/zi-] ceiling or interior planks of a vessel. (Kar)
dasi*1 nm [i-/zi-] 1 rope sewn into the edge of a sail: ~ ya bara on the upper side; ~ ya chini on the lower
side; ~ ya joshini/ ~ ya demani on the lower and broader ends. 2 thread used in making sails. (Kaj)
dasi2 nm [i-] sickness of donkeys. (Kaj)
dasili* nm [i-] powder of jubejube tree leaves. (Kar)
dasta* nm [i-/zi-] duster. (Kng)
dasturi* nm ma- [li-/ya-] bowsprit. (Kaj)
dat.a1 kt [ele] 1 crackle, snap. 2 miss what you want. (tde) datia; (tdk) datika; (tds) datisha;
(tdw) datwa.
dat.a2 kt [ele] stick to/on. (tde) datia; (tdk)datika; (tdn) datana; (tds) datisha; (tdw)datwa.
data3* nm [i-/zi-] data: ~ ghafi raw data. (Kng).
datam.a kt [ele] double up, cower,
crouch. (tds) datamia, (tden) datamiana, (tdew) datamiwa; (tds) datamisha.
dati.a kt [sie] stumble along/ around/about; walk boastfully. (tde) datilia; (tdk) datika; (tds)datisha.
dau1* nm ma- [li-/ya-] dhow, a small sailboat. (Kar)
dau2* nm ma- [li-/ya-] (kamari) pool. (Kar)
dawa* nm [i-/zi-] 1 medication, medicine, medicament, drug: ~ ya mitishamba herbal medicine. 2
insecticide: ~ ya kuogesha mifugo
dip. 3 remedy; help; panacea. 4 talisman, charm:~ ya uwongo nostrum. (Kar)
dawamu

dawamu kl always, continually, eternally: Daima ~ for ever and ever.


dawati* nm ma- [li-/ya-] 1 desk, bureau (GB). 2 drawer, davenport. (Kar)
dawari nm [i-/zi-] rope used to tie the cow's legs when milking.
dawir.i kt [ele] weave skilfully in a circular manner. (tde) dawiria, (tden) dawiriana, (tdew)dawiriwa;
(tdk) dawirika; (tds) dawirisha.
dayani* nm [a-] (Waislamu) Almighty Judge. (Kar)
dayosisi* nm diocese. (Kng)
dazeni* nm a dozen. (Kng)
debe* nm ma- [li-/ya-] tin container of 20 litres. (Khi)
debwani nm [i-/zi-] turban cloth, mostly of silk, with red or brown stripes.
dede kl (kwa kusimama) uncertainly/ shakily as a child does: Simama ~ stand shakily.
dege1 nm [i-] stomach pains or dropping of food while eating
believed to be caused by envious look.
dege2 nm [i-] pia degedege convulsions.
dege la watoto nm [li-] fern (pteris longifolia)
degi nm ma- [li-/ya-] large brass cooking pot.
dehen.i1 kt [ele] 1 apply, smear (e.g. ointment). 2 seal/caulk joints of a vessel. (tde) dehenia,
(tden) deheniana, (tdew) deheniwa; (tdk)dehenika; (tds) dehenisha.
deheni2 nm mixture of lime and fat, applied on native vessels to prevent rust.
dek.a kt [sie] 1 demand attention. 2 show conceit, be arrogant. 3 hope to get sth from sb you are sure
could help. (tde) dekea; (tdk)dekeka; (tds) dekeza.
dekez.a kt [ele] spoil a child,
pamper. (tde) dekezea; (tdk) dekezeka; (tdn)dekezana; (tdw) dekezwa.
dengu.a

dek.i kt [ele] mop/wash the floor. (tde) dekia; (tdk) dekika; (tds) dekisha.
deku.a kt [ele] 1 bring down with one shot e.g. a bird with a stone, fruit off a tree with a stick. 2 strike
suddenly and coarsely. (tde) dekulia, (tdew) dekuliwa; (tdk) dekuka; (tdn)dekuana; (tds) dekusha.
dele* nm long large brass coffee pot. (Kar)
delta* nm [i-/zi-] delta. (Kng)
dem.a1 kt [sie] 1 totter along. 2 walk with a limp. (tde) demea; (tdk) demeka; (tds) demesha.
dema2 nm ma- [li-/ya-] wickerwork fish trap.
demadema kt [sie] toddle. (tde) demademea; (tdk) demademeka; (tds) demademesha.
demani* nm [i-/zi-] 1 sheet/rope of mainsail of a native sailing-vessel. 2 the leeward. 3 wind blowing
from the sea. 4 season of the year from end of August to beginning of November. (Kaj)
demokrasi* nm [i-] democracy. (Kng)
demu nm ma- [li-/ya-] 1 rag. 2 (zamani) old piece of cloth or rag worn round the loins or around a
woman's breasts, esp. when working in a field.
dend.a1 kt [ele] obtain deceitfully; scrounge. (tde) dendea; (tdk) dendeka; (tdn) dendana;
(tds) dendesha; (tdw) dendwa.
denda2 nm ma- [li-/ya-] drool, spittle.
denge nm [i-/zi-] hair-cut leaving a patch of hair on the top of the head: ~ la mbuzi (a) billy-goat; (b) goat
pen built on poles, raised off the ground.
dengelua nm [i-] local brew made from sugar/sugar cane.
dengu* nm [zi-] lentils, chick peas. (Kaj)
dengu.a1 kt [ele] shave the head from
side to side across the front. (tde) dengulia; (tdk) denguka; (tdn) denguana; (tds)dengusha;
(tdw) dengu.a

denguwa.
dengu.a2 pia nengua kt [ele] 1 sway hips. 2 dance elegantly. (tde) dengulia; (tdk) denguka;
(tds) dengusha; (tdw) denguwa.
deni nm ma- [li-/ya-] debt, loan,
money obligation : Lipa ~ pay off a debt, repay a loan.
depo* nm [i-/zi-] 1 depot. 2 warehouse, godown. 3 place for training police. (Kng)
deraya* nm [i-/zi-] armour, cuirass, panoply mail; (za miguuni) greaves.
dereli* nm [i-/zi-] drill. (Kng)
dererek.a kt [sie] trickle like thick oil. (tde)dererekea; (tdk) dererekeka; (tds)dererekesha.
dereva* nm ma- [a-/wa-] driver, chauffeur. (Kng)
des.a kt [sie] show off, put on airs. (tde) desia; (tdk) desika; (tds) desisha.
Desemba* nm [i-/zi-] December. (Kng)
desimali* nm [i-/zi-] decimal. (Kng)
deski* nm ma- [li-ya-] desk. (Kng)
deste nm ma- [li-/ya-] dish for serving sweetmeat.
desturi1 nm [i-/zi-] 1 custom, tradition, regular practice, currency. 2 norms; principles: Fuata ~follow the
principles. (Kaj)
desturi2 nm [ i-] bowsprit.
detepwani nm [a-/wa-] pied kingfisher.
deu.a kt [ele] remove from the fire. 2 turn, esp. the head in a scornful or proud manner; treat with scorn.
(tde) deulia, (tden) deuliana, (tdew)deuliwa; (tdk) deuka; (tds) deusha.
deuli nm [i-/zi-] 1 cloth for holding a sword to the waist. 2 pall, cloth for covering a bier.
dezo nm [i-/zi-] sth obtained free-of-charge.
dhaa nm [i-] lack of happiness, the
state of being worried.
dhabih.u1* kt [sie] sacrifice, offer a sacrifice. (tde) dhabihia; (tdk)
dhamiri.a

dhabihika; (tds) dhabihisha. (Kar).


dhabihu2* nm [i-/zi-] 1 sacrifice, offering, 2 abattoir. (Kar)
dhahabu* nm [i-/zi-] gold: ~ bandia pinchbeck. (Kar)
dhahania nm [i-/zi-] abstract.
dhahiri1* kl evidently, perspiciously, clearly, apparently; above board. (Kar)
dhahiri2* kv distinct; evident, plain.
dhaifu* kv 1 faint, weak, feeble, spineless; decrepit. 2 of poor quality, frail, deficient, base. (Kar)
dhakari nm [i-/zi-] penis. (Kar)
dhalala1 nm [i-] 1 dishonest character. 2 depravity, perversion.
dhalala2 kl without any reason; for nothing.
dhalili1 nm [a-/wa-] wretch.
dhalili2* kv wretched, abject, contemptible. (Kar)
dhalilish.a kt [ele] humiliate, snub, bring low. (tde) dhalilishia; (tdk) dhalilishika; (tdn)dhalilishana;
(tdw) dhalilishwa.
dhalimu* nm ma- [a-/wa-] unjust/oppressive/tyrannical person. kv cruel, unjust, violent. (Kar)
dhamana* nm [i-/zi-] surety, guarantee; bail, pledge: Weka ~ find bail, give
surety. mdhamininm. udhamini nm.
dhamani nm [i-/zi-] last month of S.E. Monsoon.
dhambi* nm [i-/zi-] 1 sin, fall; crime; offence: ~ ya Adam na Hawa the fall of man. 2 (mchezo) foul. Kar)
dhamin.i* kt [ele] 1 give surety. 2 bail up/out. 3 guarantee. (tde) dhaminia, (tden) dhaminiana,
(tdew) dhaminiwa; (tdk) dhaminika; (tds)dhaminisha. mdhamini nm. udhamini (Kar)
dhamira* nm [i-/zi-] intent/purpose, will: ~ kuuleitmotif. (Kar)
dhamiri nm [i-/zi-] superego.
dhamiri.a kt [ele] premeditate,
intend: ~ madhara mean mischief. (tde)dhamirilia; (tdk) dhamirika; (tds) dhamirisha;
(tdw) dhamiriwa.
dhana

dhana* nm [i-/zi-] concept, idea, staple, notion; belief: ~ yenye kosa fallacy. (Kar)
dhan.i* kt [ele/sie] think, surmise, suppose, guess; calculate. (tde) dhania,
(tden) dhaniana,(tdew) dhaniwa; (tdk) dhanika; (tds) dhanisha. (Kar)
dhani.a* kt [ele] imagine. (tde) dhanilia; (tdk)dhanika; (tdn) dhaniana; (tds) dhanisha; (tdw)dhaniwa.
dhara* nm ma- [i-/zi-] harm, hurt, loss; detriment. (Kar)
dharau*1 kt [ele] 1 despise, treat with contempt; insult. 2 slight; snub; disregard, disdain. (tde)dharaulia,
(tden) dharauliana, (tdew)dharauliwa; (tdk) dharaulika; (tds)dharaulisha. (Kar)
dharau*2 nm [i-/zi-] scorn, contempt, snub. (Kar)
dhariri nm [i-/zi-] radiation dust.
dharuba nm [i-/zi-] impact; jab.
dharubia* nm [i-/zi-] stroke, blow. (Kar)
dharura* nm [i-/zi-] 1 exigency; emergency, urgency: Mkutano wa ~ an emergency meeting. 2 need,
request, problem: Sitakuwepo leo ofisini, nina ~ I won't be in the office today, I have a problem. (Kar)
dhati* nm [i-/zi-] essence; sincerity, resolve, free will: Shukurani za ~ sincere appreciation. (Kar)
dhibu nm [zi-] reinforcement forces.
dhibit.i* kt [ele/sie] control, sensor, manage; bridle, coerce, curb. (tde) dhibitia,
(tden)dhibitiana, (tdew) dhibitiwa; (tdk) dhibitika; (tds) dhibitisha. (Kar)
dhidi kv dhidi ya contra; against: Vita ~ ya UKIMWI war against AIDS.
dhifa nm [i-/zi-] banquet: ~ ya taifa a state banquet.
dhihaka* nm [i-/zi-] mockery, ridicule, joke, irony; teasing; hoax: Kicheko cha ~ sardonic laughter. (Kar)
dhili

dhihak.i* kt [ele] mock, ridicule, make fun of; laugh at, deride, scoff. (tde) dhihakia, (tden)dhihakiana,
(tdew) dhihakiwa; (tdk)dhihakika; (tds) dhihakisha. (Kar)
dhihir.i* kt [sie] make clear, be evident. (tde)dhihiria; (tdk) dhihirika; (tds) dhihirisha. (Kar)
dhihirik.a* kt [sie] be evident/clear. (tde)dhihirikia; (tdk) dhihirikika; (tds)dhihirikisha. (Kar)
dhihirish.a* kt [ele] exhibit; substantiate, clarify, verify; debunk. (tde) dhihirishia, (tdk)dhihirishika;
(tdn) dhihirishana; (tdw)dhihirishwa. (Kar)
dhihirisho* nm clarification, substantiation, verification. (Kar)
dhi.i*1 kt [sie] 1 waste away, pine away, be consumed. 2 be hard driven; be distressed. (tde)dhilia;
(tdk) dhiika; (tds) dhiisha. (Kar)
dhii2* nm [i-] state of being wasted away.
dhiki1* nm 1 [i-/zi-] distress, oppression. 2 lack of basic needs; difficulty. (Kar)
dhik.i2* kt [sie] distress, put in difficulties. (tde)dhikia; (tdk) dhikika; (tds) dhikisha. (Kar).
dhikir.i1* kt [sie] 1 (Waislamu) mention the name of God. 2 chant and dance God's praises.
(tde) dhikiria; (tdk) dhikirika; (tds) dhikirisha. (Kar)
dhikiri2* nm [i-/zi-] (Waislamu) act of dancing and chanting God's praises. (Kar)
dhikish.a kt [ele] distress. (tde) dhikishia; (tdk)dhikishika; (tdn) dhikishana; (tdw) dhikishwa. (Kar)
Dhilhaji* nm [i-/zi-] the 12th month in the Islamic calendar. (Kar)
dhil.i1* kt [ele] 1 lower, set at nought;
torture. 2 abase, degrade, humiliate. (tde) dhilia, (tden) dhiliana, (tdew) dhiliwa; (tdk) dhilika;
(tds) dhilisha. (Kar)
dhili2* nm [i-/zi-] shadow. (Kar) dhilifu* kv poor, mean, insignificant. (Kar)
*
dhilkaadi nm [i-/zi-] the 11th month in the Islamic calendar. (Kar)
dhima nm [i-/zi-] 1 duty, responsibility, role; obligation,
liability. 2 (uhasibu) debt.
dhiraa* nm [i-/zi-] cubic, measure of length, from elbow to finger-tip: ~ konde half a yard. (Kar)
dhoofik.a kt [sie] become weak/infirm/feeble; lose strength. (tde) dhoofikia; (tdk) dhoofikika;
(tds) dhoofikisha.
dhoofish.a kt [ele] weaken, debilitate, devitalize; emaciate, enfeeble, enervate, sap. (tde)dhoofishia;
(tdk) dhoofishika; (tdn)dhoofishana; (tdw) dhoofishwa.
dhoof.u* kt [sie] become weak /infirm/feeble. (tde) dhoofia; (tdk) dhoofika; (tds) dhoofisha.
dhoruba* nm [i-/zi-] tempest; storm, hurricane; blizzard, gale. (Kar)
dhuha* nm [i-/zi-] 1 period between sunrise and noon. 2 Moslem prayer of that period. (Kar)
dhuk.u* kt [ele] taste, try the taste of sth. (tde)dhukia; (tdk) dhukika; (tds) dhukisha. (Kar)
dhukuria nm [i-/zi-] sons.
dhukur.u* kt [sie] 1 remember, understand. 2 articulate. 3 consider. 4 (Uislamu) mention the name of
God; take part in a ritual where the name of God is mentioned in chorus. (tde) dhukuria;
(tdk) dhukurika; (tds) dhukurisha. (Kar)
dhuli1* nm [a-/wa-] weak or suffering person; wretch. (Kar)
dhuli2 nm [i-/zi-] disappointment.
dhul.u* kt [sie] come to light; be discovered; be known. (tde) dhulia; (tdk) dhulika; (tds)dhulisha. (Kar)
dhuluma* nm [i-/zi-] injustice,
oppression. (Kar)
dhulum.u kt [ele] 1 treat unjustly; oppress, afflict/cause pain. 2 rob off sb's right/belonging/wealth,
maltreat. (tde) dhulumia, (tden)
digrii

dhulumiana, (tdew) dhulumiwa; (tdk)dhulumika; (tds) dhulumisha.


dhumma* nm [i-/zi-] Arabic vowel "u" written on top of consonant script. (Kar)
dhumna* nm [i-/zi-] dominoes, game of dice. (Kar)
dhunubu nm [i-/zi-] mercilessness, cruelty. 2 foolishness, ignorance.
dhuria nm [i-/zi-] descendants. (Kar)
dhurik.a kt [sie] be affected/harmed/ hurt/damaged. (tde) dhurikia; (tdk) dhurikika; (tds) dhurikisha.
dhur.u kt [ele] 1 hurt, damage: Tendo la ku ~maleficent act. 2 injure: hai~ it is of no harm; it does not
matter. (tde) dhuria, (tden) dhuriana, (tdew) dhuriwa; (tdk) dhurika; (tds) dhurisha. (Kar)
dhurub.u kt [ele] strike a blow, clobber. (tde)dhurubia, (tden) dhurubiana, (tdew)dhurubiwa;
(tdk) dhurubika; (tds) dhurubisha.
dia* nm [i-/zi-] 1 compensation for causing death. 2 payment for getting protection from an authority in a
country. (Kar)
dialisisi* nm [i-/zi-] (Kemia) dialysis.
dibaji1 nm [i-/zi-] preface, preamble; prologue.
dibaji2 [i-/zi-] good quality woollen/silk material.
didimi.a kt [sie] 1 sink. 2 lose in business. (tde)didimilia; (tdk) didimika; (tds) didimiza.
didimiz.a kt [ele] 1 submerge. 2
cause a loss/damage. (tde) didimizia; (tdk)didimizika; (tdn) didimizana; (tdw) didimizwa.
difensi* nm [i-/zi-] defence. (Kng)
difu1* nm [i-/zi-] piece of bone used as pen or pencil. (Kar)
difu2* nm [i-/zi-] fibre binding the
young leaf of a coconut tree round a
growing stem. (Kar)
difu3* nm [i-zi-] differential. (Kng)
digali nm [i-/zi-] stem of a hookah/tobacco pipe. (Kar)
digrii* nm [i-/zi-] degree. (Kng)
diko

diko nm ma- [li-/ya-] wharf, quay, landing-pier. (Kar)


dikoni* nm [i-/zi-] (Kikristo) deacon. (Kng)
dikteta nm ma- [a-/wa-] dictator. (Kng)
dila* nm [i-/zi-] bailing scoop. (Kar)
dimba1 nm ma- [li-/ma-] 1 entrance to women's initiation camp. 2 court for initiation rites.
(nh)Fungua/funga ~ open/close an event.
dimba2 nm ma- [li-/ya-] recultivated fallow.
dimbwi nm ma- [li-/ya-] pool, puddle; mere.
dinari* nm [i-/zi-] dinar. (Kar)
dinosau* nm [a-/wa-] dinosaur. (Kng)
dind.a kt [sie] 1 stand firm, be firm or taut. 2 have an erection of the penis.
(tde) dindia, (tden)dindiana, (tdew) dindiwa; (tdk) dindika; (tds)dindisha.
dindi.a1 kt [sie] stoop in a dance. (tde) dindilia; (tdk) dindika; (tds) dindisha.
dindi.a2 kt [sie] (ardhi/mahali) sink and make dull noise when stepped
on. (tde) dindilia; (tdk) dindika; (tds) dindisha.
dingi nm ma- [a-/wa-] (sio rasmi) father, old man; boss.
dini* nm [i-/zi-] spiritual belief. 2 religion. (Kar)
dipfriza* nm [i-/zi-] deep freezer. (Kng)
diploma* nm diploma. (Kng)
diplomasia* nm diplomacy. (Kng)
dipu* nm [i-/zi-] dip. (Kng)
dira1* nm 1 compass. 2 vision: ~ ya bei za hisashare index. (Kar)
dir.a2* kt [ele] cut or shave hair. (tde) diria; (tdk) dirika; (tdn) dirana; (tds) dirisha; (tdw)dirwa. (Kar)
dirab.u kt [ele] twine, spin. (tde) dirabia, (tden)dirabiana, (tdew)
dirabiwa; (tdk) dirabika; (tds) dirabisha.
diradir.a kt [ele] beat about the bush, evade. (tde) diradiria; (tdk) diradirika; (tds)diradirisha.
dod.a

direki nm [i-/zi-] haul yard.


dirhamu* nm [i-/zi-] 1 dirhan, drachma. 2 money (in general). (Kar)
diriji nm [i-/zi-] East African coastal dance of men playing with walking sticks and/or swords.
dirik.a kt [sie] meet, encounter; find. (tde)dirikia; (tdk) dirikika; (tds) dirikisha.
dirik.i* kt [sie] 1 dare. 2 venture, attempt. 3 be calm/composed. 4 be in time (for). (tde) dirikia;
(tdk) dirikika; (tds) dirikisha. (Kar)
dirisha* nm ma- [li-/ya-] window. (Kaj)
diriz.i1 kt [ele] lead as in a dance.
(tde) dirizia; (tdk) dirizika; (tdn) dirizana; (tdw) dirizwa.
dirizi2 nm [i-/zi-] armour.
diro nm [i-/zi-] public eating place.
dis.a kt [ele/sie] (uume) be erect. (tde) disia; (tdk) disika; (tds) disisha; (tdw) diswa.
dishi* nm 1 dish. 2 (si rasmi) food. (Kng)
disii* nm ma- [a-/wa-] District Commissioner (D.C.). (Kng)
diskaunti* nm [i-/zi-] discount. (Kng)
diski* nm [i-/zi-] disc; ~ ya muziki music disc,breki za ~ disc brakes. (Kng)
disko* nm [i-/zi-] discotheque. (Kng)
dispensari* nm [i-/zi-] dispensary. (Kng)
divai* nm wine. (Kfa)
divisheni* nm [i-/zi-] division. (Kng)
diwani1* nm ma- [a-/wa-] 1 councillor; elder man. 2 minister, king's advisor. (Kar)
diwani2* nm [i-/zi-] poetry book esp. of one poet. (Kar)
dizeli* nm [i-] diesel. (Kng)
do! ki 1 oh! 2 damn!
doa nm ma- [a-/wa-] 1 spot; freckle. 2 blemish.
dobi* nm ma- [a-/wa-] laundry man/woman, dhobi. (Khi)
dod.a1 kt [sie] 1 go stale/bad esp. perishables. 2 stay long without being used or sold. 3 fail to get sth
dod.a

in several attempts. (tde) dodea; (tds) dodesha.


dod.a2 kt [sie] drip. (tde) dodea; (tds) dedesha.
dodi nm ma- [li-/ya-] fine wire of brass, iron or copper. 2 bracelet of fine wire.
dodo nm ma- [li-/ya-] type of a large mango. 2 (si rasmi) firm breast (of a young woman).
dodoki nm ma- [li-/ya-] loofah fruit.
dodos.a1 kt [ele/sie] 1 drawl, hesitate in speech or reading. 2 cross examine, interview, cross question.
(tde) dodosea; (tdk) dodoseka; (tdn)dodosana; (tdw) dodoswa.
dodos.a2 kt [ele] 1 beat. 2 scrape. (tde)dodosea; (tdk) dodoseka; (tdn) dodosana; (tdw) dodoswa.
dodosi kv censorious.
doe.a kt [ele] sponge, scrounge: ~ chakulascrounge a dinner. 2 use cunning ways to get sth from sb.
(tde) doelea; (tdk) doeka; (tdn)doeana; (tds) doesha; (tdw) doewa.
dogo kv 1 small: Mtoto m~ a small child; microscopic; midget, miniature. 2 few:Walihudhuria
watu ki~ tu few people attended. 3 minor. (ms) Hana ~ she/he blows out trivials.
dogodogo kv piddling, petty: Biashara n~ petty business.
dogori nm ma- [li-/ya-] 1 big drum with one drumhead. 2 exorcizing dance.
dogoz.a kt [ele] make small. (tde) dogozea; (tdk) dogozeka; (tdn) dogozana; (tdw)dogozwa.
dohani1 nm [i-/zi-] chimney, flue; smoke-stack.
dohani2 nm ma- [li-/ya-] narrow basket used to carry fruit.
dohani3 nm 1 kind of millet. 2 quality honey used as medicine.
dokez.a kt [ele] 1 allude, give a hint, suggest, tip sb off. 2 apply small
quantity of medicine/liquid. (tde)
dokezea; (tdk) dokezeka; (tdn) dokezana; (tds) dokezesha; (tdw) dokezwa.
dondok.a
dokezo nm ma- [li-/ya-] hint, sign, suggestion: ~ dhahiri/la wazi broad hint.
doko.a kt [ele] 1 filch, snaffle, snatch. 2 bite/break off small portions. (tde) dokolea; (tdk) dokoka;
(tdn) dokoana; (tds) dokoza; (tdw) dokowa.
dola1 nm [i-/zi-] state, government, polity:Jumuiya ya Ma~ Commonwealth Countries.
dola2* nm [i-/zi-] dollar; buck. (Kng)
dole nm ma- [li-/ya-] a single banana in a cluster.
doli* nm ma- [li-/ya-] doll. (Kng)
dominika* nm [i-/zi-] (Kikristo) Sunday. (Kla)
domo nm ma- [li-/ya-] (simo) idle talk, gossip. (nh) Piga ~ idle talk to pass time; Mpiga ~flibbertigibbet,
chatterbox.
domokaya nm ma- [a-/wa-] blabber, chatterbox.
don.a1 kt [ele] peck, pick at, pick up bit by bit with the beak. (tde) donea; (tdk) doneka; (tdn)donana;
(tds) donesha; (tdw) donwa.
dona2 nm whole meal flour, whole corn/maize flour.
donda nm ma- [li-/ya-] lesion, sore, ulcer: ~ ndugu spreading, persistent ulcer.
dondakoo nm [li-] diptheria.
dondo1 nm ma- [li-/ya-] 1 large tiger cowrie-shell used by tailors to smoothen seams. 2 starch used to
give a good surface and of appearance to inferior material.
dondo2 nm [a-/wa-] kind of inedible sea crab.
dondo3 nm [i-] size, polishing glue.
dondo.a kt [ele] pick one at a time like grains or insects on a body. 2 quote. (tde) dondolea;
(tdk)dondoka; (tdn) dondoana; (tds) dondosha; (tdw) dondowa.
dondoandume nm ma- [a-/wa-] man who likes to act like a woman.
dondok.a kt [sie] 1 drip, dribble. 2 fall down. 3 (ms) fall in love. (tde) dondokea, (tden)dondokeana,
dondola

(tdew) dondokewa; (tdk) dondokeka.


dondola nm ma- [a-/wa-] hornet.
dondosh.a kt [ele] cause to fall, drip. (tde)dondoshea; (tdk) dondosheka; (tdn)dondoshana;
(tdw) dondoshwa.
dondoo1 nm ma- [li-/ya-] 1 quotation, excerpt. 2 item of an agenda.
dondoo2 nm ma- [li-/ya-] (samaki) act of catching bait.
dondoo3 nm ma- [li-/ya-] promiscuity.
dondoro nm ma- [a-/wa-] steinbuck.
done.a kt [ele] kiss, peck at. (tde) donelea; (tdk) doneka; (tdn) doneana; (tds) donesha; (tdw) donewa.
donge nm ma- [li-/ma-] 1 small round mass, lump, ball: ~ la uzi ball of thread. 2 (damu) clot. 3 (ms)
lumpsum (of money), income, salary.
dongoa nm ma- lumps of dried mud falling from a wall.
dono.a kt [ele] 1 peck, pick bit by bit with the beak; (zeze) thrum. 2 bite bit by bit esp. for fowls/birds.
(tde)
donolea; (tdk) donoka; (tdn) donoana; (tds)donosha; (tdw) donowa.
dopa* nm ma- thimble. (Kar)
dopo.a kt [ele] bore a hole. (tde) dopolea; (tdk)dopoka; (tdn) dopoana; (tds) dopoza; (tdw)dopowa.
dorati nm precious stone, jewel.
doria1* nm white muslin, organdie. (Khi)
doria2* nm [i-/zi-] security patrol.(Kar)
doriani nm ma- [li-/ya-] durian.
doror.a1 kt [sie] drip saliva/mucus. (tde)dororea; (tdk) dororeka; (tds) dororesha.
doror.a2 kt [sie] (bidhaa) stay long without selling. (tde) dororea; (tdk) dororeka; (tds)dororesha.
dosari* nm blemish, defect, fault, flaw; short-coming, (ya jicho) astigmatism. (Kar)
dudumi.a

doti* nm set of two pieces of two yard materials such as khanga. (Khi)
doy.a kt [ele] 1 spy, reconnoitre. 2 sponge, frequent people's houses at meal time in the hope of being
invited. (tde) doyea; (tdk) doyeka; (tdn) doyana; (tds) doyeza; (tdw) doywa.
drafti* nm game of draughts, checkers. (Kng)
dragoni* nm [a-/wa-] dragon. (Kng)
drama* nm drama. (Kng)
dramumeja* nm ma- drum major. (Kng)
drili* nm [i-/zi-] drill. (Kng)
dua* nm [i-/zi-] prayer. (nh) Pigwa ~ be cursed, be casted a spell. (Kar)
duara* nm 1 circle: ~ kamili la
umeme complete circuit (of electricity). 2 aureola. (Kar)
duaradufu nm [ li-] ellipse.
dub.a kt [sie] be half full. (tde) dubia; (tdk)dubika; (tds) dubisha.
dubu* nm ma- [a-/wa-] 1 bear; bruin. 2 foolish person. (Kar)
dubwana nm ma- [li-/ma-] 1 zombi(e); giant, monster, ogre. 2 any unknown gigantic thing, animal etc.
dubwasha nm ma- [li-/ya-] worthless or unknown thing.
dude nm ma- [li-/ya-] 1 unknown massive thing. 2 despicable thing/person, contemptible thing/ person.
dudi.a kt [ele] inflate. (tde) dudilia; (tdk)dudika; (tdn) dudiana; (tds) dudiza; (tdw)dudiwa.
duduik.a kt [ele] be disfigured by illness/disease:~ uso have a face pitted/marked as by small-pox.
(tde) duduikia; (tdk) duduikika; (tds)duduikisha; (tdw) duduikwa.
duduish.a kt [ele] cause to be disfigured. (tde)duduishia; (tdk) duduishika;
(tdn) duduishana;(tdw) duduishwa.
dudumi nm ma- [li-/ya-] big horn.
dudumi.a kt [ele] 1 perforate by force, pierce. 2 drink forcefully, gulp. (tde) dudumilia; (tdk)dudumizi

dudumika; (tdn) dudumiana; (tds) dudumisha; (tdw) dudumiwa.


dudumizi nm ma- [a-/wa-] white-browed coucal.
duduvule nm ma- [a-/wa-] white coloured stinging insect which bores wood.
dufi nm ma- [a-/wa-] sea tortoise.
dufu kv worthless, valueless, good for nothing:Mtu ~ stupid/dull person; (sabuni) wishy-washy.
dugi kv blunt: Kisu ki~ blunt knife.
dugik.a kt [ele] 1 become blunt. 2 (kwa kitu kilicho ndani ya chombo) knock against the walls.
(tde) dugikia; (tdk) dugikika; (tds) dugikisha.
dugu nm ma- [li-/ya-] round mat.
dugud.a kt [ele] shake sth inside another thing. (tde) dugudia; (tdk) dugudika;
(tdn)dugudana; (tds) dugudisha; (tdw) dugudwa.
duhuli nm [i-/zi-] (biashara) capital.
duhus.i kt [ele] spy. (tde) duhusia, (tden)duhusiana, (tdew) duhusiwa; (tdk) duhusika; (tds) duhusisha.
dui.a kt [ele] curse. (tde) duilia; (tdk) duika; (tdn) duiana; (tds) duisha; (tdw) duiwa.
duizo nm ma- [li-/ya-] curse.
duka nm ma- [li-/ya-] shop, (Marekani) store; supermarket: ~ la jumla wholesale shop; ~ la rejareja retail
shop; ~ la maziwa na bidhaa za maziwa dairy.
dukiz.a kt [ele] 1 intrude. 2 eavesdrop. (tde)dukizia; (tdk) dukizika; (tdn) dukizana; (tdw)dukizwa.
dukizi nm ma- [a-/wa-] 1 eavesdropping. 2 eavesdroppers.
duko nm ma- [li-/ya-] partially deaf or deaf person. (Kar)
dukuduku nm ma- [li-/ya-] grudge, bitterness; anxiety.
dulabu nm [i-/zi-] spindle.
duma1 nm [a-/wa-] cheetah.
dum.a2 kt [ele] capture (esp. in war).
(tde) dumia; (tdk) dumika; (tdn) dumana; (tds)dumisha; (tdw)
dundu

dumwa.
duma.a kt [sie] 1 fail to develop fully, be stunted in growth. 2 lack intelligence. (tde) dumalia;
(tdk) dumaka; (tdn) dumana; (tds) dumasha; (tdw) dumawa.
dumaz.a kt [ele] stunt, inhibit. (tde) dumazia; (tdk) dumazika; (tdn) dumazana; (tds)dumazisha;
(tdw) dumazwa.
dume nm ma- [li-/ya-] 1 male: Mbuzi ~ he goat. 2 brave/courageous person. 3 (karata) king.
dumbi nm ma- [li-/ya-] trench (for draining rain water).
dumi.a kt [ele] sip esp. during shortage of water. (tde) dumilia; (tdk) dumika;
(tds) dumisha;(tdw) dumiwa.
dumiliz.a kt [ele] make blood friendship by mutual incision. (tde) dumilizia; (tdk)dumilizika;
(tds) dumilizisha; (tdn) dumilizana; (tdw) dumilizwa.
dumish.a kt [ele] perpetuate, maintain. (tde)dumishia; (tdk) dumishika; (tdn) dumishana;
(tdw) dumishwa.
dum.u1 kt [sie] last, be permanent: Daima ~(last) forever. (tde) dumia; (tdk) dumika; (tds)dumisha.
dumu2 nm ma- [li-/ ya-] pitcher; jerry can; jar; jug.
dumuzi nm [a-/wa-] corn borer.
dund.a kt [ele] knock against with force, bounce; dribble: ~ mpira bounce a ball/dribble a ball.
dundadunda kt [ele] pulsate.
(tde) dundiadundia;
(tdk) dundikadundika;
(tdn) dundanadundana;
(tds) dundishadundisha;
(tdw) dundwadundwa.
dundu1 nm ma- [li-/ya-] big dried gourd used for carrying & storing water & other liquids.
dundu2 nm ma- [li-/ya-] bale; heap of
things.
dundu3 nm ma- [a-/wa-] scavenger beetle.
dunduiz.a

dunduiz.a kt [ele] 1 collect little by little. 2 get small amounts of food by taking manial jobs.
(tde) dunduizia, (tden) dunduiziana; (tdk)dunduizika; (tds) dunduizisha; (tdw)dunduizwa.
dundumio nm ma- [li-/ya-] larynx, Adam's apple.
dung.a1 kt [ele] pierce, bore: ~ sindano inject. (tde) dungia; (tdk) dungika; (tdn) dungana;
(tds) dungisha; (tdw) dungwa.
dunga2 nm [i-/zi-] covered bamboo basket.
dunga3 nm [i-/zi-] witchcraft, sorcery, magic.(nh) Piga ~ bewitch.
dunge nm ma- [li-/ya-] unripe cashew apple.
dungu1 nm ma- [li-/ya-] watchtower, tribune.
dungu2 nm ma- [li-/ya-] (eropleni) cockpit.
dungudungu nm ma- [li-/ya-] 1 anything of unusual shape/quality. 2 deformed persons.
dungumaro nm 1 kind of evil spirit.
2 dance that expels such evil spirits. 3 any heavy big thing.
duni* kv abject, inferior, mediocre; low, worthless; ignoble: Maisha ~ lowlife; Hali ~abject condition.
(Kar)
dunia* nm [i-/zi-] (sayari) earth; world. 2 life:Fariki ~ die. (Kar)
dunish.a kt [ele] debase, cause to be abject, inferior, low or worthless. 2 disgrace, dishonour, shame.
(tde) dunishia; (tdk) dumishika; (tdn)dunishana; (tdw) dunishwa.
duodeni* nm [i-/zi-] duodenum. (Kng)
dup.a kt [ele] 1 step over. 2 press
forward, press upon, rest heavily on. (tde) dupia; (tdk) dupika; (tdn) dupana; (tds) dupisha;
(tdw) dupwa.
dura* nm [a-/wa-] parrot. (Kar)
duri nm [i-/zi-] pearl. (Kar)
dur.u1 kt [sie] 1 rotate. 2 go round in
turn. (tde) duria, (tden) duriana, (tdew) duriwa; (tdk) durika; (tds)
durisha.
duru2 nm [i-/zi-] turn, round; circuit: ~ yangu it is my turn.
durufu* nm [i-/zi-] tarpaulin. (Kar)
dururi nm [zi-] pearls.
durus.u kt [ele] 1 study a book; read with concentration. 2 revise (lesson, book). (tde)durusia,
(tdew) durusiwa; (tdk) durusika; (tds)durusisha.
dusumali nm [i-/zi-] colourful headscarf worn by women as turban.
dutu1 nm ma- [li-/ya-] 1 small hill, anthill. 2 shape, appearance. 3 wart; pimple.
dutu2 nm ma- [li-/ya-] big volume (of
a book).dutu nm [i-/zi-] substance.duvi nm ma- [li-/ya-] conch blown to signal a leaving vessel: Piga ~
blow the signal. duwa.a kt [sie] be dumbfounded, be speechless because of astonishment. (tde) duwalia;
(tdk) duwalika; (tds) duwaza.duwaz.a kt [ele] non plus, (habari) stagger. (tde) duwazia; (tdk) duwazika;
(tdn) duwazana; (tds) duwazisha; (tdw) duwazwa.duwazi nm ma- [li-/ya-] arthralgia.duzi nm [a-/wa-] 1
eavesdropper. 2 gossip-monger, slanderer.

E
ebo* ki expression of surprise or contempt uttered to children or subordinates. (Kar)
ebu* ki expression of request: ~ nione let me see. njoo please come. (Kar.)
eda* nm [i-] period when a woman remains unmarried and under care of husband's relatives after divorce
or husband's death. (Kar)
edaha* nm [i-/zi-] offering; sacrifice. (Kar)
edeni* nm [i] Eden; Garden of Eden, paradise. (Kng)
edita* nm ma- [a-/wa-] editor. Kng)
ee! ki 1 expression used for calling sb in a contemptuous way. 2 O!: ~ Mungu O God; ~ Bwana O Lord!
egam.a kt [sie] be in a leaning, resting or reclining position. (tde) egamia; (tdk) egamika;
(tds) egamisha.
egem.a kt [ele] come or be close to sth: (nh) ~ pwani walk alongside sea shore. 2 confront sb. 3 depend
on. (tde) egemea, (tden) egemeana; (tdk) egemeka; (tds) egemeza; (tdw) egemwa.
egeme.a kt [ele] lean on, rest on, incline on. (tde) egemelea; (tdk) egemeka;
(tdn)egemeana; (tds) egemeza; (tdw) egemewa.
egemez.a kt [ele] repose, support. (tde)egemezea; (tdk) egemezeka; (tdn)egemezana; (tdw) egemezwa.
egemeo nm ma- [li-/ya-] support; trestle, pivot, fulcrum.
egesh.a kt [ele] park a car/bicycle/vessel etc. (tde) egeshea, (tden) egesheana; (tdk)egesheka;
(tdw) egeshwa.
egesho nm ma- [li-/ya-] parking, car park, parking lot.
egi* nm [i-/zi-] (fiz) erg.(Kng)
ehaa! ki expression used esp. by fishermen to call each other from afar.
ehee! ki Okay! that’s it!
eka* nm [i-/zi-] acre. (Kng)
Ekaristi* nm [i-] Eucharist: ~ takatifu Holy Eucharist. (Kng)
eku.a kt [ele] break down a construction: ~ daribreak down a ceiling; ~ ngazi break down the steps.
(tde) ekulia ; (tdk) ekuka; (tds) ekusha;(tdw) ekuwa.
ekumeni* nm [i] ecumenism: -a ~ ecumenical. (Kng)
ekundu kv red.
ekseli* nm [i-/zi-] axle. (Kng)
eksirei* nm [i-/zi-] X-ray. (Kng)
ekzosi* nm [i-/zi-] exhaust pipe.(Kng)
El Dorado nm El Dorado.
ela ki hey.
ele.a1 kt [sie] 1 float, be afloat, levitate. 2 feel sick/nauseous. (tdk) eleka; (tds) eleza.
ele.a2 kt [sie] be clear, be intelligible. (tdk)eleka; (tds) eleza.
elek.a kt [ele] carry (a child) on the back. (tde)elekea, (tden) elekeana; (tdk) elekeka; (tds)elekesha.
eleke.a kt [ele] 1 face a certain direction. 2 go toward a certain direction/destination. 3 be inclined to, tend
to: Wana~ kulikubali wazo they are inclined to accept the idea. (tdk) elekeka; (tdn) elekeana;
(tds) elekeza; (tdw) elekewa.
elekevu kv bright.
elekez.a kt [ele] 1 direct, show the way: Ali ameni~ kwako Ali directed me to come to you. ~ ndani
introvert. 2 instruct sb: Ali alini~ jinsi ya kufanya hesabu Ali instructed me how to solve the arithmetic
questions. (tde) elekezea; (tdk)elekezeka; (tdn) elekezana; (tdw) elekezwa.
elekevu kv nimble.
eletromita** nm [i-/zi-] electrometer. (Kng)
elektroni* nm [i-/zi-]electron. (Kng)
elektroniki* nm [i-zi-] electronics. (Kng)
elektroskopu* nm [i-/zi-] electroscope. (Kng)
eleme.a
eleme.a kt [sie] 1 place more weight on one side; be a burden to. 2 run somewhere for safety. 3 give sb
responsibilities. (tde) elemelea; (tdk)elemeka; (tds) elemeza.
element* nm [i-/zi-] element. (Kng)
elemew.a kt [sie] 1 be overwhelmed. 2 be busy.
eleveta* nm [i-/zi-] elevator. (Kng)
elew.a kt [ele] understand, know, comprehend:~ vibaya misconceive, misconstrue, misunderstand.
(tde) elewea; (tdk) eleweka; (tdn) elewana; (tds) elewesha.
elewan.a kt [sie] 1 compromise. 2 understand one another, reach agreement, live peacefully with others.
(tde) elewania; (tds) elewanisha.
elewek.a kt [sie] be well known, be understood; click: Wazo lili~ the point clicked. (tde)elewekea;
(tdk) elewekeka.
elewesh.a kt [ele] instruct, direct. (tde)eleweshea; (tdk) elewesheka; (tdn)eleweshana; (tdw) eleweshwa.
elez.a kt [ele] elucidate, describe, explain, brief:~ kwa mifano illustrate; ~ wazi clarify, explicate,
expound; ~ jambo jumlajumla generalize. (tde)elezea; (tdk) elezeka; (tdn) elezana; (tdw)elezwa.
eleze.a kt [sie] narrate. (tdn) elezeana; (tdk)elezeka; (tdw) elezewa.
elfeni* nm two thousand. (Kar)
elfu* nm thousand. (Kar)
elimik.a kt [sie] be educated. (tde) elimikia; (tdk) elimikika.
elimish.a kt [ele] teach, educate, inculcate; breed; enlighten.
(tde) elimishia; (tdk)elimishika; (tdn) elimishana; (tdw) elimishwa.
elimu* nm [i-/zi-] education, knowledge: ~ ya imani dogma; ~ ya chanzo cha magonjwa
etiology; ~ ya kutambua tabia
physiognomy; ~ ya tabia ya hewa pneumatics; ~ya viungo bandia prosthesis. (Kar)
elimumaadili nm [i-] ethics.
elimumsamiati nm [i-] lexicology.
elimukifungo nm [i-] penology.
elimumagonjwa nm [i-] pathology.
elimumapokeo nm [i-] lore.
elimusiha nm [i-] hygiene.
elimuuzazi nm [i-] gynaecology.
elimumwendo nm [i-] dynamics.
elimuwadudu nm [i] pestology.
-ema kv 1 good, warm: Mungu ni mw~ God is good. 2 beautiful: Uso mw~ a beautiful face. 3
pleasant: Harufu njema a pleasant smell; Tabia njema good conduct; Mtu mw~ good hearted person.
emalshani* nm [i-] emulsion. (Kng)
-embamba kv 1 thin, feeble, slender, slim, narrow. 2 fine, minute: Mchanga mw~ fine sand;Nguo
ny~ fine/thin cloth. 3 light: Uji mw~thin/light /watery gruel.
embe nm ma- [li-/ ya-] mango.
embwe nm kind of glue: ~ ya mbuyu sticky sap of a baobab tree.
emu nm [a-/wa-] emu.
enameli* nm [i-/zi-] enamel. (Kng)
end.a kt [sie] 1 go, proceed, move ahead: ~ hadi extend. 2 move, be in motion: ~ nyuma fall back. 3
leave, go away. 4 operate, work. 5 go on, keep on, continue. ~ (mahali) mara kwa mara frequent. 6 sell
fast. (nh) (i) ~chafyasneeze; (ii) ~ mwayo yawn (iii) ~ choo defecate. (tde) endea;
(tdk) endeka; (tds) endesha. ende.a kt [ele] 1 approach sb, go to sb:Nilimw~ Mwalimu I went to
see the teacher. 2 go for (by,in): ~ maji go for (to fetch) water; ~ baiskeli go for a bicycle. (tde) endelea;
(tdk)endeka, (tdn) endeana; (tds) endesha; tdw)endewa.
endekez.a kt [ele] 1 coddle. 2 spoil esp of a child. (tde) endekezea;
(tdk) endekezeka; (tdn)
endekezana; (tds) endekezesha;
(tdw) endekezwa.
endele.a kt [sie] 1 move forward, continue, move on: ~ mbele forge ahead. 2 stick on, hang on, stay on. 3
develop, prosper, flourish, progress. (tdk) endeleka; (tds) endeleza.
endelez.a kt [ele] 1 cause to develop/prosper/flourish. 2 protract, prolong. 3 study/educate more, cultivate.
4 spell (a word). (tde) endelezea; (tdk) endelezeka; (tdn)endelezana; (tds) endelezesha; (tdw)endelezwa.
endesh.a kt [ele] 1 set in motion, operate: ~ mtambo operate a machine. 2 drive (car, bus, etc), sail a
vessel, ride (bicycle): ~ kwa fujo ride for a fall. 3 drive sb: mw~e rafiki mjini drive a friend to town. 4
conduct; trouble, frustrate, blast, humiliate. 5 have diarrhoea: Dawa ya ku ~laxative. (tde) endeshea;
(tdk) endesheka;(tdn) endeshana; (tdw) endeshwa.
endapo ku if, in case (of): ~ atakuja in case he comes.
ene.a kt [sie] 1 be spread out, be extended over, be diffused in, permeate. 2 be sufficient, be full, pervade.
3 become abundant, become plenty. (tds) eneza.
enema* nm [i-/zi-] enema. (Kng)
enez.a kt [ele] deploy, disseminate, spread; extend over, diffuse, infect: ~ habari spread/ disseminate the
news. (tde) enezea; (tdk)enezeka; (tdw) enezwa
enenz.a kt [ele] 1 inspect, examine. 2 measure, take measurement; compare by measurement.
(tde) enenzea; (tdk) enenzeka; (tdn)enenzana; (tds) enenzesha; (tdw) enenzwa.
eneo nm ma- [li/ya-] 1 region, area: ~ la makazihousing estate. 2 sphere of influence. 3 purview, range: ~
la kutazamia focal-plane.
kv spreading agent; publicity:
Katibu mw~ publicity secretary.
eng.a1 kt [ele] split up, slice up: ~ muhogo slice up cassava. (tde) engea; (tdk) engeka; (tdn)engana,
(tds) engesha; (tdw) engwa.
eng.a2 kt [ele] watch. (tde) engea; (tdk)engeka; (tds) engesha; (tdn) engana; (tdw)engwa.
engaeng.a1 kt [sie] be puzzled, be perplexed, be stable. (tde) engeaengea;
(tdk)engekaengeka; (tdn) enganaengana.
engaeng.a2 kt [ele] 1 coddle, spoil (a child): ~ mtoto spoil a child by petting/coaxing. 2 handle sth with
special care. (tde) engeaengea; (tdk)engekaengeka; (tdn) enganaengana.
engu.a kt [ele] skim, take scum off water / milk etc. (tde) engulia, (tden) enguliana, (tdew)enguliwa;
(tdk) enguka; (tdn) enguana, (tds)engusha.
enhee! pia ehee! ki yes, okay, aha!
-enu kv your, yours.
-enye kl having, possessing, with: ~ maliwealthy; ~ kibiongo with a hump, hump backed;~ maji watery; ~
ari earnest.
-enyewe kv self, actual: Mtu mw~ the man himself; Mimi mw~ I myself; Habari z ~ the actual news. 2
owner, concerned: Huyu ndiye mw~ this is the owner/the one concerned.
enyi! ki you there! (plural).
enz.a kt [ele] measure, take measurement. (tde)enzea; (tdk) enzeka; (tdn) enzana;
(tds)enzesha; (tdw) enzwa.
enz.i1* kt [ele] honour, respect sb: sherehe za kuwa~ mashujaa wa vita celebrations to honour the war
heroes. (tde) enzia, (tden)enziana, (tdew) enziwa; (tdk) enzika; (tds)enzisha.(Kar)
enzi2* nm [i-/zi-] 1 rule, dominion, region. 2 age, era: ~ ya Barafu
Ice Age; ~ ya Kati Mediaeval, Middle Ages; ~ ya Mawe Stone Age.
enzi3* nm might, power: Mwenye ~ MunguAlmighty God. (Kar)
ep.a pia hepa kt [ele] evade (a blow, attack, obstacle), dodge, avoid. (tde) epea; (tdk)epeka; (tds) epesha;
(tdn) epana; (tdw) epwa.
-epesi kv 1 light: mzigo mw~ light luggage/load. 2 fine, thin, light in texture: Nguo ny~ light/thin cloth. 3
quick, sensitive, agile, swift, nimble; astute: Yeye ni mw~ wa kutenda he is nimble/quick to act. 4 active,
energetic: Mchezaji mw~ active/energetic player. upesi kl. wepesinm.
epifania* nm [i-/zi-] Epiphany. (Kla)
epistemolojia* nm [i-/zi-] epistemology. (Kng)
epsiloni* nm epsilon.(Kng)
epu.a kt [ele] take off, remove (e.g. a cooking pot from fire, stove e.tc.). (tde) epulia, (tden)epuliana,
(tdew) epuliwa; (tdk) epuka; (tds)epusha.
epuk.a kt [ele] avoid, escape, refrain, distance oneself from: ~ kwa hila elude. (tde) epukia;
(tdk) epukika; (tdn) epukana; (tds) epukisha; (tdw) epukwa.
epukan.a kt [sie] ~ na shun. (tde) epukania; (tdk) epukanika; (tds) epukanisha.
epuu! ki used to discourage sb from doing/believing in sth.
-erevu kv 1 intelligent, bright, brainy, genius, brilliant. 2 clever, cunning, crafty; shady, slick.
erevuk.a kt [sie] 1 become brainy /cunning/crafty, astute. 2 be knowledgeable. (tde)erevukia;
(tdk) erevukika; (tds) erevukisha.
erevush.a kt [ele] prime (sb). (tde)
erevushia; (tdk) erevushika; (tdn)erevushana; (tdw) erevushwa.
erio* nm [i-/zi-] aerial. (Kng)
eropleni* nm [i-/zi-] aeroplane. (Kng)
erosoli* nm [i-] aerosol. (Kng)
esperanto* nm [i-] esperanto.(Kng)
etha* nm [i-/zi-] (kem, fiz) ether. (Kng)
ethili* nm [i-/zi-] ethyl. (Kng)
ethnografia* nm [i-/zi-] ethnography. (Kng)
ethnolojia* nm [i-/zi-] ethnology. (Kng)
eti pia ati ki 1 I say. 2 expression of contempt.
etimolojia* nm [i-/zi-] etymology.
-etu kw our, ours.
etuk.a kt [sie] be astonished, be surprised. (tde)etukia; (tdk) etukika; (tds) etukisha.
eu.a kt [sie] purify, cleanse. (tde) eulia; (tdk)euka; (tds) eusha.
-eupe kv 1 white: Shati j~ white shirt. 2 obvious, plain: Uongo mw~ a plain lie. 3 clear, open:Uwanja
mw~ clear/open ground. 4 empty: Kapu j~ empty basket. 5 pure, righteous: Moyo mw~pure /righteous
character.
-eusi kv 1 black: Nguo ny~ black cloth. 2 bad, evil: Roho ny~ bad hearted.
eutenasia* nm euthanasia. (Kng)
ewe! ki you there! (singular).
ezek.a kt [ele] (nyumba) roof, thatch. (ms) ~ makofi blow, box ears. (tde) ezekea, (tden)ezekeana,
(tdew) ezekewa; (tdk) ezekeka; (tds) ezekesha; (tdw) ezekwa.
ezu.a kt [ele] unroof, unthatch. (tde) ezulia, (tden) ezuliana, (tdew) ezuliwa; (tdk) ezulika;
(tdn) ezuana; (tds) ezusha.

F
f.a kt [sie] 1 die, perish, depart. 2 be benumbed, loose strength, paralyse: Ku~ ganzi be benumbed. 3 stop
to function, come to an end, become defunct, become disused: Biashara imeku~ the business has
stopped; Mashine imeku~ the machine is not functioning; Njia imeku~ the path is disused. 4 fall deeply in
love. (nh) (1) Ku~ kingoto persevere, hang on; (2)Ku~ kiofisa continue to do sth which is a burden to you;
(3) Ku~ maji be drowned; (4) Ku~ moyo lose heart, despair.
(tde) fia, (tden) fiana; (tdew) fiwa; (tds) fisha.
fa.a kt [sie] 1 be of use, be proper/useful, befit, meet, pertain to: Lugha isiyo~ improper language; Kozi
ime~ the course has been useful to him/her. 2 be attractive: Nyumba ina~ the house is attractive. 3 assist,
help: Mchango ume~ sana the contribution helped very much. 4 be sufficient, suffice. (tde) falia;
(tdn) faana.
fadhaa* nm [i-] confusion, perplexity, neurosis, dismay, disquiet, trouble: Shikwa na ~ be caught up in
confusion. (Kar)
fadhaik.a kt [sie] be confused/perplexed/dismayed/
troubled/ demented. (tde) fadhaikia.
fadhaish.a kt [ele] bemuse, chill, discomfit, disquiet, overawe, be flurried. (tde) fadhaishia;
(tdk) fadhaishika;
(tdn) fadhaishana;
(tdw) fadhaishwa.
fadhila nm [i-/zi-] 1 kindness, generosity, charity; accommodation, boon, favour: Siku za ~ grace period.
2 benefaction, thankfulness, gratitude:Mtu asiye na ~ ungrateful person.
fadhili kv benignant.
fadhil.i* kt [ele] 1 render kindness, befriend, accommodate, offer, confer favour (on). 2 sponsor.
(tde) fadhilia, (tden) fadhiliana,
fahari
(tdew) fadhiliwa; (tdk) fadhilika; (tds)fadhilisha. mfadhili nm. ufadhili nm. (Kar)
fafanu.a kt [ele] 1 explain, elucidate explicitly/clearly/at length/ in depth, annotate. 2 interpret, read,
gloss, elaborate, delineate, portray. (tde) fafanulia,
(tden) fafanuliana,(tdew) fafanuliwa; (tdk) fafanuka.
fafaruk.a kt [sie] 1 have a fit; be thrown into convulsions. 2 talk foolishly,
babble. (tde)fafarukia; (tdk) fafarukika; (tds) fafarukisha.
fagi.a kt [ele] 1 sweep. 2 finish completely, polish
off. (tde) fagilia; (tdk) fagika; (tdn)fagiana; (tds) fagisha; (tdw) fagiwa.
fagositi* nm [i-/zi-] phagocyte. (Kng)
fahali* nm ma- [a-/wa-] 1 bull. 2 man of courage. (Kar)
fahami.a kt [sie] lie on the face.
(tde) fahamilia; (tdk) fahamika; (tds)fahamisha.
fahamian.a kt [sie] know each other.
fahamik.a kt [sie] be known, be famous.
fahamish.a* kt [ele] 1 inform, instruct. 2 introduce sb.
(tde) fahamishia;
(tdk) fahamishika;
(tdn) fahamishana;
(tdw) fahamishwa.
fahamivu kv intelligent, quick to comprehend, resourceful.
faham.u1 kt [ele] 1 know, perceive, penetrate, grasp, savvy, understand, comprehend, catch, follow. 2
remember, recollect, recognize.
3 comprehend; appreciate,
embrace.
fahamu2 nm [zi-] 1 recollection, discern, memory: Hana ~ nzuri he has no good memory. 2
consciousness, recognition: Amepoteza ~ he has lost consciousness: Pata ~ gain consciousness. 3
appreciation, comprehension:Ana~ nzuri he has good comprehension.
faharasa nm [i-/zi-]1 table/list of contents. 2 glossary. 3 gazetteer. 4 index.
fahari1 nm [i-] 1 pride. 2 glory,
fahari
nobility, majesty, honour, grandeur. 3 pomp, arrogance, pomposity, pompousness, conceit.
fahari2 kv 1 arrogant, pompous. 2
luxurious.
fahir.i kt [sie]1 take pride in. 2 play the grandee, live in grandeur.
(tde) fahiria; (tdk) fahirika;
(tds) fahirisha.
fahuwa ku all the same, makes no difference:Akija asije kwangu ~ whether he comes or not it is all the
same to me/it makes no difference to me.
faida* nm [i-]1 interest, profit, gain, benefit. 2 advantage, blessing; treasure, asset: ~ kubwaprivilege.
(Kar)
faid.i* kt [ele] 1 profit, benefit. 2 enjoy. 3 amuse oneself. 4 advantage. (tde) faidia,
(tden) faidiana, (tdew) faidiwa; (tdk) faidika; (tds) faidisha. (Kar)
faidik.a* kt [sie] profit from.
(tde) faidikia; (tdk) faidikika;
(tds) faidikisha. (Kar)
fail.i1* kt [ele] file (correspondence, records etc). (tde) failia,
(tden) failiana, (tdew) failiwa;
(tdk) failika; (tds) failisha. (Kng)
faili2* nm ma- [li-/ya-] file (for keeping paper). (Kng)
fain.i1* kt [ele] fine. (tde) fainia, (tden)fainiana, (tdew) fainiwa; (tdk) fainika, (tds)fainisha. (Kng)
faini2* nm [i-/zi-] fine. (Kng)
faitik.a kt [sie] dally. (tde) faitikia; (tdk)faitikika; (tds) faitikisha.
faitisha kt [ele] delay.
fakiri* nm [i-/zi-] fakir. (Kar)
fala nm [a-/wa-] (si rasmi) imbecile, unwise, unreasoning, witless,
falankisi* nm [i-/zi-] phalanx. (Kng)
fali nm [i-/zi-] omen.
faliji nm [i-/zi-] apoplexy.
falka nm [i-/zi-]1 hold (of a vessel).
falsafa nm [i-/zi-] 1 philosophy. 2 wisdom: ~ asili naturalism.
faluda nm [i-/zi-] custard; jelly.
fatka pia fatika nm [i-/zi-] strip of sail cloth.
famasia* nm [i-/zi-] pharmacy. (Kng)
fanyi.a
familia* nm [i-/zi-] family. (Kng)
fan.a kt [sie] be good, be enjoyable,
be successful (of a trip, ceremony, party, plan etc).
fanaka* nm [i-] prosperity, success, comfort: (ms) Heri na ~ with
comfort and prosperity.
fanan.a kt [sie] be similar, resemble, correspond (with/to). (tde) fanania (tds) fananisha.
fanani nm [a-/wa-] 1 actor. 2 narrator in oral literature / dancer.
fananish.a kt [ele] 1 compare, liken. 2 confuse (with). (tde) fananishia, (tdk) fananishika;
(tdn) fananishana;
(tdw) fananishwa.
faneli* nm [i-/zi-] funnel. (Kng)
fani1 nm [i-/zi-] discipline, field.
fani2 kv worthy, fitting, prosperous.
fanicha* nm [zi-] furniture. (Kng)
fanid.i kt [sie] think oneself better in comparison with others.
(tde) fanidia; (tdk) fanidika;
(tds) fanidisha.
fanikish.a kt [ele] accomplish.
(tde) fanikishia; (tdk) fanikishika; (tdn)fanikishana;
(tdw) fanikishwa.
fanikiw.a kt [sie] 1 succeed, prosper, flourish. 2 get (what you want/what you were striving for).
fanusi nm [i-zi-] lamp, lantern, hurricane lamp.
fany.a kt [ele] 1 do (sth), act, commit, work. 2 make, render, manufacture. 3 hold. 4 make sth happen. 5
manipulate: ~ doria patrol; ~ embamba attenuate; ~ gwaride parade; ~ kiinimacho juggle; ~
kosa perpetrate; ~ mzahafalter with; ~ ufidhuli hector; ~ ukahabaprostitute; ~ upya recast; ~
urafiki befriend; ~ wakfu hallow; ~ fujo cause trouble; ~ alie cause (sb) to cry.
(tde) fanyia; (tdk) fanyika;
(tdn) fanyana; (tds) fanyiza; fanyisha; (tdw)fanywa.
fanyi.a kt [ele] ill-treat: ~ kiburi defy; ~ mzahabanter, hoax; ~ uchawi bewitch. (tdk) fanyika;fanyiz.a
(tdn) fanyiana; (tds) fanyiza;
(tdw) fanyiwa.
fanyiz.a kt [ele] compose, mend: ~
upya renovate. (tde) fanyizia, (tden)fanyiziana; (tdk) fanyizika; (tdw) fanyizwa.
faradhi nm [i-/zi-] obligation: Swala za ~obligatory prayers.
faragha nm [i-/zi-] 1 seclusion, privacy. 2 opportunity, chance. kl aside, in private.
faragu.a kt [ele] improvise.
(tde) faragulia, (tdew) faraguliwa; (tdk)faraguka; (tdn) faraguana; (tds) faragusha.
faraja nm [i-/zi-] 1 comfort, relief. 2 consolation, solace. 3 mercy.
faraka1 nm [i-/zi-] 1 separation, detachment. 2 sect, division, section.
faraka2 nm [i-/zi-] loom.
farakan.a kt [sie] 1 become parted, be separated, become estranged, be estranged. 2 be different, be
jarred with, rupture. (tde)farakania;
(tdk) farakanika; (tds) farakanisha.
farakish.a kt [ele] alienate, estrange. (tde)farakishia; (tdk) farakishika; (tdn)farakishana;
(tdw) farakishwa.
faranga* nm [i-/zi-] 1 franc. 2 money. (Kfr)
farangi nm [i-/zi-] syphilis.
farao* nm [a-/wa-] pharaoh. (Kng)
farashani nm [i-/zi-] verandah.
farasi1 nm [a-/wa-] horse: ~ mdogo pony; ~ wa kupandwa hackney; ~ mwitu mustang; ~ mzeenag; ~ wa
kukodi hack.
farasi2 nm [i-/zi-] 1 cross bar, tie-beam. 2 trestle. 3 bicycle frame.
farasila nm [i-/zi-] 35 or 36 lbs; 16 kgs.
faridh.i kt [ele] be obliged to do something. (tde) faridhia,
(tden) faridhiana,
(tdew) faridhiwa;
(tdk) faridhika; (tds) faridhisha.
faridi kv unique, extraordinary, exceptional. (Kar)
farij.i kt [ele] comfort, console,
fasiri
relieve, refresh. (tde) farijia,
(tden) farijiana, (tdew) farijiwa; (tdk) farijika; (tds) farijisha. (Kar)
farik.i kt [sie] 1 die, decease, evaporate. 2 depart (from). 3 be secluded. (nh) ~ dunia die.
(tde) farikia; (tdk) farikika;
(tds) farikisha. (Kar)
farikumu* nm [i-/zi-] fulcrum. (Kng)
farish.i kt [ele] 1 make a bed. 2 spread out (over), lay out (on).
(tde) farishia; (tdk) farishika; (tdn) farishana;(tdw) farishwa. (Kar)
farisi nm [a-/wa-] 1 artisan, expert, skilled person. 2 skilled horse rider.
faru nm [a-/wa-] rhinoceros.
faruma nm [i-/zi-] last, block (for hanging caps).
farumi nm [i-/zi-] 1 ballast. 2 weight. 3 cargo.
fasaha kv 1 correct/standard (esp of speech or writing). 2 fluent, elegant (in speech or writing).
fashini1* nm [i-/zi-] 1 beam forming stern post of a vessel fastened to the keel and carrying the rudder
post. 2 apron; innerpost. (Kar)
fashini2* nm [i-/zi-] fashion. (Kng)
fashisti* nm ma- [a-/wa-] fascist. (Kng)
fasihi1* kv elegant (in speech or writing). Kar
fasihi2 nm [i-/zi-] literature: ~ andishi written literature; ~ simulizi oral literature.
fasiki nm ma- [a-/wa-] 1 fornicator, harlot, adulterer, lecher. 2 slob, immoral, dissolute, vicious person,
reprobate.
fasil.i* kt [ele] 1 define, annotate, paraphrase. 2 cut out a garment. (tde) fasilia, (tden) fasiliana,
(tdew) fasiliwa; (tdk) fasilika;
(tds) fasilisha. (Kar)
fasir.i1* kt [ele] 1 translate. 2 explain, construe, gloss, interpret, read: ~ ndoto interpret a dream.
(tde) fasiria, (tden) fasiriana, (tdew) fasiriwa; (tdk) fasirika;
(tds) fasirisha. (Kar)
fasiri2 nm [i-/zi-] comment,
fashi
interpretation.
fashi* nm [i-/zi-] chapter. (Kar)
fataha* nm [i-/zi-] symbol in Arabic script denoting the vowel "a". (Kar)
fataki* nm [i-/zi-] 1 fire work, crackers, rocket, banger, cap, maroon. 2 gun cap.
fatashi kv curious, inquisitive.
fatiha nm [i-/zi-] the first chapter of the Koran preface. (Kar)
fatiish.a kt [ele] probe, search, spy (on), pry into. (tde) fatiishia;
(tdk) fatiishika; (tdn) fatiishana; (tdw)fatiishwa.
fatuma nm [li-/ya-] (si-rasmi) large stone used by thieves in breaking into houses to steal.
fatuwa* nm [i-/zi-] legal decision, judgement (of Islamic matters). (Kar)
fauka* kl ~ ya apart from that; besides. (Kar)
faul.u* kt [ele] 1 be successful, achieve. 2 pass an examination. (tde) faulia; (tdk) faulika;
(tds) faulisha. (Kar)
fawidh.i* kt [ele] 1 make a deposit, give a security. 2 entrust sb. 3 give sb authority to do sth on your
behalf. (tde) fawidhia,
(tden) fawidhiana,
(tdew) fawidhiwa; (tdk) fawidhika; (tds)fawidhisha. mfawidhi nm. (Kar)
Februari* nm [u-/i-] February. (Kng)
fedha nm [i-/zi-] 1 silver. 2 money, lucre, (in general) brass, coin: ~ taslimu cash. 3 capital, cover. 4
finances.
fedhaluka nm [i-/zi-] 1 shiny semi-transparent kind of bead. 2 red coral.
fedheha nm [i-/zi-] disgrace, shame, scandal, obloquy, reproach, slur.
fedheh.i kt [ele] dishonour, put to shame, disgrace. (tde) fedhehea, (tden) fedheheana,
(tdew) fedhehewa; (tdk) fedheheka; (tds)fedhehesha.
fedhehesh.a kt [ele] abase, dishonour, humiliate, bring sb low. (tde) fedheheshea; (tdk)
fich.a
fedhehesheka; (tdn) fedheheshana;
(tdw) fedheheshwa.
fefe nm [li-/ya-] 1 thatching grass. 2 short grass.
fefefe kl completely, straight (forward):Amekufa ~ he/she is completely dead.
feki* nm [i-/zi-] fake. (Kng)
felefele* nm [i-/zi-] millet of an inferior kind. (Kar)
feleji* nm [i-/zi-] steel. (Kar)
felet.i* kt [ele] 1 let go, discharge, release. 2 procure release of (esp by paying a bail or debt). 3 run away,
abscond. (tde) feletea; (tdk)feleteka; (tdn) feletana; (tds) feletesha; (tdw)feletwa. (Kar)
fel.i1* kt [ele] 1 fail, flunk (an examination or in doing or achieving sth). (tds) felisha. (Kng)
fel.i2* kt [ele] 1 discover a shameful action (e.g. in the act of adultery or nakedess etc). 2 revile, insult,
disgrace. (tde) felia, (tden) feliana,(tdew) feliwa; (tdk) felika; (tds) felisha. (Kar)
feli3* nm [i-/zi-] 1 shameful action, misdeed. 2 mischievous act: ~ mbaya bad omen, bad luck. (Kar)
fenesi* nm ma- [li-/ya-] jack-fruit. (Khi)
feni* nm ma- [i-/zi-] fan (for cooling air). (Kng)
feri* nm [i-/zi-] ferry. (Kng)
feruweli* nm [i-/zi-] free wheel. (Kng)
feruzi* nm [i-/zi-] 1 turquoise. 2 sky colour, blue, sky-blue. (Kar)
feuli* nm [i-/zi-] hold (of a ship, dhow etc.) (Kar)
fi* kl times (x), multiply by: Tisa~ tisa nine times nine. (Kar)
fi.a kt [sie] 1 die for a cause. 2 love sb deeply; have a heart set on sth/sb. (tde) filia, (tdek)filika,
(tdes) filisha.
fich.a kt [ele] 1 hide (from), conceal, choke, bury, disguise. 2 refuse/decline to show, explain; expose or
reveal. 3 hold.
(tde) fichia; (tdk) fichika;
(tdn) fichana; (tds) fichisha;
ficham.a
(tdw) fichwa.
ficham.a kt [sie] be hidden, lie low. (tde)fichamia; (tdk) fichamika; (tds) fichamisha.
fiche kv latent: Utata ~ latent ambiguity.
fichik.a kt [sie] 1 keep sth for future use. 2 be concealed. (tde) fichikia; (tdk) fichikika; (tds)fichikisha.
ficho nm [li-/ya-] 1 hiding-place, concealment. 2 disguise.
fichu.a kt [ele] uncover, disclose, demystify, discolour, unveil, reveal, expose: ~ siri betray, reveal a
secret. (tde) fichulia; (tdew) fichuliwa;(tdk) fichuka; (tdn) fichuana; (tds) fichusha.
fichuo nm ma- [i-/zi-] 1 gift given by the bride-groom to the bride on seeing her face for the first time
after the marriage ceremony. 2 gift given to a girl (who has reached puberty) when she comes from
concealment. 3 discovery.
fidhuli1* kv 1 audacious, rude. 2 arrogant, insulting, officious, pert, impertinent, impudent, insolent. (Kar)
fidhuli2* nm ma- [a-/wa-] arrogant person, insulting person, coxcomb, boor, puppy, hound. (Kar)
fidhulik.a* kt [sie] be arrogant, bluster. (tds)fidhulikisha. (Kar)
fid.i* kt [sie] 1 compensate, pay fine, pay ransom. 2 be of use. 3 suffice. (tde) fidia, (tden)fidiana,
(tdew) fidiwa; (tdk) fidika;
(tds) fidisha.
fidia1 nm [i-/zi-] fine, ransom, compensation, damages: ~ ya kuchelewa demurrage, offset, recompense.
fidi.a2 kt [ele] compensate, make amends, recoup, redress.
(tdk) fidika; (tdn) fidiana;
(tds) fidisha; (tdw) fidiwa.
fidik.a kt [ele] cover, cover up.
(tde) fidikia, (tdk) fidikika;
(tdn) fidikana; (tds) fidikisha;
(tdw) fidikwa.
fidla* nm [i-/zi-] fiddle, violin. (Kng)
fido nm [i-/zi-] divining stick.
fikir.i
fidu.a kt [ele] 1 uncover, reveal, expose. 2 undo (sth woven, matted, sewn
etc.). (tde) fidulia,(tdew) fiduliwa; (tdk) fiduka; (tdn) fiduana;(tds) fidusha.
fifi kv 1 cheap, poor in quality, valueless. 2 fading, trifling.
fifi.a kt [sie] 1 lose strength,
droop, ebb, fizzle, deteriorate
(in health). 2 dwindle, decline, fade, disappear.(tde) fifilia; (tdk) fifika; (tds) fifisha.
fifish.a kt (ele) benumb; (rangi) drain, fade, melt. (tde) fifishia; (tdk) fifishika; (tdn) fifishana;
(tdw) fifishwa.
fifiliz.a kt [ele] dilute, dim.
(tde) fifilizia; (tdk) fifilizika; fifilizana; tds)fifilizisha;
tdw) fifilizwa.
figa nm ma- [li-/ya-] cooking stone.
figau nm [li-/ya-] kitchen (in dhows).
figili* nm [i-/zi-] white radish. (Kar)
figo nm [i-/zi-] kidney.
fihi nm [i-/zi-] discord, trouble, evil intension.
fiili* nm [i-] act, deed, way of acting.
fik.a1 kt [sie] 1 arrive (at), reach, find, get (to). 2 be complete: ~ pwani land. (tde) fikia; (tdk)fikika;
(tds) fikisha.
fika2 kl completely, absolutely.
fiki.a kt [sie] 1 put up, lodge: Wageni wame~ Hoteli ya Sheraton the guests have put up at the Sheraton
Hotel. 2 arrive at, find, hit. 3 range. (tdk) fikika; (tds) fikisha; (tdw) fikiwa.
fikich.a kt [ele] 1 rub, crumb, crumble: ~machorub the eyes. 2 husk grain by rubbing.
(tde) fikichia; (tdk) fikichika;
(tdn) fikichana; (tds) fikichisha; (tdw)fikichwa.
fikira* nm [i-/zi-] fancy, idea, mentality, notion, illusion, reasoning, reflection. (Kar)
fikir.i* kt [ele] 1 think, ponder. 2 guess, muse,
reflect. (tde) fikiria, (tden) fikiriana, (tdew)fikiriwa; (tdk) fikirika; (tds) fikirisha. (Kar)
fikiri.a
fikiri.a kt [ele] consider, digest, envisage, excogitate, imagine: ~ kwa mantiki ratiocinate; ~
vibaya misjudge. (tdk) fikirika;
(tdn) fikiriana; (tds) fikirisha; (tdw) fikiriwa.
fikirish.a kt [ele] preoccupy.
(tde) fikirishia; (tdk) fikirishika; (tdn)fikirishana; (tdw) fikirishwa.
fikish.a kt [ele] 1 cause to reach. 2 deliver, bring, convey.
(tde) fikishia; (tdk) fikishika;
(tdn) fikishana; (tdw) fikishwa.
fila* nm [i-/zi-] bad thing. (Kng)
filamu* nm [i-/zi-] film, movie, cinema; celluloid, feature. (Kng)
fileti* nm [i-/zi-] fillet/filet. (Kng)
filifili* nm [i-/zi-] 1 carpenter's square. 2 spices (of diffent kinds of pepper). (Kar)
filihali* kl 1 immediately, at once, just now. 2 while: Anajitia ananijua ~ hanijui she pretends to know me
while she does not. (Kar)
filimbi nm [i-/zi-] flute, whistle, fife, flagelet.
filis.i* kt [ele] 1 liquidate, bankrupt, break the bank. 2 sell/take sb's assets to pay
debt. (tde)filisia, (tden) filisiana, (tdew) filisiwa; (tdk)filisika; (tds) filisisha.
filisik.a kt [sie] become bankrupt, go into liquidation, be bust, fold up. (tde) filisikia.
filolojia* nm [i-/zi-] philology. (Kng)
fimbi nm [a-/wa-] crowned hornbill.
fimbo nm [i-/zi-] 1 stick, mace: ~ rasmiceremonial mace. 2 walking stick.
fing.a kt [ele] protect by charms (against thieves, burglars etc.)
(tde) fingia; (tdk) fingika;
(tdn) fingana; (tds) fingisha;
(tdw) fingwa. fingo nm.
finginy.a kt [ele] 1 wring writhe. 2 wriggle. (tde)finginyia;
(tdk) finginyika; (tdn) finginyana; (tds)finginyisha; (tdw) finginywa.
fingirik.a kt [sie] roll round, be rolled along.(tde) fingirikia;
(tdk) fingirikika; (tds) fingirikisha.
firigis.a
fingo nm ma- [li/ya-] charm
(to prevent thieves, burglars etc.)
finiksi* nm [a-/wa-] phoenix. (Kng)
finingi nm [i-/zi-] gizzard.
finy.a1 kt [ele] 1 pinch, nip, press with fingers or nails. 2 make narrow. 3 scowl. (tde) finyia;
(tdk) finyika; (tdn) finyana;
(tds) finyisha/finyiza; (tdw) finywa.
finy.a2 kt [sie] 1 (ngozi) be wrinkled. 2 get thin. 3 be stunted. 4 wither away. (tde) finyalia; (tdk)finyaka;
(tds) finyasha. finyo nm.
finyang.a kt [ele] 1 model, make pottery, knead clay (for pottery): ~ vyungu make pots. 2 make balls. 3
(ms) beat/hit severely.
(tde) finyangia; (tdk) finyangika; (tdn)finyangana;
(tds) finyangisha; (tdw) finyangwa.
finyo nm ma- [li-/ya-] pinch.
finyu kv 1 shallow, parochial: Juma anamtazamo ~ Juma is shallow minded. 2 narrow, constricted.
fiod.i* nm [i-/zi-] fiord. (Kng)
fir.a1 kt [ele] sodomize. (tde) firia; (tdk) firika; (tdn) firana;
(tds) firisha; (tdw) firwa.
fira2 nm [a-/wa-] grey poisonous snake.
firaka nm [i-/zi-] penis.
firangi nm [i-/zi-] measles.
firanji nm [i-/zi-] yaws.
firari1 nm [a-/wa-] sb who is sodomized.
firari2 quickly.
firar.i3 kt [ele] serve a rope of a vessel. (tde)firaria,
(tden) firariana, (tdew) firariwa; (tdk) firarika; (tds) firarisha.
firasha nm [i-/zi-] bedding.
firauni nm ma- [a-/wa-] 1 Pharaoh. 2 debauchee.
firdansi nm [i-/zi-] paradise, heaven.
firid.i kt [sie] be aromatic.
(tde) firidia; (tdk) firidika;
(tds) firidisha.
firigis.a kt [ele] 1 roll sth on the ground forward and backward. 2 spread (mud, sand) all over. 3 beat up
sb. (tde) firigisia; (tdk)
firigisi
firigisika; (tdn) firigisana;
(tds) firigisisha; (tdw) firigiswa.
firigisi nm [i-/zi-] gizzard.
fisadi nm ma- [a-/wa-] 1 seducer, reprobate, lecher. 2 intrigue. kv quarrelling, dissolute, evil, lewd,
profligate.
fish.a kt [ele] 1 kill, cause death, dispatch, extinguish. 2 discourage. Kauli ya ku~discouraging statement.
3 quench. (tde) fishia; (tdk) fishika; (tdn) fishana;
(tds) fishiza; (tdw) fishwa.
fisi nm [a-/wa-] 1 hyena. 2 (ms) greedy person.
fisid.i kt [ele] 1 seduce, destroy, debauch, corrupt quarrel, cause discord. (tde) fisidia,
(tden) fisidiana, (tdew) fisidiwa; (tdk) fisidika; (tds) fisidisha.
fitina nm [i-/zi-] 1 mischief, intrigue. 2 enmity, animosity.
fitin.i kt [ele] 1 cause discord, make mischief. 2 boycott, refuse; be stubborn. (tde) fitinia,
(tden) fitiniana, (tdew) fitiniwa; (tdk) fitinika; (tds) fitinisha.
fitinish.a kt [ele] cause discord among people. (tde) fitinishia;
(tdk) fitinishika; (tdn) fitinishana; (tdw)fitinishwa.
fitiri nm [i-/zi-] 1 (Waislamu) offering given during Id el fitri. 2 grain or money given as offering.
fitokombo nm [i-/zi-] crank.
fiw.a kt [sie] be bereaved.
fiwi nm [i-/zi-] lima beans.
fizikia* nm [i-] physics. (Kng)
fiziolojia* nm [i-/zi-] physiology. (Kng)
flamingo* nm [a-/wa-] flamingo. (Kng)
flora* nm [i-/zi-] flora. (Kng)
floraidi* nm [i-/zi-] fluoride. (Kng)
flotile nm [i-/zi-] dock/ship yard.
florini* nm [i-/zi-] fluorine. (Kng)
foda nm [i-/zi-] provender.
fofofo kl completely, absolutely: Lala ~ be fast asleep; Kufa ~ be completely dead.
fok.a kt [sie] 1 boil over. 2 spurt out, fulminate, erupt, discharge. 3 rant,
fotostati
rave. 4 bark, blast. (tde) fokea, (tden) fokeana, (tdew) fokewa; (tdk) fokeka; (tds) fokesha.
fokasi* nm [i-/zi-] focus. (Kng)
foke.a kt [ele] rant at sb; scold.
(tde) fokelea; (tdk) fokeka;
(tdn) fokeana; (tds) fokesha;
(tdw) fokewa.
foko1 kl plenty.
foko2* nm [i-/zi-] forklift. (Kng)
fola* nm [i-/zi-] gift given for holding a baby for the first time. (Kar)
foleni nm [i-/zi-] queue: Piga~ fall in, queue.
folio* nm [i-/zi-] folio. (Kng)
fomaika* nm [i-/zi-] formica. (Kng)
fomu1* nm [i-/zi-] form: ~ za kuombea kaziapplication forms; Jaza ~ fill out a form. (Kng)
fomu2* nm [i-/zi-] form, bench. (Kng)
fondogoo nm [i-] 1 smell of fermenting flour. 2 bad smell, stink, stench.
foni* nm [i-/zi-] phone. (Kng)
fonimu* nm [i-/zi-] phoneme. (Kng)
fonti* nm [i-/zi-] font. (Kng)
fora* nm [i-] win, successs. (nh) Tia ~ excel, be outstanding. (Kar)
foriti nm [i-] children's chasing game.
forodha* nm [i-/zi-] customs: Ushuru wa ~customs duty.
forodhani nm 1 customs house/office. 2 port, harbour. (Kar)
foroma nm [i-/zi-] last.
foromali* nm [i-/zi-] main yard of a vessel. (Krb)
foronya* nm [i-/zi-] pillow case, slip cover: ~ ya kiti antimacassar. (Kaj)
forosadi* nm [u-/i-] mulberry. (Kar)
forot.a kt [sie] 1 be fast asleep. 2 snore, snort. (tde) forotea; (tdk) foroteka; (tds) forotesha.
fosi* nm [i-/zi-] 1 force, violence. 2 speed, running, fast: Alitoka ~ he left very fast. (Kng)
foto.a* kt [ele] photograph.
(tde) fotolea, (tdew) fotolewa;
(tdk) fotoka; (tdn) fotoana;
(tds) fotosha. (Kng)
fotostati* nm [i-/zi-] photostat. (Kng)
fowadi
fowadi* nm [a-/wa-] forward player. (Kng)
fremu* nm [i-/zi-] frame. (Kng)
frenolojia* nm [i-/zi-] phrenology. (Kng)
fresko* nm [i-/zi-] fresco. (Kng)
friikiki* nm [i-/zi-] free kick. (Kng)
friji* nm [i-/zi-] fridge, refridgerator. (Kng)
friza* nm [i-/zi-] freezer. (Kng)
fua1 kt [ele] 1 wash clothes, 2 forge: ~ jembeforge a hoe; ~ dhahabu forge gold. 3 husk coconuts. (nh) (1)
~ dafu, be able to do sth; succeed; (2) ~ maji (a) bail out water from a vessel. (b) sponge water on a table
or floor.
(tde) fulia, (tden) fuliana,
(tdew) fuliwa; (tdk) fulika;
(tds) fulisha.
fua2 nm brown colour obtained from tree roots used to colour plaited strips of a mat.
fua3 nm ma- [li-/ya-] wooden tray, wooden bowl (for washing).
fuadi* nm [i-/zi-] heart. (Kar)
fuas.a kt [ele] 1 imitate. 2 follow. (tde) fuasia; (tdk) fuasika;
(tdn) fuasana; (tds) fuasisha;
(tdw) fuaswa. mfuasi nm.
fuat.a kt [ele] 1 follow, come after, pursue. 2 imitate, be with sb, be attached to. 3 observe, comply,
conform, abide: ~ sheria abide by the law. (nh) ~ nyayo follow someone’s footsteps. (tde) fuatia;
(tdk) fuatika; (tdn) fuatana;
(tds) fuatisha; (tdw) fuatwa.
fuatan.a kt [sie] go together, alternate with; follow one another: Juma na Ali wana~ kila mahali Juma and
Ali go everywhere together. fuati.a kt [ele] follow up, go after sth, ensue, pursue: ~
nyuma retrace. (tde) fuatilia,
(tden) fuatiliana; (tdk) fuatika; (tds) fuatisha; (tdw) fuatiwa.
fuatili.a kt [ele] 1 investigate. 2 pursue, follow up: Nita~ barua yako I'll follow up your letter; ~
fufurik.a
nyuma retrace; (tdk) fuatilika;
(tdn) fuatiliana; (tds) fuatilisha; (tdw)fuatiliwa.
fuatish.a kt [ele] 1 trace (a drawing, line or letters), make a copy. 2 imitate, emulate. (tde)fuatishia;
(tdk) fuatishika; (tdn) fuatishana;
(tdw) fuatishwa.
fuawe nm [i-/zi-] anvil.
fucham.a kt [ele] 1 conceal, cover up. 2 lie on, sleep on; embrace. (tde) fuchamia; (tdk)fuchamika;
(tdn) fuchamana;
(tds) fuchamisha; (tdw) fuchamwa.
fuchu.a kt [ele] pluck hair or feathers. (tde)fuchulia,
(tdew) fuchuliwa; (tdk) fuchuka; (tdn)fuchuana; (tds) fuchusha.
fudifudi kl with face upside down; on stomach:Lala ki~ lie with face down.
fudikiz.a1 pia funikiz.a kt [ele] turn up side down. (tde) fudikizia;
(tdk) fudikizika; (tdn) fudikizana; (tdw)fudikizwa.
fudikiz.a2 kt [ele] cover with fumes. (tde)fudikizia; (tdk) fudikizika; (tdn) fudikizana;(tdw) fudikizwa.
fudo nm [i-/zi-] 1 container that can hold 6 kgs at once. 2 a bag made from tree fibres that can carry more
that 6 kg.
fueli* nm [i-/zi-] fuel. (Kng)
fufu.a kt [ele] 1 resurrect. 2 revive, recall, regenerate, revamp: ~ deni revive a debt. (tde)fufulia,
(tdew) fufuliwa; (tdk) fufuka;
(tdn) fufuana; (tds) fufusha.
fufuk.a kt [sie] be resurrected; be alive again, emerge. (tde) fufukia; (tdk) fufukika; (tds)fufukisha.
fufuma.a kt [sie] be dull, be hunched up. (tde)fufumalia;
(tdk) fufumaka; (tds) fufumasha.
fufumavu kv having the tendency of being depressed, speechless or hunched up.
fufurik.a kt [sie] (kuchemka) overflow, boil over.
(tde) fufurikia; (tdk) fufurikika; (tds)fufurikisha.
fufut.a
fufut.a1 kt [ele] hit heavily, beat, ound. (tde)fufutia; (tdk) fufutika; (tdn) fufutana; (tds)fufutisha;
(tdw) fufutwa.
fufuta2 nm ma- [li-/ya-] big blow,
severe beating.
fufutende kv lukewarm, tepid.
fufuwele nm [i-/zi-] soft coral stone.
fug.a kt [ele] 1 (wanyama) domesticate, breed, rear, tame, raise: ~ kuku raise chicken; ~ chuitame a
leopard; Wanyama wa kufugwadomestic animals. 2 let sth or situation to continue:~ nywele keep/have
long hair; ~ ujinga maintain ignorance; ~ ugonjwa contain illness without going for treatment. 3 keep in
confinement, tame, control: ~ mume control a husband: ~ mkeconfine a wife at home. (tde) fugia;
(tdk) fugika; (tdn) fugana; (tds) fugisha;
(tdw) fugwa. fugo nm.
fugo nm ma- [li-/ya-] act of domesticating, or taming.
fuj.a kt [ele] 1 defalcate, dissipate, litter, squander, misuse, misappropriate; waste, fritter: ~
fedha squander money; ~ chakula waste food. 2 disturb. (tde) fujia; (tdk) fujika; (tds) fujisha;
(tdw) fujwa. fujo nm.
fujo nm [i-/zi-] disturbance, chaos, mess, riot, disorder, mayhem, affray, breach of the peace:Mtu wa
~ disturbing person; fanya ~ cause disturbance; fanya kazi kwa ~ do sth carelessly.
fuk.a1 kt [sie] emit smoke; give out smoke. (tde)fukia; (tdk) fukika; (tds) fukiza.
fuka2 nm [i-/zi-] thin porridge made of rice sugar, honey and black pepper.
fuka.a kt [sie] 1 wear out; wither. 2 tingle with excitement. (tde) fukalia; (tdk) fukaka; (tds)fukaza.
fukara1 nm ma- [a-/wa-] destitute person, poor person, lazarus.
fukara2 kv poor, destitute, skint.
fukarik.a kt [sie] be destitute, be poor. (tde)fukarikia;
fukuz.a
(tdk) fukarikika; (tds) fukarikisha.
fukarish.a kt [ele] impoverish.
(tde) fukarishia; (tdk) fukarishika; (tdn)fukarishana;
(tdw) fukarishwa.
fuki.a kt [ele] 1 bury, inhume. 2 fill
up a hole. (tde) fukilia;
(tdk) fukika; (tds) fukisha;
(tdw) fukiwa.
fukiz.a kt [ele] 1 spray perfume; burn incense. 2 treat sb with fumes or vapour baths. (tde)fukizia;
(tdk) fukizika; (tdn) fukizana; (tds)fukizisha; (tdw) fukizwa.
fukizo nm ma- [li-/ya-] 1 act of spraying perfume. 2 incense, fumes, vapour.
fuko1 nm ma- [a-/wa-] mole.
fuko2 nm ma- [li-/ya-] chicken hatchery.
fuko3 nm ma- [li-/ya-] clan, people of the same family.
fuku.a kt [ele] dig up, exhume, disinter. (tde)fukulia, (tdew) fukuliwa; (tdk) fukuka; (tdn)fukuana;
(tds) fukusha. fukuo nm.
fukufuku nm [i-/zi-] tendency of looking for reasons as an excuse for annoying sb; tale telling.
fukundi nm [a-/wa-] red herring.
fukuo nm ma- [li-/ya] 1 act of exhuming or digging out. 2 dug up hole.
fukusi nm [a-/wa-] weevils.
fukut.a kt [ele] 1 (kidonda) throb. 2 burn inwardly without flames being seen. 3 blow fire with waterskin.
(tde) fukutia; (tdk) fukutika;
(tdn) fukutana; (tds) fukutisha; (tdw) fukutwa.
fukuto nm ma- [li-/ya-] 1 heat (of the body), sweat, blaze. 2 distress, sadness, anxiety, worry.
fukuz.a kt [ele] 1 dismiss, rusticate, expell. 2 chase away, oust, repell, drive off, eject from, pursue: ~
jeshini banish; ~ wavamizi expell invaders. 3 hound, course: ~ nchini deport: ~ kazi relieve sb of work; ~
mwizi go in pursuit of a thief, chase a thief. (tde) fukuzia; (tdk)fukuzika; (tdn) fukuzana;
fulana
(tds) fukuzisha; (tdw) fukuzwa.
fulana* nm [i-/zi-] undershirt. (Kng)
fulani kv certain: Mahali ~ certain place.
fuli kl very fast, haste.
fulifuli kl very quickly, in haste.
fululiz.a kt [sie] continue, go straight, go directly, bombard.
(tde) fululizia; (tdk) fululizika; (tdn) fululizana; (tds) fululizisha; (tdw) fululizwa.
fulusi1 nm [a-/wa-] fish of the kingfish family.
fulusi2 nm [i-/zi-] money.
fum.a1 kt [ele] 1 weave, knit, crochet, interweave. 2 stab, pierce. (tde) fumia; (tdk)fumika;
(tdn) fumana; (tds) fumisha;
(tdw) fumwa.
fum.a2 [ele] discover, find sth unexpectedly, catch. (tde) fumia; (tdk) fumika; (tdn) fumana;
(tds) fumisha; (tdw) fumwa.
fuma3 nm [i-] maji ya ~ low tide.
fuman.a kt [sie] interweave (with), interlace (with).
fumani.a kt [ele] 1 catch sb red-handed. 2 catch sb commiting adultery. (tde) fumanilia;
(tdk) fumanika; (tdn) fumaniana; (tds)fumanisha; (tdw) fumaniwa.
fumanizi nm [i-/zi-] 1 act of catching sb red-handed. 2 issues pertaining to people caught while
commiting adultery. 3 something found unexpectedly: Chakula ~ food found by an univited guest; Sili ~ I
do not eat food for which I was not invited.
fumatiti nm [a-/wa-] bird of the night jar family.
fumb.a1 kt [ele] 1 shut, close: ~ macho close the eyes; ~ mdomo close the mouth. 2 complicate, elude.
(ms) keep mum, speak in riddles: Ku~ na kufumbua in the twinkling of the eye. (tde)fumbia;
(tdk) fumbika; (tdn) fumbana; (tds)fumbisha; (tdw) fumbwa.
fumba2 nm ma- [li-/ya-] 1 sleeping bag made of a mat. 2 burial mat. 3 basket for collecting cloves.
fumukan.a
fumba3 nm ma- [li-/ya-] lump: ~ la unga lump of flour. 2 handful: Chota ~ moja la mchelescoop one
handful of rice.
fumba4 nm ma- [li-/ya-] foot prints of
an animal.
fumbat.a kt [ele] 1 grasp in the hand. 2 embrace, clasp. (tde) fumbatia; (tdk)fumbatika;
(tdn) fumbatana; (tds) fumbatisha; (tdw) fumbatwa.
fumbatio nm [i-/zi-] abdomen.
fumbato nm ma- [li-/ya-] fist.
fumbi1 nm ma- [li-/ya-] 1 small valley which stops rain water. 2 water furrow.
fumbi2 nm ma- [a-/wa-] leader during initiation rites.
fumbo1 nm ma- [li-/ya-] 1 parable: Ongea kwa ma~ speak in parables. 2 puzzle. 3 (hesabu) problem: Hili
ni ~ this is a puzzle. 4 riddle, conundrum, mystery. 5 proposition.
fumbo2 nm [i-/zi-] leadership rank.
fumbu.a kt [ele] 1 solve, decipher, elucidate a problem or riddle. 2 open up e.g. a closed hand or eyes.
(ms) Kufumba na ku~ suddenly. (tde)fumbulia, (tdew) fumbuliwa; (tdk) fumbuka; (tdn) fumbuana;
(tds) fumbusha.
fumbwe nm [a-/wa-] paradise whydah. (ms)Kuwa ~ to have many women.
fume nm ma- [a-/wa-] person wounded by a spear.
fumi nm [a-/wa-] fish of the catfish family.
fumo1 nm [a-/wa-] king.
fumo2 nm ma- [li-/ya-] broad tipped spear.
fumu.a kt [ele] 1 unstitch, unravel, disentangle. 2 undo. 3 remove: ~ moto remove firewood from the fire.
4 beat: ~ ngumi box sb.
(tde) fumulia, (tdew) fumuliwa; (tdk) fumuka; (tdn) fumuana;
(tds) fumusha.
fumuk.a kt [sie] 1 (mshono) be unravelled; come out; be undone. 2 errupt.
fumukan.a kt [sie] be dispersed, be scattered, be disbanded.
fumukano
(tde) fumukania;
(tdk) fumukanika;
(tds) fumukanisha.
fumukano nm ma- [li-/ya-] act of dispersing.
fumvu nm [a-/wa-] bird resembling a pigeon.
fund.a1 kt [ele] pestle, pound: ~ makopa pound dry cassava.
(tde) fundia; (tdk) fundika;
(tdn) fundana; (tds) fundisha;
(tdw) fundwa.
fund.a2 kt [ele ] instruct especially during initiation rites, inculcate, indoctrinate. (tde)fundia;
(tdk) fundika; (tdn) fundana;
(tds) fundisha; (tdw) fundwa.
funda3 nm ma- [li-/ya-] mouthful, draught: Piga ~ la maji take a mouthful of water.
fundabeka nm ma- [li-/ya-] thighbone.
fundarere nm [a-/wa-] a type of snake.
fundi nm ma- [a-/wa-] craftsman: ~ mchundoartisan; ~ seremala carpenter; ~ mwashi mason;~ wa
reli plate layer; ~ makanika mechanic; ~ bomba plumber.
fundi.a kt [ele] stuff mouth with a lot of food. (tde) fundilia;
(tdk) fundika; (tdn) fundiana;
(tds) fundisha; (tdw) fundiwa.
fundish.a kt [ele] 1 teach, educate, inculcate, indoctrinate. 2 instruct sb to do sth, demonstrate.
(tde) fundishia; (tdk) fundishika; (tdn)fundishana; (tdw) fundishwa.
fundisho nm ma- [li-ya-] 1 lesson, instruction. 2 experience or incidence which is a lesson to sb.
fundo nm ma- [li-/ya-] 1 knot, joint. 2 cluster: ~ la maua cluster of flowers, bouquet. 3 money saving
knot. 4 (mwili) joint: ~ la mguu ankle. 5 hatred, anger: ~ la moyo ill feeling.
fundu.a kt [ele] 1 untie a knot, disentangle, uncork: ~ chupa uncork the bottle. 2 be sprouted; be in bud. 3
do not worry.
(tde) fundulia, (tdew) funduliwa;
fungany.a
(tdk) funduka; (tdn) funduana; (tds) fundusha.
fung.a1 kt [ele] 1 fasten, tie, bind (up): ~ kwa mbao board; ~ kwa mnyororo chain, enchain; ~
kidonda dress a wound. 2 imprison, intern. 3 immure, lock, close: ~
tunduni encage, envelop, hitch, fold. (nh) (1) ~ choo be constipated; (2) ~ safari start a journey; (3) ~
virago pack and go; (4) Ji~ kibwebwework hard; (5) ~ hesabu close accounts; (6) ~ mdomo keep quiet;
(7) ~ kizazi undergo permanent contraception; (8) ~ uchumba get engaged; be betrothed; (9) ~
ndoa marry.
(tde) fungia; (tdk) fungika;
(tdn) fungana; (tds) fungisha;
(tdw) fungwa.
fung.a2 kt [ele] decide, make a decision: ~ beimake a deal.
(tde) fungia; (tdk) fungika;
(tdn) fungana; (tds) fungisha;
(tdw) fungwa.
fung.a3 kt [sie] fast; abstain from eating: Leo nime~ I'm fasting today. (tde) fungia; (tdk)fungika;
(tds) fungisha.
fung.a4 kt [ele] win a game, score a goal. (tde)fungia; (tdk) fungika; (tdn) fungana; (tds)fungisha;
(tdw) fungwa.
funga5 nm [i-/zi-] (dini) fasting: Nimo katika ~I'm fasting.
fungam.a kt [sie] be squeezed, be pressed. (tde)fungamia;
(tdk) fungamika; (tds) fungamiza.
fungaman.a kt [sie] be allied; be interrelated, be interlocked: ~ na pertain to. (tde) fungamania;
(tdk) fungamanika;
(tds) fungamanisha.
fungamano nm ma- [li-/ya-] alliance, confederation.
fungan.a kt [sie] 1 (magoli, pointi) score. 2 be fastened together. 3 (mawingu) be thick. (tde)fungania;
(tdk) funganika; (tds) funganisha.
fungany.a kt [ele] pack things ready for a trip. (tde) funganyia;
(tdk) funganyika;
funganyumba
(tdn) funganyana;
(tds) funganyisha;
(tdw) funganywa.
funganyumba nm [u-/i-] big, much branched and thorny tree with yellow flowers which are used as
treatment for snake poison.
fungash.a kt [ele] 1 pack together, bale. 2 pull with a rope from behind
e.g. a boat towing another boat. 3 be followed with sth from behind; tie sth behind another. 4 (ms) possess
big buttocks. (tde) fungashia;
(tdk) fungashika; (tdn) fungashana; (tdw)fungashwa.
fungate nm [i-/zi-] honeymoon.
fungi.a kt [ele] bar, ban, confine. (tde) fungilia; (tdw) fungiwa;
(tdk) fungika; (tds) fungisha.
fungo1 nm ma- [li-/ya-] 1 fasting period. 2 style of tying. 3 security, bond.
fungo2 nm [a-/wa-] civet cat.
fungo3 nm [i-/zi-] teething stimulant made from roots of nut grass (cyperus rotundus).
fungu1 nm ma- [li-/ya-] 1 heap, pile, chump, mass. 2 share, portion, slice: ~ la fedha a share of money. 3
paragraph, section, sentence. 4 (biashara) stock, share. 5 (sheria) article, paragraph.
fungu2 nm [u-/i-] plant whose stems and leaves are used as vegetable (celasia orgentea).
fungu.a kt [ele] 1 open, let sth open: ~ mlangoopen a door. 2 unfasten. 3 let loose. 4 release. 5 inaugurate.
6 relax (bowels): (ms) ~ mashtakacharge, book. (tde) fungulia, (tdew) funguliwa; (tdk) funguka;
(tdn) funguana; (tds) fungusha.
funguk.a kt [sie] get, loose, break loose.
fungule nm [i-/zi-] fee paid to a medicineman.
funguli.a kt [ele] 1 open for. 2 release, let out, let go, dismiss. (tdk) fungulika; (tdn)funguliana;
(tds) fungulisha; (tdw) funguliwa.kifungulio nm.
fungutenzi nm ma- [li-/ya-] verb
furaha
phrase.
funik.a kt [ele] 1 cover, shroud: ~ chungu cover a pot. 2 bury, jacket, conceal, cover up: ~ kwa
ukungu befog: ~ kabisa enshroud; ~ manenospeak ambiguously so as to cover up sth. 3 encompass,
envelop. 4 overwhelm. (tde) funikia; (tdk)funikika; (tdn)
funikana; (tds) funikiza; (tdw) funikwa.
funo nm [a-/wa-] duiker.
funu.a kt [ele] 1 uncover, discover. 2 reveal, bare, disclose, divulge, expose. 3 spread out: ~
mbawa spread out wings. 4 disentangle. (tde)funulia, (tdew) funuliwa; (tdk) funuka; (tdn)funuana;
(tds) funusha. kifuniko nm. mfunikonm.
fununu nm [i-/zi-] rumour, gossip, hearsay, inkling.
funutu nm ma- [a-/wa-] 1 grasshopper. 2 small locust.
funz.a1 kt [ele] educate, teach esp good manners. (tde) funzia; (tdk) funzika; (tdn)funzana;
(tds) funzisha; (tdw) funzwa.
funza2 nm ma- [a-/wa-] 1 jigger, sand fleas. 2 larva, maggot, grub.
funzo nm ma- [li-/ya-] lesson, teaching.
fuo nm ma- [li-/ya-]1 laundry; place where clothes are washed. 2 act of washing. 3 foam, froth.
fupanyonga nm ma- [li-/ya-] pelvis.
fupi kv 1 short, little, low. 2 brief: Hotuba ~ brief speech.
fupish.a kt [ele] contract, abbreviate, clip, compress (ideas), condense, curtail, shorten, summarize,
abridge, cut, dock: ~ nywele bob. (tde) fupishia, (tden) fupishiana; (tdk)fupishika; (tdw) fupishwa.
fur.a kt [sie] 1 swell, bulge. 2 swell in anger; be enraged. (tde) furia; (tdk) furika; (tds) furisha.
furaha* nm [i-/zi-] 1 pleasure, delight, enchant, mirth, happiness, joy, cheerfulness: ~ kamili bliss. 2
satisfaction. 3 comfort, delectation: ~ kuu bliss. (Kar)
furah.i
furah.i kt [sie] 1 feel happy, enjoy, rejoice. 2 be cheerful. 3 be satisfied. 4 enjoy sth. (tde)furahia,
(tden) furahiana, (tdew) furahiwa; (tdk) furahika; (tds) furahisha.
furahi.a* kt [ele] rejoice, feel extremely happy, be cheerful, be joyful, be overjoyed with sth, bask.
(tde) furahilia; (tdk) furahika;
(tdn) furahiana; (tds) furahisha; (tdw)furahiwa. (Kar)
furahifu* kv happy, joyful. 2 cheerful. 3 satisfied. (Kar).
furahish.a* kt [ele] 1 be delightful; elate, be enjoyable, beautify, gratify. 2 flatter. 3 ravish. (Kar).
furam.a kt [sie] stoop. (tde) furamia; (tdk)furamika; (tds) furamisha.
furi kv full.
furik.a [sie] overflow, flood, jampack. (tde)furikia;
(tdk) furikika; (tds) furikisha.
furiko nm ma- [li-/ya-] flood; overflowing: Ma~floods.
furish.a kt [ele] glut (with).
(tde) furishia; (tdk) furishika;
(tdn) furishana; (tdw) furishwa.
furkani nm [i-/zi-] The Holy Koran.
fursa nm [i-/zi-] opportunity, occasion: Kupata ~ to have an opportunity.
furufu kv joyful, cheerful.
furufuru1 nm [i-/zi-] clearing of the weather; cloud
furufuru2 kv copious, plenty.
furuk.a kt [sie] 1 grow up. 2 be happy, be cheerful. (tde) furukia; (tdk) furukika; (tds)furukisha.
furukombe nm ma- [a-/wa-] 1 osprey. 2 tortoise.
furukut.a kt [sie] 1 toss about on bed, wiggle out. (tde) furukutia; (tdk) furukutika; (tds)furukutisha.
furukuto nm ma- [li-/ya-] 1 state of tossing and turning. 2 act of wiggling out.
furungu1* nm ma- [li-/ya-] shaddock citron fruit. (Kaj).
furungu2* nm ma- [li-/ya-] anklet. (Kaj).
fut.a
furush.a kt [ele] drive away (birds with stones); rout (an enemy). (tde) furushia; (tdk)furushika;
(tdn) furushana; (tdw) furushwa.
furushi nm ma- [li-/ya-] pack, bundle of clothes; parcel.
furutile* nm [i-/zi-] decorticator, sisal processing machine. (Kng)
fus.a1 kt [ele] 1 soften by gentle beating. 2 verbal attack. 3 (ugonjwa) attack: Malaria yalim~
malaria attacked him. 4 (mchezo wa karata au kamari) deflate, win all cards or money. (tde)fusia;
(tdk) fusika; (tdn) fusana;
(tds) fusisha; (tdw) fuswa.
fus.a2* kt [sie] fart noiselessly.
(tde) fusia; (tdk) fusika;
(tds) fusisha. (Kar)
fusah.i* kt [ele] revoke, annul.
(tde) fusahia, (tden) fusahiana, (tdew)fusahiwa; (tdk) fusahika; (tds) fusahisha. (Kar)
fusho nm ma- [li-/ya-] 1 fumigant, incense. 2 gun powder.
fusi.a kt [ele] fill up a hole; fill in a foundation. (tde) fusilia;
(tdk) fusika; (tdn) fusiana;
(tds) fusisha; (tdw) fusiwa.
fusik.a kt [sie] 1 injure body nerves (after falling or being hit). 2 stagger, wobble. (tde) fusikia;
(tdk) fusikika; (tds) fusikisha.
fuska nm [i-/zi-] adulterer; fornicator.
fusuli nm [i-/zi-] full information; everything; complete: Kwa ~ in detail.
fususi* nm [i-/zi-] gem, precious stone. (Kar).
fut.a1 kt [ele] 1 clean up, wipe (out/off): ~ vumbi dust. 2 rub, obliterate, remove, efface, delete. 3 cancel,
abolish, annul, revoke, disqualify, eliminate, eradicate, erase, extinguish, repeal, rescind, retract, nulify. 4
(kamari) win:Tulicheza kamari akani~ kabisa we played a betting game and he cleaned me out. (nh) (1) ~
mawazo forget about sth; (2) ~ usemi withdraw a statement. (tde) futia; (tdk) futika; (tdn)futana;
fut.a
(tds) futisha; (tdw) futwa.
fut.a2 kt [ele] draw (knife or sword from a sheath); unsheath: ~ upanga draw a sword. (tde)futia;
(tdk) futika; (tdn) futana;
(tds) futisha; (tdw) futwa.
fut.a3 kt [ele] bail water out of a
vessel. (tde) futia; (tdk) futika; (tds) futisha; (tdw) futwa.
fut.a4 kt [sie] (ukuta au mti) fall.
(tde) futia; (tdk) futika;
(tds) futisha.
fut.a5 kt [ele] 1 boycott. 2 hate, abhor, detest. (tde) futia;
(tdk) futika; (tdn) futana;
(tds) futisha; (tdw) futwa.
futa6 nm ma- [a-/wa-] type of a big snake.
futa7 nm [i-/zi-] hatred, animosity.
futa8 nm [i-/zi-] 1 fat, lard, grease. 2 potbelly.
futafut.a kt [ele] kick about legs as of a person dying. (tde) futafutia; (tdk) futafutika; (tdn)futafutana;
(tds) futafutisha; (tdw) fufafutwa.
futah.i1 kt [ele] escape, run away from danger. (tde) futahia,
(tden) futahiana, (tdew) futahiwa; (tdk)futahika; (tds) futahisha.
futahi2 nm [i-/zi-] luck.
futari* nm [i-/zi-] 1 food eaten to break a fast. 2 foodstuff such as cassava, yams, bananas, beans used
during a fasting period. (Kar).
futi1 nm ma- [li-/ya-] knee.
futi2 nm 1 (kipimo) foot. 2 measuring tape.
futi.a kt [ele] grab, catch.
(tde) futilia; (tdk) futika;
(tdn) futiana; (tds) futisha;
(tdw) futiwa.
futik.a kt [sie] 1 be wiped off, be erased. 2 insert, stick in the belt or wallet. (tde) futikia; (tdk) futikika;
(tds) futikisha.
futikamba nm [i-/zi-] tape measure.
fut.u kt [sie] 1 overlook, forget. 2 find solution, solve (a problem). (tde) futulia; (tdk) futuka;
(tds) futusha.
futu.a kt [ele] 1 take out, unsheath. 2
fyatu.a
open up/untie a parcel. 3 pluck hair or feathers. 4 reveal, uncover, expose. 5 cause to swell, blow up.
(tde) futulia, (tdew) futuliwa;
(tdk) futuka; (tdn) futuana;
(tds) futusha.
futuhi nm [i-/zi-] comedy.
futuk.a kt [sie] 1 feel angry or
indignant. 2 stick out, distend. 3 spring up. (tde)futukia;
(tdk) futukika; (tds) futukisha.
futuri nm [i-/zi-] 1 bitter aloes. 2 piles, haemorrhoids.
futur.u kt [sie] break a fast.
(tde) futuria; (tdk) futurika;
(tds) futurisha.
fututa nm [i-/zi-] hot water, fat and a piece of cloth used to massage an injured person.
futuza nm ma [li-/ya-] 1 baloon. 2 globe.
fuu1 nm ma- [li-/ya-] skull, shell.
fuu2 nm ma- [a-/wa-] cuttle fish.
fuuz.a kt [sie] keep on; continue, go directly. (tde) fuuzia;
(tdk) fuuzika; (tds) fuuzisha.
fuvu nm ma- [li-/ya-] skull, shell.
fuwawe nm [i-/zi-] soft coastal stone whose powder is used for brushing teeth, pumice (stone).
fuwele nm [i-/zi-] crystal.
fuzi nm ma- shoulder tip.
fuz.u kt [ele] succeed, pass.
(tde) fuzia; (tdk) fuzika;
(tds) fuzisha.
fyand.a kt [ele] squeeze, grip, fit tight. (tde)fyandia; (tdk) fyandika; (tdn) fyandana; (tds)fyandisha;
(tdw) fyandwa.
fyat.a1 kt [ele] 1 tuck between the legs. 2 shut up, keep quiet. 3 hit (with a stick). (nh) ~ mkiashut up,
withdraw out of fear. (tde) fyatia; (tdk)fyatika; (tdn) fyatana;
(tds) fyatisha; (tdw) fyatwa.
fyata2 nm [i-/zi-] catapult, slingshot.
fyatu.a kt [ele] snapshot: ~ matofali make bricks; ~ risasi fire a gun. (tde) fyatulia, (tdew)fyatuliwa;
(tdk) fyatuka; (tdn) fyatuana;
(tds) fyatusha.
fyatuk.a
fyatuk.a kt [sie] go off suddenly: Bunduki ime~the gun has gone off suddenly. (tde) fyatukia;
(tdk) fyatukika; (tds) fyatukisha.
fyatuo nm ma- [li-/ya-] sudden release of a very tight thing.
fyek.a kt [ele] 1 mow, cut grass or
bush. 2 destroy. (tde) fyekea;
(tdk) fyekeka; (tdn) fyekana;
(tds) fyekesha; (tdw) fyekwa.
fyeko nm ma- [li-/ya-] 1 cleared
ground. 2 stroke of grass cutting.
fyeku.a kt [ele] 1 raise sand from behind as in running. 2 move fast. (tde) fyekulia, (tdew)fyekuliwa;
(tdk) fyekuka; (tdn) fyekuana;
(tds) fyekusha.
fyo.a kt [ele] hiss at, insult sb, show offensive behaviour. (tde) fyolea, (tdew) fyolewa; (tdk)fyoka;
(tdn) fyoana; (tds) fyosha.
fyokoch.a kt [ele] pass, be able to win. (tde)fyokochea;
(tdk) fyokocheka;
(tdn) fyokochana;
(tds) fyokochesha;
(tdw) fyokochwa.
fyom.a kt [ele] read. (tde) fyomea, (tden)fyomeana; (tdk) fyomeka; (tds) fyomesha; (tdw) fyomwa.
fyond.a kt [ele] absorb; suck.
(tde) fyondea; (tdk) fyondeka; (tdn) fyondana; (tds) fyondesha; (tdw) fyondwa.
fyongo kv off-target, off-course.
fyony.a kt [ele] make a hissing sound
as a sign of contempt.
(tde) fyonyea; (tdk) fyonyeka;
(tdn) fyonyana; (tds) fyonyesha; (tdw)fyonywa.
fyonz.a kt [ele] suck, absorb.
(tde) fyonzea; (tdk) fyonzeka;
(tdn) fyonzana; (tds) fyonzesha; (tdw)fyonzwa.
fyos.a kt [ele] insult, joke, kid.
(tde) fyosea; (tdk) fyoseka;
(tdn) fyosana; (tds) fyosesha;
(tdw) fyoswa. mfyosi nm. ufyosi nm.
fyosi kv insulting.
fyoto nm expression of contempt, or prohibiting to do sth.
fyoto.a kt [ele] say sth that would imply arrogance and contempt. (tde) fyotolea, (tdew)fyotolewa;
(tdk) fyotoka; (tdn) fyotoana; (tds)fyotesha.
fyoz.a kt [ele] insult, joke, kid.
(tde) fyozea; (tdk) fyozeka;
(tdn) fyozana; (tds) fyozesha;
(tdw) fyozwa.
fyu.a1 kt [ele] cut the earcorn of millet, rice or wheat; harvest corn.
(tde) fyulia, (tdew) fyuliwa;
(tdk) fyuka; (tdn) fyuana;
(tds) fyusha.
fyuk.a kt [sie] (mtego) spring, go off suddenly. (tde) fyukia;
(tdk) fyukika; (tds) fyukisha.
fyuzi* nm [i-/zi-] 1 fuse. 2 (ms) madness:Amekatika ~ he is mad. (Kng)

G
G,g
gaaga.a kt [sie] roll from side to side, squirm.(tde) gaagalia;
(tdk) gaagalika; (tds) gagalisha. mgaagaa nm.
gabadini* nm [i-/zi-] gabardine. (Kng).
gadi* nm [i-/zi-] 1 support pole, buttress. 2 period on guard: Shika ~ be on guard. 3 guard. (Kng)
gadim.u kt [ele] buttress.
gae nm ma- [li-/ya-] large potsherd, large broken piece of glass, shared earthenware, china.
gagadu.a kt [ele] chew sth hard.
(tde) gagadulia; (tdk) gagaduka; (tdn)gagaduana; (tds) gagadusha; (tdw) gagaduwa.
gagamiz.a kt [ele] penetrate forcefully. (tde)gagamizia;
(tdk) gagamizika;
(tdn) gagamizana;
(tds) gagamizisha;
(tdw) gagamizwa.
gagazi nm ma- [a-/wa-] roasted fish.
gagulo nm ma- [i-/zi-] underskirt, petticoat.
gaham.u kt [ele] resist, refuse.
(tde) gahamia, (tden) gahamiana, (tdew)gahamiwa; (tdk) gahamika; (tds) gahamisha.
gaidi*1 nm ma- [a-/wa-] bandit, terrorist, rebel, renegade, dissident; robber. (Kar)
gaidi*2 nm ma- [a-/wa-] guide. (Kng)
gaiga* nm [i-/zi-] geiger. (Kng)
gaj.a kt [ele], 1 mix up words. 2 confuse. (tde)gajia; (tdk) gajika; (tdn) gajana; (tds) gajisha;
(tdw) gajwa.
galacha nm [a-/wa-] expert, specialist, master, champion, consultant.
galagala nm [i-/zi-] chickenpox.
galasha nm ma- [li-/ya-] matchbox.
gali* nm [i-/zi-] galley proof. (Kng)
galimu nm [a-/wa-] male camel.
galme* nm [i-/zi-] 1 mizzen sail. 2 mizzen-mast. (Kar)
galoni* nm [li-] gallon. (Kng)
gamba nm ma- [li-/ya-] scale, hard cover, carapace, cortex, bark: ~la
gangaiz.a
samaki scale of a fish.
gambera nm [a-/wa-] 1 hunter's gun carrier. 2 cicerone, guide. 3 procurer, pimp.
gambusi nm ma- [li-/ya-] mandolin.
gama* nm [i-/zi-] gamma. (Kng)
gamdra nm [i-/zi-] dhow's entry.
gameti* nm [i-/zi-] gamete. (Kng)
gamti nm [i-/zi-] unbleached calico. 2 brown rice.
gamu1 nm ma- [li-/ya-] reception parade.
gamu2* nm [i-/zi-] glue, gum. (Kng)
gana1 nm ma- [li-/ya-] roll-up.
gana2 nm ma- [li-/ya-] hundred.
ganda1 nm ma- [li-/ya-] skin, bark, hull, husk, shuck, (yai) shell, (tunda) peel, rind, (risasi) cartridge.
gand.a2 kt [sie] curdle; coagulate: Maziwa ya ku~ curdled milk. 2 congeal, freeze: Maji yame~water has
frozen. 3 glue. (tde) gandia; (tdk)gandika; (tds) gandisha.
gand.a3 kt [ele] pursue. (tde) gandia; (tdk)gandika; (tdn) gandana;
(tds) gandisha; (tdw) gandwa.
gandish.a kt [ele] affix, bind, coagulate, rime. (tde) gandishia; (tdk) gandishika;
(tdn) gandishana; (tdw) gandwa.
gandalo nm ma- [li-/ya-] wooden fetter.
gandam.a kt [sie] 1 stick, adhere, cling. 2 lean. (tde) gandamia;
(tdk) gandamika;
(tdn) gandamana; (tds) gandamiza; (tdw)gandamwa.
gandamiz.a1 kt (ele) 1 press, compact, compress. 2 oppress, suppress, indurate.
(tde) gandamizia;
(tdk) gandamizika;
(tdn) gandamizana;
(tdw) gandamizwa.
gandi nm [i-/zi-] sheet.
gando nm ma- [li-/ya-] 1 nipper leg of a crab/prawn. 2 crab's claw.
ganeti* nm [i-/zi-] garnet. (Kng)
gang.a kt [ele] 1 cure, heal (illness). 2 mend, repair. (tde) gangia;
(tdk) gangika; (tdn) gangana;
(tds) gangisha; (tdw) gangwa.
gangaiz.a kt [ele] evade answering agangamal.a

question. (tde) gangaizia;


(tdk) gangaizika; (tdn) gangaizana; (tdw)gangaizwa.
gangamal.a kt [ele] persist, insist. (tde)gangamalia,
(tden) gangamaliana,
(tdew) gangamaliwa;
(tdk) gangamalika;
(tds) gangamaliza.
gange1 nm ma- [li-/ya-] limestone.
gange2 nm [i-/zi-] work, job.
gangiri nm [i-/zi-] lace.
ganglioni* nm [i-/zi-] ganglion. (Kng)
gango nm ma- [li-/ya-] 1 repair. 2 treatment. 3 filler. 4 joint, joining. 5 vice.
gangrini* nm [i-/zi-] gangrene. (Kng)
gangu.a kt [ele] 1 cure, exorcise. 2 remove a magic spell.
(tde) gangulia, (tdew) ganguliwa.
(tdk) ganguka; (tdn) ganguana; (tds)gangusha.
gani kv what kind of; what sort of, what: Kitu ~?what kind of thing?; Sababu ~ what reason?;Mahali
~? Where?
ganja1 nm ma- [li-/ya-] type of two masted vessel.
ganja2 nm [i-/zi-] rolled up marijuana.
ganjo nm ma- [li-/ya-] place.
ganz.a kt (sie) hesitate, falter, wobble. (tde)ganzia;
(tdk) ganzika; (tds) ganzisha;
(tdw) ganzwa.
ganzi nm [i-/zi-] 1 numbness. 2 apoplexy. 3 anaesthesia.
gao nm ma- [li-/ya-] handful: Nipatie ~ moja la unga give me a handful of flour.
gaogao nm [a-/wa-] type of flat fish.
garagar.a kt [sie] squirm, roll from side to side. (tde) garagaria;
(tdk) garagarika; (tds) garagarisha.
garagaz.a kt [ele] cause/make to roll-over. (tde)garagazia;
(tdk) garagazika; (tdn) garagazana; (tds)garagazisha;
(tdw) garagazwa.
garasha nm ma- [li-/ya-] valueless card.
gawo

gari nm ma- [li-/ya-] car, vehicle: ~ moshi train;~ la ng'ombe ox cart;


~ la wagonjwa ambulance; ~ la
farasi carriage, trap; ~ la jeneza hearse; ~ la samani pantechnicon; ~la baiskeli pedicab.
gashi nm ma- [a-/wa-] (sio rasmi) girl.
gasketi* nm [i-/zi-] gasket. (Kng)
gastronomia* nm [i-/zi-] gastronomy. (Kng)
gati nm ma- [li-/ya-] dock, wharf, pier, jetty, landing place, quay.
gatu.a kt [ele] ~ madaraka decentralize. (tde)gatulia, (tdew) gatuliwa; (tdk) gatuka; (tds)gatusha.
gaugau nm ma- [a-/wa-] type of bird.
gauni* nm ma- [li-/ya-] dress, gown. (Kng)
gavana* nm ma- [a-/wa-] governor, prefect (in ancient Rome). (Kng)
gaw.a1 kt [ele] 1 share, distribute, allot. 2 divide, deal. 3 separate, dismember. (tde) gawia,
(tdw) gawiwa; (tdk) gawika;
(tdn) gawana; (tds) gawisha.
gawa2 nm [a-/wa-] nightjar.
gawadi nm ma- [a-/wa-] pimp, procurer.
gawadi.a kt [ele] pimp for sb, procure. (tdk)gawadika;
(tdn) gawadiana; (tds) gawadisha; (tdw)gawadiwa.
gawany.a kt [ele] divide.
(tde) gawanyia; (tdk) gawanyika; (tdn)gawanyana;
(tds) gawanyisha; (tdw) gawanywa.
gawanyik.a kt [sie] be divided, be divisible. (tde) gawanyikia; (tdk) gawanyikika; (tdn)gawanyikana;
(tds) gawanyikisha; (tdw) gawanyikwa.
gawi.a kt [ele] distribute to, dole out, allocate, assign, divide among. (tdk) gawika; (tdn)gawiana;
(tds) gawisha; (tdw) gawiwa.
gawio1 nm ma- [li-/ya-] talent.
gawio2 nm ma- [li-/ya-] dividend.
gawo nm ma- [li-/ya-] fraction, piece,
gay.a

portion, share.
gay.a kt [sie] be worried, fret, be disturbed. (tde) gayia; (tdk) gayika;
(tds) gayisha.
gayagaya nm ma- [li-/ya-] sleeping mat, reed mat.
gaz.a kt [ele] hesitate, falter.
(tde) gazia; (tdk) gazika;
(tds) gazisha; (tdw) gazwa.
gazeti* nm ma- [li-/ya-] newspaper, magazine, gazette: ~ la serikali Government Gazette; ~
pendwa popular newspaper. (Kng)
ge.a1 kt [ele] 1 throw. 2 leave behind, abandon. 3 get lost, lose way.
(tde) gelia; (tdk) geka; (tdn) geana; (tds)gesha; (tdw) gewa.
gea2 nm [i-/zi-] (si rasmi) cunning, hypocrisy.
gegedu nm [i-/zi-] cartilage, disc.
gegenu nm [a-/wa-] big, avid, fierce, red headed ant.
gegereka nm [a-/wa-] crustacean.
gego nm ma- [li-/ya-] molar.
geisha* nm [i-/zi-] geisha. (Kja)
geji* nm [i-/zi-] gauge. (Kng)
geli nm [i-/zi-] children's stick game.
gema1 nm ma- [li-/ya-] incision, gash.
gema2 nm ma- [li-/ya-] escarpment.
gem.a3 kt [ele] tap (a tree, fruit etc.): ~ tembotap palm wine.
gendaeka nm ma- [a-/wa-] male baboon.
genderi nm ma- [li-/ya-] sugarcane.
gendi nm ma- [li-/ya-] nipper.
genge1 nm ma- [li-/ya-] escarpment, cliff, precipice, chasm.
genge2 nm ma- [li-/ya-] 1 food kiosk. 2 vendor stall. 3 small market.
genge3 nm ma- [li-/ya-] clique, crowd, gang, pack.
geni kv 1 foreign: Kiingereza ni lugha ya ki~ English is a foreign language; 2 strange, new:Habari hii ni
n~ kwangu this is news to me.Tabia hii ni n~ kwetu this is a strange behaviour to us. 3 queer.
gere nm [i-/zi-] envy, jealousy: Onea ~ be jealous.
gereji* nm ma- [li-/ya-] garage. (Kng)
geresh.a kt [ele] cheat:
(tde) gereshea; (tdk) geresheka;
ghafi
(tdn) gereshana; (tdw) gereshwa.
gereza* nm ma- [li-/ya-] prison, jail, gaol, jug, calaboose, clink,
penitentiary. (Kre)
gesi* nm [i-/zi-] gas. (Kng)
Gestapo nm [a-/wa-] Gestapo. (Kje)
geugeu kv changeable, fickle, undecisive, unstable.
geuk.a kt [sie] 1 change, be
transformed. 2 turn, turn arround. (tde) geukia; (tdk) geukika.
geuki.a kt [ele] turn and face another direction:Tafadhali ~ upande huu Please turn in this
direction; Jaribu kuni~ mimi, turn to me.
(tdk) geukika; (tdn) geukiana;
(tdw) geukiwa.
geuko nm ma- [li-/ya-] change, transformation.
geuz.a kt [ele] 1 change, modify, modulate. 2 alter, cast, transform. 3 turn upside down, bring round,
direct to/towards. (tde) geuzia; (tdk)geuzika; (tdn) geuzana;
(tdw) geuzwa.
geuzi kv changing, changeable, fickle, transforming.
gez.a kt [ele] 1 imitate, follow. 2 try, attempt. 3 compare. (tde) gezea; (tdk) gezeka; (tds)gezesha;
(tdn) gezana; (tdw) gezwa.
gezo nm ma- [li-/ya-] thought, idea, opinion.
ghadhabu* nm [i-/zi-] rage, fume, ire, wrath, fury, anger, cross-patch: Fanya ~/Ingiwa na ~be raged.
(Kar)
ghadhibik.a* kt [ele/sie] be enraged, be furious, be angry, be on the rampage. (tde) ghadhibikia;
(tds) ghadhibikika;
(tds) ghadhibikisha. (Kar)
ghadhibish.a* kt [sie] enrage, infuriate, anger, exasperate, incense. (tde) ghadhibishia;
(tdk) ghadhibishika;
(tdn) ghadhibishana;
(tdw) ghadhibishwa. (Kar)
ghafi1* nm [i-/zi-] gross weight. (Kar)
ghafi2* kv valueless, trifling; raw, unprocessed:Mali ~ raw material(s). (Kar)
ghafilik.a

ghafilik.a* kt [sie] forget, overlook, omit inadvertently. (tde) ghafilikia;


(tdk) ghafilikika.
ghafla kl suddenly: ~ mvua ikanyesha it rained suddenly; Ugonjwa ulilipuka ~ suddenly the disease
erupted.
ghaibu* kl out of sight: Soma kwa ~ recite. (Kar)
ghaidhi* nm [i-/zi-] 1 wrath, anger. 2 determination, intention, purpose, aim. (Kar)
ghair.i* kt [sie] change one's mind; alter plan, back down; back off, shift; annul: ~ ya besides.
(tde) ghairia; (tdk) ghairika;
(tds) ghairisha. (Kar)
ghala* nm ma- [li-/ya-] storeroom, storehouse, warehouse: ~ ya nyasi kavu hayloft. 2 cotyledon. 3
arsenal: ~ ya silaha armoury. 4 gerner. (Kar)
ghalati* nm [i-/zi-] blunder, error, falsification, deceit, fraud, distortion. (Kar)
ghali* kv expensive: Chakula ni ~ siku hizifood is expensive nowadays. (Kar)
ghalibu* kl usually, in most cases, generally. (Kar)
ghalik.a* kt [sie] 1 be rare, occur infrequently. 2 be dear, be costly, rise in price. (tde) ghalikia;
(tdk) ghalikika; (tds) ghalikisha. (Kar)
ghamidha* nm [i-/zi-] bravery, courage. (Kar)
gham.a* kt [sie] be unique, be exceptional. (tde)ghamia;
(tdk) ghamika; (tds) ghamisha; (tdw) ghamwa.
ghamu* nm [i-/zi-] grief, deep sorrow, sadness, melancholy, distress: Tia ~ cause grief;Fanya/ingiwa na
~ get grief. (Kar)
ghan.i1* kt [ele] sing, recite.
(tde) ghania, (tden) ghaniana, (tdew) ghaniwa; (tdk) ghanika; (tds) ghanisha. (Kar)
ghani2* nm [i-/zi-] melody, tune. (Kar)
ghanima* nm [i-/zi-] 1 welfare, blessing, prosperity. 2 hostage,
ghazi

captive, boot, loot. (Kar)


gharadhi1* nm [i-/zi-] aim, purpose,
objective. (Kar)
gharadhi2* nm [i-/zi-] ostentation, airs: Fulani si mgeni wa ~ so and so likes ostentation. (Kar)
gharama* nm [i-/zi-] expense, cost.
ghila* nm [i-/zi-] income. (Kar) Maisha ya mjini yana ~ life in cities is expensive. (Kar)
gharami.a kt [ele] finance/pay for. (tdk)gharamika.
gharika* nm ma- [li-/ya-] 1 flood, deluge, downpour: Mvua imeleta ~ the rain has caused floods. 2
destruction, calamity. 3 overwhelm.
gharik.i* kt [sie] drown, sink, be flooded. (tde)gharikia;
(tdk) gharikika; (tds) gharikisha.
gharikish.a kt [ele] inundate.
(tde) gharikishia;
(tdk) gharikishika;
(tdn) gharikishana;
(tdw) gharikishwa. (Kar)
gharim.u* kt [sie] cost.
(tde) gharimia, (tden) gharimiana, (tdew)gharimiwa;
(tdk) gharimika.
gharimi.a kt [ele] defray.
(tdk) gharimika; (tdn) gharimiana; (tds)gharimisha;
(tdw) gharimiwa. (Kar)
ghashi1* nm [i-/zi-] deception, cheating, lie. kvfalse; fake. (Kar)
ghashi2* nm [i-/zi-] puss, wound discharge. (Kar)
ghas.i* kt [ele] fluster, trouble, bother, disturb. (tde) ghasia,
(tden) ghasiana, (tdew) ghasiwa; (tdk)ghasika. (Kar)
ghasia* nm [i-/zi-] commotion, chaos, uproar, riot, brouhaka, brawl, shindig; babel, bedlam, din, clamour,
hubbub, hurly-burly, breach of the peace, bother, rampage, ructions, scrimmage. (Kar)
ghawa* nm [i-/zi-] money. (Kar)
ghaya* kl apex, top of sth: Nimefurahi ~ I am beyond exaltation. (Kar)
ghazi1 nm [i-/zi-] 1 war. 2 steam, air.
ghazi

ghazi2 nm [a-/wa-] fighter, hero,


combatant.
ghera* nm [i-/zi-] determination.
(Kar)
ghib.u* kt [ele] disappear, vanish.(Kar)
ghiliba* nm [i-/zi-] deception, cunning, humbug. (Kar)
ghilib.u1* kt [ele] deceive, swindle, hoodwink, defraud, dissemble, bamboozle, beguile, betray.
(tde) ghilibia, (tden) ghilibiana, (tdew)ghilibiwa; (tdk) ghilibika; (tds) ghilibisha. (Kar)
ghilibu2* nm [i-/zi-] hoodwink, trickery, cheat, cunning. chisel, circumvent. (Kar)
ghofira* nm [i-/zi-] absolution. (Kar)
ghofir.i* kt [ele] (hutumika kwa Mwenyezi Mungu tu) forgive, pardon: Mwombe Mungu aku ~ dhambi
zako pray the lord to pardon your sins. (tde) ghofiria; (tdk) ghofirika; (tdw)ghofirwa. (Kar)
ghorofa* nm [i-/zi-] storey, floor: ~ ya kwanzafirst floor; Jengo la ~ kumi a ten-storeyed building. (Kar)
ghuba* nm [i-/zi-] gulf, bay, inlet: ~ ya AjemiPersian Gulf. (Kar)
ghubari* nm ma- [li-/ya-] 1 cloud (of smoke, dust etc.). (Kar)
ghulamu* nm [a-/wa-] 1 young man; boy. 2 knave in a suit of playing cards. (Kar)
ghuma nm [i-/zi-] debacle.
ghumiw.a* kt [sie] 1 be unconscious, faint. 2 be amazed, be surprised, be astonished, be astounded.
(tde) ghumiwia; (tdk) ghumiwika; (tds)ghumiwisha. (Kar)
ghur.i* kt [ele] cheat, deceive; beguile. (tde)ghuria,
(tden) ghuriana, (tdew) ghuriwa; (tdk)ghurika; (tds) ghurisha. (Kar)
ghururi* nm [i-/zi-] 1 cheat. 2 conceit, pride, boasting. (Kar)
ghush.i1* kt [ele] falsify, forge, adulterate. (Kar)
ghushi2* kl exactly, no less no more; enough, sufficient: Pishi ~ ya kilo tano one measure of exactly five
kilogrammes. (Kar)
ghusub.u* kt [ele] snatch, take by force, plunder, despoil.
(tde) ghusubia, (tden) ghusubiana,
(tdew) ghusubiwa;
(tdk) ghusubika; (tds) ghusubisha. (Kar)
gia [i-/zi-] (si rasmi) cunning, hypocrisy.
gia frii* nm [i-/zi-] free gear. (Kng)
gid.a kt [ele] pour, decant. 2 drink a lot of alcohol. (tde) gidia;
(tdk) gidika; (tds) gidisha;
(tdw) gidwa.
gidamu* nm [i-/zi-] 1 lace of a sandal. 2 shoe lace, shoe string. 3 bow of a dhow. (Kar)
gilasi* nm [i-/zi-] glass. (Kng)
gilid.i* kt [ele] decorate a book’s cover. (tde)gilidia,
(tdew) gilidiwa; (tdk) gilidika;
(tds) gilidisha.(Kar)
giligilani* nm [i-/zi-] coriander seed. (Kar)
giligili nm [i-/zi-] fluid.
gilda* nm [i-/zi-] guilder. (Kng)
gilotini* nm [i-/zi-] guillotine. (Kng)
gimba nm ma- [li-/ya-] body, mass.
gimbi1 nm ma- [li-/ya-] model, shape.
gingi nm ma- [li-/ya-] peg or stake.
ging'amu* [i-/zi-] gingham. (Kng)
gingiri nm ma- [li-/ya-] mixed meat.
gingis.a kt [ele] taunt a co-wife.
(tde) gingisia (tdk); gingisika;
(tdn) gingisana; (tds) gingisha; (tdw)gingiswa.
gingiz.a kt [sie] do something repeatedly in order to annoy a person. (tde) gingizia;
(tdk) gingizika; (tds) gingizisha; (tdn)gingizana; (tdw) gingizwa.
ging'izo nm [i-/zi-] annoyance, teasing.
gini nm [i-/zi-] guinea.
giniz.a kt [sie] respond, reply.
(tde) ginizia; (tdk) ginizika;
(tdn) ginizana; (tds) ginizisha; (tdw) ginizwa.
gitaa* nm [i-/zi-] guitar. (Kng)
giza nm [li-] 1 dark, darkness.
2 obscurity: Tia ~ darken; ~ glakoma

totoro total darkness; Macho


yanaingia ~ eyes are losing sight. 3 ignorance.
glakoma* nm [i-/zi-] glaucoma. (Kng)
glopu* nm [i-/zi-] bulb, globe. (Kng)
glovu* nm [i-/zi-] glove. (Kng)
glukosi* nm [i-/zi-] glucose. (Kng)
gluu* nm [i-/zi-] glue. (Kng)
gobagob.a kt [sie] zigzag, meander. (tde)gobagobea;
(tdk) gobagobeka;
(tds) gobagobesha.
gobo.a kt [ele] 1 (mahindi) pluck. 2 (karafuu, pamba) pick off the stalks. 3 extract sth e.g. a nail,
rip.(tde) gobolea; (tdk) goboka; (tds)gobesha; (tdw) gobowa.
gobori nm ma- [li-/ya-] muzzle loading gun, musket, home made gun.
gobwe nm ma- [li-/ya-] knock-knees.
godoro nm ma- [li-/ya-] mattress.
gofia nm [i-/zi-] sail boat pulley.
gofu1 nm ma- [li-/ya-] ruin: (ms) ~ la mtu skinny person; human wreck.
gofu2* nm [i-/zi-] 1 golf. 2 golf ball.(Kng)
gofu.a kt [ele] weaken; cause to be skinny:Maradhi yamem~ illness has made her skinny. (tde) gofulia;
(tdk) gofuka; (tdn) gofuana;
(tds) gofusha; (tdw) gofuwa.
gog.a kt [ele] 1 startle. 2 annoy.
(tde) gogea; (tdk) gogeka;
(tdn) gogana; (tds) gogesha;
(tdw) gogwa. gogadima nm mi- [u-/mi-] type of hook-thorned shrub.
gogi nm ma- [ya- ] pomposity: Hana ~ he is without pomposity.
gogo nm ma- [li-/ya-] log.
gogomo.a kt [sie] gargle.
(tde) gogomolea; (tdk) gogomoka; (tds)gogomosha.
gogoo nm ma- [li-/ya-] 1 yoke. 2 wooden fetter. 3 act of loving one's divorcee.
gogot.a kt [ele] hammer at, peck. (tde)gogotea; (tdk) gogoteka;
(tdn) gogotana; (tds) gogotesha; (tdw)gogotwa.
; gombez.a

gota nm [a-/wa-] woodpecker.


gogotez.a kt [ele] 1 stammer; stumble
over words. 2 emphasize: Aliongea kwa ku~ she stammered.
(tde) gogotezea; (tdk) gogotezeka;
(tds) gogotezesha.
goigoi1 kv lazy, weak: Mtu ~ a lazy person.
goigoi2 nm [i-/zi-] exorcising dance.
gojo nm ma- [a-/wa-] mythical hyena.
goka nm [i-/zi-] spoiled coconut.
goko nm ma- [li-/ya-] shin-bone.
gole nm ma- [li-/ya-] 1 phlegm of a whale. 2 pellet of opium prepared for smoking. 3 steamed bread.
golegole nm ma- [li-/ya-] expectoration, phlegm.
goli* nm ma- [li-/ya-] goal: Miti ya ~ goal posts. (Kng)
golikipa* nm [a-/wa-] goalkeeper. (Kng)
gololi1 nm 1 (mchezo wa watoto) 1 marble. 2 testicle.
gololi2 nm [i-/zi-] cornea.
gom.a1 kt [ele] boycott, strike.
(tde) gomea; (tdk) gomeka;
(tdn) gomeana; (tds) gomesha; (tdw) gomewa.
goma2 nm [i-/zi-] coastal stick-dance.
goma3 nm [a-/wa-] type of hard skinned fish.
gomb.a kt [sie] quarrel (with), argue (with). (tde)gombea;
(tdk) gombeka; (tdn) gombana; (tds)gombeza; (tdw) gombwa.
gombakanzu nm ma- [li-/ya-] sea-shore mat grass.
gomban.a kt [sie] quarrel, squabble. (tde)gombania,
(tden) gombaniana,
(tdew) gombaniwa;
(tdk) gombanika;
(tds) gombanisha.
gombea1 nm ma- [li-/ya-] sound of small sea waves.
gombe.a2 kt [ele] 1 argue (for/against). 2 compete. 3 (uchaguzi) contest. (tde) gombelea; (tdk) gombeka;
(tds) gombesha; (tdw)gombewa.
gombez.a kt [ele] scold, reprimand: ~ mtotoscold the child.
gombo
(tde) gombezea; (tdk) gombezeka; (tdn)gombezana;
(tds) gombezesha;
(tdw) gombezwa.
gombo1 nm ma-[li-/ya] sheet, leaf of
a book.
gombo2 nm ma- [i-/zi-] (Mwambao wa Afrika ya Mashariki) offering ceremony.
gombo.a kt [ele] redeem: Ali ~ redio yake he redeemed his radio.
(tde) gombolea, (tdew) gombolewa; (tdk)gomboka; (tdn) gomboana; (tds) gombosha.
gomdra nm ma- [i-/zi-] cellar door.
gome1 nm ma- [li-/ya-] bark.
gome2 nm ma- [zi- ] money.
-gomvi kv quarrelsome.
gona1 nm [a-/wa-] type of sea fish.
gon.a2 kt [sie] take a deep sleep. (tde) gonea; (tdk) goneka;
(tds) goneza.
gonda nm ma- [a-/wa-] rock-lizard.
gondi nm ma- [li-/ya-] crab/lobster's claw.
gone.a kt [sie] be stuck, be static,stay. (tde)gonelea;
(tdk) goneka; (tds) gonesha.
gonezi1 nm ma- [a-/wa-] sleepy/drowsy person.
gonezi2 sleep.
gong.a kt [ele] 1 beat, strike. 2 (mlango) knock. 3 (gari) hit, crash. (tde) gongea; (tdk) gongeka;
(tdn) gongana; (tds) gongesha; (tdw) gongwa.
gongan.a kt [sie] collide, bump.
(tde) gongania; (tdk) gonganika; (tds)gonganisha.
gonganish.a kt [ele] 1 ~ glasi offer a toast. 2 cause collision; cause discord, clash. (tde)gonganishia;
(tdk) gonganishika;
(tdn) gonganishana;
(tdw) gonganishwa.
gonge.a kt [ele] (mchezo wa karata) signal to a playmate.
(tde) gongelea; (tdk) gongeka;
(tdn) gongeana; (tds) gongesha.
gongo1 nm ma- [li-/ya-] 1 club; thick heavy stick.
got.a

gongo2 nm [i-zi-] local spirits.


gongome.a1 kt [ele] hammer; pound
in: ~ msumari ukutani hammer the nail into the wall.
(tde) gongomelea;
(tdk) gongomeka;
(tdn) gongomeana; (tds)
gongomeza, (tdw) gongomewa.
gongome.a2 kt [ele] leave a heated metal to cool. (tde) gongomelea; (tdk) gongomeka;
(tdn) gongomeana;
(tds) gongomesha;
(tdw) gongomewa
gong'otez.a kt [ele] pray vehemently. (tde)gong'otezea;
(tdk) gong'otezeka;
(tdn) gong’otezana;
(tds) gong'otezesha;
(tdw) gong'otezwa.
gong'oto.a kt [ele] (ndege) hatch. (tde)gong'otolea;
(tdk) gong'otoka; (tds)
gong'otosha; (tdw) gong'otowa.
goniometa* nm [i-/zi-] goniometer. (Kng)
gonosokola nm mi- [u-/i-] type of well flaming soft wood.
gony.a kt [ele] calm/appease spirits. (tde)gonyea; (tdk) gonyeka;
(tdn) gonyana; (tds) gonyesha; (tdw) gonywa.
gook.a1 kt [ele] retch, gobble.
(tde) gookea; (tdk) gookoka;
(tds) gookesha, (tdw) gookwa.
gooka2 nm ma- [li-/ya-] fallen spoilt coconut.
gora nm [i-/zi-] pair of khanga.
goregore nm ma- [a-/wa-] wood-dove (phoeniculus purpureus).
gori nm [i-/zi-] rugby.
goromwe nm [a-/wa-] kind of tree lizard.
gorong'ondo nm ma- [li-/zi-] leg (of an animal).
got.a1 kt [ele] tap, strike at sth: ~ mlango tap at a door. (tde) gotea; (tdk) goteka; (tdn) gotana;
(tds) gotesha; (tdw) gotwa.
got.a2 kt [sie] get stuck: Nime~ na jambo hili I am stuck on this issue. gote.a

(tde) gotea; (tdk) goteka;


(tds) gotesha.
gote.a kt [sie] doze, be drowsy.
(tde) gotelea; (tdk) goteka;
(tds) goteza.
goti nm ma- [li-/ya-] knee. (ms) Piga ma~ (a) kneel down; (b) apologize.
goto nm [i-/zi-] pomposity, airs,
pride.
goto.a kt [ele] 1 summarize. 2 conclude. 3 inform, teach, inculcate: ~ mkutano saa 11conclude the
meeting at 5 p.m.
(tde) gotolea, (tdew) gotolewa; (tdk) gotoka; (tds) gotosha.
govi nm ma- [li-/ya-] prepuce, fore-skin.
gowe nm ma- [li-/ya-] light cloud.
goy.a1 kt [ele] hook. (tde) goyea; (tdk)goyeka; (tdn) goyana;
(tds) goyesha; (tdw) goywa.
goya2 nm [i-/zi-] joke, friendly teasing.
goya3 kv useless, fruitlessly: Kazi ~ fruitless work.
goya4 nm [i-/zi-] airs, pomposity.
gozi nm ma- [li-/ya-] football, soccer: Mwana~footballer.
gozo nm [i-] dried tobacco used for rolling cigarettes.
grafiti* nm [i-/zi-] graffiti. (Kng)
gramafoni* nm [i-/zi-] gramophone. (Kng)
gramu* nm [i-/zi-] gram/gramme. (Kng)
greda* nm ma- [li-/ya-] grader. (Kng)
gredi* nm [i-/zi-] grade: ~ ya kwanza first grade; Mwalimu wa ~ A grade A teacher. (Kng)
gridi* nm [i-/zi-] grid: ~ya taifa national grid. (Kng)
grife nm [i-/zi-] slate stone.
grisi* nm [i-/zi-] grease. (Kng)
gruneti* nm [i-/zi-] hand grenade. (Kng)
gu.a kt [ele] peel, pare. (tde) guia; (tdk) guika; (tds) guisha;
(tdw) guwa.
guano nm [i-/zi-] guano.
guatemala nm [i-/zi-] wide and long leaved grass used as animal feed.
gube nm ma- [li-/ya-] trickery,
guberi1 nm ma- [a-/wa-] 1 prostitute. 2 trickster.
guberi2 nm ma- [a-/wa-] colonialist.
kv crook, rogue.
gubeti* nm [i-/zi-] prow vessel. (Kar)
gubigubi kl from head to toe, completely:Funika ~cover
completely, from head to toe.
gubik.a kt [ele] cover completely. (tde) gubikia; (tdk) gubikika;
(tdn) gubikana; (tds) gubikisha; (tdw)gubikwa.
gubiko1 nm ma- [li-/ya-] 1 cover, covering. 2 state of being covered completely. 3 sth covered; secret
matter.
gubiko2 nm ma- [li-/ya-] (zamani) tribute.
gubiti*1 nm [i-/zi-] stick of boiled sugar. (Kaj)
gubiti2 nm [li-/ya-] foot of a turtle/tortoise.
gubu* nm [li-] annoyance, vexation; commotion:Mtu mwenye~ fault-finder, grumbler. (Kar)
gubu.a kt [ele] reveal a secret; uncover. (tde)gubulia;
(tdk) gubuka; (tdn) gubuana;
(tds) gubusha; (tdw) gubuwa.
guchi.a kt [sie] limp. (tde) guchilia; (tdk)guchika; (tds) guchisha.
gud.a1 kt [ele] make a rattle sound in a container.(tde) gudia;
(tdk) gudika; (tds) gudisha;
(tdw) gudwa.
guda2 nm ma- [li-/ya-] wharf, quay.
gude1 nm [a-/wa-] white-browed coucal.
gude2 nm [i-/zi-] (useremala) awl.
gudulia* nm ma- [li-/ya-] pitcher, jar, jug: ~la maji water jug. (Kar)
gugu nm ma- [li-/ya-] 1 plant resembling reeds or corn tare. 2 weed. 3 heap of rubbish.
gugumi.a kt [ele] 1 gulp down, gobble up. 2 drink to the dregs, quaff. 3 stammer, stutter, splutter.
(tde) gugumilia; (tdk) gugumika; (tdn)gugumiana; (tds) gugumisha; (tdw) gugumiwa.
gugumo nm [li-] sweat odour.
gugumua

gugumua nm [i-/zi-] water reed.


gugun.a kt [ele] gnaw, crunch.
(tde) gugunia; (tdk) gugunika;
(tdn) gugunana; (tds) gugunisha; (tdw)gugunwa.
gugurush.a kt [ele] 1 scare away. 2 twirl round like a grindstone. 3 drag, haul along, shuffle along.
(tde) gugurushia; (tdk)
gugurushika; (tdn) gugurushana; (tdw)gugurushwa.
guguta nm ma- [li-/ya-] grainless maize cob.
gulabi nm ma- [li-/wa-] litchee.
gulagula nm ma- [a-/wa-] fool, simpleton.
gulamu nm [i-/zi-] jack.
gulegule nm [a-/wa-] porpoise-like fish.
gulio nm ma- [li-/ya-] open market, mart.
gum.a kt [ ele] growl, roar.
(tde) gumia, (tden) gumiana,
(tdew) gumiwa; (tdk) gumika;
(tds) gumisha.
gumba1 nm ma- [li-/ya-] thumb: Kidole ~ the thumb.
gumba2 nm [i-/zi-] famine.
gumba3 kv sterile, barren, infertile: Mtu ~infertile/sterile person.
gumbizi nm [i-/zi-] dizziness, vertigo.
gumbu nm ma- [li-/ya-] 1 wild cucumber calabash. 2 musical instrument made out of a calabash.
gumea nm ma- [a-/wa-] person who burns incense during exorcism.
gumegume1 nm [i-/zi-] flint gun.
gumegume2 nm [a-/wa-] worthless person.
gumi nm ma- [li-/ya-] fist.
gumi.a kt [sie] growl, groan.
(tde) gumilia, (tdes) gumilisha; (tdk) gumika; (tdn) gumiana; (tdw) gumiwa.
gumu kv 1 rigid, hard; solid, compact. 2 complicated, difficult, abstruse, callous, inflexible, refractory,
tough: Hesabu n~ difficult sum. 3 brave, courageous, unyielding. 4 miser.
gumzo nm ma- [li-/ya-] chat, small
gur.a
talk.
gun.a kt [sie] grunt, grumble; croak,
express disapproval/ indignation
/contempt. (tde) gunia;
(tdk) gunika; (tds) gunisha.
gunda1 nm ma- [li-/ya-] 1 horn, bugle. 2 siren.
gunda2 nm [i-/zi-] 1 voluntary work.
250 acre farm.
gundi* nm [i-/zi-] gum, glue, paste. (Khi)
gundish.a kt [ele] bond, paste.
(tde) gundishia; (tdk) gundishika; (tdn)gundishana;
(tdw) gundishwa.
gundu.a kt [ele] discover; invent. (tde)gundulia, (tdew) gunduliwa, (tdek) gundulika; (tdn) gunduana;
(tds) gundulisha.
gung.a1 kt [sie] 1 treat medically. 2 diet, refrain from sth for health reasons; keep a taboo. 3 overcome a
temptation. (tde) gungia;
(tdk) gungika; (tds) gungisha;
(tdn) gungana; (tdw) gungwa.
gung.a2 kt [ele] warn, caution.
(tde) gungia; (tdk) gungika;
(tds) gungisha; (tdn) gungana; (tdw) gungwa.
gunge nm ma- [a-/wa-] expert, master; craftsman.
gungu nm ma- [i-/zi-] kind of old East African coastal dance.
gungumk.a kt [sie] dry up.
(tde) gungumkia;
(tdk) gungumkika;
(tds) gungumkisha;
(tdw) gungumkwa.
gungwi nm [i-/zi-] hopscotch.
guni*1 nm [i-/zi-] carpenters' square. (Khi).
guni2*nm ma- [li-/ya-] free verse. (Khi).
guni3* nm [i-/zi-] defect, imperfection. (Khi)
gunia* nm ma- [li-/ya-] sack. (Khi)
gunjam.a kt [sie] sleep, have a nap. (tde)gunjamia; (tdk) gunjamika; (tds) gunjamisha.
gunzi nm ma- [li-/ya-] grainless maize cob.
gur.a kt [sie] migrate. (tde) guria; guro

(tdk) gurika; (tds) gurisha.


guro nm [i-/zi-] migration.
guru nm [i-/zi-] sukari ~ unrefined
brown sugar; ~ la kafi paddle heel.
gurudumu* nm ma- [li-/ya-] wheel: ~ la samanicastor. (Kaj)
gurufu1 nm [i-/zi-] bend; corner.
gurufu2 nm [i-/zi-] main street.
guruguru1 nm ma- [a-/wa-] 1 large burrowing lizard. 2 sole.
guruguru2 nm ma- [li-/ya-] thunder.
gurugush.a1 kt [ele] turn around/about (repeatedly); rustle (about). (tde) gurugushia;
(tdk) gurugushika;
(tdn) gurugushana;
(tdw) gurugushwa.
gurugush.a2 kt [ele] bungle, spoil work. (tde)gurugushia;
(tdk) gurugushika;
(tdn) gurugushana;
(tdw) gurugushwa.
guruguz.a kt [ele] 1 remove husks by pestling or grinding. 2 munch; suck.(tde) guruguzia;
(tdk) guruguzika;
(tds) guruguzisha;
(tdn) guruguzana;
(tdw) guruguzwa.
gururu* nm [i-/zi-] curdled milk; yoghurt. (Kar).
gurus.a kt [sie] refuse betrothal for no good reason. (tde) gurusia;
(tdk) gurusika; (tdn) gurusana; (tdw)guruswa.
gurut.a kt [ele] smooth with a press or rollers; mangle. (tde) gurutia; (tdk) gurutika; (tds)gurutisha;
(tdw) gurutwa.
guruto nm ma- [li-/ya-] mangle, press.
gus.a kt [ele] 1 touch, feel. 2 graze. (tde) gusia; (tdk) gusika;
(tdn) gusana; (tds) gusisha;
(tdw) guswa.
gusi.a kt [ele] touch on (sth), mention, adumbrate, allude: Mgombea ali~ tu mikakati ya kuinua
uchumi the candidate only touched on the strategies to improve the economy. (tdk)gusika;
gwato

(tds) gusisha; (tdn) gusiana;


(tdw) gusiwa.
gus.u kt [ele] refuse, boycott, strike. (tde) gusia, (tden) gusiana,
(tdew) gusiwa; (tdk) gusika;
(tds) gusisha.
gut.a1 [sie] bawl, shout. (tde) gutia;
(tdk) gutika; (tds) gutisha;
(tdn) gutana; (tdw) gutwa.
gut.a2 kt [ele] gore. (tde) gutia, (tden) gutiana; (tdk) gutika;
(tds) gutisha; (tdw) gutwa.
gutu nm [i-/zi-] stump: ~ la mnazi coconut-palm stump; blunt. kv amputated: Mkono ~ amputated arm.
gutu.a kt [ele] 1 startle; frighten. 2 surprise. (tde)gutulia;
(tdk) gutuka; (tds) gutusha;
(tdn) gutuana; (tdw) gutuwa.
guu nm ma- [li-/ya-] 1 (big) leg, (large) foot. 2 pegs connecting outrigger boom with floats in a vessel.
gw.a kt [sie] fall. (tde) gwia,
(tden) gwiana, (tdew) gwiwa;
(tdk) gwika; (tds) gwisha.
gwadu kv sour.
gwaduk.a kt [sie] arouse sourness in the mouth. (tde) gwadukia;
(tdk) gwadukika; (tds) gwadukisha.
gwagu nm ma- [a-/wa-] 1 tom cat, stray cat, wild cat. 2 degenerate/cruel person.
gwajuk.a kt [sie] (ngozi) be blistered. (tde)gwajukia; (tdk) gwajukika; (tds) gwajukisha.
gwanda nm ma- [li-/ya-] 1 calico garment. 2 worthless garment. 3 smock.
gwara nm ma- [li-/ya-] copper/silver coin.
gwaride* nm ma- [li-/ya-] drill, parade, muster. (Kar)
gwase nm [a-/wa-] wild pig; wild boar.
gwat.a kt [ele] trip sb up.
(tde) gwatia; (tdk) gwatika;
(tds) gwatisha; (tdn) gwatana;
(tdw) gwatwa.
gwato nm ma- [li-/ya-] 1 crutch. 2
gway.a

stilt. 3 harpoon (for spearing large fish). 4 twisting of an opponent's leg during wrestling.
gway.a kt [sie] quiver, tremble, shiver. (tde)gwayia;
(tdk) gwayika; (tds) gwayisha.
gwaz.a1 kt [ele] scrape grass.
(tde) gwazia; (tdk) gwazika;
(tdn) gwazana; (tds) gwazisha; (tdw) gwazwa.
gwaz.a2 kt [sie] 1 speak hesitantily. 2
prevent, hinder, hamper.
(tde) gwazia; (tdk) gwazika;
(tds) gwazisha; (tdw) gwazwa.
gwecha nm [i-/zi-] old thing, esp with parts already broken.
gwengweny.a kt [ele] detach with teeth (e.g. a piece of meat from the bone), bite off sth; gnaw.
(tde) gwengwenyea;
(tdk) gwengwenyeka;
(tdn) gwengwenyana;
(tds) gwengwenyeza;
(tdw) gwengwenywa.
gweny.a kt [ele] detach sth hard by an axe. (tde)gwenyea;
(tdk) gwenyeka; (tds) gwenyesha; (tdw)gwenywa.
gwi.a kt [ele] 1 seize, catch, trap, hold: ~ paacatch a gazelle in a trap. 2 overtake (as of darkness): Giza
lilim~ she was overtaken by darkness. (tde) gwilia; (tdk) gwika; (tdn)gwiana; (tds) gwiza;
(tdw) gwiwa.
gwiji nm ma- [a-/wa-] expert/ace/star of a certain specialization or art: ~ wa rege reggae star.

H
ha! ki oh!, utterance of surprise or dismay.
haba1* kv scarce, rare, short of, few, insufficient, scant, spare. (mt) ~ na ~ hujaza kibaba little and little
fills the measure. uhaba nm. (Kar)
haba2 nm [i-/zi-] roll-up.
hababi* nm [a-/wa-] 1 beloved. 2 master. (Kar).
habari* nm 1 news, tidings, information: ~ za kubuniwa fiction; ~ motomoto hot news. 2 form of
salutation: ~ gani how are you; ~ za asubuhi/mchana/jioni Good morning/afternoon/ evening. (Kar)
habedari! ki look out! beware! make way! (usu. used by coolies in docks).
habi! ki cool down, utterance to appease spirits during exorcism.
habithi* nm ma- [a-/wa-] wicked person, malicious/evil person. uhabithi nm. (Kar)
habta nm [i-/zi-] anchor.
hada.a* kt [ele] cheat, deceive, outwit, hoodwink, play a joke/trick (on sb). (tde)hadaia, (tdew) hadaiwa;
(tdk) hadaika (tdn)hadaana. (Kar)
hadhara kl in public, openly: Tangaza ~nideclare publicly. mhadhara nm.
hadhari* nm [i-/zi-] caution, prudence, precaution, vigilance. tahadhari kt. (Kar)
hadhi* nm [i-/zi] status, prestige, honour, respect, dignity: Shushia ~ disparage. (Kar)
hadhira* nm [i-/zi-] audience. (Kar)
hadhiri* kt [sie] lecture, give a talk/lecture. (Kar)
hadi* ku until, up to : Angalia picha ~ asubuhiwatch the movie until morning. kl very much, extremely,
beyond: Nimefurahi ~ ya kufurahi I am extremely happy. (Kar)
hadia* nm [i-/zi-] present, gift. (Kar)
hadibodi* nm [i-/zi-] hardboard. (Kng)
hadidi* nm [i-/zi-] iron. kv powerful,
solid. (Kar).
hadimu* nm ma- [a-/wa-] 1 servant,
servitor, attendant, 2 free slave.(Kar)
haijambo
hadithi* nm story, tale, narrative; parable; fiction:~ ya mapenzi story of romance. (ms) ~ ~!opening
words of a story teller; ~ njoo reply to such opening words.
hadithi.a kt [ele] narrate, tell stories. (tdk)hadithika; (tdn) hadithiana; (tdw) hadithiwa.
hadubini nm [i-/zi-] microscope.
hae! ki! 1 alas! my! 2 aha!
hafidhi* nm diary, note book, jotter. (Kar)
hafifish.a* kt [ele] trifle, make insignificant (Kar)
hafifisho* nm [li-] depreciation (of value). (Kar)
hafifu* kv trifling, mediocre, potty, frivolous, poor in quality; lean. uhafifu nm. (Kar)
hafla* nm reception, party: ~ ya harusi a wedding reception. (Kar)
hafubeki* nm ma- [a-/wa-] half back. (Kng)
hafukasti* nm ma- [a-/wa-] half- caste, half breed, coloured. (Kng)
hafutaimu* nm [i-/zi-] half time. (Kng)
hagali* nm [i-/zi-] agal. (Kar)
hah.a kt [sie/ele] 1 gulp (food), eat voraciously. 2 palpitate. 3 be aggravated, be enraged, be furious. 4
tremor, tremble.
hai1 kv alive; active, live, living.
hai!2 ki appeal for harmony, utterance to quieten an event.
haiba* nm [i-/zi-] charm, attraction, charisma. 2 (tabia) amiable, personality, pleasant: Mwingi wa ~ full
of amiable character. 3 beauty. (Kar)
haibiskasi* nm [li-/zi-] hibiscus. (Kng)
haibridi* nm [i-/zi-] hybrid. (Kng)
haidra* nm [a-/wa-] hydra; mythical snake with many heads. (Kng)
haidreti* nm [i-/zi-] hydrate; salt water. (Kng)
haidro* (kiambishi) hydro. (Kng)
haidroliki* nm hydrolics. (Kng)
haidhuru* ku it does not matter, never mind, do not bother, it is all the
same.(Kar)
haijambo ku it is better; (hali) haikamishna

manageable, tolerable, improving.


haikamishna* nm ma- [a-/wa-] high commissioner, ambassador (Kng)
hailigwa kv inedible.
haima nm [i-/zi-] tent-like tarpaulin cover in a dhow.
hainehaine kl airborne, shoulder high.
hain.i1* kt [ele] betray, deceive. uhaini nm. (Kar)
haini2* nm [a-/wa-] traitor, betrayer, conspirator, renegade. (Kar)
haipotenyusi* nm [i-/zi-] hypotenuse. (Kng)
haja nm [i-/zi-] 1 need, want, requirement, necessity, suit, request. 2 reason, ground. 3 call of
nature: Enda ~ kubwa excrete; Enda ~ ndogourinate.
haji* nm [a-/wa-] 1 hadji/hajji, pilgrim. (Kar)
hajir.i* kt [ele] emigrate, migrate. (tde) hajiria, (tdew) hajiriwa; (tdk) hajirika;
(tds) hajirisha.mhajiri nm. uhajiri nm. Hijra nm. (Kar)
hajivale nm ma- [a-/wa-] African Harrier-hawk.
haka* nm [i-/zi-] fine, forfeit; compensation (esp pertaining to breaking traditions). (Kar)
hakahak.a kt [sie] wander. (tde) hakahakia;(tdk) hakahakika; (tds) hakahakisha.
haki* nm [i-/zi-] warrant, right, prerogative, ownership; justice: stahiki ~ be worthy, be fitting; be
obligatory; ~ ya kipekee monopoly; ~ ya kupiga kura suffrage. (Kar)
hakika nm certainty, reality, fact. kl certainly, really.
hakik.i kt [ele] ascertain, review critically, criticize; notice. (tde) hakikia; (tdn) hakikiana;
(tdk) hakikika; (tds) hakikisha; (tdw)hakikiwa. hakikisho nm.
hakikish.a kt [ele] confirm; certify, make sure, assure, affirm, prove, substantiate. (tde)hakikishia;
(tdw) hakikishwa.
hakikishi.a kt [ele] certify to; prove to. (tdk)hakikishika; (tdn)
halbaderi

hakikishiana; (tdw) hakikishiwa.


hakikisho nm [i-/zi-] confirmation.
hakimu* nm ma- [a-/wa-] 1 magistrate, judge. 2 arbitrator, (Roma ya kale) praetor. (Kng)
hakir.i1* kt [ele] despise, scorn, abase. (tde)hakiria, (tden) hakiriana, (tdew) hakiriwa; (tdk) hakirika;
(tds) hakirisha. (Kar)
hakiri2* kv 1 feeble, weak. 2 humble : Mtumishi wako al~ your humble servant. (Kar)
hakikish.a kt [ele] rebuff. (tde) hakikishia; (tdk) hakikishika; (tdn) hakikishana; (tdw)hakikishwa.
hal.a kt [ele] elope with sb's wife. (tde) halia; (tdk) halika; (tds) halisha.
halafa nm [i-] 1 rebellion, disobedience. 2 difference, discord.
halafu* kl afterwards, later, then: ~ akaondoka na babu yake then he left with his grandfather. (Kar)
halahala* kl immediately, promptly, at once. (Kar)
halaiki* nm [i-] 1 much (of), many, abundance, crowd. 2 troops (performing a display), gathering. (Kar)
halali* kv lawful, permissible, rightful; legal, legitimate, licit, valid. nm right: Ni ~ yako it is your right.
halalish.a* kt [ele] legitimize, declare right, warrant. (tde) halalishia; (tdk) halalishika;
(tdn) halalishana; (tdw) halalishwa. (Kar)
halambe! pia harambee ki 1 utterance used to charge the spirit of cooperative action in lifting/pushing
sth. heavy or in tackling a problem. 2 all together, with all the might/ power : ~ ~ !forcefully,
enthusiastically.
halani kl 1 at once, now, quickly. 2 instantly.
halasa nm [i-/zi-] net salary, payment for ship crew/sailor.
halbaderi* nm [i-/zi] special prayer believed by some Muslims to cast a curse or spell on somebody who
has done wrong e.g. stealing, killing etc. (Kar)
haleluya

haleluya* ki alleluia, hallelujah. (Kya)


halfiya nm [i-/zi-] formal head gear of a headman.
hali1* nm [i-/zi-] state, condition, essence, circumstance, case: ~ ya moyo mood; ~ inayofaa convenience;
(commonly used in salutations and address) ~ gani how are you; u ~ gani? how are you; sina ~ I am in
poor state;kwa kila ~ ala kuli ~ which ever case, by all means. (Kar)
hali2* kl when, knowingly: Aliagiza chakula ~ hana fedha she ordered food when knowing well that she
had no money. (Kar)
halibati* nm [a-/wa-] halibut. (Kng)
halibari* nm [i-] (bahari) rough storm, high wind, huricane, tempest. (Kar).
halib.u kt [ele] darken, tan. (tde) halibia; (tdk)halibika; (tdw) halibiwa.
halinda kl eternally, permanently, for ever.
halifa* nm ma- [a-/wa-] 1 caliph. 2 head of dancing troop specializing in exorcising. 3 leader of a
religious sect.(Kar)
halif.u1* kt [ele] disobey, rebel, oppose, contravene. (tde) halifia; (tdk) halifika; (tds)halifisha. (Kar)
halif.u2* kt [ele] pass on family inheritance to a successor. (tde) halifia; (tdk) halifika; (tds)halifisha.
(Kar)
halijoto nm [i-/zi-] temperature.
halili1* nm [a-/wa-] beloved person, respectable person (Kar).
halili2 nm [i-/zi-] (Uislamu) prayer for the dead in which the name of God is chanted a specified number
of times.
halili.a kt [ele] chant the special oneness, Islamic creed counting gravels; recant laailaha illallahu.
halilungi nm [i-/zi-] antidiarrhoea.
halimtumwa [i-/zi-] egg-yolk coloured sweet potato, yellowish sweet potato.
halis.i1* kt [ele] 1 be good for the price: Ubora wa redio hii hau~ shilingi elfu ishirini the quality of this
radio is not worth price of Tsh. 20,000. 2 be
hamanik.a

suitable, be fit: Hai~ wewe kucheza sasa it is not suitable for you to play now. (tde) halisia,
(tden)halisiana, (tdew) halisiwa; (tdk) halisika; (tds)halisisha. (Kar)
halisi2 kv real, genuine, unalloyed, true, precise, actual, particular, authentic, literal, positive. (Kar)
haliudi nm [i-/zi-] 1 olive oil. 2 high quality perfume.
halkumu* nm [i-/zi-] jugular vein. (Kar)
halmashauri1* nm [i-/zi-] 1 council: ~ ya jijicity council. 2 board. (Kar)
halo nm [i-] nimbus.
halua* nm [i-/zi-] sweetmeat. (Kar)
halula nm [i-] quinsy.
haluli* nm [i-/zi-] purgative, aperient; epsom salts. (Kar)
halumbe ki expression of appeal urging people to pull together a heavy object.
halwaridi1* nm [li-/ya-] 1 rose. 2 attar. (Kar)
ham.a1 kt [ele] 1 move (to a new place), evacuate. 2 emigrate. (tde) hamia; (tdk)hamika; (tds) hamisha;
(tdw) hamwa.
hama2* nm [i-/zi-] (bunduki) hammer. (Kng)
hamadi* ki oops! careful! (int. used frequently when a person stumbles): chukueni chakula safarini msije
piga ~ take some food with you in the journey otherwise you will regret. (Kar)
hamak.i1 kt [sie] be enraged, be infuriated. (tde)hamakia; (tds) hamakisha. (Kar)
hamaki2* nm rage, asperity, sudden anger, passion, sudden burst of temper. (Kar)
hamali* nm [i-/zi-] 1 porter, stevedore. 2 freight, load: Gari la ~ a push cart (for carrying loads). (Kar)
hamamu1* nm [a-/wa-] 1 public bath. 2 sauna. 3 bathroom. (Kar)
hamamu2* nm dove, pigeon. (Kar)
hamanik.a* kt [sie] 1 worry over sth. 2 be excited be overwhelmed, mesmerized. (tde)hamanikia;
hamaniko

(tdk) hamanikika.
hamaniko nm [i-] menace.
hamasa* nm [i-/zi-] motivation; determination, ardour. (Kar)
hamasish.a kt [ele] motivate, induce, mobilize, reanimate.
(tde) hamasishia; (tdk) hamasishika; (tdn)hamasishana;
(tdw) hamasishwa.
hamatani* nm [i-] harmattan. (Kng)
hambarar.a kt [sie] prate, blather, gas. (tde)hambararia;
(tdk) hambararika.
hambe nm ma- [a-/wa-] stupid person; imbecile.
hamdi* nm [i-/zi-] 1 praise, commendation, applause. 2 qualifications. (Kar)
hamdia nm formal attire of white robe, trousers, coat and an embroidered skull-cap or tarboosh.
ham.i* kt [ele] 1 protect, insulate, scare away birds from a plantation. 3 help, defend. (tde)hamia,
(tden) hamiana, (tdew) hamiwa; (tdk)hamika;
(tds) hamisha. (Kar)
hami.a1 kt [ele] assault, attack.
(tdk) hamika; (tds) hamisha;
(tdn) hamiana; (tdw) hamiwa.
hami.a2 kt [ele] immigrate, move to. (tdk)hamika;
(tds) hamisha; (tdw) hamiwa.
hamio nm ma- [li-/ya-] settlement for migrants; new settlement.
hamira nm [i-/zi-] yeast, ferment, leaven.
hamish.a1 kt [ele] 1 confine a maid. 2 confine patient for special treatment; prevent, inhibit.(tde)
hamishia; (tdk) hamishika; (tdn) hamishana; (tdw) hamishwa.
hamish.a2 kt [ele] shift (from), move sb/sth; transfer, evacuate, relocate, remove from. (tde)hamishia;
(tdk) hamishika; (tdn) hamishana; (tdw)hamishwa.
hamishi.a kt [ele] devolve.
(tdk) hamishika; (tdn) hamishiana; (tdw)hamishiwa.
hamishik.a kt [sie] be moveable. (tde)
hangaish.a

hamishikia.
hamna kt [sie] is nothing; is empty.
hamnazo nm [a-/wa-] negligent/ careless person.
hamrawi* nm [i-/zi-] rope attached to lower or forward end of the yard in a native vessel, to steady it and
assist in shifting, when tacking. (Kar)
hamsa* nm [i-/zi-]five: ~ wa ishirini twenty five. (Kar
hamsini* nm [i-/zi-]fifty. (Kar)
hamu* nm [i-/zi-] longing, hankering, desire for sth, hunger for: ~ ya nyumbani nostalgia. (Kar)
hamumi* nm [i-/zi-] tobacco for a hookah. (Kar)
hamuma nm [i-/zi-] (siyo rasmi) stupid person.
hamustaashara* nm [i-/zi-] fifteen. (Kar)
hanali nm [u-/zi-] northerly wind, north monsoon.
hanamu1* kl oblique, slant, sideways; diagonal, slope. (Kar)
hanamu2* nm [i-/zi-] 1 (chombo) cutwater of a vessel. 2 (ubao) rake, the sloping edge or bevel of a
board. (Kar).
hanchifu* nm [i-/zi-] handkerchief. (Kng)
handaki* nm trench, ditch. (Kar)
hando1* nm [i-/zi-] copper vessel, like a clay water pot, used chiefly by Indians for carrying and storing
water. (Khi)
hando2 nm ma- [li-/ya-] pancake dipped into boiled sugar.
hando3 nm [i-/zi-] short flaring skirt usually won by Mijikenda women.
hangahanga1 kl shoulder-high.
hangahanga2 kt [sie] carry shoulder-high. (tde)hangahangia; (tdk) hangahangika; (tds)hangahangisha.
hangaik.a kt [sie] 1 be busy with affairs. 2 be confused, troubled, excited. (tde) hangaikia;
(tden) hangaikiana; (tdew) hangaikiwa.
hangaiko nm ma- [li-/ya-] anxiety, worry (over affairs, much work etc).
hangaish.a kt [ele] trouble, disturb. Hangala

(tde) hangaishia; (tdk) hangaishika;


(tdn) hangaishana; (tdw) hangaishwa.
Hangala nm ma- [li-/ya-] dried banana.
Hangamaji nm [I-/zi-] night entertainment for sailors; journey songs.
Hangungu nm ma- [li-/ya-] short calico robe.
Hangwe nm [I-/zi-] hooked stick.
han.i* kt [ele] pay a visit of condolence. (tde)hania, (tden) haniana , (tdew) haniwa; (tdk)hanika;
(tds) hanisha. (Kar)
hanikiz.a kt [sie] interrupt by making excessive noise. (tde) hanikizia; (tdk) hanikizika;
(tdn)hanikizana; (tds) hanikizisha; (tdw)hanikizwa.
Hanithi* nm ma- [a-/wa-] 1 impotent. 2 homosexual. 3 fool. 4 frigid woman.
hanja1 nm brown.
Hanj.a2 kt [sie] loiter, wander (tde) hanjia; (tdk) hanjika; (tds) hanjisha.
Hanjamu nm ma- [I-/ya-] 1 sexual desire; lust, passion. 2 self-praises: tia ~ pretend to be cross.
hanjari nm [I-/zi-] curved dagger.
Hansa nm [I-/zi-] two thick ropes of the main yard.
hanuni nm [I-/zi-] henna plant flowers.
hanzua nm [I-/zi-] dance. 2 two headed drum.
hapa kl here, this place.
hapana kl there isn’t; there is none: ~ sherehe leo there is no party today. 2 no, do not: ~ ruhusa kuingia
ndani no entrance; do not enter.
Hapo kl 1 there,just there. 2 used to emphasize the beginning of certain events esp. in story-telling:~
kale once upon a time.
Har.a1 kt [sie] have diarrhoea: ~ damu have dysentery. (tde) haria, (tden) hariana, (tdew)hariwa;
(tdk) harika; (tds) harisha. (Kar)
har.a2 kt [sie] acknowledge the superiority of sb in sth: Tunam~ John kwa hesabu we acknowledge that
John is excellent in arithmetic.
Hara3 nm suburb.
harija

haradali* nm mustard. (Kar)


haragwe nm ma- [li-/ya-] bean.
haraka* nm [i-/zi-] haste, hurry, quickness. klhurriedly, quickly. (Kar)
harakati nm [i-/zi-] struggle, movement: ~ za ukombozi liberation struggle.
harakish.a* kt [ele] hurry, hasten. (tde)harakishia; (tdk) harakishika; (tdn)harakishana;
(tdw) harakishwa. (Kar)
haram* nm ma-[li-/ya-] 1 pyramid. 2 exalted area around Madina and other graves of famous people.
harambee! kl heave – ho! yo- heave – ho!.
haramia* nm ma-[a-/wa-] pirate, brigand. (Kar)
haramish.a kt [ele] make unlawful, declare illegal. (tde) haramishia; (tdk) haramishika;
(tdn) haramishana; (tdw) haramishwa.
haramu kv illicit, forbidden, illegitimate: Kwa Waislamu kula nguruwe ni ~ it is forbidden for Moslems
to eat pork.
harara* nm [i-/zi-] heat, sweat. 2 hot temper, impetuosity, asperity. 3 rash, precipitation. (Kar)
harashi kv (ms) Mwana~ a condemmed person; a disrespectful person.
hari nm [i-/zi-] heat, sweat.
haribifu kv 1 destructive. 2 extravagant.
haribik.a kt [sie] be damaged/spoiled, go bad; be out of order: Gari langu lime~ my car is out of order.
(tde) haribikia; (tdk) haribikika; (tds)haribikisha.
harib.u kt [ele] 1 damage, ruin, ravage, impair, destroy, spoil: ~ sura disfigure;~ mimba abort. 2 pervert,
lead astray, obliterate, shatter. (tde)haribia, (tden) haribiana, (tdew) haribiwa; (tdk) haribika;
(tds) haribisha.
harija1 nm [i-/zi-] business/domestic expenses.
harija2 nm endless arguments: Mzee harij.i

yule ana ~ mno that old man argues


endlessly.
harij.i* kt [ele] spend money, incur expense. (tde) harijia, (tden) harijiana, (tdew) harijiwa;
(tdk) harijika; (tds) harijisha. (Kar)
hario! ki hurray!
harioe! ki hip hip hurray!
hariri1* nm georgette; satin. (Kar)
harir.i2 kt [ele] edit, reduct, sub-edit. (tde)hariria, (tden) haririana, (tdew) haririwa; (tdk)haririka;
(tds) haririsha.
harish.a* kt [sie] purge. (tde) harishia; (tdk)harishika. (Kar)
harita nm [i-/zi-] foam–producing seeds (used for washing).
haro* nm [i-/zi-] harrow. (Kng)
harubu nm [i-/zi-] 1 discomfort, tediousness. 2 war.
harufu nm [i-/zi-] smell, odour: ~ nzuri nice smell, aroma; ~ mbaya bad smell, pong.
harusi nm [i-/zi-] 1 wedding, nuptials. 2 joy, happiness: Zubeida, kuja
kwetu ni ~ we are happy that Zubeida has visited us.
has.a1 kt [sie] perform rituals (at a place of spirits). (tde) hasia; (tdk) hasika; (tds) hasisha.
hasa2 kl exactly, really: Hiki ndicho kitabu changu ~ this is exactly my book. kv exact, real, lateral most.
hasa3 ku especially, most of all.
hasada nm [i-/zi-] sorghum porridge.
hasaisi nm [i-/zi-] 1 bad things/affairs; wickedness, evil. 2 bad situation; worthlessness.
hasanati nm [i-/zi-] good deeds; goodness, kindness.
hasara nm [i-/zi-] 1 loss, damage: ~ inayofuatiaconsequent damage. 2 destruction, wastage, detriment;
mischief.
hasha! kl no! never! by no means, nope!
hashakum!* pia ashakum ki pardon me for what I am about to say (word used before mentioning sth not
usually mentioned, e.g. a vulgar or shameful
hatari

expression).
hashir.i1 kt [ele] gather people somewhere. (tde) hashiria, (tden) hashiriana, (tdew)hashiriwa;
(tdk) hashirika; (tds) hashirisha.
hashir.i2 kt [ele] defile.
hasho nm ma- [li-/ya-] (chombo) plug.
hashuo nm ma- [li-/ya-] sb's favourite place.
has.i1 kt [ele] castrate, geld. (tde) hasia, (tden)hasiana, (tdew) hasiwa; (tdk) hasika; (tds)hasisha. (Kar)
hasi2 kv negative: mtazamo ~ negative attitude.
hasidi nm ma-[a-/wa-] malicious/spiteful person.
hasik.a kt [sie] be unhappy with sth; be angry. (tde) hasikia; (tds) hasikisha.
hasimu1* nm ma- [a-/wa-] enemy, antagonist. 2 backbiter. (Kar)
hasim.u2* kt [ele] 1 contend. 2 be estranged, be parted/separated. (tde) hasimia, (tden)hasimiana,
(tdew) hasimiwa; (tdk) hasimika; (tds) hasimisha. (Kar).
hasira* nm anger, wrath, rage, blaze, huff; ire, passion: Kuwa na ~ be angry. (Kar)
hasir.i* kt [ele] damage, inflict loss on; injure, hurt, mar. (tde) hasiria, (tden) hasiriana,
(tdew) hasiriwa; (tdk) hasirika; (tds)hasirisha. (Kar)
hasirik.a kt [sie] be hard hit. (tde) hasirikia; (tdk) hasirikika; (tds) hasirikisha.
hasua* nm testicles. (Kar)
hata1 ku 1 until, up to, to, till: Utavumilia ~ lini?Until when are you going to tolerate? 2 even
though: Kaa nasi ~ siku moja stay with us even though for a day.
hata!2 ki not so, not at all.
hata3 kl definitely not, absolutely no: Maneno haya si kweli ~ kidogo this statement is absolutely untrue.
hatamu* nm [i-/zi-] bridle, martingale, rein, race.(nh) Shika ~ take control, lead. (Kar)
hatari* nm danger, peril, hazard, risk. (Kar)
hatarish.a

hatarish.a* kt [i-/zi-] [ele] endanger,


hazard, jeopardize. (tde) hatarishia; (tdk)hatarishika; (tdn) hatarishana; (tdw)hatarishwa. (Kar)
hataza nm [i-/zi-] patent.
hati* nm [i-/zi-] 1 document; memorandum; certificate. 2 deed: ~ ya kumiliki title deed. 3 handwriting,
script. (Kar)
hatia nm [i-/zi-] 1 fault, guilt, culpability: Eliezer hana ~ Eliezer is not guilty.
hatibu* nm ma- [a-/wa-] 1 speaker; preacher. 2 (kz) councillor, advisor; sb in charge. (Kar)
hatihati* nm [i-/zi-] 1 doubt. 2 suspicion.
hatima* nm [i-/zi-] the end of sth, conclusion. (Kar)
hatimaye* kl finally, at last, in the end. (Kar)
hatimkato nm [i-/zi-] shorthand.
hatinafsi* nm [i-/zi-] habit of going one's own way without asking advice. (Kar)
hatirish.a kt [sie] do sth without fear of its results; endanger. (tde) hatirishia; (tdk)hatirishika.
hatua* nm [i-/zi-] 1 step, pace in walking: ~ mbili mbele two paces forward. 2 progress, advancement. 3
opportunity, time: Nitakuja nikipata ~ I will come if I get the opportunity. 4 action: Chukua ~ take action.
(nh) (1) Piga ~advance, go ahead; Vuta ~ increase the speed, speed up. (Kar)
hau nm ma- [a-/wa-] mother's uncle.
hauli nm [i-/zi-] memorial.
hawaa* nm [i-/zi-] last, passionate desire, infatuation. (Kar)
hawaiji nm [i-/zi-] curry powder, turmeric.
hawala* nm [i-/zi-] money order; cheque. (Kar)
hawara* nm ma- [a-/wa-] paramour, concubine, lover. (Kar)
hawil.i* kt [ele] change, transfer: ~ mwajiriwatransfer an employee. (tde) hawilia, (tden)hawiliana,
(tdew)
hawiliwa; (tdk) hawilika; (tds)
hawilisha. (Kar)
hawilishi.a* kt [ele] transfer, convey, remove from; subrogate, transship. (Kar) hawilisho nm
ma- [li-/ya-] sth transferred, sth changed.
hawinde nm ma- [a-/wa-] destitute.
haya1 nm [i-/zi-] 1 shame, modesty, bashfulness. 2 disgrace. 3 humility, respect, compunction reverence.
(Kar)
haya!2 kl 1 right, that's that, OK! 2 come on! walk away! make haste. (Kar)
hayati nm [a-/wa-] 1 deceased, departed, the late: ~ Shaaban Robert the late Shaaban Robert. 2
life. (mt) Si ~ si mamati, si mzima si mgonjwa he/she is still unwell.
hayawani nm ma- [a-/wa-]brute, beast.
haz.a kt [ele] forbid sb from doing sth; warn, advise. (tde) hazia; (tdk) hazika; (tdn) hazana;
(tds) hazisha; (tdw) hazwa.
hazahaz.a kt [ele] prevent information from spreading. (tde) hazahazia; (tdk) hazahazika;
(tdn) hazahazana; (tds) hazahazisha; (tdw)hazahazwa.
hazama* nm [i-/zi-] nose ring or pendant. (Kar)
hazina* nm [i-/zi-] 1 treasure; reservoir; valuables; fund: ~ ya hadithi fund of stories. 2 the treasury. 3
thesaurus.
hazin.i* kt serve as treasurer. (tde) hazinia, (tden) haziniana, (tdew) haziniwa; (tdk)hazinika;
(tds) hazinisha. (Kar)
he! ki 1 word used to warn sb. 2 word used to show dissatisfaction/contempt.
heba* nm beauty of countenance, glamour. (Kar)
hebo! pia ebo ki word used to express wonder/amazement.
hebu1 nm [i-/zi-] hub.
hebu!2 ki hey! listen! well then!
hedashara* nm [i-/zi-] eleven. (Kar)
hedhi* nm [i-/zi-] menses, menstruation:kukatika ~
menopause. (Kar)
hedikota

hedikota* nm [i-/zi-] headquarters.


(Kng)
hedimasta* nm ma- [a-/wa-] headmaster. (Kng)
hedimistresi* nm ma- [a-/wa-] headmistress. (Kng)
hegemonia* nm [i-/zi-] hegemony. (Kng)
hekaheka nm [i-/zi-] 1 hustle and bustle. 2 confusion, disorder, chaos.
hekalu* nm ma- [li-/ya-] temple, pagoda; palace. (Kar)
hekaya* nm [i-/zi-] tale, fable, legend. 2 remarkable incident. (Kar)
hekemu.a kt [ele] 1 stretch oneself as on waking up or getting up from a cramped position. 2 sneeze.
(tde) hekemulia, (tdew) hekemuliwa; (tdk) hekemuka; (tds) hekemusha.
hekima* nm [i-/zi-] 1 wisdom, prudence. 2 diplomacy, knowledge gained out of long experience. (Kar)
heko! ki Hurrah! well done! congratulations!
hekta* nm [i-/zi-] hectare. (Kng)
hela1 nm [i-/zi-] money.
hela2 ki well then! come then! make way! (used to call attention). (Kar)
helelez.a kt [ele] leave sb in disarrangement; worry, disturb; do sb dirt, shame sb. (tde)helelezia;
(tdk) helelezika; (tdn) helelezana; (tdw) helelezwa.
heliamu* nm [i-/zi-] [i-] helium. (Kng)
helikopta* nm [i-/zi-] helicopter. (Kng)
helmeti* nm [i-/zi-] helmet. (Kng)
hema1* nm ma- [li-/ya] tent; marquee; wigwam:Piga ~ pitch a tent. (Kar)
hem.a2 kt [sie] 1 breathe; gasp, pant for breath. 2 take a break, rest. (tde) hemea; (tdk)hemeka;
(tds) hemesha.
heme.a kt [sie] 1 be extremely busy; tire due to heavy workload. 2 fail to do sth. 3 go far away in search
of food when hunger strikes. (tde)hemelea, (tden) hemeana; (tdk) hemeleka;
(tds) hemesha; (tdw) hemewa.
hemer.a pia heme.a kt [ele] look for food. (tde)hemerea; (tdk) hemereka;
(tdn) hemerana; (tds) hemeresha;
(tdw) hemerwa.
hemk.a kt [sie] be ecstatic, be inspired. (tde)hemkia; (tdk) hemkika; (tds) hemkisha.
hemofilia* nm [i-/zi-] [u-] haemophilia. (Kng)
hendeli nm [i-/zi-] crank.
henezi nm [i-/zi-] gentlesness.
henza* nm [i-/zi-] halyard. (Kar)
henzirani* nm [i-/zi-] cane, canewood. (Kar)
hereni nm [i-/zi-] earing.
heri nm [i-/zi-] 1 tranquillity. 2 happiness, advantage, blessedness, success: Mtu wa ~ a fortunate (happy,
enviable) person.
heria1* ki make way! out of the way. (Kre)
heri.a2 kt [sie] anchor, cast anchor. (tde)herilia; (tdk) herikia; (tds) herisha.(Kre)
hero nm [i-/zi-] small wooden dish or container.
heroini* nm [i-/zi-] heroin. (Kng)
herufi* nm [i-/zi-] 1 letter (of alphabet). 2 handwriting. (Kar)
hesab.u1* kt [ele] 1 count, enumerate; calculate; reckon. 2 think, consider. (tde) hesabia,
(tden)hesabiana, (tdew) hesabiwa; (tdk) hesabika. (Kar)
hesabu2* nm [i-/zi-] 1 arithmetic: ~ za kichwa,mental arithmetic. 2 sum, number. 3 bill, account:Kitabu
cha ~ an account book; Toa ~ give an account; Fanya/ piga ~ calculate; Kagua ~ audit accounts; Tia
katika ~ record in the accounts. (Kar)
hesabu3* nm [i-/zi-] reward, deserts. (Kar)
heshima nm [i-] 1 honour, dignity, awe. 2 respect, courtesy, reverence, estimation: Mtoto mwenye ~ a
polite, respectful child; wekea ~treat sb with respect. 3 sth given to sb in his honour: Nakuletea zawadi hii
~ ya wazee I'm bringing you this present in
honour of the senior citizens. (ms) ~ ni kitu cha bure politenes costs heshim.u

nothing. (Kar)
heshim.u* kt [ele] show respect for sb; regard, revere, honour, celebrate. (tde) heshimia,
(tden)heshimiana, (tdew) heshimiwa; (tdk)heshimika. (Kar)
hesi nm [i-zi-] thread of a screw: Msumari wa ~screw.
heti* nm [i-/zi-] hat. (Kng)
hewa* nm air, atmosphere: Hali ya ~ weather; ~ kanieneo air pressure; Punga ~ get some fresh
air. kv non existent: Wafanyakazi ~ non existent employees. (Kar)
hewaa pia ewaa! ki Yes, exactly.
hewala! ki alright. (Kar)
hez.a kt [ele] challenge, dare. (tde) hezia; (tdk)hezika; (tdn) hezana; (tds) hezisha; (tdw)hezwa.
hezi* nm [fiz] [i-/zi-] hertz. (Kng)
hiana* nm [i-/zi-] 1 mean. 2 unjust deed, unfair treatment, perfidy. (Kar)
hiar.i1* kt [sie] choose, prefer. (tde) hiaria; (tdk) hiarika; (tds) hiarisha. (Kar)
hiari2* nm [i-/zi-] choice, free will, volition, option; prerogative: ~ yako suit yourself; ~ yangujust as I
want; Kazi ya ~ voluntary work; Jambo la ~ an act of grace. (Kar)
hiba* nm [i-/zi-] present, gift given as a sign of love. (Kar)
hib.u* kt [ele] like, love. (tde) hibia, (tden)hibiana, (tdew) hibiwa; (tdk) hibika. mhibunm. (Kar)
hidaya* nm [i-/zi-] precious gift. (Kar)
hid.i* kt [ele] convert, lead sb the right way. (tde) hidia, (tden) hidiana, (tdew) hidiwa; (tdk)hidika;
(tds) hidisha. (Kar)
hifadh.i1* kt [ele] 1 protect, preserve, husband; file: ~ kwenye kompyuta computerize, conserve. 2
remember, commit to memory. (tde) hifadhia, (tden) hifadhiana, (tdew) hifadhiwa; (tdk)hifadhika.
(Kar)
hifadhi2* nm [i-/zi-] 1 protected area; conservancy, sanctuary. 2 protection,
observation: ~ za nyaraka archives;
Weka chini ya ~ protect; ~ ya
hina

mazingira environmental conservation; ~ ya taifa national park. (Kar)


Hijra* nm [i-] Hegira/Hejira. (Kar)
hija* nm [i-/zi-] pilrimage: enda ~ make a pilgrimage. (Kar)
hijabu1* nm [i-/zi-] (Uislam) any respectable attire.
hijabu2* nm [i-] 1 neuralgia. 2 tonsilitis, scurvy. (Kar)
hij.i* kt [sie] make a pilgrimage. (tde) hijia;(tdk) hijika.
hieroglifu* nm [zi-] hieroglyph. (Kng)
hila* nm [i-/zi-] trickery, spoof, machination trick, artifice, contrivance, craft, device, practice,
deceit: Fanya ~ do a trick;~ kinzani counterplot. (Kar)
hilaki* nm [i-] destruction, calamity, death. (Kar)
hilali* nm [i-] crescent. (Kar)
hilik.i kt [ele] 1 destroy, perish. 2 squander, waste. (tde) hilikia, (tden) hilikiana, (tdew)hilikiwa.
him.a1 kt [sie] halt. (tde) himia; (tdk) himika; (tds) himisha.
hima2 kl quickly, hastly, hurriedly, fast: Fanya ~hurry.
hima3 nm [i-] haste, zeal, urgency; alacrity:Kuwa na ~ make zeal.
himaya nm [i-/zi-] protection, authority, trusteeship: Kuwa chini ya ~ ya be under protection of.
himid.i1 kt [ele] (Mungu) praise, thank, extol, exault, laud. (tde) himidia, (tden) himidiana,
(tdew) himidiwa; (tdk) himidika; (tds)himidisha.
himidi2 nm [i-/zi-] praise, accolade.
himila nm [i-/zi-] pregnancy.
himil.i kt [ele] 1 bear, endure, support, sustain. 2 be pregnant. (mt) Nyumba ya udongo hai ~ mishindo a
weak person cannot withstand a strong person. (tde) himilia, (tden) himiliana, (tdew) himiliwa;
(tdk) himilika; (tds) himilisha.
himiz.a kt [ele] 1 encourage, urge. 2 hasten, expedite precipitate. (tde)
himizia; (tdk) himizika; (tdn)
himizana; (tdw) himizwa.
hina nm [i-/zi-] 1 henna. 2 leaf of a hindi

lythraceous tree. mhina nm. (Kar)


hindi nm ma- [li-/ya-] cob, corn cob.
hin.i* kt [ele] refuse to give (to), withhold (from), keep back (from), deny (sth to sb). (tde) hinia,
(tden) hiniana, (tdew) hiniwa; (tdk) hinika. (Kar)
hinikiz.a kt [ele] interrupt sb speaking, shout down. (tde) hinikia; (tdk) hinikizika; (tdn)hinikizana;
(tds) hinikizisha; (tdw) hinikizwa.
hinzirani nm [i-/zi-] cane (usu used for beating).
hinziri nm [a-/wa-] pig.
hipi* nm ma- [a-/wa-] hippy, hippie.
hir.i kt [sie] have menarche. (tde) hiria; (tdk)hirika; (tds) hirisha; (tdw) hiriwa. (Kar)
hirimi.a* kt [sie] intend, resolve, decide. (Kar)
hirimu* nm [i-/zi-] 1 youth/ young age (esp. between 10-25 years). 2 age mate, contemporary age; same
age: Vijana wa ~ moja youth of the same age. 3 adolescent boy. (Kar)
hirizi* nm [i-/zi-] charm, amulet, talisman. (Kar)
hisa* nm [i-/zi-] 1 share, stock. 2 portion. 3 (hes) quotient. 4 concern, interest: Ana ~ katika biashara he
has a stake in business.
hisabati* nm [i-] mathematics. (Kar)
hisani* nm [i-/zi-] kindness, favour, caring; courtesy: kwa ~ yako by your kindness.
his.i* kt [sie] feel, perceive, sense, envisage. (tde) hisia, (tden) hisiana; (tdew) hisiwa; (tdk)hisika;
(tds) hisisha.
hisi* nm [i-/zi-] sense, feeling, sensation. (Kar)
hisia* nm [i-/zi-] feelings; emotion, passion:~ za udhalili inferiority complex; ~ za majikwezosuperiority
complex. (Kar)
historia* nm [i-/zi-] history. (Kng)
hitaj.i* kt [ele] need, presuppose, want;
exact: ~ msada want assistance. (tde)
hitajia, (tden) hitajiana, (tdew) hitajiwa; (tdk)hitajika;. (Kar)
hizia

hitar.i1 kt [ele] prefer, select, choose. (tde)hitaria, (tden) hitariana, (tdew) hitariwa; (tdk)hitarika. (Kar)
hitari2 nm [i-] (hesabu) permutation.
hitilafian.a* kt [sie] be different from; be distinct from each other. (Kar)
hitilafu* nm [i-/zi-] 1 difference, variation, discord; flaw malfunction : Waliona ~ kidogothey noticed a
little difference. 2 discrepancy, defect, blemish: Gari haliwaki kwa sababu lina ~ the car does not start
because it has a mechanical defect. kv different, defective. (Kar)
hitima* nm [i-/zi-] (Waislamu) prayer for the dead.
hitimish.a kt [ele] conclude. (tde) hitimishia; (tdk) hitimishika; (tdn) hitimishana; (tdw)hitimishwa.
hitimisho nm ma- [li-/ya-] conclusion; epilogue; (mantiki) non-sequitur.
hitim.u kt [ele] 1 graduate. 2 be completed. 3 come to an end. (tde) hitimia; (tdk) hitimika;
(tds) hitimisha. (Kar)
hiut.a kt [ele] play and win a class game. (tde)hiutia, (tdew) hiutiwa; (tdk) hiutika; (tds)hiutisha.
hivi kl 1 like this, (in) this way: simama ~ stand in this way. 2 about: Waliondoka saa 7 ~ they left about
1.00 p.m. 3 just: Walikula sasa ~ they ate just recently. ku by the way.
hivi hivi kl/kv so- so.
hivyo kl 1 (in) that way: Nenda ~ go that way; ~ ndivyo ilivyo that's how it is; Usifanye hivyo ~ don't do it
that way; Kwa ~ so, in that way; Si ~not that way; that is not so. 2 those: ~ vitabuthose
books. kv such: Usiwe mpumbavu ~ don’t be such a fool.
hizaya nm [i-/zi-] 1 curse. 2 disgrace, shame, scandal. (Kar)
hiz.i kt [ele] 1 disgrace, dishonour: mwana amem ~ baba yake the child has disgraced his father. 2 insult.
3
inflict punishment, endanger. (tde)
hizia, (tden) hiziana, (tdew) hiziwa; (tdk)hizika.
hobe

hobe! ki oh!
hobelahobela* kl 1 haphazardly, anyhow, higgledy-piggledy. 2 superficially. (Kar)
hodari* kv 1 hard working, active. 2 strong, brave, capable, gallant, mettlesome. (Kar)
hodh.i1 kt [ele] monopolize, pile up, accumulate, hoard. 2 (tde) hodhia, (tden) hodhiana,
(tdew)hodhiwa; (tdk) hodhika; (tds) hodhisha.
hodhi2 nm [i-zi-] 1 estate, wasteland and under the ownership of sb. 2 bath tub, footbath. 3 water tank,
resrvoir. (Kar)
hodi! ki may I come in! Piga/Bisha ~ knock at the door.
hodiya nm [i-/zi-] song with a special rhythm used to motivate people to work harder.
hof.u1 kt [ele] fear, be afraid: usiwe na ~ dont fear, don't be afraid. (tde) hofia, (tden) hofiana,
(tdew) hofiwa; (tds) hofisha.
hofu2 nm [i-] fear, apprehension, cowardice, fright: Shinda ~ overcome fear.
hohehahe kv destitute, poor: Mtu ~ a destitute person.
hoho nm [i-/zi-] pilipili ~ green pepper.
hohos.a kt [sie] talk in sleep. (tde) hohosea; (tdk) hohoseka; (tds) hohosesha.
hoi kv helpless, in a bad state, exhausted; (mgonjwa) critically ill; (mlevi) drunk.
hoihoi nm [i-/zi-] rejoicings, cheering; jubilations:~ za harusi rejoicings at a wedding.
hoja nm [i-/zi-] 1 argument, subject under discussion. 2 (bungeni) formal motion, proposal:~ ya
serikali government's motion. 3 question: si ~ not necessary
hojaji nm [i-/zi-] questionnaire.
hoj.i kt [ele] question, interview,
interrogate, cross examine. (tde)
hojia, (tden) hojiana, (tdew) hojiwa; (tdk)hojika.
hok.a1 kt [sie] try hard. (tde) hokia;
hongo

(tdk) hokika; (tds) hokisha.


hoka2 nm [i-/zi-] hooker, water pipe.
hoki* nm [i-] hockey. (Kng)
holela kv arbitrary.
holografu* nm [i-/zi-] holograph. (Kng)
holwako! ki God forbid!
homa nm [i-/zi-] fever, ague: shikwa na ~ have fever; ~ kali sana high fever; ~ ya malariamalaria fever; ~
ya matumbo typhoid fever; ~ ya njano; jaundice, yellow fever; ~ ya vipindi;recurrent fever; ~ ya uti wa
mgongo meningitis.
homo.a kt [ele] 1 enjoy food esp. soft and tasty. 2 cook sth such as potatoes till they become very soft.
(tde) homolea; (tdk) homoka; (tdn)homoana; (tds) homosha.
hombo1 kl plentifully, in abundance: Leo kuna samaki ~ today there is fish in abundance.
hombo2 nm [i-/zi-] secret.
homografu* nm [i-/zi-] homograph. (Kng)
homoni* nm [i-/zi-] hormone. (Kng)
homonimu* nm [i-/zi-] homonym. (Kng)
homofoni* nm [i-/zi-] homophone. (Kng)
homu nm [i-] wind blowing in one direction.
hondohondo nm [a-/wa-] crowned hornbill.
hong.a kt [ele] 1 bribe, get at sb. 2 seduce with gifts. 3 pay one's way, pay toll, tribute. (tde)hongea;
(tdk) hongesha; (tds) hongeka; (tdn)hongana; (tdw) hongwa.
hongea! ki acknowledge! Thank you (congratulation) ~! congratulations!, acknowledge.
hongera nm [zi-] congratulations.
hongera! ki congratulations! ~ kwa kufaulu mtihani congratulations on passing examination.
hongez.a kt [ele] give sb a present for
an achievement made. (tde) hongezea;
(tdk) hongezeka; (tdn) hongezana; (tdw)hongezwa.
hongo nm [i-/zi-] 1 bribe. 2 sth given to hongwe

seduce a woman. 3 passage toll paid to local chiefs.


hongwe nm [a-/wa-] sea catfish.
honi* nm [i-/zi-] horn, siren. (Kng)
honoraria* nm [i-/zi-] honorarium. (Kng)
honyo.a kt [ele] eat lavishly. (tde) honyolea; (tdew) honyolewa;
(tdk) honyoka; (tdn) honyoana; (tds)honyosha.
honza nm [i-/zi-] arrow made of a millet straw and a wooden head.
hori* nm [i-/zi-] 1 creek, inlet, arm of the sea. 2 trough. 3 sea vessel of the size of a canoe. (Kaj)
hosana* ki hosana. (Kaj)
hospitali* nm [i-/zi-] hospital. (Kng)
hosteli * nm [i-/zi-] hostel. (Kng)
hot.a kt [ele] 1 treat an infertile woman so that she can bear children. 2 treat a child so that teeth may
grow faster. (tde) hotia; (tdk) hotika; (tdn)hotiana; (tds) hotisha; (tdw) hotwa.
hoteli* nm [i-/zi-] hotel, inn; restaurant. (Kng)
hoto nm [i-/zi-] fertility medicine.
hotuba nm [i-/zi-] speech, address, discourse, disposition; homily. (Kar)
howa1 nm [a-/wa-] domestic animal.
howa2 ki Hush! Quiet!
hoza nm [i-/zi-] medicine to soothe teething.
hozahoz.a kt [ele] remove doubt, anxiety, or difficulty. (tde) hozahozia; (tdk) hozahozika;
(tdn) hozahozana; (tdw) hozahozwa.
hua nm [a-/wa-] dove.
huba* nm ma- [li-/ya-] 1 love, affection. 2 favour. (Kar)
hubir.i* kt [ele] 1 preach, sermonize. 2 inform, narrate. (tde) hubiria, (tden) hubiriana, (tdew)hubiriwa;
(tdk) hubirika; (tds) hubirisha. (Kar)
hudhurish.a kt [ele] present: ~ visivyomisrepresent. (tde) hudhurishia; (tdk)hudhurishika;
(tdn) hudhurishana;
(tdw) hudhurishana.
hudhurungi nm [i-] puce, tan, yellowish brown, (nywele) auburn. 2 light brown cotton cloth.
humu

huduma nm [i-/zi-] 1 service. 2 aid. ~ ya kwanza first aid.


hudumi.a kt [ele] assist, render upon. (tdk)hudumika; (tdn) hudumiana;
(tds) hudumisha;(tdw) hudumiwa.
hudum.u kt [ele] serve, wait on, attend to. (tde)hudumia, (tden) hudumiana, (tdew)hudumiwa;
(tdk) hudumika, (tds) hudumisha.
huenda kl perhaps, may be.
hu.i kt [ele] revive, rise from the dead. (tde)huia, (tden) huiana, (tdew) huiwa; (tdk) huika; (tds) huisha.
huish.a kt [ele] revive, animate, enliven. (tde)huishia; (tdk) huishika; (tdn) huishana; (tdw)huishwa.
hujaji* nm ma- [a-/wa-] pilgrim. (kar)
hujambo ki (salamu) how are you?
hujuma* nm [i-/zi-] sabotage, attack (of an enemy force). (Kar)
hujum.u* kt [ele] sabotage, attack (by an enemy) destroy. (tde) hujumia, (tden)hujumiana,
(tdew) hujumiwa; (tdk) hujumika; (tds) hujumisha. (Kar)
huka nm [i-/zi-] blow pipe.
huku kw here, this way, hither.
hukum.u1 kt [ele] judge, pass sentence, give judgement, adjudicate, adjudge, decide.
(tde)hukumia,(tden) hukumiana, (tdew) hukumiwa; (tdk) hukumika; (tds) hukumisha.
hukumu2 nm [i-/zi-] judgement; legal process; decision; verdict order: ~ ya mwafakaconcurring
judgement; ~ isiyowafiki dissenting judgement.
hulka* nm [i-/zi-] character; innate peculiarity. (Kar)
hul.u* kt [sie] stop (doing sth), cease: Wame~ kuja hapa they have stopped coming here. (tde)hulia;
(tdk) hulika; (tds) hulisha. (Kar)
huluk.u* kt [ele] (Mungu) create. (tde) hulukia, (tden) hulukiana, (tdew) hulukiwa;
(tdk)hulukika.(Kar)
hulut.i* kt [ele] compound, mix. (tde) hulutia, (tden) hulutiana, (tdew)
hulutiwa; (tdk) hulutika; (tds) hulutisha. (Kar)
humu kw inside here, in here.
humusi

humusi* nm [i-/zi-] one fifth. (Kar)


hunde kv hideous, unhandsome.
hundi* nm [i-/zi-] cheque. (Khi)
hun.i kt [sie] 1 wander about, roam around, be a vagebond. 2 abandon a place, boycott. 3 rebel, turn
traitor. (tde) hunia; (tdk) hunika; (tds)hunisha. mhuni nm. (Kar)
huntha* nm ma- [a-/wa-] bisexual, hermaphrodite. (Kar)
huree! ki yippee!
huria1* nm [i-] freedom. kv free, independent, open.
huria2 kl ad libitum, freely. (Kar)
huru* kv free, independent: Nchi ~ idependent country: Umoja wa Nchi ~ za AfrikaOrganisation of
African Unity. (Kar)
hurulaini* nm ma- [a-/wa-] houri, sylph,beautiful women believed to live in Paradise. (Kar)
huruma* nm [i-/zi-] 1 sympathy, love kindness, consideration, charity. 2 mercy, pity, compassion:kuwa
na ~ be kind, merciful; Mwenye ~compassionate, sympathetic person. (Kar)
hurumi.a* kt [ele] sympathize with, have mercy on have/take pity on. (tdk) hurumika; (tdn)hurumiana;
(tdw) hurumiwa. (Kar)
husian.a* kt [sie] 1 be related, interdepend. 2 interelate, liaise (with/between) be relevant, appertain.
(tdk) husianika; (tds) husianisha. (Kar)
husik.a kt [sie] 1 refer to. 2 be involved with; be concerned with. 3 apply, be applicable. (tde)husikia;
(tdn) husikana. (Kar)
husikan.a* kt [sie] ~ na be concerned with, be relevant to. (tde) husikania. (Kar)
husish.a* kt [ele] integrate, interrelate, involve, incorporate, associate, connect.
(tde) husishia;(tdk) husishika; (tdn) husishana; (tdw)

huzunish.a

husishwa. (Kar)
hus.u* kt [ele] 1 concern, relate to, appertain. 2 be responsible: Kazi hii
inani~ I'm responsible for this work. (tde) husia, (tden) husiana; (tdk) husika; (tds) husisha. (Kar)
husuda* pia uhasidi nm [i-] envy, bad, feeling, jealousy, spite, malignity. (Kar)
husud.u* kt [ele] 1 envy, be jealous, grudged. 2 have lust for desire, rhapsodize on. (tde)husudia;
(tdk) husudika; (tds) husudisha.
husuma nm [i-/zi-] quarrel, wrangling, contentiousness. (Kar)
husuni* nm [i-/zi-] fortress, fort, castle.
husur.u* kt [ele] 1 besiege . 2 oppress. (tde)husuria, (tden) husuriana, (tdew) husuriwa;
(tdk) husurika; (tds) husurisha. (Kar)
hususa* pia hususan kl especially, particularly, substantial. (Kar)
hutubi.a* kt [ele] preach, give a speech, address. (tdk) hutubika; (tdn) hutubiana; (tds)hutubisha;
(tdw) hutubiwa. (Kar)
hutub.u* kt [ele] preach, lecture, sermonize. (tde) hutubia, (tden) hutubiana, (tdew)hutubiwa;
(tdk) hutubika; (tds) hutubisha. (Kar)
huzuni* nm [i-/zi-] grief, sorrow, mopes, distress, dolour, mourning, sadness. (Kar)
huzunik.a kt [sie] 1 be grieved. 2 be disgraced, be humiliated. (tde) huzunikia; (tds) huzunisha.
huzuniki.a kt [ele] bemoan. (tdk) huzunikika; (tds) huzunikisha; (tdw) huzunikiwa.
huzunish.a* kt [ele] 1 grieve, mope; mourn, sadden, depress. 2 disgrace, humiliate: kifo chake kilitu~ his
death saddened us. (tde)huzunishia; (tdk) huzunishika; (tdn)huzunishana; (tdw) huzunishwa. (Kar)

I
ib.a kt [ele] steal, rob, lift, prey, thieve; appropriate, make away with sth; go off with sth; kidnap;
peculate; (maandishi) plagiarize. (tde)ibia; (tdk) ibika; (tdn) ibana; (tdw) ibwa.
ibada* nm [i-/zi-] 1 worship, religious service. 2 habit, common practice, rite: Kulewa kumekuwa ~
kwake his drinking has become a habit. (Kar)
iban.a kt [sie] commit adultery.
ibara* nm [i-/zi-] clause, article; paragraph. (Kar)
ibi.a kt [ele] 1 steal/rob from sb. 2 plagiarize, cheat, copy sb’s work illegally: Mwanafunzi ana~ hesabu a
student is cheating on arithmetic. (tdk) ibika; (tdn) ibiana; (tdw) ibiwa.
ibilisi* nm ma- [a-/wa-] 1 devil, satan; Lucifer. 2 wrong doer. (Kar)
ibra1* nm [i-/zi-] 1 miracle. 2 teaching. (Kar)
ibra2* nm [i-/zi-] compass. (Kar)
ibu.a kt [ele] cause to emerge, shoot up. (tde)ibulia, (tdew) ibuliwa; (tdk) ibuka; (tdn)ibuana;
(tds) ibusha.
ibuk.a kt [sie] emerge, spring up, bob up; resurface. (tde) ibukia; (tdk) ibukika; (tds)ibukisha.
ichengu nm [i-/zi-] small main yard of a canoe, boom of outrigger canoe.
idadi* nm [i-/zi-] quantity, number: ~ ya watupopulation/number of people. (Kar)
idara nm [i-/zi-] department: ~ ya KiswahiliKiswahili Department.
idhaa nm [i-/zi-] radio programme, broadcasting, unit: ~ ya Taifa ya radio Tanzania National Programme
of Radio Tanzania; ~ ya Kiswahili ya BBC BBC Kiswahili service.
idhilali* nm [i-/zi-] degration, humiliation, debasement. (Kar)
idhini1* nm [i-/zi-] consent, permission, compliance, assent, approval, sanction. (Kar)
ijaza
idhin.i2* kt [ele] permit, give consent, assent, allow something to be done.
(tde) idhinia, (tden)idhiniana, (tdew) idhiniwa; (tdk) idhinika; (tds)idhinisha. (Kar)
idhinish.a* kt [ele] permit, sustain, authorize, approve, assent; ratify. (tde) idhinishia;
(tdk)idhinishika; (tdn) idhinishana; (tdw)idhinishwa.
Idi* nm [i-/zi-] (Uislam) feast, festival, holiday: ~ el Fitri/ ~ ndogo festival of breaking Ramadhan;~ el
Haji/ ~ kubwa festival commemoration. (Kar)
Idi Mubarak* nm [i-/zi-] (Uislamu) Merry festival. (Kar)
idiogramu* nm [i-/zi-] idiogram. (Kng)
idili* nm [i-/zi-] effort, undertaking, attempt, struggle. (Kar)
ifaki* nm [i-/zi-] reconvert, reinstate. (Kar)
ifu1 nm ma- [li-/ya-] 1 ash. 2 remains.
ifu2 nm ma- [li-/ya-] honorific title given to woman believed to be Prophet Muhammads descendant.
ify.a kt [sie] 1 be annoyed. 2 annoy, vex sb. (tde) ifya; (tdk) ifyika; (tds) ifyisha.
ig.a kt [ele] imitate, copy, emulate, impersonate; simulate. (tde) igia; (tdk) igika; (tdn) igana; (tds) igiza;
(tdw) igwa.
igiz.a kt [ele] imitate, impersonate: Mchezo wa ku~ drama, play. (tde) igizia; (tdk) igizika; (tdn) igizana;
(tds) igizisha; (tdw) igizwa.
igizo nm ma- [i-/zi-] act; skit: Sanaa ya ma~drama, play.
igrotati nm [i-/zi-] aegrotat.
ihramu* nm [i-/zi-] (Uislam) garment of Mecca pilgrim. (Kar)
ijapo ku although.
ijapokuwa ku although, even though.
ijara* nm [i-/zi-] 1 recompense: Swala ya ~ a recompense prayer. 2 wages. 3 wharfage, custom tax. (Kar)
ijaza* nm [i-/zi-] 1 permission to do something which is valued especially in religion. 2
acknowledgement.
Ijumaa
Ijumaa* nm [i-/zi-] Friday: Swala ya ~ Friday prayers; ~ Kuu Good Friday. (Kar)
ik.a kt [ele] place something, somewhere, put somewhere. (tde) ikia; (tdk) ikika; (tdn) ikana; (tds) ikiza.
ikabu* nm [i-/zi-] punishment, disciplinary action. (Kar)
ikama* nm [i-/zi-] 1 establishment, manpower. 2 call to begin a mass prayer. (Kar)
ikhlasi* nm [i-/zi-] good will, truth, honesty. (Kar)
ikibali* nm [i-/zi-] 1 trust, acceptability, endorsement. 2 permission, authorization, accent. (Kar)
ikirahi* nm [i-/zi-] disgust, loathing. (Kar)
ikirari* nm [i-/zi-] 1 confession, admission. 2 testimony, evidence, proof. 3 fact, certainty. (Kar).
ikisiri* nm [i-/zi-] clarification, interpretation: ~ ya Inkishafi clarification of Inkishafi. (Kar)
ikiwa ku if, suppose.
ikiz.a kt [ele] arrange, lay across, set beams in position for roofing: ~ nyumba boriti lay the beam across.
(tde) ikizia; (tdk) ikizika; (tds)ikizisha; (tdw) ikizwa.
iktisadi* nm [i-/zi-] 1 frugality; thrift. 2 economy:~ ya nchi economy of the country. (Kar)
ikulu nm [i-/zi-] state house.
ikweta* nm [i-/zi-] equator: Vuka ~ cross the equator. (Kng)
ikwinoksi nm [i-/zi-] equinox. (Kng)
ila* ku except: Wote waingie ~ wewe all may enter except you; Nitakuja ~ sitakaa I will come except that
I won't stay. (Kar)
ila* nm [i-/zi-] flaw, defect: Kazi yake ilikuwa na ~ there was a flaw in his work. (Kar)
ilahi* nm [a-] God. (Kar)
ilani* nm [i-/zi-] 1 warning, caution, notice. 2 manifesto. (Kar)
ilhali* ku whereas. (Kar)
ilhamu* nm [i-/zi-] inspiration: Bila ~ msanii hawezi kujitokeza na
imb.a
utenzi mzuri without inspiretion an artist cannot compose well. (Kar)
ili ku in order that, in order to, so as, so that.
iliki pia hiliki nm [i-/zi-] cardamon.
ilimradi* ku provided that, so long as: Njoo tu ~ umekamilisha kazi you come provided you have
completed the work.
iliy.a kt [ele] visit: Wageni wameni~ nyumbani kwangu I have visitors in my house.
(tde) iliyia;(tdk) iliyika; (tdn) iliyana; (tds) iliyisha.
im.a1* kt [sie] get up, stand still. (tde) imia; (tdk) imika; (tds) imisha. (Kar)
ima2* ku 1 or; perhaps, otherwise. 2 it doesn't matter; let it be, life or death.
imafaima* kl let it be, come what may: Njia hii ina majambazi lakini mimi nitapita ~ this route has
gangsters but it doesn't matter I will go through it. (Kar)
imamu* nm [a-/wa-] Imam. (Kar)
imani* nm [i-/zi-] faith, belief, morale, persuasion, conviction; dogma: ~ potofu:misguided belief;
~ kwamba kuna Mungu mmoja tu monotheism. (Kar)
imara* kv/kl firm, solid, robust, stable, rigid; tenacious, unshakeable; determinate; strong; substantial;
unfaltering: Simama ~ be firm. (Kar)
imarik.a kt [sie] be firm, be solid, be strong, strengthen: Vyama vya upinzani vimeanza ku~opposition
parties are becoming strong. (tde)imarikia; (tdk) imarikika; (tds) imarikisha.
imarish.a kt [ele] 1 strengthen, reinforce, solidify; fix; rejig; underpin. 2 make it live longer.
(tde) imarishia; (tdk) imarishika; (tdn)imarishana; (tdw) imarishwa.
imb.a kt [ele] sing; chant; twitter: ~ kwa madoido yodel. (tde) imbia, (tden) imbiana, (tdew) imbiwa;
(tdk) imbika; (tdn) imbana; (tds) imbisha; (tdw) imbwa.
imbish.a
imbish.a kt [ele] conduct, direct singing. (tde)imbishia; (tdk) imbishika; (tdn) imbishana;
(tdw) imbishwa.
imi nm (kishairi) I, me.
imla* nm [i-/zi-] dictation. (Kar)
inadi* nm [i-/zi-] provocation, teasing. (Kar)
inam.a kt [sie] 1 bend, stoop, bow, lean, sag, tilt, tip. 2 follow command. (tde) inamia; (tdk)inamika;
(tds) inamisha.
inami.a kt [sie] (ardhi, nchi) shelve. (tdk)inamika; (tdn) inamiana; (tds) inamisha; (tdw)inamiwa.
inamish.a kt [ele] tilt. (tde) inamishia; (tdk)inamishika; (tdn) inamishana; (tdw)inamishwa.
inchi* nm [i-/zi-] inch. (Kng)
inda nm [i-/zi-] meanness: Kuwa na ~ be mean;Fanya ~ be mean.
ingawa ku although, albeit; though.
-ingi kv much, plenty, great; most; tremendous; wide; plural.
ingi.a kt [sie] 1 enter, get in; go into sth; incur; pierce. 2 matriculate; join a group/association/party: ~
chamani join a party. (tde) ingilia; (tdk) ingilika; (tdn) ingiana;; (tds)ingiza; (tdw) ingiwa.
ingili.a kt [ele] 1 intrude on, interpose, intervene, interfere: ~ ugomvi wa watu, intervene in other people's
quarrel. 2 reconcile. 3 have carnal knowledge of, have sexual intercourse with sb; commit bestiality.
(tdk) ingilika; (tdn) ingiliana; (tdw) ingiliwa.
ingilian.a kt [sie] interact.
ingine1 kl next.
ingine2 kv some, other, another: Jambo l~another thing; Siku ny~ another day.
ingiz.a kt [ele] 1 induct sb (to/into), inject sth into, instil into; let into, admit, insert, cram into: ~ wageni
ofisini lead the guests to the office;ingizwa katika chuo kikuu matriculate. 2 import. (tde) ingizia;
(tdk) ingizika; (tdn)ingizana; (tdw) ingizwa.
ingizo nm ma- [li-/ya-] book entry.
ini nm ma- [li-/ya-] liver. (nh) maneno yalimkata ma~ the words were painful.
inik.a kt [ele] bring down; bend: ~
mzigo unload, bend down: ~
kichwa bend the head. (tde) inikia; (tdk)inikika; (tds); inikiza; (tdn) inikana; (tdw)inikwa.
injekta* nm [i-/zi-] injector. (Kng)
injik.a kt [ele] put on the stove/fire. (tde) injikia, (tden) injikiana; (tdk) injikika; (tds) injikiza;
(tdw) injikwa.
injili* nm [i-/zi-] Gospel. (Kar)
injini* nm [i-/zi-] engine. (Kng)
injinia* nm [a-/wa-] engineer. (Kng)
inkishafi* nm [i-/zi-] 1 revelation. 2 prominent Kiswahili epic. (Kar)
inna* nm [i-/zi-] certainty, truth. (Kar)
insafu nm [i-/zi-] good heart; good intention; equality; right: Fanya ~ make equal; Kuwa na ~have a good
heart.
insha nm [i-/zi-] essay, composition.
inshallah* ki God willing, if God wills. (Kar)
insi* nm [a-/wa-] human being. (Kar)
inspekta* nm ma- [a-/wa-] inspector. (Kng)
insulini* nm [i-/zi-] insulin.(Kng)
inu.a kt [ele] lift, heave, hoist, lever, revamp, raise: ~ mzigo, lift luggage; ~ mkono raise hand.
(tde) inulia, (tdew) inuliwa; (tdk) inuka; (tdn)inuana; (tds) inusha.
inuk.a kt [sie] get up, stand. (tde) inukia; (tdk)inukika; (tds) inukisha.
inuki.a kt [sie] 1 get up, stand up, to be up:Amejenga nyumba mahali palipo~ she/he has built a house on
a high level/above. 2 grow to be:Msichana huyu ame~ kuwa mzuri the girl has grown to be beautiful. 3
recover from illness. 4 begin good life. (tde) inukilia; (tdk) inukika;(tds) inukisha.
inz.a kt [ele] follow, come after: Nina~ jibwa langu I am following my dog.
(tde) inzia; (tdk)inzika; (tdn) inzana; (tds) inzisha; (tdw)
iodini
inzwa.
iodini* nm [i-/zi-] iodine. (Kng)
ipi1 nm [i-/zi-] slap.
ipi2 nm [i-/zi-] curved ornamental board on the stern quarter of a
vessel.
ipi3 what; which: njia ~? which
way? itakuwa v~ ... What if ...
irabu* nm [i-/zi-] vowel. (Kar)
iridiamu* nm [i-/zi-] (kemia) iridium. (Kng)
isha1 nm [i-/zi-] (Uislamu) 1 last prayer of the day, sunset prayer. 2 late evening: Alifika ~ she/he came
during sunset /evening.
ish.a2 kt [sie] finish, end, come to end, terminate, cease; expire; perish: Kazi ime~ the work is finished.
(tde) ishia; (tdk) ishika; (tds) ishiza.
ishara nm [i-/zi-] symbol, token, sign, mark; portent, beck, gesture, leitmotif; indication:Hakuna ~ ya
mvua there is no sign of rain; ~ ya msalaba the sign of the cross.
ish.i* kt [sie] 1 live, exist, outlast, be alive. 2 lead a good or bad life: Ana~ vibaya he leads bad life. 3 have
a home, reside, stay: Ana~ Ungujahe lives in Unguja. (Kar)
ishi.a kt [sie] finish up, end at; resort to. (tde)ishilia.
ishirini* nm [i-/zi-] twenty: Miaka ya ~ the twenties. (Kar)
ishiw.a kt [ele] be broke, be bankrupt: ~ fedhabe broke; ~ nguvu be feeble/weak.
isi nm [a-/wa-] fish.
isimu1* nm [i-/zi-] linguistics: ~ jamii social linguistics; ~ matumizi applied linguistics. (Kar)
isimu2* kv emphatic negation: Nimefika mkutanoni hapana ~ ya mtu I arrived at a meeting but there
wasn't a single person. (Kar)
isipokuwa kl except, except for, if it weren’t for:Fundi amepaka rangi vyumba vyote ~ sebuleni the
painter has painted all the rooms except the living room.
isitoshe kl futhermore, on top of that.
isotopu* nm [i-/zi-] isotope. (Kng)
itish.a
istiara* nm [i-/zi-] metaphor. (Kar)
istiari* nm [i-/zi-] allegory. (Kar)
istihaki* nm [i-/zi-] privilege, advantage given to a group of people. (Kar)
istiimari* nm [i-/zi-] colonialism. (Kar)
istilahi* nm [i-/zi-] terminology,
technical term; jargon. (Kar)
istiskaa* nm [i-/zi-] (Uislamu) special rain prayer. (Kar)
istiwai* nm [i-/zi-] equator. (Kar)
it.a kt [ele] 1 call, summon, beckon, phone; name, give a name to. 2 invite: ~ watu nyumbaniinvite people
at home. (tde) itia; (tdk) itika; (tdn) itana; (tds) itisha; (tdw) itwa.
itabir.i kt [ele] think about something, take into consideration, take note. (tde) itabiria, (tden)itabiriana,
(tdew) itabiriwa; (tdk) itabirika; (tds) itabirisha
italiki* nm [i-/zi-] italic. (Kng)
ithibati* nm [i-/zi-] proof, evidence, imprimatur:Tendo la ~ act of proof. (Kar)
itibari* nm [i-/zi-] trust faith, regard, respect, esteem. (Kar)
itifaki* nm [i-/zi-] 1 entente, accord, mutual understanding. 2 protocol. (Kar)
itik.a nm [sie] reply, answer, respond. (tde)itikia; (tdk) itikika; (tds) itikisha.
itikadi* nm [i-/zi-] 1 belief, faith, commitment. 2 ideology. (Kar)
itiki.a kt [ele] 1 answer to a call. 2 sing chorus line of a song, reply (to), respond. (tdk) itikika;
(tdn) itikiana; (tds) itikisha; (tdw) itikiwa.
itiko nm [li-/ya-] 1 answer. 2 response.
itilo nm [i-/zi-] big rope used in vessels tied from both sides of vessel yard to the poles.
itish.a kt [ele] 1 convoke, call for (a meeting), give notice of: ~ mkutano wa halmashauri give notice of
board meeting. 2 request for something to be brought: ~
ito
faili call for a file. (tde) itishia; (tdk) itishika; (tdn) itishana; (tdw) itishwa.
ito nm [i-/zi-] decoration of an eye image on a ship’s prow.
itw.a kt [ele] be entitled, be named/called:Kitabu kina~ a book entitled.
iv.a kt [sie] 1 ripen, be ripe; mature. 2 be ready to be eaten; be cooked: Nyama ime~ the meat is cooked. 3
be ready for something which was
being prepared: Mambo yame~. things are ready. (nh) ~ uso feel pain, feel shame. (tde)ivia; (tdk) ivika;
(tds) ivisha.
iwapo kl if, when: ~ una akili weka akiba if you are smart, save.
iz.a kt [ele] disagree. (tde) izia; (tdk) izika; (tds)izisha; (tdn) izana; (tdw) izwa.
izara nm [i-/zi-] shame, disgrace: Patikana na ~get/be ashamed.
izu nm ma- [i-/zi-] banana.

j.a kt [sie] come, turn up. (tde) jia, (tdew) jiwa; (tdk) jika; (tds) jisha.
ja.a1 kt [sie] 1 become full (of); jampack; overfill:Glasi ime~ maziwa the glass is full of milk; Maji
yame~ chumbani the water has filled up the room. 2 seethe; spread all over; be plentiful, abound,
swarm: Bidhaa zime~. siku hizicommodities are plenty nowadays; Nzige wame~ kote locusts swarmed
everywhere; Nchi ime~ miti the country abounds in trees. 3 fatten; become stout/corpulent. (tde) jalia,
(tden)jaliana; (tdk) jalika; (tds) jaza; (tdw) jawa.
jaa2 nm ma- [li-/ya-] 1 dump. 2 rubbish heap, dunghill, garbage heap, sweepings.
jaala* nm [i-/zi-] grace of God, talent, endowments. (Kar)
jaaza* nm [i-/zi-] fate, destiny. (Kar)
jabali1 nm ma- [li-/ya-] 1 rock, outcrop; cliff; crag; megalith. 2 rocky hill or mountain, precipice.
jabali2 nm [i-/zi-] raised line of needlework across the back in a calico gown.
jabara nm [i-/zi-] medicine for healing dislocations or broken bones.
Jabari1* nm [a-] 1 (Uislamu) God the Compeller. 2 Supreme Ruler. (Kar)
jabari2* nm ma- [a-/wa-] 1 brave, fearless person. 2 proud person. (Kar)
jadhibik.a* kt [sie] be excited.
(tde) jadhibikia; (tdk) jadhibikika; (tds)jadhibikisha. (Kar)
jadi* nm [i-/zi-] 1 tradition: Ngoma ya ~traditional dance. 2 origin, pedigree, lineage, genealogy,
ancestry: Tuna~ moja we have the same origin; Watu wa ~ moja people of the same ancenstry. (Kar)
jadidi kl strongly, firmly.
jadil.i* kt [ele] discuss, argue, debate; (bei) bargain; contest, dispute. (tde) jadilia,
(tden) jadiliana, (tdew) jadiliwa;
Jalali
(tdk) jadilika; (tds) jadilisha. (Kar)
jadilian.a* kt [sie] discuss with, negotiate with sb; argue together, dispute. (Kar)
jagi* nm ma- [li-/ya-] jug, pitcher, stoup. (Kng)
jagina nm ma- [a-/wa-] brave, fearless person.
jaha* nm [i-/zi-] 1 honour, glory, prosperity. 2 good fortune, good luck: Nyota ya ~ lucky star. (Kar)
jahabu1* nm ma- [li-/ya-] dockyard. (Kar)
jahab.u2* kt [ele] dock a vessel for repair. (tde)jahabia,
(tdew) jahabiwa; (tdk) jahabika; (tds)jahabisha. (Kar)
jahanamu* nm [i-/zi-] gehenna, underworld, hell. (Kar)
jahara* kl 1 openly, frankly, plainly.Amejadiliana nao ~ he discussed with them openly. 2 loudly: Sema
~ speak loudly. (Kar)
jahazi* nm ma- [li-/ya-] dhow; galleon; junk; sloop: ~ ongozi pilot boat. (Kar)
jahi nm [i-/zi-] North Pole.
jahili1* kv merciless, cruel, villainous. (Kar)
jahili2* nm ma- [a-/wa-] bandit; fool; ignorant. (Kar)
jahimu* nm [i-/zi-] gehenna, hell. (Kar)
jaivu* nm [i-/zi-] jive: African-American dance style. (Kng)
jaja nm [li-/ya-] perennial herb with small yellow, blue, mauve, or lilac flowers.
jaji* nm ma- [a-/wa-] judge. (Kng)
jakamoyo nm ma- [i-/zi-] dismay, trouble, confusion, perplexity; inquietude; premonition:Usinitie ~
wakati huu don't trouble/confuse me now.
jaketi* nm ma- [li-/ya-] jacket: ~ la kubanadoublet; ~ okozi life jacket. (Kng)
jalada* nm ma- [li-/ya-] 1 cover (of a book etc.). 2 file; bind; portfolio. (Kar).
jalala nm ma- [li-/ya-] dump.
Jalali* nm [a-] (Uislamu) God the sublime. 2 majesty : ~ mfalme his jal.i

majesty the king; Jalalati malkia


her majesty the queen. (Kar)
jal.i* kt [ele] 1 care, be concerned, pay/give heed to, take heed of. 2 respect, honour, regard with esteem.
(tde) jalia, (tden) jaliana, (tdw)jaliwa; (tdk) jalika;
(tds) jalisha. (Kar)
jali.a1* kt [ele] 1 grant, empower, enable. 2 be gracious (to) esp. of God's favour: Tutaonana Mungu
akitu~ we'll meet, God willing. (tde)jalilia; (tdk) jalika; (tdn) jaliana; (tds) jalisha; (tdw) jaliwa.
Jalia2* nm [a-/wa-] taz. Jalali. (Kar)
jalid.i1* kt [ele] bind (a book).
(tde) jalidia, (tden) jalidiana, (tdew) jalidiwa; (tdk) jalidika;
(tds) jalidisha. (Kar)
jalid.i2* kt [ele] whip, scourge.
(tde) jalidia, (tden) jalidiana, (tdew) jalidiwa; (tdk) jalidika;
(tds) jalidisha. (Kar)
jalidi3 nm [i-] 1 frost: Udongo ~ permafrost. 2 severe cold.
jaliko nm ma- [li-/ya-] 1 invitation, call, summons. 2 group of women who invite people to a wedding,
feast etc.
jalili kv eminent, sublime, glorious.
jaliz.a kt [ele] add more of sth to fill up. (tde)jalizia; (tdk) jalizika; (tdn) jalizana; (tds)jalizisha;
(tdw) jalizwa.
jaluba nm [li-/ya-] rice bed.
jamaa nm [a-/wa-] 1 relative. 2 colleague. 3 somebody, bloke, guy.
jamala nm [i-/zi-] 1 good manners, good behaviour. 2 courtesy, grace, kindness, goodness; benefaction. 3
boon; comfort.
jamali1* nm [a-/wa-] camel. (Kar)
jamali2 kv good, kind, gracious. (Kar).
jamanda nm ma- [li-/ya-] case; round basket with cover; hamper.
jamani! ki 1 hey! 2 My God! My goodness!
jamati nm ma- [i-/zi-] temple of the Ismailia.
jamb.a kt [sie] fart, break wind.
(tde) jambia, (tden) jambiana,
jamvi

(tdew) jambiwa; (tdk) jambika; (tds) jambisha.


jambakoti nm ma- [li-/ya-] tabard.
jambazi* nm ma- [a-/wa-] 1 armed robber, gunman, hoodlum; house-wrecker: ~ sugu hard core criminal.
2 cheat, charlatan, rogue, ruffian. (Kaj)
jambeni* nm ma- [li-/ya-] cross-cut saw (used by two men). (Kar)
jambia* nm ma- [li-/ya-] sword, poniard, scimitar. (Kar)
jambik.a kt [ele] tie cloth over a shoulder. (tde)jambikia;
(tdk) jambikika; (tdn) jambikana; (tds)jambikisha; (tdw) jambikwa.
jambo nm (mambo) [li-/ya-] 1 matter, business, circumstances; fait accompli: Mambo ya
serikaliGovernment business; ~ la lazima sine qua non;~ dogo/hafifu trifle; ~ la hatari venture. 2
difficult, trouble: Miji imejaa mambo towns/cities are full of troubles.
jamiikunde nm [i-/zi-] legume.
jambwe! ki pooh!
jamdani* nm [i-/zi-] white brocade. (Kar)
jamhuri* nm [i-/zi-] republic: ~ ya Muungano wa Tanzania the United Republic of Tanzania. (Kar)
jamia* nm [i-] assembly, crowd, mass of people. (Kar)
jamid.i1 kt [sie] stick, adhere to.
(tde) jamidia; (tdk) jamidika;
(tds) jamidisha.
jamidi2 kv hard, difficult.
jami.i1* kt [ele] have sexual intercourse, copulate, sleep with. (tde) jamiia, (tden)jamiiana,
(tdew) jamiiwa; (tdk) jamiika;
(tds) jamiisha.
jamii2* nm [i-/zi-] 1 community, society, body; the mass, the public. 2 brand; breed; groups, (biolojia)
phylum. kv ~a jamii social, socio:Elimu ~ sociology; ~ kamili ya kufikirikautopia. (Kar)
jamiian.a kt [sie] copulate.
jamu kv many, plenty.
jamvi* nm ma- [li-/ya-] 1 big floor mat made of straw. 2 concrete floor jana

of a building. 3 fine given in local courts. nh (1) ~ la wageni


prostitute who entertains guests and visitors; (2)Kunja ~ wind up business/activity; (3) Lipa ~pay costs of
running a case.
jana1 nm [i-/zi-] yesterday: Mwaka ~ last year;Mwezi ~ last month.
jana2 nm ma- [li-/ya-] grub (larva) of a bee.
janaa* nm [i-/zi-] shame, disgrace, dishonour. (Kar)
janaba* nm defilement by coition or discharge of semen. (Kar)
janabi nm honourable: ~ Mwinyi HatibuHonourable Mwinyi Hatibu.
jando nm ma- [li-/ya-] 1 circumcision rites. 2 group of young men attending circumcision rites.
janga nm ma- [li-/ya-] calamity.
jangili* nm ma- [a-/wa-] poacher, rogue. (Kgu)
janguo nm ma- [li-/ya-] 1 coconut harvesting season. 2 coconut picking/harvesting. 3 wage salary.
(nh) Leo ~ it is pay day today.
jangwa nm ma- [li-/ya-] 1 desert. 2 wilderness, waste, barren ground.
jani nm ma- [li-/ya-] 1 leaf; leaflet. 2 blade of grass; (mnazi) palm.
janibu nm [i-/zi-] side.
jaribu* nm [i-/zi-] 1 locality, neighbourhood. 2 place, side, flank, parts. (Kar)
janja kv canny; knowing; crafty; long-headed; oily; sly.
janjaruk.a kt [sie] become clever/shrewd. (tde)janjarukia; (tdk) janjarukika;
(tds) janjarukisha.
janna nm disembodied spirit.
Januari* nm [i-] January. (Kng)
japo ku even if, although.
jaramandia nm [i-/zi-]bag for keeping arms.
jarari1* nm [i-/zi-] halyard. (Kar)
jarari2* nm [i-/zi-] drawer. (Kar)
jari nm [i-/zi-] force, strength, power.
jaribio* nm ma- [li-/ya-] 1 test, quiz. 2 experiment. 3 attempt; trial. 4 temptation, essay.
jazba

jaribosi* nm [i-/zi-] foil, gold-foil/gold-leaf. (Kar)


jarib.u* kt [ele] endeavour, attempt,
experiment, seek, test. (tde) jaribia, (tden)jaribiana, (tdew) jaribiwa; (tdk) jaribika; (tds)jaribisha.
(Kar)
jarida nm ma- [li-/ya-] journal, periodical.
jarife* nm ma- [li-/ya-] drag-net, seine. (Kar)
jasadi* nm [i-/zi-] body; trunk (without the head).
jasho* nm [i-] 1 sweat; lather. 2 effort, hard labour: Hilo ni ~ lako that is your own effort/earning. (Kar)
jasi1* nm [i-/zi-] gypsum, French-chalk. (Kar)
jasi2* nm [i-/zi-] round silver plated earing. (Kar)
jasir.i1* kt [sie] be bold, dare, risk. (tde) jasiria; (tdk) jasirika;
(tds) jasirisha. (Kar)
jasiri2* kv brave, venturesome, audacious, bold, dauntless: Mtu ~ bold brave/ venturesome/ audacious
person.
jasirish.a kt [ele] venture.
(tde) jasirishia; (tdk) jasirishika; (tdn)jasirishana; (tdw) jasirishwa.
jasis.i kt [ele] 1 explore carefully. 2 spy upon. (tde) jasisia, (tden) jasisiana, (tdew) jasisiwa;
(tdk) jasisika; (tds) jasisisha.
jasusi nm ma- [a-/wa-] spy.
jawabu nm ma- [li-/ya-] answer, reply.
jaz.a kt [ele] 1 make full, fill; congest, cram, overfill; overload; pile; (wivu n.k.) be eaten up with
(jealousy etc): ~ maji swamp; ~ watupopulate. 2 reward, make a present to, grant a favour to, give
maintenance (to). (tde) jazia;
(tdk) jazika; (tdn) jazana;
(tdw) jazwa. (Kar)
jazan.a kt [sie] 1 be plenty. 2 be crowded, be crammed.
jazanda nm [i-/zi-] image, impression.
jazba nm [i-/zi-] emotion.
jazi
jazi* nm [i-] jazz. (Kng)
jazila nm [i-/zi-] measure of weight especially of cereals of about 350-
360 bs.
jazo nm ma- [li-/ya-] increase, addition.
jazna* nm [i-/zi-] 1 present, reward, gift. 2 present given by a bridegroom to his virgin bride. (Kar)
je! ki interrogative particle: Je vipi? How is it?Imekuwaje? what happened.
jebu* nm ma- [li-/ya-] pendant. (Khi)
jedhamu* nm [i-/zi-] leprosy. (Kar)
jedwali nm ma- [li-/ya-] 1 table; schedule. 2 multiplication table; periodic table.
jefule* nm [i-/zi-] 1 brutal behaviour, roughness, tyranny. 2 lack of peacefulness/orderliness. (Kar)
jekejeke nm [i-/zi-] 1 sweating. 2 sweat. 3 trouble, annoyance, bother, distrubance.
jeki* nm [i-/zi-] jack. (Kng)
jela nm [i-/zi-] prison, pernitentiary, jail. (Kng)
jelatini* nm [i-/zi-] gelatin. (Kng)
jelebi nm [i-/zi-] pastry/bun dipped in sugar.
jelezi* nm [i-/zi-] nausea, sick feeling. (Kar)
jeli* nm [i-/zi-] jelly; blancmange. (Kng)
jemadari* nm ma- [a-/wa-] marshal: ~ mkuufield marshal. (Khi, Ksp)
jembe nm ma- [li-/ya-] hoe.
jembetezo nm ma- [li-/ya-] mattock.
jemu* nm [i-/zi-] jam; preserve. (Kng)
jenasi* nm [i-/zi-] genus. (Kng)
jenerali* nm ma- [a-/wa-] general, chief commanding officer in the army. (Kng)
jenereta* nm [i-/zi-] generator. (Kng)
jeneza nm ma- [li-/ya-] 1 bier. 2 coffin.
jeng.a kt [ele] 1 build, construct; make. 2 develop: ~ taifa build/develop a nation; ~ hojamake one's point.
3 groom sb, elevate sb. (tde)jengea;
jiamin.i

(tdk) jengeka; (tdn) jengana;


(tds) jengesha; (tdw) jengwa.
jengek.a kt [sie] be built very well and attractively.
jengele nm ma- [li-/ya-] 1 small intestine. 2 penis.
jengo nm ma- [li-/ya-] building, construction: ~ la ukumbusho monument; ~ la duara rotunda.
jengu.a kt [ele] demolish, pull down a building, take a building to pieces. (tde) jengulia,
(tdew) jenguliwa; (tdk) jenguka; (tdn)jenguana; (tds) jengusha.
jeraha nm ma- [li-/ya-] 1 wound, sore, ulcer; gash; lesion. 2 effect.
jerontolojia* nm [i-/zi-] gerontology. (Kng)
jeruh.i kt [ele] afflict a wound, injure. (tde)jeruhia,
(tden) jeruhiana, (tdew) jeruhiwa;
(tdk) jeruhika; (tds) jeruhisha.
jeshi nm ma- [li-/ya-] 1 army, force, troop; paratroops: ~ la ulinzi defence force/army; ~ la Polisi police
force. 2 great company; assemblage:~ la wokovu salvation army.
jeta1 nm [a-/wa-] 1 sea snail/slug found in rocks. 2 lazy person who asks other people to get things for
him/her even things which are quite near by.
jet.a2 kt [sie] 1 expect to receive sth from sb who is able to help. 2 boast, show off. (tde)jetea;
(tdk) jeteka; (tds) jetesha.
jeti1* nm [i-/zi-] (eropleni) jet. (Kng)
jeti2 nm ma- [li-/ya-] jet, black ornamental stone.
jeuri nm [i-/zi-] rudeness. kv rude, insolent; strong-minded; saucy.
jezi* nm [i-/zi-] (michezo) jersey. (Kng)
jerikeni* nm ma- [li-/ya-] jerrycan. (Kng)
ji.a kt [ele] 1 come (to) with a special purpose. 2 come (for). (tde) jilia; (tdk) jika; (tdn) jiana; (tdw) jiwa.
jiachi.a kt [sie] forget oneself, be given over to sth.
jiamin.i kt [sie] have confidence in jiaminish.a
oneself, feel/find one's feet.
(tde) jiaminia; (tds) jiaminisha.
jiaminish.a kt [sie] be bold, dare, risk. (tde)jiaminishia.
jiamuli.a kt [ele] decide oneself, take the liberty of doing sth.
jianda.a kt [sie] prepare oneself, get ready, lay oneself out (to do sth). (tde) jiandalia.
jiandikish.a kt [ele] enrol, register oneself; (hotelini) check in. (tde) jiandikishia.
jibaidish.a kt [sie] stay aloof, disassociate, seclude oneself.
(tde) jibaidishia.
jibanz.a kt [sie] 1 squeeze oneself up in a small space. 2 hide oneself, lurk, take refuge. (tde)jibanzia.
jibar.i kt [sie] isolate oneself, stay aloof. (tde)jibaria.
jibini* [i-/zi-] nm cheese. (Kar)
jibodo.a kt [ele] boast, brag, show off. (tde)jibodolea;
(tds) jibodosha.
jib.u1* kt [ele] answer, respond, reply, react to: ~ vikali retort. (tdk) jibia, (tden) jibiana,
(tdew) jibiwa; (tdk) jibika;
(tds) jibisha. (Kar)
jibu2 nm ma- [li-/ya-] answer, response, reply.
jicheke.a kt [sie] titter.
jicho nm ma- [li-/ya-] 1 eye, optic: ~ la husudaleer. 2 ornament on prow of a vessel. 3 flower
bud: (nh) (1) sina ~ la kumtazamia I feel ashamed to look at him/her; (2) Yu macho he/she is awake;
(3) Finya ~ wink; (4) Kaa macho stay awake, take care; (5) Yangu macho I will not comment.
jichungu.a kt [sie] introspect.
(tde) jichungulia.
jida.i [sie] 1 boast, show off. 2 pretend. (tde)jidaia.
jidangany.a kt [sie] deceive oneself. (tde)jidanganyia.
jidhalilish.a kt [ele] eat humble pie, lower oneself, bow and scrape. (tde) jidhalilishia.
jidhamin.i kt [ele] pledge oneself.
jihadhar.i

(tde) jidhaminia.
jidhihirish.a kt [ele] manifest oneself. (tde)jidhihirishia.
jidhil.i kt [sie] grovel. (tde) jidhilia.
jidukiz.a kt [sie] intrude (into other
people's affairs), obtrude upon. (tde) jidukizia.
jielez.a kt [sie] elaborate; talk about oneself. (tde) jielezea.
jiendelez.a kt [sie] better oneself, affect; feign; sham, pose as.
(tde) jiendelezea.
jifany.a kt [sie] pretend, act up: ~ mgonjwapretend to be sick; ~ kutoona condone. (tde)jifanyia;
(tds) jifanyisha.
jifaragu.a kt [sie] 1 pretend to be knowledgeable. 2 boast, act up. (tde)jifaragulia;
(tds) jifaragulisha.
jifarij.i kt [sie] take comfort.
(tde) jifarijia.
jifich.a kt [sie] hide, lurk.
(tde) jifichia.
jifikiri.a kt [ele] introspect.
jifu nm [i-/zi-] 1 dead body, carcas. 2 unstable thing. jifung.a kt [sie] conceive. (nh) jifunga
kibwebwe work hard; get to work; pull up ones’ socks.
jifungu.a kt [ele] (kwa binadamu tu) give birth, bear. (tde) jifungulia.
jifunz.a kt [ele] learn, study.
(tde) jifunzia.
jifurahish.a kt [sie] have fun, indulge oneself, let oneself go, have a good time. (tde) jifurahishia.
jifutu.a kt [sie] boast, brag.
(tde) jifutulia; (tds) jifutusha.
jify.a nm ma- [li-/ya-] hearth stone, firebrick.
jigamb.a kt [sie] boast, brag; rant. (tde)jigambia.
jigeuz.a kt [ele] sham. (tde) jigeuzia.
jigija nm [i-/zi-] black thing, pitch-black substance.
jiha nm [i-/zi-] one side of a thing.
jihadhar.i kt [sie] be cautions, take care, keep clear of sth.
(tde) jihadharia;
(tds) jihadharisha.
jihadi

jihadi nm [i-/zi-] jihad; holy war. jiham.i kt [sie] protect oneself, defend oneself. (tde) jihamia;
(tds) jihamisha.
jihim.u kt [ele] get up very early, rise with the sun. (tde) jihimia;
(tds) jihimisha.
jihin.i kt [ele] abstain; refuse oneself. (tde)jihinia; (tds) jihinisha.
jihusish.a kt [sie] relate with; be connected to; be involved with, have a finger in the pie.
(tde) jihusishia.
jiingiz.a kt [sie] indulge in; obtrude upon: ~ bila kujua let oneself in for.
jiji nm ma- [li-/ya-] city: ~ la Dar es SalaamDar es Salaam City.
jik.a kt [sie] push (as a woman does at childbirth). (tde) jikia;
(tdk) jikika; (tds) jikisha.
jikaz.a kt [sie] persevere. (nh) ~ kisabunipersevere despite major odds; grin and bear it; take a grip on
oneself. (tde) jikazia.
jike1 nm ma- [li-/ya-] 1 female animal: Ng’ombe ~ cow; Simba ~ lioness. 2 coward.
jike2 nm ma- [li-/ya-] (karata) seven (having a value of ten points in a game where one needs sixty one
points or more to win).
jikedume nm ma- [a-/wa-] hoyden.
jiketu.a kt [sie] pretend.
(tde) jiketulia.
jikim.u kt [sie] self-support.
(tde) jikimia.
jiking.a kt [sie] fend.(tde) jikingia; (tds)jikingisha.
jikit.a kt [sie] 1 boast. 2 erect oneself firmly, hold firmly. (tde) jikitia.
jiko nm ma- [li-/ya-] 1 kitchen, (melini) caboose. 2 stove, cooker: ~ la umeme electric cooker.(nh) pata
~ get a wife.
jikokot.a kt [ele] crawl, plod; trudge. (tde)jikokotea; (tds) jikokotesha.
jikomb.a kt [ele] ingratiate oneself.
jikombo.a kt [ele] liberate oneself. (tde)jikombolea.
jikongoj.a kt [ele] dodder; jog
jino

along/on, traipse. (tde) jikongojea.


jikosh.a kt [sie] evade blame.
(tde) jikoshea.
jikusur.u kt [ele] deny oneself pleasures so as to accomplish sth; collect oneself, try hard.
(tde) jikusuria; (tds) jikusurisha.
jikwa.a kt [ele] stumble.
jilaz.a kt [sie] couch. (tde) jilazia.
jilind.a kt [sie] fend for oneself.
(tde) jilindia; (tds) jilindisha.
jilis.i kt [sie] sit. (tde) jilisia;
(tds) jilisisha.
jimamas.a kt [ele] pretend not to understand. (tde) jimamasia;
(tds) jimamasisha.
jimbi1 nm ma- [a-/wa-] cock, rooster.
jimbi2 nm ma- [li-/ya-] 1 taro plant/tuber. 2 bracken.
jimbo1 nm ma- [li-/ya-] 1 province; tract. 2 constituency. 3 (la askofu) diocese.
jimbo2 nm ma- [li-/ya-] medicinal bath given to babies to keep them healthy.
jimbu nm ma- [li-/ya-] rainwater trench.
jina nm ma- [li-/ya-] 1 name: ~ la kupanganickname; ~ la ukoo surname. 2 (sarufi) noun.
jinadhifish.a kt [sie] preen.
(tde) jinadhifishia.
jinai* nm crime: Kesi ya ~ criminal case. (Kar)
jinak.i kt [sie] 1 vaunt, talk big. 2 free oneself of error. (tdk) jinakia; (tds) jinakisha.
jinakolojia* nm [i-] gynaecology. (Kng)
jinamizi nm ma- [li-/ya-] nightmare, incubus; monster.
jinasibish.a kt [sie] relate oneself with sth/sb. (tde) jinasibishia.
jinat.a kt [sie] be conceited, swank. (tde)jinatia; (tds) jinatisha.
jini* nm [i-] gin. (Kng)
jini* nm ma- [a-/wa-] 1 genie, sprit; demon; Belial. 2 wicked person. (Kar)
jino nm (meno) [li-/ya-] tooth: ~ la
jinsi

kamba strand; ~ la bandia false-tooth.


jinsi nm [i-/zi-] 1 type, sort; manner; process. 2 sex. kv such as. (Kar)
jinsia* nm [i-/zi-] 1 sex, gender: ~ ya kiumemasculine gender. 2 ethnicity.
jinyim.a kt [ele] abstain, mortify the
flesh.
jinusurish.a kt [ele] save one's hide. (tde)jinusurishia.
jinyong.a kt [ele] hang oneself; take one's own life: ~nyonga squirm. (tde) jinyongea; (tds)jinyongesha.
jinyosh.a kt [sie] stretch oneself; lie. (tde)jinyoshea.
jio nm [i-/zi-] evening: Cha~ supper.
jiofizikia* nm [i-/zi-] geophysics. (Kng)
jiografia* nm [i-/zi-] geography. (Kng)
jiolojia* nm [i-/zi-] geology. (Kng)
jiometri* nm [i-/zi-] geometry. (Kng)
jion.a kt [sie] be conceited, boast. (tde) jionea; (tds) jionesha.
jiondo.a kt [ele] secede.
(tde) jiondolea; (tds) jiondosha.
jioni nm [i-/zi-] evening.
jionyesh.a kt [sie] manifest oneself, reveal oneself. (tde) jionyeshea.
jipendekez.a kt [ele] ingratiate oneself, court, flatter, indulge oneself in/with sth.
(tde) jipendekezea;
(tds) jipendekezesha.
jipim.a kt [ele] introspect.
(tde) jipimia; (tds) jipimisha.
jipindu.a kt [sie] summersault.
(tde) jipindulia; (tds) jipindusha.
jipongez.a kt [sie] plume oneself (on sth). (tde)jipongezea.
jipu1 nm ma- [li-/ya-] boil, abscess.
jipu* nm [li-/ya-] jeep: heavy duty truck. (Kng)
jira* nm [i-/zi-] cumin seed.
jirafu nm ma- [li-/ya-] refrigerator.
jiramb.a kt [ele] ~ kwa uchu lick one's lips.
jirani1* nm ma- [a-/wa-] neighbour. ujirani nm.(Kar)
jirani2* kl (in the) neighbourhood.
jitokez.a

(Kar)
jir.i* kt [sie] take place; take effect, happen. (tde) jiria; (tdk) jirika; (tds) jirisha. (Kar)
jiriwa nm [i-/zi-] 1 vice, clamp. 2 trap.
jirud.i kt [sie] mortify the flesh.
(tde) jirudia; (tds) jirudisha.
jis.a kt [sie] talk esp. at night. 2 talk
esp. after sleeping time. 3 confabulate. (tde) jisia; (tdk) jisika; (tds) jisisha.
jisaidi.a kt [sie] l attend to a call of nature. 2 do sth good for oneself.
jisalimish.a kt [ele] submit to sb/sth, surrender. (tde) jisalimishia.
jishughulish.a kt [sie] engross, be engaged in, intermeddle.
(tde) jifaragushia.
jisiki.a kt [ele] be in the mood.
jisimu nm ma- [li-/ya-] shape; feature.
jishush.a kt [sie] stoop.
(tde) jishushia.
jisingizi.a kt [ele] affect, make believe, pretend; sham.
jisu nm ma- [li-/ya-] knife for tapping palm trees.
jitahid.i* kt [sie] perform diligently, make an effort, endeavour, seek strain. (Kar)
jitanib.u* kt [sie] isolate oneself, resign from, shun. (tde) jitanibia; (tdk) jitanibika; (tds)jitanibisha.
(Kar)
jitap.a kt [sie] boast, brag.
(tde) jitapia.
jiteng.a kt [sie] secede from, seclude (from); stand aloof. (tde) jitengea; (tds) jitengesha
jiti.a kt [ele] affect: ~ hamnazo affect ignorance; intermeddle, interpose.
jitihada nm [i-/zi-] diligence, effort. kv sedulous. (Kar)
jitimai nm [i-/zi-] grief, sorrow, affliction. (Kar)
jito.a kt [ele] concede; retire; withdraw, yield. (tde) jitolea;
(tds) jitoza.
jitokez.a kt [sie] develop; emerge;
jitu
come to the front; spring up.
(tde jitokezea; (tds) jitokezesha.
jitu nm ma- [li-/ya-] big and strong person, giant (of a person).
jitukus.a kt [sie] move one’s body. () jitukusia; (tds) jitukusisha.
jitwali.a kt [ele] appropriate; arrogate, usurp.
jitwaz.a kt [sie] be conceited, swank, boast. (tde) jitwazia;
(tds) jitwazisha.
jitwez.a kt [sie] stoop. (tde) jitwezea; (tds)jitwezesha.
jiu.a kt [ele] commit suicide; make away with oneself, take one's own life. (tde) jiulia, (tdes)jiulisha.
jiung.a kt [ele] ~ na join.
(tde) jiungia; (tde) jiungisha.
jiuzul.u kt [sie] resign, lay down office, (jeshini) send in one's papers. (tde) jiuzulia;
(tds) jiuzulisha.
jivii nm [i-/zi-] gentian-violet.
jivu nm ma- [li-/ya-] ash.
jivujivu kv grey.
jivun.a kt [sie] be proud, glorify oneself. (tde)jivunia;
(tds) jivunisha.
jivuni.a kt [ele] be proud of.
jivut.a kt [sie] traipse. (tde) jivutia; (tds)jivutisha.
jiwe nm mawe [li-/ya-] 1 stone, holystone:Nyumba ya mawe stone house; ~ la thamanijewel; ~ la pembe
mraba ashlar; ~ gumu la kupasuka schist. 2 weight of a balance. 3 battery, cell: ~ la tochi torch cell.
jizatit.i kt [sie] be ready for sth. (tde) jizatitia; (tds) jizatitisha.
jizia* nm [i-/zi-] tax paid by non Muslims in a muslim country. (Kar)
jizoez.a kt [ele] acquaint oneself. (tde) jizoezea; (tds) jizoezesha.
jodari nm [a-/wa-] fish of the shark family.
jodipa* nm [i-/zi-] jodhpurs. (Kng)
joga nm [a-/wa-] (kwa watoto) chicken, coward.
jogoo nm ma [a-/wa-] 1 cock, rooster; capon. 2 hero (ms) ~ la kwanza around 2 a.m; ~ la pili
jubur.u

around 4 a.m.
johari nm [i-/zi-] jewel.
joho nm ma- [li-/ya-] robe esp. decorated, mantle; (wanawake) pelisse: ~ lenye mkandaulster.
joko nm ma- [li-/ya-] furnace; kiln.
jokofu nm ma [li-/ya-] refrigerator.
jometri* nm [i-/zi-] geometry. (Kng)
jonge.a kt [sie] move towards; budge; come forward; near. (tde) jongelea; (tdk) jongeka; (tds) jongeza.
jongele.a kt [ele] move near sth; approach.
jongo nm ma- [li-/ya-] rheumatism.
jongomeo nm [i-/zi-] next world.
jongonene nm type of decorative stitch.
jongoo nm ma- [a-/wa-] millipede, centipede. (ms) ~ hapandi mtungi impotent man.
jopo nm ma- [li-/ya-] panel
(of people).
jora* nm ma- [li-/ya-] roll of cloth of about 27 metres. (Kih)
jore1nm [a-/wa-] broad billed roller.
jore2nm [i-/zi-]card game.
joshi1 nm [i-/zi-]windward movement of a vessel.
joshi2 kl fast: Enda ~ go fast.
josho nm ma- [li-/ya-] dipping trough.
joto nm [li-] 1 heat. 2 temperature.
jouli* nm [i-/zi-] (umeme) joule. (Kng)
joya nm soft nut of coconut. (ms) kama ~ smooth and soft.
joyo nm [i-/zi-] pith: soft centre of a thing.
jozi nm [i-/zi-] 1 pair. 2 set of playing cards.
ju.a1 kt [ele] know. (tde) julia,
(tdes) julisha, (tdew) juliwa;
(tdn) juana; (tds) juza/juvya.
jua2 nm [li-] sun.
juakali nm [i-] informal sector (of economy).
juba1* nm ma- [li-/ya-] jellaba: undecorated robe. (Kar)
juba2 nm[i-/zi-] chisel; drove. (Kar)
jubilei* nm [i-/zi-] jubilee. (Kng)
jubuni kv celebratory; jovial.
jubur.u* kt [ele] force, compel.
judo

(tde) juburia, (tdew) juburiwa; (tdk) juburika; (tdn) juburana, (tds) juburisha. (Kar)
judo* nm [i-] judo. (Kja)
jugwe nm [i-] tug of war.
juha nm ma- [a-/wa-] fool, imbecile; simpleton, idiot.
juisi* nm [i-/zi-] juice: ~ ya ndimu lime juice. (Kng)
juhudi* nm [i-/zi-] effort, exertion, ardour, zeal. (Kar)
juju nm ma- [li-/ya-] juju.
jukumu* nm ma- [li-/ya-] 1 risk. 2 responsibility. (Khi)
jukwaa nm ma- [li-/ya-] stage; scaffold; catafalque, float, platform; podium, rostrum, stand; tribune.
Julai* nm [i-/zi-] July. (Kng)
julfa nm ma- [li-/ya-] chignon.
julikan.a kt [sie] be famous, emerge, be in the fore-front, be in the limelight, come into prominence.
(tde) julikania.
julish.a kt [ele] acquaint, inform;
introduce; convey. (tde) julishia; (tdn)julishana; (tdw) julishwa.
juludi nm [i-/zi-] skin.
juma nm ma- [li-/ya-] week.
Jumamosi nm [i-/zi-] Saturday.
Jumanne nm [i-/zi-] Tuesday.
Jumapili nm [i-/zi-] Sunday.
Jumatano nm [i-/zi-] Wednesday.
jumba nm ma- [li-/ya-] large house; mansion; palace; ~ la makumbusho museum; ~ la
maonyesho/michezo theatre; ~ la RaisPresidential Palace, State House.
jumbe nm ma- [a-/wa-] headman.
jumbereru* nm [a-/wa-] type of Bombay duck. (Khi)
jumbo nm ma- [li-/ya-] shape (of a person).
jumla nm [i-/zi-] 1 total, sum, summation; lump. 2 wholesale.
jumlish.a kt [ele] add, total, sum up; count (up); cover. (tde) jumlishia; (tdk) jumlishika;
(tdn)jumlishana; (tdw) jumlishwa.
jumu1 nm ma- [li-/ya-] big straw basket.
juz.u

jumu2 nm ma- [li-/ya-] big knife.


jumuia pia jumuiya nm [i-/zi-] community, confraternity, bloc, association, union: ~ ya Madola the
Commonwealth; ~ ya Uchumi ya Ulaya European Economic Community; ~ ya watawa convent.
jumuik.a kt [sie] congregate.
(tde) jumuikia.
jumuish.a kt [ele] form a conglomerate, collectivize, lump together; reckon up. (tde)
jumuishia; (tdk) jumuishika;
(tdn) jumuishana;
(tdw) jumuishwa.
jumuiya nm [i-/zi-] see jumuia.
junaa nm [i-/zi-] shame; scandal.
Juni* nm [i-/zi-] June. (Kng)
junju nm ma- [li-/ya-] hair tuft.
jupita1* nm [i-] jupiter. (Kng)
jupita2* nm [a-] Jupiter: chief Roman God. (Kng)
jura nm ma- [a-/wa-] simpleton, idiot, fool.
jurawa nm [a-/wa-] grey-headed sparrow.
jusur.u kt [sie] dare, venture; risk. (tde) jusuria; (tdk) jusurika;
(tds) jusurisha.
jut.a kt [ele] regret. (tde) jutia, (tden) jutiana, (tdew) jutiwa;
(tdk) jutika; (tds) jutisha.
juti.a kt [ele] rue, regret: Nina~ siku ya ... I ruoe the day when ...
juto nm ma- [li-/ya-] regret, remorse.
juu kl on, over, supra; above: Kishada kimekwenda ~ the kite has gone up; Kaa ~ ya kiti sit on a chair.
(ms) ~ ya hayo moreover, on top of that; ~ yako up to you: ~ yake up to her/him. kv -a ~
superficial: Jeraha la ~ superficial wound.
juvi kv supercilious.
juvy.a kt [ele] inform; acquaint.
juya nm ma- [li-/ya-] seine; drag-net.
juzi1 nm [i-/zi-] 1 day before yesterday. 2 few days before, recent.
juzi2 kv learned, versed in.
juz.u kt [sie] be obligatory, suit.
(tde) juzia; (tdk) juzika;
juzuu

(tds) juzisha.
juzuu nm ma- [li-/ya-] 1 chapter of Quran. 2 volume, tome.

ka! ki gosh! gracious!


kaa1 nm ma- [li-/ya-] 1 charcoal: Ma~ ya mawe coal. 2 ember: Ma~ ya moto live embers.
kaa2 nm [a-/wa-] crab; (unajimu) Cancer.
ka.a3 kt [sie/ele] 1 sit : ~ chini sit down. 2 stay, reside at, inhabit: Ana~ kijijini he stays in the village. 3
endure, last: Desturi hizi zime~ sanathese traditions have endured for a long time. 4 fit, suit: Gauni limem
~ vizuri the dress fits her well. (ms) ~ kimya! keep quiet! (tde) kalia, (tdek)kalika,
(tden) kaliana, (tdes) kalisha, (tdew)kaliwa. makazi nm. mkazi (nm). ukazi nm.
kaaba* nm [i-] Kaabah. (Kar)
kaakaa nm ma- [li-/ya-] palate: ~ laini soft palate; ~ gumu hard palate.
kaang.a kt [ele] fry. (tde) kaangia, (tden)kaangiana, (tdew) kaangiwa; (tdk) kaangika; (tds) kaangisha;
(tdw) kaangwa. kikaangonm. ukaango nm.
kab.a1 kt [ele] 1 choke, strangle, throttle, garrotte: ~ roho strangle someone, seize by the throat. 2 pin sb.
down: alim~ mpaka akalipa madeni yote he pinned him down until he paid all his debts. (nh) Hana ~ ya
ulimi he/she can't keep a secret. (tde) kabia; (tdk) kabika; (tdn)kabana; (tds) kabisha; (tdw) kabwa.
kaba2* nm [i-] lining sown on the neck or shoulders of a robe. (Kar)
kababu* nm [i-/zi-] meat ball, shish kebab, croquette. (Khi)
kabaila* nm ma- [a-/wa-] 1 nobleman/noblewoman. 2 feudalist, landowner .3 (zamani)
overlord. ukabaila nm. (Kar)
kabambe kv mammoth, great: Mradi ~mammoth project.
kabari* nm [i-/zi-] wedge. (nh) Piga/tia ~ seize by the throat. (Kar)
kabati* nm ma- [li-/ya-] cupboard. (Kng)
kabibu* kv narrow and straight. (Kar)
kabichi* nm [i-/zi-] cabbage. (Kng)
kabidhi1* kt [ele] entrust to, hand over:
~ mali entrust wealth to. ~ wasii nm. (tde)kabidhia, (tden)kabidhiana, (tdew)kabidhiwa;
(tdk) kabidhika; (tds) kabidhisha. (Kar)
kabidhi2* kv 1. frugal; economical. 2 miserly. (Kar)
kabidhi wasii nm [a-/wa-] executor, trustee of inheritance.
kabila* nm ma- [li-/ya-] 1 tribe, ethnic group. 2 people/things of the same origin.
kabil.i1* kt [ele] 1 face sb/sth, be directed towards. 2 confront, accost, oppose, defy: ~ maadui confront
enemies. (tde) kabilia, (tden)kabiliana, (tdew) kabiliwa; (tds) kabilisha.mkabala nm. (Kar)
kabili2 nm [a-/wa-] clarinettist. (Kar)
kabili3* nm [a-/wa-] brave/straight forward person. kv brave, straight forward. (Kar)
kabilish.a* kt [ele] present before sb, send to, dispatch: ~ barua dispatch a letter; ~ moyoresolve, set the
heart on sb/sth. (tde) kabilishia; (tdk) kabilishika; (tdw) kabilishwa. (Kar)
kabiri kv great, exalted.
kabisa* kl 1 by all means, with no doubt. 2 utterly, quite, wholly, exactly. 3 not a bit, never, at all! Sitaki
~ I don’t like this at all. kv extreme:kushoto ~ to the extreme left.
kabla ya ku 1 before: ~ ya kuondoka before leaving. 2 previously, antecedently: ~ya hapopreviously,
antecedently .
kabobo nm [i-] spring tide. (ms) Na ~ huundaaeven the rich get poor.
kabohidrati* nm [i-/zi-] carbohydrate. (Kng)
kaboni dioksidi* nm [i-/zi-] carbon dioxide. (Kng)
kaboni* nm [i-/zi-] carbon. (Kng)
kabrasha* nm ma- [li-/ya-] meeting documents; pamphlet. (Kng)
kabuli2* nm [i-] pilaf of dry shark, dry king fish or dry dugong. (Khi)
kabumbu nm [i-] football, soccer.
kabureta* nm [i-/zi-] carburettor. (Kng)
kaburi* nm ma- [li-/ya-] grave; tomb; sepulchre:~ kubwa mausoleum. (nh)
kaburu
chungulia ~ be very near death.
makaburini nm. (Kar)
kaburu nm ma- [a-/wa-] Boer.
kabwela nm ma- [a-/wa-] 1 common man. 2 proletariat.
kabwiri nm [a-/wa-] type of herring.
kach.a1 kt [sie] 1 be adamant. 2 abscond, evade: Mtoto ame ~ kwenda shule the child absconded from
school. 3 condense, coagulates, thicken: Samli hii ikipikiwa chakula hu~ when this fat is used in cooking
food it coagulates. 3 be numb: Mkono wangu ume~ my arm is numb.
(tde) kachia.; (tdk)kachika; (tdn) kachana;(tds) kachisha; (tdw) kachwa.
kacha!2 ki word expressing the sound of sth light falling down.
kachara nm [i-/zi-] rubbish, thrown away items.kv 1 old, valueless, broken: Kanunua gari ~ he bought an
old car. 2 lean: Nyama ~ lean meat.
kachero nm ma- [a-/wa-] 1 spy, detective. 2 plain clothes / undercover police.
kachira nm [i-/zi-] bamboo basket.
kachiri1 nm [i-] children's game of skipping to and fro.
kachiri2 nm [i-] mashed rice mixed with lentils.
kachu nm [i-/zi-] cachou.
kachumbari* nm [i-/zi-] chutney: ~ ya kabichicole, slaw. (Khi)
kada1* nm ma- [a-/wa-] cadre. (Kng)
kada2 nm [i-/zi-] category: Viongozi wa ~ mbalimbali leaders of different categories.
kadiri1 nm [i-] modicum.
Kadiri nm [i-] God the Almighty.
kadeti* nm [a-/wa-] cadet. (Kng)
kadha1 nm [i-/zi-] particular/certain number.
kadha2 nm [i-/zi-] additional prayer made in a fast day after basic prayers; routine timetable.
kadhaa1 nm [i-/zi-] need, requirement.
kadhaa2 kv several: Walihudhuria watu ~several people attended.
kadhalika* ku similarly, likewise, in like manner:na ~ (n.k.) et cetera (etc).
kadhi* nm ma- [a-/wa-] Islamic judge,
kafara
cadi, emir. (Kar).
kadhia* nm [i-/zi-] affairs, incident, event, happening; misfortune. (Kar)
kadhibish.a* kt [ele] refute, deny,
prove false. (tde) kadhibishia; (tdk)kadhibishika; (tdn) kadhibishana; (tdw)kadhibishwa. (Kar)
kadhib.u* kt [ele] lie, deceive, cheat. (tde)kadhibia, (tden) kadhibiana, (tdew)kadhibiwa;
(tdk) kadhibika. (Kar)
kadhongo nm [i-/zi-] bride.
kadi1* nm [i-/zi-] card: ~ ya posta post card; ~ ya uanachama membership card. (Kng)
kadi2 nm [i-/zi-] caddy.
kadibodi* nm [i-/zi-] cardboard. (Kng)
kadimish.a* kt [ele] send in advance, forward, precede. (tde) kadimishia; (tdk) kadimishika;
(tdn) kadimishana; (tdw) kadimishwa. (Kar)
kadimu kv of long ago, of long time.
kadinali *nm ma- [a-/wa-] cardinal.(Kng)
kadir.i1 kt [ele/sie] form an idea/thought, consider, weigh. (tde) kadiria, (tden) kadiriana,
(tdew) kadiriwa; (tdk) kadirika; (tds)kadirisha.
kadiri2* nm [i-] 1 estimated amount. 2 average, moderate, reasonable amount. kl moderately. kuas much
as, about; moderately, on the average.kv average. kadirifu kv. ukadirifu nm . (Kar)
kadiri.a* kt [ele] estimate; assess, measure: ~ gharama estimate the expenses. (tdk) kadirika;
(tdn) kadiriana; (tds) kadirisha; (tdw)kadiriwa. kadirio nm .(Kar)
kadirifu* kv 1 careful. 2 thoughtful, considerate. 3 moderate, temperate; average. (Kar)
kaditama nm [i-] final, limit, end.
kafala nm [i-/zi-] surety, guarantee; bail.
kafani nm [i-/zi-] shroud, burial cloth.
kafara* nm [i-/zi-] sacrifice; offering: (Ugiriki ya zamani) hecatomb: Toa ~ make an offering,
sacrifice: Chinja ~ slaughter (animal) as an offering.
kafeni
(Kar)
kafeni* nm [i-/zi-] caffeine. (Kng)
kafeteria* nm [i-/zi-] cafeteria. (Kng)
kafi1 nm [i-/zi-] scull-cap top.
kafi2 nm ma- [li-/ya-] paddle, small steering oar:Piga ~ paddle.
kafila* nm [i-/zi-] caravan. (Kar)
kafin.i* kt [ele] shroud a corpse. (tde) kafinia,(tdew) kafiniwa; (tdk) kafinika; (tds)kafinisha. (Kar)
kafiri* nm ma- [a-/wa-] infidel, unbeliever, atheist, pagan. (Kar)
kaftani* nm [i-/zi-] caftan. (Kar)
kafu.a kt [ele] thrash grain, beat off husks. (tde)kafulia, (tdew) kafuliwa; (tdk) kafulika; (tds)kafulisha.
kafuki.a kt [sie] yell out for help, cry out. (tde)kafukilia; (tdk) kafukika; (tds) kafukisha.
kafuri* nm [i-] camphor. (Kar)
kaga1 nm [i-] wound, ulcer; pustule; inflammation.
kag.a2 kt [ele] protect by charm: ~ shambaprotect a farm by charm. (tde) kagia; (tdk)kagika;
(tdn) kagana; (tds) kagisha; (tdw)kagwa. kago nm.
kago1 nm ma- [li-/ya-] charm, amulet, talisman.
kago2* nm [i-/zi-] cargo, freight. (Kng)
kagu.a kt [ele] inspect, survey, examine: ~ shuleinspect a school; ~ jengo survey a building; ~
mahesabu audit accounts. (tde) kagulia, (tdek)kagulika, (tdew) kaguliwa;
(tdn) kuguana.mkaguzi nm. ukaguzi nm.
kahaba* nm ma [a-/wa-] prostitute. ukahabanm. (Kar)
kaharabu* nm [i-/zi-] amber. (Kaj)
Kahari1 nm [a-/wa-] God the subduer. (Kar)
kahari2 nm [i-] act of using force.
kahati nm [i-/zi-] calamity, disaster, catastrophe.
kahawa* nm [i-/zi-] coffee. (Kar)
kahawia kv brown; yellowish-brown.
kahini* nm ma- [a-/wa-] 1 soothsayer, diviner (who uses a divining board). 2 witch. 3 swindler; deceiver.
(Kar)
kahir.i kt [ele] force, compel, oblige: Alim~ kufunga duka he forced her to close the shop. (tde)
kahiria,(tden) kahiriana, (tdew)kahiriwa. (tdk)
kakami.a
kahirika; (tds) kahirisha.
ka.i* kt [sie] surrender, give in. (tde) kalia; (tdk) kaika; (tds) kaisha. (Kar)
kaida* nm [i-/zi-] custom, regulative principle, norm.
kaid.i1* kt [sie] be obstinate, contradict, disobey, be head-strong. (tde) kaidia, (tden)kaidiana,
(tdew) kaidiwa; (tdk) kaidika; (tds) kaidisha. ukaidi nm. (Kar)
kaidi2* kv obstinate, disobedient, rebellious, refractory. (Kar)
kaifa1 nm [i-/zi-] news, information,report: Nipe ~ ya safari yako give me a report of your journey.
kaifa2 kl let alone, not to mention. .
kaimani* nm [a-/wa-] (bio) caiman. (Kng)
kaimati nm [i-/zi-] fritten.
kaimu1* nm ma- [a-/wa-] Acting: ~ Mkurugenzi acting Director. ukaimu nm. (Kar)
kaimu*2 nm ma- [a-/wa-] exorcist. ukaimu nm. (Kar)
kaini* nm [i-/zi--] (dini) cain. (Kng)
kaini kv 1 brutal, cruel. 2 arrogant, haughty, contentious.
Kaizari nm [a-] Caesar; Kaiser.
kajayeye nm [u-] kind of sweet cassava.
kajekaje nm [zi-] cords fastening the sail to the main yard.
kaji nm ma- [a-/wa-]giant lobster.
kaka1* nm [a-/wa-] 1 elder brother. 2 title of respect to address a man. (Kaj)
kaka2 nm ma- [li-/ya-] shell (of an egg). (Kaj)
kaka3* nm [i-] whitlow, agnail. (Kaj)
kakakaka kl rapidly, speedly, in a stampede; hurriedly: Mapigano yalikwenda ~ fighting took place
hurriedly.
kakakuona nm [a-/wa-] pangolin.
kakama.a kt [ele/sie] strain muscles. 2 be hard and dry. (tde) kakamalia; (tdk) kakamaka;
(tdn) kakamana; (tds) kakamaza; (tdw)kakamawa. kakamavu kv. mkakamavu nm.
kakamavu kv 1 sly, cunning, intelligent. 2 hard and dry. 3 lusty, strong.
kakami.a kt [sie] make violent effort to get sth, be stubborn.(tdk) kakamika;
kakamiz.a
(tds) kakamisha.
kakamiz.a kt [ele/sie] force sth to happen, enforce. (ted) kakamizia; (tdk) kakamizika;
(tdw) kakamizwa.
kakamizi kv stubborn; brave; relentless; hard.
kakamk.a kt [sie] strain muscles (in picking up sth heavy). (tde) kakamkia;
(tdk) kakamkika;(tds) kakamkisha.
kakao* nm [i-/zi-] cocoa. (Kng)
kakarakakara nm [i-/zi-] 1 doing sth haphazardly. 2 confusion, commotion, turmoil.
kakasi kv tart, aciduous.
kakat.a kt [ele] eat greedily. (tde) kakatia; (tdk) kakatika; (tdw) kakatwa.
kakatu.a kt [ele] break sth hard by teeth. (tde)kakatulia, (tdek) kakatulika, (tdew)kakatuliwa;
(tdk) kakatuka; (tds) kakatusha;.
kakawan.a kt [sie/ele] 1 be persistent, insist on sth. 2 be very strong.(tde)kakawania,
(tden)kakawaniana;(tdk)kakawanika;(tds)kakawanisha;(tdw)kakawanwa.
kaki1 nm ma- [li-/ya-] bread-sticle pores.
kaki2* nm [i-/zi--] khaki.(Kaj)
kala nm ma-[a-/wa-] kind of wild cat.
kalafat.i 1kt [ele] caulk. (tde) kalafatia; (tdk)kalafatika; (tds) kalafatisha; (tdw)kalafatiwa.
kalafati2 nm [i-/zi--] oakum: Tia ~ fill with oakum.
kalakonje nm ma- [a-/wa-] kind of wild cat.
kalamari* nm [a-/wa-] (bio) calamary. (Kng)
kalamini* nm [i-/zi--] calamine. (Kng)
kalamu* nm [i-/zi--] pen: ~ ya risasi pencil; ~ ya wino (ink) pen. (nh) Pigwa ~ be fired, be sacked. (Kar).
kalasha* nm [i-/zi-] small animal horn. (Kar)
kalasi1 nm [i-/zi-] sea vessel.
kalasi2* nm ma- [li-/ya-] copper vase.
kale nm [i-/zi--] ancient times, long ago, former ages: Hapo ~ once upon a time. 2 past history:Nipe ~
yako
give me your past history; ~ na ~ for
kaltiveta
ever and ever.
kalenda* nm [i-/zi--] calendar. (Kng)
kali1 1 sharp, with a pointed edge: Kisu ki ~sharp knife. 2 sour, bitter: Chungwa ~ bitter orange. 3 sharp
in temper, 4 severe: Baridi ~severe cold. 5 cruel, fierce, cross, stern:
Mbwa m ~ fierce dog. 6 keen, intense, vehement:Chuki ~ ya muziki vehement dislike of
music.ukali nm. makali nm.
kali2 kv acidic, sour.
kali.a* kt [ele] 1 sit on. 2 delay purposely: Ame ~ faili langu he purposely delayed my file.(tde)kalilia;
(tdk) kalika; (tdn) kaliana; (tds)kalisha; (tdw) kaliwa.
kalibu1* nm [i-/zi--] 1 mould. 2 furnace, heating pot. (Kar)
kalib.u2* kt [ele] mould. (tde) kalibia, (tdew)kalibiwa; (tdk) kalibika; (tds) kalibisha.(Kar)
kalid.i1 kt [ele] 1 (uzi) spin: Kinu cha ku~spinning machine. 2 (nguo) wrap (around): Ali~ bandeji
mguuni he wrapped a bandage on his leg. (tde) kalidia, (tedn) kalidiana, (tdew)kalidiwa; (tdk) kalidika;
(tds) kalidisha.
kalid.i2 kt [ele] (dini) follow : ~ madhehebu fulani ya dini follow a certain religious sect.
kalifu*kt [ele] agonize (about/over) sth, make sb suffer: usiji ~ don’t trouble
yourself. (tde)kalifia, (tden) kalifiana, (tdew) kalifiwa ;(tdk)kalifika; (tds) kalifisha. ukalifu nm. (Kar)
kaligrafia* nm [i-/zi--] calligraphy. (Kng)
kaliko*nm calico (Kng)
kalili kv small, few, rare.
kalima nm [i-/zi--] statement, declaration; proclamation.
kalipa* nm [i/zi-]callipers. (Kng)
kalipso* nm [i-] calypso. (Kng)
kalisi1 nm [i-/zi--] calcium.
kalisi2* nm [i-/zi--] (dini) chalice (Kng)
kalivari nm [i-] calvary. (Kng)
kalomeli* nm [i-/zi--] calomel. (Kng)
kalori* nm [li-/zi--]calorie/calory. (Kng)
kaltiveta* nm [i-/zi--] cultivator. (Kng)
kalvati
kalvati* nm ma- [li-/ya-] culvert.
kama1 ku1 like: Mrefu ~ wewe tall like you. 2 if, whether: Watakuja ~ uliwaalika They will come if you
invited them; Sijui ~ watawahi I do not know whether they will come on
time. 3 as: Tutatekeleza ~ tulivyopanga we shall implement as we planned. 4 about:Itawagharimu ~
shilingi elfu kumi it will cost them about ten thousand shillings. (ms) ~ kwamba as if, as though; ~
vile just as.
kam.a2 kt [ele] 1 squeeze out, (ng'ombe) milk: ~ ng'ombe milk a cow. 2 wring (out): ~ nguo wring the
clothes (out); ~ mikono wring somebody's hands. (tde) kamia; (tdk) kamika; (tdn)kamana;
(tds) kamisha; (tdw) kamwa.
kamafleji* nm [i/zi-] camouflage. (Kng)
kamambe kv strong, undaunted, big, enormous:mtu ~ strong /undaunted person, nyumba ~ big house.
kamanda* nm ma-[a-/wa-] commander: ~ wa Polisi wa Mkoa Regional Police Commander. (Kng).
kamandoo* nm ma- [a-/wa-] commando.
kamani1* nm [i-/zi--] mainspring of watch/clock.(Kaj)
kamani2 kl like what, very, extremely: Tamu ~very sweet.
kamari* nm [i-/zi--] gambling, game of chance (esp of cards). (Kar).
kamasi nm ma-[li-/ya-] nose mucus, catarrh:Penga ~ blow the nose; vuta ~ sniffle.
kamat.a1 kt [ele] 1 hold, grasp. 2 catch, seize, arrest, capture; (si rasmi) nab. (ms) ~ roho seize by the
throat. (tde) kamatia; (tdk) kamatika; (tdn) kamatana; (tds) kamatisha; (tdw)kamatwa.
kamata2 nm [i-] deadly disease e.g. meningitis, cerebral malaria etc.
kamati* nm [i-/zi--] committee. (Kng).
kamba1* nm [i-/zi-] 1 rope, cord, string. 2 (viatu) lace, line. (ms) kata ~ die; escape. (Kar)
kamba2 nm [a-/wa-] 1 shrimp, prawn. 2 crayfish.
kamukunji
kambakoche nm [a-/wa-] lobster.
kambamti nm [a-/wa-] lobster.
kambarau nm [i-/zi-] 1 crane, winch, derrick. 2 rope in a dhow used when wind is very strong. 3 lift,
(Marekani) elevator.
kambare nm [a-/wa-] catfish, mudfish
kambaremamba nm [a-/wa-] lungfish
kambi1* nm [i-/zi-] camp. (ms) piga ~ set up/pitch a camp; vunja ~ strike camp. (Kng).
kambi2* nm [i-/zi-] (bio) cambium. (Kng)
kambirani ! ki who cares! So what!
kambo nm [a-/wa-] mama/baba wa ~ step mother/father.
kambriki nm [i-/zi-] cambric. (Kng)
kame kv dry, arid, barren.
kamera* nm [i-/zi-] camera. (Kng)
kami.a kt [ele] 1 be anxious to do sth. 2 be insistent in demanding sth.3 menace. (tde)kamilia;
(tdk) kamika; (tdn) kamiana; (tds)kamisha (tdw) kamiwa.
kamili kv complete, exact, perfect; absolute.
kamilifu kv perfect, exact.
kamilio nm ma- [li-/ya-] forceful insistence.
kamilish.a kt [ele] finalize, complete. (tde)kamilishia; (tdk) kamilishika;
(tdn)kamilishana; (tdw) kamilishwa.
kamisaa* nm ma- [a-/wa-] commissar. (Kng).
kamishna* nm ma- [a-/wa-] commissioner: ~ wa polisi commissioner of police. (Kng).
kamisi* nm [i-/zi-] chemise, petticoat. (Kng).
kamo nm [i-/zi-] palm leaves strainer.
kamongo nm [a-/wa-] lungfish.
kampeni* nm [i-/zi-] campaign. (Kng)
kampuni* nm ma- [li-/ya-] company. (Kng).
kamsa nm [i-/zi-] alarm, siren.
kamu.a kt [ele] 1 squeeze out, press out, wring out. 2 make sb bankrupt, squeeze sb sth.
(tde)kamulia, (tdek) kamulika, (tdes) kamulisha,(tdew) kamuliwa; (tdn) kamuana.
kamukunji nm [i-] student assembly (usu of University students).
kamusi
kamusi* nm [i-/zi-] dictionary, lexicon.(Kar)
kamwe kl never, not at all.
kan.a1 kt [ele] deny, disown, renounce, decline, contradict, disclaim, negate. (tde) kania, (tden)kaniana;
(tdk) kanika; (tds) kanisha; (tdw)kanwa.
kana2* nm [i-/zi-] tiller. (Kre).
kana3 ku if ~ kwamba as if, as though.
kanadili* nm ma- [li-/ya-] convenience closet in a native vessel. (Kar).
kanali nm ma-[a-/wa-] colonel. (Kng)
kanama kl ~ hapana kitu there is nothing.
kanchiri* nm [i-/zi-] brassiere. (Kar)
kanasta* nm [i-] canasta. (Kng)
kand.a1 kt [ele] 1 knead: ~ unga knead flour. 2 massage: ~ mguu massage the leg. (tde) kandia;
(tdk) kandika; (tdn) kandana; (tds) kandisha; (tdw) kandwa.
kanda2* nm ma- [li-/ya-] bag woven from straws/palm leaves for storing food and other items. (Kaj).
kanda3 nm [i-/zi-] fee paid to a medicine-man.
kanda4 nm ma-[a-/wa-] 1 cheat. 2 wilful/ perverse person. 3 impotent man.
kanda5 nm [i-/zi-] zone.
kanda6 nm [i-/zi-] hand oars used when swimming.
kanda7 nm [i-/zi-] tape (for a radio/ video cassette).
kandambili nm [i-/zi-] flip-flop.
kandamiz.a kt [ele] 1 press heavy on sth. 2 suppress, oppress. (tde) kandamizia;
(tdk)kandamizika; (tdn) kandamizana; (tds)kandamizisha; (tdw) kandamizwa.
kandanda nm [i-] soccer, football.
kandarasi nm [i-/zi-] contract.
kande nm [i-] 1 dish of mixed maize and beans.
kandik.a kt [ele] 1 plaster (a house). 2 slap:~kibao slap a blow. (tde) kandikia;
(tdk)kandikika; (tdn) kandikana; (tds) kandikisha; (tdw) kandikwa.
kandili* nm [i-/zi-] lantern. (Kar)
kandirinya1 nm ma-[li-/ya-] 1 teapot. 2 bronze/silver kettle.
kanisa
kandirinya2 nm [i-/zi-] bitter cassava.
kando kl aside: Simama ~ stand aside khbeside, next to: ~ ya bohari beside the godown.
kanga1 nm [a-/wa-] guineafowl.
kanga2 nm [i-/zi-] lady's print cotton wrap.
kangaga nm [i-/zi-] fern, (bot) flag.
kangaichi kv unripe, raw.
kangaja1 nm [i-/zi-] mandarin orange, tangerine.
kangaja2 nm [a-/wa-] stinking fish.
kangaja3 nm ma- [li-/ya-] type of long grass, reeds
kangambili nm [a-/wa-] flying insect with black and red wings.
kangany.a kt [ele] confuse, addlle, baffle, bewilder. (tde) kanganyia; (tdk) kanganyika;
(tdn) kanganyana; (tds) kanganyisha; (tdw)kanganywa.
kangaruu nm [a-/wa-] kangaroo.
kangara nm [i-/zi-] local brew made of maize or millet chaff, yeast and sprouted millet plus sugar or
honey.
kangat.a kt [sie] cling to, insist on, persist. (tde)kangatia; (tdk) kangatika; (tdn) kangatana;
(tds) kangatisha; (tdw) kangatwa.
kang'at.a kt [ele] feel great pain in the bones. (tde) kang'atia; (tdk) kang'atika; (tdn)kang'atana;
(tds) kang'atisha; (tdw)kang'atwa.
kani1* nm [i-/zi-] insistence, obstinancy: Shika ~be insistent; Jambo lenye ~ disputatious issue. (Kar).
kani2 nm[i-/zi-] wedding celebrations; celebrations for any happy event: Walipita kwa ming'aro kugea
~ they passed joyously in celebrations.
kani3 nm [i-/zi-] baggage room in a boat.
kani4 nm [i-/zi-] force: ~ ya mvutano force of gravity.
kania nm [i-/zi-] medicinal herb whose roots are used to treat cramps.
kanieneo nm [i-/zi-] pressure. ~ ya hewa air pressure
kaniki nm [i-/zi-] black wrap worn by women.
kanisa* nm ma-[li-/ya-] 1 church, (Scot) kirk: ~ kuu la dayosisi cathedral. 2 christian community:~
kubwa
kanivali
minster . (Kar)
kanivali* nm[i-/zi-] carnival. (Kng)
kanja nm ma- [li-/ya-] 1 plaited coconut palm leaf. 2 mat made of strips of palm leaves.
kanju1 nm [i-/zi-] 1 starch. 2 porridge.
kanju2 nm [i-/zi-] cashew apple. (Khi).
kano1 nm [i-] nihilism.
kano2 nm [i-/zi-] ligament.
kanopi* nm [i-/zi-] canopy. (Kng)
kansa* nm [i-] cancer. (Kng)
kanta nm [i-] black colouring for hair.
kantara* nm [i-/zi-] wooden bridge. (Kar)
kantini* nm [i-/zi-] canteen. (Kng)
kanu nm [a-/wa-] genet.
kanuni* nm [i-/zi-] rule, regulation doctrine, norm. (Kar)
kanush.a kt [ele] refute, deny, disprove, retract; negate. (tde) kanushia; (tdk) kanushika;
(tdn)kanushana; (tdw) kanushwa.
kany.a kt [ele] forbid, rebuke. (tde) kanyia; (tdk) kanyika; (tdn) kanyana; (tds) kanyisha;
(tdw) kanywa.
kanyag.a kt [ele] 1 trample on, tread on. 2 beat soundly. 3 oppress, treat unjustly. 4 (ms) defeat,
overpower. (tde) kanyagia; (tdk) kanyagika; (tdn) kanyagana; (tds) kanyagisha; (tdw)kanyagwa.
kanyagio nm ma- [li-/ya-]1 foot of a slaughtered animal usu used for making soup. 2 bicycle pedal.
kanz.a kt [ele] warm, heat up: ~ mikono warm the hands. (tde) kanzia; (tdk) kanzika; (tdn)kanzana;
(tds) kanzisha; (tdw) kanzwa.
kanzi1* nm [i-/zi-] 1 (hidden) treasure. 2 data bank. (Kar).
kanzi2 nm [i-] pilaf.
kanzu* nm [i-/zi-] 1 cassock, long sleeved plain calico robe. 2 gown: ~ ya mfuto plain robe; ~ ya
ziki robe/gown with white cotton stitching at the neck; ~ ya kazi embroidered robe. (Kar)
kapa1 kl (mchezo wa karata) without winning even one lot of cards: Enda ~ be defeated.
kapa2 nm [i-/zi-] waistcoat.
karamk.a
kapa3 nm [i-/zi-] mangrove swamp.
kapeli* nm [i-/zi-] carpel. (Kng)
kapera nm ma-[a-/wa-] bachelor, unmarried man.
kapi1 nm ma-[li-/ya-] husk, bran, chaff.
kapi2 nm ma-[li-/ya-] pulley.
kapilari* nm [i-/zi-] capillary. (Kng)
kapile nm [i-/zi-] 1 food sold at a market place. 2 potatoes eaten together with fried peanuts.
kapolojia* nm [i-] carpology. (Kng)
kapteni* nm ma- [a-/wa-] 1 captain. 2 pilot. (Kng)
kaptura nm [i-/zi-] shorts, a pair of shorts, culottes.
kapu nm ma- large basket: ~ la taka waste basket.
kaputa nm [i-] exorcizing dance.
kaputi1 nm [i-] day dream.
kaputi2 nm ma- [li-/ya-] heavy long coat.
kaputi3 nm [i-] dead person.
kaputula nm [i-] dirrhoea.
kara* nm ma- [li-/ya-] 1 splinter, spark. 2 pause made when reading the Koran to enable another reader
to take up the reading. (Kar)
karaa nm ma- [li-/ya-] long text of Koran consisting of numerous verses.
karabai* nm ma- [li-/ya-] 1 pressure lamp. 2 acetylene lamp.
karabat.i kt [ele] rehabilitate, repair. (tde)karabatia, (tden) karabatiana, (tdew)karabatiwa;
(tdk) karabatika; (tds)karabatisha.
karabini* nm [i-/zi-] carbine. (Kng)
karadha* nm [i-/zi-] loan, credit. (Kar).
karafuu* nm [i-/zi-] clove(s): ~ maiti camphor;mafuta ya ~ clove oil. (Kar).
karagosi nm ma- [a-/wa-] 1 puppet, caricature, marionette. 2 stooge.
karaha* nm [i-] disgust, loathing, abhorrence. (Kar).
karai nm ma-[li-/ya-] large metal basin.
karakana* nm [i-/zi-] workshop. (Kaj)
karama* nm [i-] 1 gracious gifts, blessings. 2 talents, endowments. (Kar)
karameli* nm [i-/zi-]caramel. (Kng)
karamk.a kt [sie] 1 be cheerful, be alert. 2 be intelligent, get smart. (tde)
karamshi
karamkia; (tdk) karamkika; (tds) karamsha.
karamshi kv cheerful, full of life.
karamu* nm [i-/zi-] banquet, feast, party. (Kar)
karandinga nm ma- [li-/ya-] police van, Black Maria (for ferrying prisoners).
karanga nm [i-/zi-] 1 peanut/groundnut plant. 2 peanut, groundnut.
karani* nm ma- [a-/wa-] clerk: ~ mkuu chief clerk. (Kaj)
karantini* nm [i-/zi-] quarantine. (Kng)
karara1 nm ma- [li-/ya-] 1 tough sheath of coconut flower-stem. 2 honeycomb.
karara2 nm [i-/zi-] sugar coated bun.
karasa nm [a-/wa-] small mongoose like animal.
karata* nm [i-/zi-] playing card, card. (Kre
karatasi* nm [i-/zi-] piece of paper, paper. (Kar).
karati* nm [i-/zi-] carat. (Kng)
karela* nm [i-/zi-] perennial climbing herb with pale yellow flowers and small spiny cucumber -like
fruits. (Khi).
kareti* nm [i-/zi-] karate. (Kng)
karia* nm [i-/zi-] village.
kariatidi* nm [i-/zi-] caryatid. (Kng)
karibi.a* kt [ele] approach, impend, come/go near sb/sth, move close to: Anai~ barabara he is
approaching the road. (tdk) karibika; (tdn)karibiana; (tds) karibisha; (tdw) karibiwa . (Kar)
karibian.a* kt [sie] be close to one another. (Kar).
karibish.a* kt [ele] 1 welcome, invite. 2 bring close. (tde) karibishia; (tdn) karibishana;
(tdw) karibishwa. (Kar)
karibisho* nm ma- [li-/ya-] invitation, welcome. (Kar)
karibu1* kl 1 near, nearby, about to; (ushairi) nigh. 2 almost: ~ aanguke he almost fell down;~na/ya near
sth/sb. (Kar)
karibu2* ki 1 welcome. 2 (kwa kuagana na mtu) come again! (Kar)
karibuni* kl soon, recently: Nitarudi ~ I’ll come back soon; Alitutembelea hivi ~ he visited us just
recently.
(Kar).
karidh.i kt [ele] loan money (without interest). (tde) karidhia, (tden) karidhiana, (tdew)karidhiwa;
(tdk) karidhika; (tds) karidhisha. (Kar)
kariha* nm [i-/zi-] 1 forced action, forcible action. 2 good luck.
karii* nm ma- [a-/wa-] 1 Koran reader (esp of tajuwidi). 2 book reviewer, critic. (Kar)
karikopwa nm [i-/zi-] white stiff cloth.
Karima* nm [a-] (Islam) God the generous. (Kar)
karimu kv generous, open handed, magnanimous, benevolent, bounteous, hospitable, liberal, munificent.
(Kar)
karina nm [i-] euphemism.
karipi.a kt [ele] scold, objugate, reprimand, use harsh language. (tdk) karipika; (tdn) karipiana;
(tds) karipisha; (tdw) karipiwa.
karipio nm ma- [li-/ya-] reprimand, scolding.
kariri. kt [ele] 1 repeat, reiterate. 2 recite, rehearse.
(tde) kariria, (tden) kaririana,(tdew)kaririwa; (tdk) karirika; (tds) karirisha.
karisaji nm [i-/zi-] arrears.
karisi* nm [i-/zi-] caries. (Kng)
karne* nm [i-/zi-] century. (Kar)
karo1* nm [i-/zi-] tuition fees, gifts given to the teacher by his/her students. 2 school fees. (Kar)
karo2 nm ma- [li-/ya-] 1 wash-basin, sink. 2 septic tank.
karoti* nm [i-/zi-] carrot. (Kng)
karotini* nm [i-/zi-] carotene, carotid. (Kng)
karua nm ma- [a-/wa-] 1 Indian sailor. 2 Indian caste of potters.
karuba* nm [i-/zi-] carob. (Kng)
karwe nm [a-/wa-]devil- fish.
kasa* nm [a-/wa-] sea-turtle. (Kaj)
kasabu1* nm [i-/zi-] 1 gold braid. 2 brocade cloth, gold cloth. (Kar)
kasabu2* nm [i-/zi-] (michezo) post marking finishing line.
kasama1* nm [i-/zi-] oath. (Kar)
kasama2* nm [i-/zi-] joining of the bow of a vessel. (Kar)
kasama3 nm [i-/zi-]error/fault in plaiting.
kaseni* nm [i-/zi-] casein. (Kng)
kaseti* nm [i-/zi-] cassette. (Kng)
kasha* nm ma- [li-/ya-] box, chest, case: ~ la fedha 1 money box. 2 silver box. (Kre)
kashab.i kt [ele] extract/squeeze juice from sugar cane.
(tde) kashabia, (tden) kashabiana,(tdew) kashabiwa; (tdk) kashabika; (tds)kashabisha..
kashabu1* nm [i-/zi-] wooden rod which draws the threads of the web apart in weaving. (Kar)
kashabu2* nm [i-/zi-] hollow gold or
silver coloured bead. (Kar)
kashata* nm [i-/zi-] nougat.
kashfa* nm [i-/zi-] slander, affront, scandal, libel. (Kar)
kashida* nm [i-/zi-] shawl. (Kar)
kashif.u* kt [ele] slander, defame, scandalize, libel. (tde) kashifia, (tden) kashifiana, (tdew)kashifiwa;
(tdk) kashifika; (tds) kashifisha.(Kar).
kashimiri* nm [i-/zi-] cashmere. (Kng)
kasi1* kl very fast, quickly, speedily: Kwenda ~go very fast; Gari lilipita ~ the vehicle passed speedily.
(Kar)
kasi2* nm [i-/zi-] speed. (Kar)
kasi3* nm [i-/zi-] 1 force: Tia ~ apply force. 2 twist in making a string/thread or a fishing-line: Tia ~
mshipi twist a fishing-line. (Kar)
kasia nm ma-[li-/ya-] oar, paddle.
kasiba nm [i-/zi-] barrel (of a gun): Mdomo kama ~ small round mouth.
kasida* nm [i-/zi-] 1 praise song(s) for prophet Muhammad. 2 composition to praise a person. (Kar)
kasidi* kv deliberate, intentional. (Kar)
kasiki1* nm [i-/zi-] cloak, long loose coat. (Kar)
kasiki2* [i-/zi-] cask, barrel. (Kre)
kasimile* nm [i-] coconut cream. (Kar)
kasim.u* kt [ele] 1 divide. 2 delegate (responsibility). (tde) kasimia, (tden)kasimiana,(tdew) kasimiwa;
(tdk) kasimika; (tds)kasimisha. (Kar)
kasino* nm [i-/zi-] casino. (Kng).
kasir.i* kt [ele] 1 anger, annoy 2 reduce. (tde)kasiria, (tden)
kat.a
kasiriana; (tdew) kasiriwa; (tdk) kasirika; (tds) kasirisha. (Kar)
kasirik.a* kt [sie] be angry, be vexed, irritate, displease, enrage, exasperate, incense.
(tde)kasirikia, (tden) kasirikiana, (tdew)kasirikiwa; (tdk) kasirikika; (tds) kasirikisha.(Kar)
kasirish.a* kt [ele] provoke, vex, irritate, enrage, exasperate, anger, cause to be
angry.(tde) kasirishia;(tdk)kasirishika;(tdn)kasirishana;(tdw) kasirishwa.(Kar)
kasisi nm ma- [a-/wa-] priest, chaplain, minister, deacon, padre.
kaskazi* nm [i-] 1 northerly wind, north
wind. 2 north east monsoon. 3 northerly direction, the north. (Kar).
kaskazini* nm[i-] north, adv northwards. (Kar)
kasma nm [i-/zi-] vote, financial allocation.
kasoko nm [i-/zi-] crater.
kasoro1* nm [i-/zi-] defect, blemish, imperfection. kv. defective, imperfect ku minus. (Kar)
kasoro2* kl except: Wote walipata zawadi ~mimi. All got gifts except me. (Kar)
kasorobo* adj quarter to saa saba ~ quarter to one. (Kar)
kasra* nm [i-] vowel /i/ in Arabic script. (Kar)
kasri* nm ma- [li-/ya-] 1 palace. 2 mansion, chateau. (Kar)
kastabini* nm [i-/zi-] thimble. (Kar)
kastadi nm [i-/zi-] custard. (Kng)
kasuku nm [a-/wa-] parrot.
kasula nm [i-/zi-] cassock, priest's cloak (worn during mass).
kasumba* nm [i-/zi-] 1 opium. 2 brainwashing. 3 outdated ideology; hangover: ~ ya kikolonicolonial
hangover. (Kar)
kaswende nm [i-] syphillis.
kat.a1 kt [ele] 1 cut, hew; mince, cut into pieces. 2 amputate, dissociate (from), chop, lop, mutilate, cut
off. 3 deduct, reduce: ~ shilingi mia mojadeduct one hundred shillings. 4 bring to an end, decide: ~
hukumu, give judgement, reach a verdict. 5 (katika hesabu za sehemu) cancel. (nh) (1) ~
kata
choo interrupt sb. (2) ~ hamu satisfy appetite. (3) ~ shauri conclude or decide. (4) ~ kauli (a) interrupt sb;
(b) lose power of speech due to severe illness. (5) ~ kiu quench thirst. (6) ~ maji(a) go up a stream in a
vessel. (b) drink a lot of alcohol. (7) ~ nakshi carve in wood or stone; (8)~ nguo buy a piece of cloth. (9) ~
njia take a shortcut. (10) ~ tamaa despair. (11) ~ rufaaappeal a court sentence. (12) ~ urafiki saver
friendly relations. (13) ~ tikiti buy a ticket. (14) ~ roho die. (tde) katia; (tdk) katika; (tdn)katana;
(tds) katisha; (tdw) katwa.
(Kar)
kata2 nm [i-/zi-] ward.
kata3 nm [i-/zi-] 1 round head pad used for carrying a load. 2 long rolled rope.
kata4 nm [i-/zi-] laddle, dipper, scoop.
kata5 nm [i-/zi-] surgical dressing, surgical lint, bandage.
kata.a kt [ele] 1 refuse, decline, disagree, disavow, reject. 2 deny, renounce: ~ katakatarefuse completely.
(tde) katalia, (tden)kataliana, (tdew) kataliwa; (tdk) katalika; (tdn) kataana; (tds) kataza.
katakat. a kt [ele] hack. (tde) katiakatia; (tdk)katikakatika; (tds) katishakatisha; (tdw)katwakatwa.
katalogi* nm [i-/zi-] catalogue. (Kng)
katani nm [i/zi-] hemp, sisal fibre.
katapila* nm ma- [li-/ya-] caterpillar. (Kng)
katara nm [i-/zi-] dilapidated vehicle.
katavu kv obstinate, recalcitrant, argumentative.
katayo nm [i-/zi-] denial, refusal.
kataz.a kt [ele] inhibit, forbid, prohibit, defer. (sheria) stop. (tde) katazia; (tdk) katazika;
(tdn) katazana; (tds) katazisha; (tdw)katazwa.
katazo nm ma- [li-/ya-]objection, prohibition, inhibition, injunction.
kategoria* nm [i-/zi-] category. (Kng)
katekisimu* nm [i-/zi-] catechism. (Kng)
katekista* nm ma- [a-/wa-] catechist. (Kng)
katheta* nm [i-/zi-] catheter. (Kng)
kathodi nm [i/zi-] cathode. (Kng)
kaumu
kati nm [i-] centre, middle. (hesabu) median
katiba* nm [i-/zi-] constitution. (Kar)
katibu* nm ma- [a-/wa-] secretary, amanuensis:~ Mkuu General Secretary: (Wizara) Principal/Permanent
secretary; ~ MweneziPublicity secretary; ~ Mtendaji Executive Secretary. (Kar)
katika ku 1 in. 2 on.
katikati nm [i-/zi-] middle. kl between.
katikiro nm ma- [a-/wa-] messenger.
katili* kv cruel, brutal, brute, fierce. (Kar)
katiti kv little, small. kl a little.
katiz.a kt [ele] 1 interject, interrupt. 2
postpone. 3 take a shortcut. (tde) katizia; (tdk)katizika; (tdn) katizana; (tdw) katizwa.
katizo nm ma- [li-/ya-] 1 sectioning.2 postponement; discontinuation.
kato nm ma- [li-/ya-] 1 cut. 2 section.
Katoliki* kv Catholic. (Kng)
katoni* nm ma- [li-/ya-] carton. (Kng)
katu1* nm dark-red gum used when chewing betel. (Khi)
katu2 ki never, not at all.
katu.a kt [ele] cultivate. (tde) katulia; (tdek)katulika, (tden) katualiana, (tdew) katuliwa;
(tdk) katuka;
katuni* nm ma- [a-/wa-] cartoon. (Kng)
katushi* nm [i/zi-] cartouche. (Kng)
kauk.a kt [ele/sie] 1 dry. 2 wither. 3 harden.
(tde) kaukia, (tden) kaukiana, (tdew)kaukiwa; (tds) kausha; (tdw) kaukwa
kaukau nm [i-/zi-] crisp.
kaukian.a kt [sie] 1 dry or harden completely, be dead stiff. 2 become too thin, slim. (tde)kaukiania.
kauleni nm [a-/wa-] 1 untrustworthy person. 2 two-faced/double-tongued person
kauli* nm [i-/zi-] 1 statement; promise. 2 comment; feeling .(Kar)
kauliflawa* nm [i-/zi-] cauliflower. (Kng)
kauli mgongano nm [i-/zi-] incoherence, unintelligibility.
kaumu* nm [i-/zi-] crowd; multitude, followers. (Kar)
kaumwa
kaumwa nm [i-/zi-] calumba root.
kaunda nm [i-/zi-] safari suit.
kaunta* nm [i-/zi-] counter. (Kng)
kauri* nm [i-/zi-] 1 cowrie shell. 2 earthenware. (Khi)
kaush.a1 kt [ele] 1 dry. 2 wipe somebody out (of money): ~ vyombo dry the dishes. (tde)kaushia;
(tdk) kaushika; (tdn) kaushana;(tdw) kaushwa.
kausha2 nm [a-/wa-] unlucky/ ill-omened person. (ms) kalia mguu wa ~ hinder one's progress.
kauta nm [i-/zi-] dust, grit.
kauzu nm [a-/wa-] 1 dry sardines. 2 shameless person.
kavu kv 1 dry; parched. 2 barren.
kawa nm ma- [li-ya-] conical shaped dish cover made of plaited grass.
kawaida* nm [i-/zi-] sth usual, regular; customary, norm, normal, common: kama ~ as usual, usually; si
~ unusual. (Kar)
kawi nm [i-/zi-] (Kenya) energy.
kawi.a kt [sie] be late; delay, lag, linger. (tde)kawilia; (tds) kawiza.
kaya nm [i-/zi-] 1 village. 2 household.
kayakaya1 nm [a-/wa-] crab.
kayakaya2 nm [i-/zi-] reef point .2 points with which a sail is bent to the yard.
kayaki* nm [i-/zi-] kayak. (Kng)
kayamba nm ma- [li-/ya-] rattle.
kayaya1 nm [i-/zi-] plaudits, thunderous applause.
kayaya2 kv immense, colossal. kl too much.
kayekaye nm [i-/zi-] ropes used to fasten head of sail to the yard.
kaz.a kt [ele] 1 fasten, tighten. 2 emphasize. 3 fix. (ms) ~ mwendo speed up; ~ roho persevere.
(tde) kazia; (tdk) kazika; (tdn) kazana; (tdw)kazwa.
kazan.a kt [sie] 1 be firm. 2 make an effort, exert oneself. (tde) kazania; (tds) kazanisha.
kazi1 nm [i-/zi-] 1 work, duty labour, employment, occupation, job. 2 function.
kazi2* nm [i-/zi-] 1 decoration. 2 embroidery. (Kar)
kemb.a
kazi.a kt [ele] emphasize. (tds) kazisha; (tdw)kaziwa.
keba! ki hurrah!
kebeh.i1* kt [ele] revile, gibe/jibe, insult, disgrace. (tde) kebehia, (tden)kebehiana, (tdew) kebehiwa;
(tdk) kebehika; (tds)kebehisha. (Kar)
kebehi2 nm (i-/zi-] humiliation. (Kar)
kebo nm [i-/zi-] cable. (Kng)
kechapu* [I-/zi-] ketchup. (Kng)
keche! ki sound of something breaking.
kechek.a kt [sie] break. (tde) kechekea; (tdk)kechekeka.
kechekeche! ki expression of something completely broken.
kedi nm [i-/zi-] 1 craft. 2 arrogance,
haughtiness.
keekee nm [i-/zi-] drill.
kefle!* ki expression of disgusted surprise, indignation, aversion .(Kar)
kefu* kl not to mention; let alone. (Kar)
kefy.a kt [ele] 1 wink 2 despise. 3 disturb.(tde)kefyea;(tdk)kefyeka;(tdn)kefyana;
(tds)kefyesha;(tdw)kefywa.
kejekeje kv loose.
kejel.i1* kt [ele] ridicule, mock, make fun of. (tde) kejelia; (tdk) kejelika; (tden) kejeliana;
(tedw) kejeliwa (tds) kejelisha. (Kar)
kejeli2* nm [i-/zi-] ridicule, mockery, derision, sarcasm, irony. (Kar)
kekee1 pia keekee nm [i-/zi-] brace and bit.
kekee2 nm [i-/zi-] bracelet; auger.
keketa kt [ele] 1 gnaw; bite. 2 cut with sth blunt or in saw-like motion. (tde) keketea; (tdk)keketeka;
(tdn) keketana; (tds) keketesha; (tdw) keketwa.
keketwa kt have a severe stomach ache.
kekevu nm [i-/zi-] heartburn, hiccup.
keki* nm [i-/zi-] cake: ~ ya malai gateau. (Kng)
kelbu* nm [a-/wa-] dog. (Kar)
kele nm [i-/zi-] hustle and bustle.
kelele nm [i-/zi-] noise, din. 2 uproar. ki shut up!
kem.a kt [sie] cry; sob. 2 shout. (tde) kemea; (tdk) kemeka; (tds) kemesha/kemeza; (tdw)kemwa.
kemb.a kt [ele] peel. (tde) kembea;
keme.a
(tdk) kembeka; (tds) kembesha; (tdw)kembwa.
keme.a kt [ele] scold, rebuke, carp (at), objurgate. (tdk) kemeka; (tdn) kemeana; (tds)kemeza;
(tdw) kemewa.
kemia* nm [i-] chemistry. (Kng)
kemkemu kl plenty.
kemikali* nm [i-/zi-] chemical. (Kng)
kenda nm nine.
kende nm ma- [li-/ya-] scrotum, testicle.
kenek.a kt [ele] distil. (tde) kenekea; (tdn)kenekana;(tds) kenekesha; (tdw) kenekwa.
keng.a kt [ele] deceive, cheat. (tde) kengea; (tdk) kengeka; (tdn) kengana; (tds)kengesha; (tdw)
kengwa.
kenge nm (a-/wa--) monitor lizard.
kenge.a kt [ele] protect; defend. (tdk)kengeka; (tdn) kengeana;(tds) kengesha; (tdw) kengewa.
kengee nm ma- [li-/ya-] blinding bright light.
kengele nm [i-/zi-] bell.
kengemek.a kt [ele] reproach; accuse. (tde)kengemekea; (tdk) kengemekeka; (tdw)kengemekwa.
kengeu.a kt [ele] misdirect; misguide. (tde)kengeulia; (tdk) kengeuka; (tds) kengeusha.
kengeuk.a kt [sie] 1 be misdirected. 2 become aware.(tde) kengeukia;(tdk)kengeukika;
(tds)kengeukisha.
kengewa nm [a-/wa-] kind of hawk or kite.
kengeza nm ma- [li-/ya-] squinting; squint.
kengo nm [i-/zi-] deceit; trick.
kenu.a kt [ele] grin, show teeth. (tde) kenulia, (tden) kenuliana, (tdew) kenuliwa; (tdk)kenuka;
(tdn) kenuana; (tds) kenusha; (tdw)kenuliwa.
kenyekenye kl absolutely, entirely.
ker.a kt [ele] annoy, aggravate, discomfort, molest, (si rasmi) nark, vex; trouble, irritate. (tde)kerea;
(tdk) kereka; (tdn) kerana; (tds)keresha; (tdw) kerwa.
kerek.a kt [sie] be annoyed. (tde)
ki.a
kerekea; (tds) kerekesha; (tdw) kerekwa.
kereket.a kt [sie] 1 irritate; choke. 2 annoy, grate on somebody. (tde) kereketea; (tdk)kereketeka;
(tdw) kereketwa.
keremkeremu nm [a-/wa-] type of bee – eating bird.
kereng'ende nm [a-/wa-] 1 red-legged partridge, francolin. 2 type of dragon-fly.
kerez.a kt [ele] 1 saw. 2 lathe. 3 (meno) gnash.(tde) kerezea; (tdk) kerezeka; (tdn) kerezana;
(tds) kerezesha; (tdw) kerezwa.
kerezo1 nm [i-/zi-] lathe machine.
kerezo2 nm [i-/zi-] wheeze.
keria* nm [i-/zi-] carrier. (Kng)
kero nm [i-/zi-] annoyance.
kerosini* nm [i-] kerosene. (Kng)
kes.a kt [sie] stop raining. (tde) kesea; (tdk)keseka; (tds) kesesha.
kesha1 nm [i-/zi-] vigil.
kesh.a2 kt [sie] keep vigil. (tde) keshea; (tdk)kesheka; (tdn) keshana.
keshi* nm [i-/zi-] cash. (Kng)
keshia*nm [a-wa-] cashier. (Kng)
kesho nm kl 1 tomorrow; future. 2 doomsday, Last Judgement, Judgement day.
keshokutwa nm & kl day after tomorrow.
kesi nm [i-/z-] case, lawsuit: ~ ya jinai criminal case; ~ ya madai civil case; ~ ya kashfa libel suit.
ket.a kt [ele] knock sb down. (tde) ketea; (tdk)keteka; (tdn) ketana; (tds) ketesha; (tdw)ketwa.
kete1 nm [i-/zi-] dice.
kete2 kl quietly, noiselessly.
ket.i kt [sie] sit. (tde) ketia; (tdk) ketika; (tds)ketisha.
keto kv deep.
keu nm ma- [li-/ya-] stroke of an axe.
keu.a kt [ele] straighten a building pole by cutting a notch. (tde) keulia; (tdek) keulika; (tdew)keuliwa.
khaa! ki expression of anger.
khalifa* nm ma- [a-/wa-] caliph, calif. (Kar)
kia1 nm vi- [ki-/vi-] 1 door bar; latch. 2 joint of leg or arm.
ki.a
ki.a2 kt [ele] step over. (tde) kilia, (tdek)
kilika, (tden) kiliana, (tdes) kilisha, (tdew)kiliwa.
kiada* kl 1 schematically, orderly: kitabu cha ~textbook. 2 distinctly. (Kar).
kiaga nm vi- [ki-/vi-] promise, agreement.
kiaki.a kt [sie] be active, move about.(tde)kiakilia;(tdk)kiakika;(tds)kiakisha.
kiali nm vi- [ki-/vi-] flame.
kiama* nm doomsday, Last judgement, Judgement day. (Kar)
kiambajengo nm vi- [ki-/vi-] constituent.
kiambata nm vi- [ki-/vi-] accompaniment.
kiambatisho nm vi- [ki-/vi-] appendix.
kiambato nm vi- [ki-/vi-] 1(sheria) appurtenance. 2 ingredient.
kiambaza nm vi- [ki-/vi-] wall.
kiambishi nm vi- [ki-/vi-] affix: ~ awali prefix; ~ kati infix; ~ tamati suffix.
kiambizi nm vi- [a-/wa-] oriele.
kiambo nm vi- [ki-/vi-] settlement; village.
kiamo nm vi [ki-/vi-] colostrum.
kiamshahamu nm vi- [ki-/vi-] aperitif.
kiamshakinywa nm vi- [ki-/vi-] breakfast.
Kiamu1 nm Kiswahili dialect spoken on Lamu Island.
kiamu2* nm (ki-/vi-)rising during Maulid prayer. (Kar)
kiana nm vi- [ki-/vi-] clay pot lid.
kianga nm vi- [ki-/vi-] burst of light or sunshine, ray of light after raining.
kiangazamacho nm vi- [ki-/vi-] present given for finding a lost article.
kiangazi nm vi- [ki-/vi-] the hot/dry season.
kiango nm vi- [ki-/vi-] wall hook/peg; lamp holder; bracket.
kiangulio nm vi- [ki-/vi-] incubator.
kianio nm vi- [ki-/vi-] rung, step, riser.
kianzo nm vi- [ki-/vi-] board used at the start of weaving a mat.
kiapo nm vi [ki-/vi-] 1 oath; fealty: Fanya/apa/ kula ~ take an oath; lisha/apisha ~ administer an oath;
kibanzi
kula ~ submit to an ordeal. 2. charm used as a protection against theft.
kiarifa nm vi- [ki-/vi-] predicate.
kiasi1* nm [ki-/vi-] 1 moderate amount; modicum; part/of: kula ~ eat. 2 moderation. 3 approximate
amount: ~ cha shilingi elfu kumiabout ten thousand shillings. 4 price: shati hili ~ gani? what is the price
of this shirt? (Kar)
kiasi2 kv kl 1 enough, average : amevuna chakula ~ he has an average harvest. 2 short while: Tembea
~ walk for a short while. (Kar)
kiasi3* nm vi-[ki-/vi-] bullet.(Kar)
kiatu nm vi- [ki-/vi-] shoe : ~ cha ngozi leather shoe.
kiazi nm vi- [ki-/vi-] potato, (si rasmi) murphy: ~ kikuu yams; ~ kitamu sweet potato
kiazisukari nm vi- [ki-/vi-] sugar-beet.
kibaazi nm vi- [ki-/vi-] 1 plant used as scabies medicine. 2 fish-poison plant.
kibaba nm vi- [ki-/vi-] quart measure of grain, about 700 grams: ~ tele full, heaped-up measure:~ cha
mfuto full to the brim.
kibadala nm vi- [ki-/vi-] alternative; variant.
kibafute nm vi- [ki-/vi-] children's guessing game.
kibago nm vi [ki-/vi-] seat, stool.
kibahaluli* nm vi- [ki-/vi-] small oil lamp. 2 small torch of twisted grass or paper spill, used for lighting a
pipe. (Kar)
kibaka nm vi- [a-/wa-] pickpocket.
kibali nm vi [ki-/vi-] acceptance, approval; permit, permission.
kibama nm vi-[ki-/vi-] banana bread.
kibanda nm vi-[ki-/vi-] hut, shed; cabin, (ushairi) cote, booth, kiosk : ~ cha kuku poultry shed; ~ cha
simu telephone booth.
kibango nm vi- [ki-/vi-] beam, deckbeam; building yard, stocks.
kibandiko nm vi- [ki-/vi-] skewer.
kibanio nm vi- [ki-/vi-] clip, pin, small forceps :~ cha nywele hairpin/hairclip.
Kibantu nm [ki-] Bantu language.
kibanzi nm vi- [ki-/vi-] splinter, chip: ~
kibao
cha ukuni firewood splinter. (ms) Amemsakama kama ~ cha ukuni he is constantly pestering him.
kibao1 nm vi- [ki-/vi-] 1 slate. 2 small board (about 15 cm in length) used for sitting. 3 card for winding
thread or wool on. 4 coconut grater. 5 quadrilateral board used for making concrete bricks. 6 blow, slap. 7
old hat/cap.
kibao2 nm vi- [ki-/vi-] hit song.
kibapara nm vi- [a-/wa-] pauper, destitute.
kibaraka nm vi- [a-/wa-] 1 villain. 2 political stooge/puppet; henchman.
kibaramwezi nm vi- [ki-/vi-] (watoto) windmill toy made from the fronds of the coconut palm fixed to
the end of a piece of the midriff.
kibarango nm vi- [ki-/vi-] short and thick stick.
kibarua* nm vi- [a-/wa-] 1 day/casual labourer, navvy. 2 casual labour. 3 (nh) paid labour. (Kar)
kibatari nm vi- [ki-/vi-] small oil lamp. (Kar)
kibavu nm [ki-/vi-] force, strength, physical power: Alininyang'anya embe langu kwa kutumia ~ he
snatched my mango by force.
kibawanta nm vi- [a-/wa-] short tailed small bird.
kibe nm vi- [ki-/vi-] 1 hide and seek game. 2 noise, shout.
kibeberu nm vi- [ki-/vi-] sweat odour.
kibedi nm vi- [ki-/vi-] trickery, deception, cheating; cunning.
kibendo nm vi- [ki-/vi-] piece, portion: ~ cha mkate a piece of bread.
kiberenge1 nm vi [ki-/vi-] trolley, railway handcar.
kiberenge2 nm vi- [a-/wa-] prostitute.
kibete pia kibeti nm vi- [a-/wa-] dwarf, lilliputian, manikin, midget.
kibeti nm vi- [ki-/vi-] purse, wallet.
kibia nm vi- [ki-/vi-] 1 earthware bowl (for serving food). 2 earthenware cooking pot.
kibibi1* nm vi- [a-/wa-] young mistress/lady. (Kaj)
kibibi2* nm vi- [ki-/vi-] rice doughnut. (Kaj)
kibonzo
kibibi3* nm [ki-] numbness, cramp: shikwa na ~ go numb. (Kaj)
kibindo nm vi- [ki-/vi-] fold/knot of the loin cloth, used as a pocket.
kibiongo1 nm vi- [ki-/vi-] hunchback.
kibiongo2 nm vi- [a-/wa-] hunchbacked person.
kibiri nm vi- [ki-/vi-] butt, stub.
kibirikizi 1nm vi- [ki-/vi-] bugle: Piga ~ make a proclamation, proclaim.
kibirikizi2 1 proclaimer. 2 dwarf. 3 pimp/procurer. 4 liar. 5 mischievous person, sneak.
kibiringo nm vi- [ki-/vi-] spool, bobbin.
kibirinzi nm vi- [ki-/vi-] palm fronds. windmill toy.
kibiriti1* nm vi- [ki-/vi-] matchbox; lighter, (zamani) flint, brimstone. (Kar)
kibiriti2* nm vi- [ki-/vi-] scabies. (Kar)
kibiritingoma1 nm vi- [a-/wa-] prostitute, whore.
kibiritingoma 2nm vi-[ki-/vi-] short dress.
kibisi nm vi- [ki-/vi-] grebe.
kibla nm [ki-/vi-] 1 the direction of Mecca to which Muslims turn in prayer. 2 imam's alcove in the
mosque. 3 north. 4 the Qaaba at Mecca.
kibofu nm vi-[ki-/vi-] bladder.
kibogoshi nm vi- [ki-/vi-] leather bag.
kibogoyo nm vi- [a-/wa-] toothless person; person with few teeth.
kiboko1* nm vi- [a-/wa-] 1 hippopotamus. 2 fat person. (Kar)
kiboko2 nm vi- [ki-/vi-] whip; strip of hippo hide.
kiboko3* nm vi- [ki-/vi-] ornamental stitch. (Kar)
kiboko4* nm [ki-/vi-] sth beautiful/attractive/outstanding.
kibole nm vi- [ki-/vi-] appendix.
kiboleini nm vi- [ki-/vi-] small hydrocele, small swelling of the scrotum.
kibonge1 nm [ki-/vi-] family name, surname.
kibonge2 nm vi- [a-/wa-] (nh) fat and strong person.
kibonyezo nm vi- [ki-/vi-] dent.
kibonzo nm [ki-/vi-] cartoon.
kibua
kibua1 nm vi- [ki-/vi-] anything light in weight.
kibua2 nm vi- [a-/wa-] tuna-like fish.
kibubusa kl incognito, secretly.
kibubutu nm vi- [ki-/vi-] stump.
kibudu nm vi- [ki-/vi-] unslaughtered animal carcass. (nh) Kufa ~ (a) die a natural death; (mnyama) be
slaughtered without observing the Muslim ritual;(b) die childless.
kibuhuti* nm vi- [ki-/vi-] grief, sorrow, agony. (Kar)
kibuja nm vi- [ki-/vi-] small pimple on one's face.
kibulaa* nm vi- [ki-/vi-] kind of cassava. (Kng)
kibumba nm vi- [ki-/vi-] packet.
kibumbu nm vi [ki-/vi-] woman's groin.
kibunju nm vi- [ki-/vi-] word used to mention a child.
kibunzi1 nm vi- [ki-/vi-] new year eve; the end of the year.
kibunzi2 nm vi- [ki-/vi-] sanded board
for divination.
kibunzi3 nm vi- [ki-/vi-] float.
kibunzi4 nm vi- [ki-/vi-] childrens' game of sitting with legs stretched, while one of them is singing and
touching their legs.
kiburi nm vi- [ki-/vi-] arrogance, conceit.
kiburudisho nm vi- [ki-/vi-] refreshment.
kiburunzi nm taz. kibunzi1
kibushuti nm vi- [a-/wa-] dwarf.
kibuyu nm vi- [ki-/vi-] calabash, gourd.
kibwagizo nm vi- [ki-/vi-] refrain, chorus.
kibwando nm vi- [ki-/vi-] okra-like vegetable.
kibwebwe nm vi- [ki-/vi-] girdle, bellyband. (nh)Kujifunga ~ to work hard, to get down to work.
kibwengo1 nm vi- [a-/wa-] elf, evil sea spirit.
kibwengo2 nm vi- [ ki-/vi- ] dance used in exorcism of spirits.
kibweshu pia kibweshuna nm vi- [a-/wa-] despised person.
kibwiko1 nm vi- [ki-/vi-] club-foot, deformed foot.
kibwiko2 nm vi- [a-/wa-] sb with
kichinichini
deformed toes/fingers.
kibwiko3 nm vi- [ki-/vi-] small hole made in a lump of food in order to scoop out more gravy.
kibyongo nm vi- [ki-/vi-] hump, hunch.
kicha nm vi- [ki-/vi-] 1 bunch/bundle of palm leaf strips, vegetables etc. 2 bunch of keys.
kichaa1 nm vi- [ki-/vi-] craziness, lunacy, madness: Kuwa na ~ be crazy.
kichaa2 nm vi- [a-/wa-] mad person, lunatic, loopy.
kichaa3 nm vi- [ki-/vi-] bunch of fruits.
kichaani nm vi- [ki-/vi-] red flowered thorny tipped shrub.
kichaazi nm vi- [ki-/vi-] kind of banana.
kichaga nm vi- [ki-/vi-] framework/rack for drying things.
kichaka1 nm vi- [ki-/vi-] 1 splinter for straightening a crooked post. 2 support to pole.
kichaka2 nm vi- [ki-/vi-] bush, shrub; (fasihi) clump, covert.
kichane1 nm vi [ki-/vi-] splinter/wood chip.
kichane2 nm vi- [ki-/vi-] splinter (of a bunch of bananas.)
kichanio nm vi- [ki-/vi-] splitting knife.
kichapuzi nm vi- [ki-/vi-] accelerator.
kichea nm vi- [ki-/vi-] brightness after cloudiness.
kicheche pia cheche nm vi- [a-/wa-] polecat/zorilla.
kichefuchefu nm vi- [ki-/vi-] nausea.
kichekesho nm vi- [ki-/vi-] joke, farce, humour, jest.
kicheko nm vi- [ki-/vi-] laugh, giggle, guffaw, mirth, laughter : Angua ~ burst out laughing.
kichele kv 1 transparent. 2 bare, naked. 3 (fedha) small change.
kichelema nm vi- [ki-/vi-] 1 watery cooked cassava or potato. 2 piece of soap (remaining after washing);
coconut left in the shell after it has been grated.
kichikichi kl by a blunt knife : Kata ~ cut with a blunt knife.
kichimbakazi nm vi- [a-/wa-] messenger spirit, fairy.
kichinichini kl underhandedly,
kichinjaudhia
underground, stealthily.
kichinjaudhia nm vi- [ki-/vi-] rose-like flowered herb used to cure headaches.
kicho nm vi- [ki-/vi-] fear, awe, reverence.
kichocheo nm vi- [ki-/vi-] 1 anything used to stir up a fire. 2 impetus, incentive, incitement, stimulant: ~
cha mjadala discussion paper.
kichocho nm vi- [ki-/vi-] bilharzia.
kichochoro nm vi- [ki-/vi-] alleyway, passageway, footpath, narrow passage between houses.
kichogo nm vi- [ki-/vi-] nape of the neck.
kichokoo nm vi- [ki-/vi-] spur.
kichomanguo nm vi- [ki-/vi-] black jack plant, bur.
kichomi nm vi- [ki-/vi-] sharp pain, cramp.
kichopa nm vi- [ki-/vi-] packet.
kichuguu nm vi- [ki-/vi-] anthill.
kichungi nm vi- [ ki-.vi-] cigarette filter.
kichusi nm vi- [ki-/vi-] rooflet.
kichwa nm vi- [ki-/vi-] 1 head; (si
rasmi) nob, noddle. 2 leader of a family or society. 3 train engine. 4 heading: ~ cha habariheadline (of a
paper, speech etc). (nh) Vimba ~be arrogant; ~ kikubwa big headed, disregard; ~ kigumu bully, obstinate
person; Jipa ~ be proud.
kichwamaji nm vi- [a-/wa-] silly, stubborn person.
kidahizo nm vi- [ki-/vi-] headword (in a dictionary entry), lemma; catchword.
kidaka1 nm vi- [ki-/vi-] coconut in the first stage of growth on the flower stem, before it becomes full
grown.
kidaka2 nm vi- [ki-/vi-] bay.
kidakatonge nm vi- [ki-/vi-] uvula, epiglottis.
kidani nm vi- [ki-/vi-] necklace.
kidari nm vi- [ki-/vi-] thorax, brisket, breast meat, ribs.
kidato nm vi- [ki-/vi-] 1 step, rung of a ladder. 2 form /class in secondary school.
kidau1* nm vi- [ki-/vi-] ink pot. (Kar)
kidau2 nm vi- [a-/wa-] big scaled round floating fish.
kidazi nm vi- [ki-/vi-] bald head.
kidondo
kideri vi- [ki-/vi-] fowl typhoid.
kidete kl firmly, strongly: Simama ~ stand firmly.
kidevu nm vi- [ki-/vi-] chin.
kidhabu nm vi- [a-/wa-] cheat, liar.
kidh.i kt [ele] 1 satisfy. 2 fullfill: ~ haja satisfy needs; ~ swala observe prayers. (tde) kidhia,
(tden) kidhiana, (tdew) kidhiwa; (tdk) kidhika; (tds) kidhisha.
kidigi kv very small (amount), little.
kidimu nm vi- [a-/wa-] ruffle, featherless fowl.
kidimumsitu nm vi- [ki-/vi-] wild citrus fruit tree.
kidindia kl continuously, uninterruptedly, endlessly. Mvua inanyesha ~ it is raining continuously.
kidingapopo1 nm vi- [ki-/vi-] relapsing fever, dengue fever.
kidingapopo2 nm (ki-/vi-) telltale: Ni wajibu kumkosoa huyu ~ it is our responsibility to criticise this
telltale.
kidinindi kl tightly, without giving a chance:Nilimshika ~ I got hold of
him tightly.
kidinya kv (idadi) very small, little.
kidiri nm vi- [a-/wa-] squirrel.
kidoa nm vi- [ki-/vi-] fleck.
kidogo kv few, small: Kitu ~ a small thing. kl a little, a bit. nm modium.
kidogori nm vi- [ki-/vi-] bongo-drum.
kidokezi nm vi- [ki-/vi-] anecdote; aide-memoire.
kidokezo nm vi- [ki-/vi-] hint, inkling, clue, intimation; note, footnote.
kidoko nm vi- [ki-/vi-] click, cluck, smack: Piga ~ give a click with the tongue, smack the lips.
kidole nm vi- [ki-/vi-] finger, toe: ~ gumbathumb; ~ cha shahada forefinger; ~ cha katimiddle finger; ~
cha pete ringfinger; ~ cha mwisho the little finger. (mt) ~ kimoja hakivunji chawa unity is strength.
kidole-tumbo nm vi- [ki-/vi-] appendix.
kidomo nm vi- [a-/wa-] dainty eater.
kidomodomo nm vi- [a-/wa-] tell-tale.
kidonda nm vi- [ki-/vi-] sore, ulcer, wound, chancre.
kidondo nm vi- [ki-/vi-] wood chip (for
kidonge
starting fire).
kidonge nm vi- [ki-/vi-] 1 pill, tablet, capsule. 2 inflammation, swelling. 3 small round thing. 4 cotton
reel, spool of thread.
kidosho nm vi- [a-/wa-] 1 beautiful girl. 2 small bird.
kidotia nm vi- [ki-/vi-] child's cap.
kidoto1nm vi- [ki-/vi-] blinkers, blinders.
kidoto2 nm vi- [ki-/vi-] small drinking vessel.
kidu1 nm vi- [ki-/vi-] hole in a canoe in which the mast is placed. (Kar)
kidu2 nm vi- [ki-/vi-] small hole for playing pellet. 2 a hole for playing traditional board game.
kidubini nm vi- [ki-/vi-] micro-organism.
kidubwana nm vi- [ki-/vi-] thingummy, thingumajig.
kidususi nm vi- [ki-/vi-] pimple.
kiduhushi nm vi- [a-/wa-] somebody who spies on others.
kidunavi1 nm vi- [a-/wa-] short person, dwarf;
kidunavi2 nm vi- [ki-/vi- ]short thing.
kidundu nm vi- [ki-/vi-] forehead.
kidunundu nm vi- [a-/wa-] kind of fish with a box-like shape with two horns and long mouth.
kidurango nm vi- [a-/wa-] dwarf, lilliputian .
kidurusi nm vi- [ki-/vi-] anthill.
kidusi nm vi- [ki-/vi-] 1 unusual smell/odour of anything. 2 smell/ odour of a wild animal or fish.
kiduta nm vi [ki-/vi-] hill, hillock, knoll, mound, barrow, hummock.
kidutu nm vi- [ki-/vi-] blackhead, wart.
kiduva nm vi- [ki-/vi-] hump, hunch.
kiegama nm vi- [ki-/vi-] hypotenuse.
kielekezi nm vi- [ki-/.vi-] symbol, indication.
kielelezo nm vi- [ki-/vi-] illustration, diagram, model.
kielezi1 nm vi- [ki-/vi-] 1 indication. 2 beginning, start. 3 drawing, diagram.
kielezi2 nm vi- [ki-/vi-] adverb.
kielezo nm vi- [ki-/vi-] index.
kienge nm vi- [ki-/vi-] flaming torch.
kienyeji kl haphazardly, carelessly,
kif.u
extravagantly: Fedha zimetumika~ the funds were used extravagantly.
kifaa nm vi- [ki-/vi-] implement, instrument, device, tool; gadget.
kifabakazi nm vi- [ki-/vi-] nandi flame tree.
kifaduro nm vi- [ki-/vi-] whooping cough, pertussis, croup.
kifafa nm vi- [ki-/vi-] epilepsy.
kifai kl tightly, firmly; acutely.
kifandugu nm vi- [ki-/vi-] coccyx, the last bone in the spinal cord.
kifani pia kifano nm vi- [ki-/vi-] example, a match, a parallel, an equal: Bila ~ incomparable, matchless,
unique.
kifano1 nm vi- [ki-/vi-] 1 replica. 2 appearance, features, looks.
kifano2 nm vi- [ki-/vi-] example; paragon.
kifaranga nm vi- [ki-/vi-] chick.
kifaru nm vi- [a-/wa-] 1 rhinocerous.
kifaru nm vi- [ki-/vi-] military tank.
kifaurongo1 nm vi- [ki-/vi-] sensitive plant which closes its leaves when touched; scandent perennial herb
with thorny stems and small heads of pinkish purple flowers.
kifaurongo2 nm vi- [a-/wa-] insect which shams death when touched.
kificho nm vi- [ki-/vi-] act of hiding, nook, place of concealment: Kwa ~ secretly.
kifimbo1 nm vi- [a-/wa-] fish with round girth, a long head with grey colour on the stomach, blue on the
back and its tail is divided into two parts.
kifimbo2 nm vi- [ki-/vi-] 1 baton. 2 rolling pin.
kifo nm vi- [ki-/vi-] death, doom .
kifoli nm vi- [ki-/vi-] sound blown between the thumb and the middle finger.
kifu1* nm vi- [ki-/vi-] something dead. (Kar)
kif.u2 kt [sie] cloy, satiete: Vitu vya ku~ plenty of things. (tde) kifia, (tdew) kifiwa; (tdk)kifika;
(tds) kifisha.
kif.u3 kt [ele] save from a bad event, abstain from doing something bad:
kifu
Mungu atakukifia shari God will serve you. (tde) kifia, (tdew) kifiwa; (tdk) kifika; (tds)kifisha. (Kar)
kifu4* nm vi- [ki-/vi-] sufficient quantity, abundance: Amekula ~ yake he has eaten his fill. (Kar)
kifua nm vi- [ki-/vi-] 1 chest, bosom, breast. 2 chest disease: ~ kikuu tuberculosis. 3 strong heart;
brave: Ana ~ he is brave.
kifuasi nm vi- [ki-/vi-] 1 accompaniment. 2 even number.
kifudifudi kl face downwards: Lala ~ lie on the stomach.
kifufumkunye nm vi- [ki-/vi-] something whose value/ importance is unknown.
kifuka nm vi- [ki-/vi-] erect herb of up to 1.5 metres tall with numerous heads of small redish blue daisy-
like flowers.
kifukizio nm vi- [ki-/vi-] sprayer, incense burner.
kifukizo nm vi- [ki-/vi-] fumigant.
kifuko nm vi- [ki-/vi-] small clay water pot.
kifukofuko nm vi- [ki-/vi-] cocoon.
kifuku nm vi- [ki-/vi-] long rains.
kifukulile nm vi- [a-/wa-] corn borer.
kifulizwa nm vi- [ki-/vi-] continuant.
kifumanzi nm vi- [ki-/vi-] ankle bells.
kifumbu nm vi- [ki-/vi-] straw strainer.
kifundiro nm vi- [ki-/vi-] 1 product: Nguo ni ~ cha pamba cloth is a product of cotton. 2 manufactured
goods.
kifundo nm vi- [ki-/vi-] 1 small knot, nodule, node on a plant stem. 2 body joint: ~ cha mguuankle.
kifungambuzi nm vi- [ki-/vi-] annual or perennial tussock grass.
kifungio nm vi- [ki-/vi-] lock.
kifungo1 nm vi- [ki-/vi-] button, bond, fastener bond.
kifungo2 nm vi- [ki-/vi-] detention, prison term.
kifungu nm vi- [ki-/vi-] 1 music bar. 2 section.
kifunguakinywa nm vi- [ki-/vi-] breakfast.
kifunguakopo nm vi- [ki-/vi-] tin opener.
kigezo
kifunguamimba nm vi- [a-/wa-] first born child.
kifunguamkoba nm vi- [ki-/vi-] initial consultation fee.
kifuniko nm vi- [ki-/vi-] cover, lid, hood.
kifuo nm vi- [ki-/vi-] stake fixed in the ground with pointed end for ripping off the husk of coconut.
kifurushi nm vi- [ki-/vi-] parcel, bundle, packet.
kifusi nm vi- [ki-/vi-] 1 rubble. 2 debris.
kifuta nm vi- [ki-/vi-] feeling of having oily stuff stuck in the gullet.
kifuto nm vi- [ki-/vi-] eraser, rubber.
kifuu1 nm vi- [ki-/vi-] empty coconut shell.
kifuu2 nm vi- [ki-/vi-] cuttle-fish bone.
kifyefye1 nm vi- [ki-/vi-] stalk.
kifyefye2 nm vi- [a-/wa-] skinny person.
kifyonzavumbi nm vi- [ki-/vi-] hoover, vaccum cleaner.
kiga nm vi- [ki-/vi-] thigh.
kigae nm vi- [ki-/vi-] 1 small potsherd, small broken piece of earthenware. 2 roof tile.
kigaga nm vi- [ki-/vi-] 1 dry hard scale, scurf, scab. 2 crust on the water, tartar on the teeth.
kigambo nm vi- [ki-/vi-] war.
kigango nm vi [ki-/vi-] outstation.
kigano nm vi- [ki-/vi-] fable, story, tale.
kiganja nm vi- [ki-/vi-] palm (of the hand).
kigaro nm vi- [ki-/vi-] crowd of conspirators.
kigasha nm vi- [ki-/vi-] forearm.
kigawanyi nm vi- [ki-/vi-] (hesabu) divider.
kigawanyo nm vi- [ki-/vi-] (hesabu) dividend.
kigawo nm vi- [ki-/vi-] divisor, factor.
kigegezi nm vi- [ki-/vi-] nausea.
kigego nm vi- [a-/wa-] 1 ill omened child, unlucky child, e.g. born with front teeth or other peculiarities. 2
obstinate person.
kigelegele nm vi- [ki-/vi-] ululation.
kigereng'enza nm vi- [ki-/vi-] potsherd.
kigeugeu nm vi- [a-/wa-] 1 fickle person, unstable person. 2 chameleon.
kigezo nm vi- [ki-/vi-] criterion. 2
kigingi
yardstick, measure. 3 clothes pattern.
kigingi nm vi- [ki-/vi-] peg, stake, bollard, flange.
kigoda nm vi- [ki-/vi-] three legged stool
kigodo nm [u-] rice flour dough mixed with sugar and grated coconut.
kigoe nm vi- [ki-/vi-] 1 forked stick for plucking fruits or pulling down branches, fruit hook. 2 golf club.
kigogo1 nm vi- [a-/wa-] bigwig, important person, mogul.
kigogo2 nm vi- [ki-/vi-] chump; log.
kigoli nm vi- [a-/wa-] pre- pubersent girl (before she reaches puberty).
kigombegombe nm [a-/wa-] grey fish with white spots and horn like bones on the head.
kigongo1 nm vi- [ki-/vi-] hump, hunch.
kigongo2 nm vi- [ki-/vi-] thick heavy stick, cudgel.
kigong'ondo nm vi- [ki-/vi-] knocking sound.
kigono nm vi- [ki-/vi-] night stop, overnight sleeping quarters.
kigosho nm vi- [ki-/vi-] 1 hanger. 2 inward bent limb: ~ cha mkono a deformed arm.
kigovya nm vi- [ki-/vi-] fruit hook.
kigozikucha nm vi- [ki-/vi-] hangnail.
kigugumizi nm vi- [ki-/vi-] stammer.
kigumba nm vi- [ki-/vi-] arrowhead.
kigumugumu nm vi- [a-/wa-] kind of small dark skinned fish.
kiguru nm vi- [a-/wa-] lame legged person.
kigutu nm vi- [ki-/vi-] stump (of a limb): ~ cha mkono stump of an arm.
kigwaru1 nm vi- [ki-/vi-] clitoris wart.
kigwaru2 nm vi- [ki-/vi-] women's initiation dance.
kigwe nm vi- [ki-/vi-] braided necklace.
kigwena nm vi- [ki-/vi-] 1 conspiracy: Jamaa wamenikalia ~ they are hatching a plot against me. 2
meeting (for a good cause). (ms) Nendeni ~ go and meet privately.
kihalua nm vi- [a-/wa-] fish with small eyes, black colour on the back, grey on the stomach and yellow
and blue stripes on the sides.
kihami nm vi- [a-/wa-] insulator, lag.
kijaa
kiharara1 nm vi- [ki-/vi-] tax, levy .
kiharara2 nm vi- [a-/wa-] badger.
kiharara3 nm [u-/i-] tree resembling forest oak.
kiharusi* nm [ki-] apoplexy, stroke. (Kar)
kihembe nm [ki-] thick sauce of ground skinned beans or peas.
kihenge nm vi- [ki-/vi-] barn.
kiherehere nm [ki-] 1 anxiety, bustle, trepidation. 2 palpitation.
kihero nm vi- [ki-/vi-] wooden tray.
kihil.i kt [ele] skin an animal and remove innards. (tde) kihilia; (tden) kihiliana, (tdew) kihiliwa;
(tdk) kihilika; (tds) kihilisha.
kihoda nm vi- [ki-/vi-] abortion medicine.
kihodhi nm vi- [ki-/vi-] gland.
kihongwe nm vi- [a-/wa-] donkey.
kihori nm vi- [ki-/vi-] dinghy, dingey.
kihoro nm vi- [ki-/vi-] grief, anguish, sadness:Pata ~ be anguished.
kihunzi nm vi- [ki-/vi-] mysterious language.
kihusishi nm vi- [ki-/vi-] preposition.
kiila nm [ki-] denial, negation.
kiima nm vi- [ki-/vi-] subject (of a sentence).
kiimbo nm vi- [ki-/vi-] pitch, intonation.
kiinamizi nm vi- [ki-/vi-] meat given to a slaughterer.
Kiingereza nm [ki-] English (language)
kiingilio nm vi- [ki-/vi-] entry fee.
kiingizi nm vi- [ki-/vi-] interjection.
kiini nm vi- [ki-/vi-] 1 nucleus. 2 (tunda) kermel, stone. 3 (yai) yolk. 4 (mti) heart, hard core. 5 foetus. 6
essence, (si rasmi) nitty-gritty, gist: ~ cha tatizo hili the esence of this problem.
kiinikizo nm vi- [ki-/vi-] 1 load, cargo, freight. 2 bribe.
kiinilishe nm vi- [ki-/vi-] food nutrient.
kiinimacho nm vi- [ki-/vi-] magic trick, conjurer's trick, hypnosis, (zamani) mesmerism, legerdemain.
kiinitete nm vi- [ki-/vi-] embryo.
kiinitoni nm vi [ki-/vi-] accent.
kiinuamgongo 1 pension, gratuity. 2 tip.
kiitikio nm vi- [ki-/vi-] chorus, refrain.
kijaa nm vi- [ki-/vi-] grain grinder.
kijakazi
kijakazi1 nm vi- [a-/wa-] slave girl.
kijakazi2 nm vi- [a-/wa-] small red bony fish.
kijalizo nm vi- [ki-/vi-] complement, adjunct, oppositive .
kijaluba* vi- [ki-/vi-] small ornamental metal box.
kijambia* nm vi- [ki/vi-] gusset, (nguo) gore. (Kaj)
kijana nm vi- [a-/wa-] youth, young man, juvenile, lad.
kijani nm vi- [ki-/vi-] green.
kijarida nm vi- [ki-/vi-] newsletter.
kijasumu nm vi- [ki-/vi-] bacteria.
kijembe1 nm vi- [ki-/vi-] small cutting instrument, lancet, scalpel.
kijembe2 nm vi- [ki-/vi-] innuendo, sarcasm.
kijibwa nm vi- [a-/wa-] political puppet.
kijicho nm [ki-] envy, malice, ill-will.
kijiji nm vi- [ki-/vi-] village, hamlet.
kijiko nm vi- [ki-/vi-] spoon.
kijimbimsitu nm vi- [a-/wa-] mangrove king fisher.
kijimea nm vi- [ki-/vi-] bacteria.
kijimo nm vi- [a-/wa-] dwarf, pygmy.
kijinga nm vi- [ki-/vi-] firebrand.
kijisitu nm vi- [ki-/vi-] grove.
kijiti nm vi- [ki-/vi-] stick, twig.
kijito nm vi- [ki-/vi-] stream, brook, affluent.
kijitu nm vi- [ki-/vi-] manikin.
kijijumba nm vi- [ki-/vi-] micro-organism.
kijivu1 nm vi- [ki-/vi-] wooden socket in which the handle of a drill turns.
kijivu2 nm [ki-] grey.
kijiwe1 nm vi- [ki-/vi-] acne, pimple, spot.
kijiwe2 nm vi- [ki-/vi-] calculus.
kijogoo1 nm vi- [a-/wa-] black greyish round fish with black horizontal stripes on head and upright tail
fins.
kijogoo2 nm vi- [a-/wa-] brave, hero. 2 womanizer.
kijulanga nm vi- [a-/wa-] youth.
kijumbamshale nm vi- [a-/wa-] swallow.
kijumbe nm vi- [a-/wa-] 1 messenger. 2 marriage broker. 3 bugler.
kijungujiko nm vi- [ki-/vi-] (uchumi) subsistence.
kikoko
kijusi1* nm [ki-] 1 defilement. 2 stink.
kijusi2 nm vi- [ki-/vi-] foetus.
kijuujuu kl superficially, foolishly, in a shallow way: Amejibu swali ~ he answered the question
superficially.
kikaango nm vi- [ki-/vi-] frying pan.
Kikae nm [ki-] 1 Swahili dialect spoken in Makunduchi (Zanzibar south). 2 old Swahili: ~ cha
Shungwaya Old Swahili of Shungwaya.
kikaka nm [ki-] grief, dejection, sadness, deep sorrow.
kikakakaka kl hurriedly, quickly, hastily.
kikalio nm vi- [ki-/vi-] seat, small stool.
kikamulio nm vi- [ki-/vi-] squeezer.
kikanda nm vi- [ki-/vi-] parcel, packet.
kikanza nm vi- [ki-/vi-] warmer.
kikao nm vi- [ki-/vi-] 1 sitting place. 2 meeting, sitting, session.
kikapu nm vi- [ki-/vi-] basket.
kikaramba nm vi- [a-/wa-] dotard.
kikausho nm vi- [ki-/vi-] blotter, blotting paper.
kikaza nm vi- [ki-/vi-] sth that tightens.
kikazio nm vi- [ki-/vi-] screwdriver.
kikazo nm vi- [ki-/vi-] stress, accent.
kikero nm vi- [ki-//vi-] nose ring.
kiki* nm [i-/zi-] kick. (Kng)
kikiki kl firmly, fast, securely: Funga kitu ~ tie sth firmly.
kikingio nm vi- [ki-/vi-] shield, shelter, cover.
kikiri nm [i-/zi-] struggling, pushing and
shoving.
kikirik.a kt [ele] shove, jostle one another. (tde)kikirikia; (tdk) kikirikika; (tdn) kikirikana;
(tds) kikirikisha; (tdw) kikirikwa.
kiko1 nm vi- [ki-/vi-] tobacco pipe, briar.
kiko2 nm vi- [ki-/vi-] elbow.
kikoa nm vi- [ki-/vi-] 1 co-operation, partnership. 2 meal eaten in common (in which each member
provides food by turns). 3 field.
kikohozi nm vi- [ki-/vi-] cough.
kikoi nm vi- [ki-/vi-] loin cloth.
kikojozi nm vi- [a-/wa-] bedwetter.
kikoko nm vi- [ki-/vi-] crust of food in pot.
kikokoro
kikokoro nm vi- [ki-/vi-] big tobacco pipe.
kikombe1 nm vi- [ki-/vi-] cup.
kikombe 2 nm vi- [ki-/vi-] trophy.
kikombo1 nm vi- [ki-/vi-] 1 crooked thing, defect, fault. 2 small bed.
kikombo2 kl in a crooked way, in an irregular way.
kikome nm vi- [ki-/vi-] shoot.
kikomo nm vi- [ki-/vi-] end, limit, acme, terminus: ~ cha uso forehead.
kikomunisti kv communist.
kikongo nm vi- [ki-/vi-] horn.
kikono nm vi- [ki-/vi-] rope between the mast and strake of a vessel: ~ cha mlingoti mast head; ~ cha
omo extreme point of prow; ~ cha demani shorter rope of a sail.
kikono2 nm vi- [a-/wa-] person with defective arm.
kikonyo nm vi- [ki-/vi-] bud, fruit stem.
kikonzo (nh) ngoja ~ wait for a long time.
kikope nm vi- [ki-/vi-] eyelid swelling.
kikopesa nm [ki-/vi-] roofed verandah.
kikopo nm vi- [ki/-vi-] small cane. (nh) Mtoto wa ~ vagabond, young ruffian.
kikora nm vi- [ki-/vi-] stem of dwarf palm.
kikorokoro nm vi- [ki-/vi-] knick-knack
kikorombwe nm vi- [ki-/vi--] signal cry or call made by blowing into the hand or through the fingers.
kikoromeo nm vi- [ki-/vi--] larynx,
bronchus.
kikosi1 nm vi- [ki-/vi-] back of the neck, nape: Vunja ~ break the neck.
kikosi2 nm vi- [ki-/vi-] brigade, squad, work group, unit: ~ cha kuzuia fujo Field Force Unit (FFU).
kikota nm vi- [ki-/vi-] tipless knife.
kikoto nm vi- [ki-/vi-] whip of plaited grass/leaf-strips or bark-fibre.
kikotwe nm vi- [a-/wa-]kind of cuttle -fish.
kikowe nm vi- [a-/wa-] kind of snapper.
kikuba* nm vi- [ki-/vi-] ornamental aromatic flowers /herbs, worn on neck.(Kar)
kikuku1 nm vi- [ki-/vi-] 1 armlet, bracelet, anklet. 2 stirrup. 3 handle of manhole cover.
kilemba
kikuku2 nm [ki-/vi-] misery, solitude, loneliness.
kikukusi nm vi- [ki-/vi-] strong wind.
kikuli nm vi- [ki-/vi-] horror, fright.
kikumbo nm vi- [ki-/vi-] thrust, shove, push, jostling: Piga ~ push.
kikunazi nm vi- [ki-/vi-] short thick stick for fighting, killing fish, etc.
kikundi nm vi- [ki-/vi-] small group.
kikundu nm vi- [ki-/vi-] haemorrhoids.
kikungu nm vi- [ki-/vi-] cross beam in vessel to which the sheet is fastened.
kikunjajamvi nm vi- [ki-/vi-] fee paid to court elders in money or in kind.
kikuto1 nm vi- [ki-/vi-] anything rolled up; roll: ~cha mkeka a roll of a mat.
kikuto2 nm vi- [a-/wa-] hyena.
kikwakwa nm vi- [ki-/vi-] loud laugh, haw-haw.
kikwapa nm vi- [ki-/vi-] armpit odour.
kikwara nm vi- [ki-/vi-] cock, rooster.
kikwaru nm vi- [ki-/vi-] cock's spur.
kikwata nm vi- [ki-/vi-] white flowered thorny shrub.
kikwazo nm vi- [ki-/vi-] obstacle, handicap, sanction, hindrance.
kikweke nm vi- [a-/wa-] dwarf.
kikweukweu nm vi- [ki-/vi-] sobbing.
kikwezeo nm vi- [ki-/vi-] dais.
kikwezo nm vi- [ki-/vi-] land stage.
kikwi nm & kv 1 one thousand. 2 many, plenty: Kumekuja watu ~ many people came.
kila kl each, every. kv all: ~ siku everyday, daily;~ mtu everyone.
kilabu nm vi- [ki-/vi-] club.
kilalanungu nm vi- [u-/i-] creeping plant with cordate leaves.
kilalio nm vi- [ki-/vi-] 1 dinner. 2 bedding.
Kilatini* nm [ki-] Latin. (Kng)
kile nm vi- [ki-/vi-] round flat cake made from wheat flour or rice flour.
kilegesambwa nm vi- [ki-/vi-] knee-cap.
kilele* nm vi- [ki-/vi-] peak, top, point, acme, climax. (Kaj)
kilema1 nm vi- [ki-/vi-] physical disability, handicap.
kilema2 nm vi- [a-/wa-] disabled person.
kilemba nm vi- [ki-/vi-] 1 turban: Piga ~ put on a turban. 2 bird's crest e.g. cocks' comb. 3 fee paid to the
uncles
kilembwe
(mothers side) during wedding. 4 bribe. 5 gratuity at the end of a job, apprenticeship. (ms)Usinivishe ~cha
ukoka don't flatter me.
kilembwe1 nm vi- [ki-/vi-] nipple.
kilembwe2 nm vi- [a-/wa-] great-great grandchild.
kilembwekeza nm vi- [a-/wa-] great-great great grandchild.
kilemeanembo nm vi- [ki-/vi-] shrub or scandent plant with dark green opposite leaves and clusters of
white flowers in the exils of the leaves.
kilendo nm vi- [a-/wa-] kind of fish.
kilenge1 nm vi- [ki-/vi-] four months old foetus.
kilenge2 nm vi- [ki-/vi-] children's game played by throwing four pieces of stick.
kileo nm vi- [ki-/vi-] intoxicant, liquor, alcohol.
kilete nm vi- [ki-/vi-] 1 stick used for furnishing rope. 2 strut in the outrigger of a vessel .
kileti nm vi- [ki-/vi-] thole pin.
kilifi* nm vi- [ki-/vi-] deep waters. (Kar)
kilihafu nm vi- [ki-/vi-] first stomach in quadrupeds, the maw, belly, paunch.
kilili nm vi- [ki-/vi-] 1 bedstead with turned legs used to carry someone on: Harusi ya ~ a wedding where
the
bridegroom is carried on bedstead during honeymoon. 2 pulpit.
kilima nm vi- [ki-/vi-] hill, barrow, hummock, knoll, mound.
kilimbikizi umeme nm vi- [ki-/vi-] accumulator.
kilimbili nm vi- [ki-/vi-] elbow.
kilimbo nm vi- [ki-/vi-] hill.
kilimi1 nm vi- [ki-/vi-] uvula.
kilimia nm [ki-/vi-] pleiades (constellation) .
kilimilimi1 nm vi- [ki-/vi-] rumour mongering, gossiping.
kilimilimi2 nm vi-[ a-/wa-] rumour monger, gossip.
kilimo nm [ki-/vi-] 1 agriculture: ~ cha jembe la mkono cultivating with a hoe; ~ cha plaucultivating with
a plough. 2 cultivation season.
kilindachozi nm vi- [ki-/vi-] cluster of flowers at the tip of a banana bunch.
kimangare
kilindi nm vi- [ki-/vi-] deep waters.
kilindo nm [ki-/vi-] container made of bark or skin.
kilinge1 nm vi- [ki-/vi-] traditional healer’s place for healing, traditional healer’s clinic.
kilinge2 nm vi- [ki-/vi-] undesirable decision.
kilingo nm vi- [ki-/vi-] pattern, model: ~ cha shati shirt pattern.
kilinzi nm vi- [ki-/vi-] strap of beads worn round the wrist.
kilio nm vi- [ki-/vi-] 1 wailing. 2 cry, shout. 3 mourning. 4 problem. ~ cha maji water problem.
kilo* nm [i-/zi-] kilo. (Kng)
kiloaka* nm [ki-/vi-] cloaca.(Kng)
kilomita* nm [i-/zi-] kilometre. (Kng)
kiloo nm [a-/wa-] hard core, stubborn person, uncompromising person.
kilopwe nm vi- [ki-/vi-] annual herb with twining or trailling stems and heads of blue flowers.
kilowati* nm [i-/zi-] kilowatt. (Kng)
kilosaiko* nm [i-/zi-] kilocycle. (Kng)
kilua nm [ki-/vi-] 1 small aromatic white flower. 2 women traditional dance.
kiludhu nm [ki-/vi-] velvet.
kilumwe nm vi- [ki-/vi-] kind of breast disease.
kiluwiluwi1 nm vi- [a-/wa-] larva;
tadpole.
kiluwiluwi2 nm vi- [a-/wa-] plover.
kima1 nm [a-/wa-] black monkey.
kima2 nm vi- [ki-/vi-] amount, price, rate, value:~ cha chini cha mshahara minimum wage.
kima3 nm [ki-/vi-] mincemeat: Mchuzi wa ~gravy of minced meat sauce. (Khi)
kimachomacho kl alert, wide-awake, openly.
kimada nm vi- [a-/wa-] concubine:weka/wekwa ~ cohabit.
kimagamaga kl astride.
kindiko nm [a-/wa-] chimera.
kimako nm vi- [ki-/vi-] astonishment, surprise.
kimanda1 nm vi- [ki-/vi-] omelette, spanish omelette.
kimanda2 nm vi- [ki-/vi-] spot on cloth .
kimangare nm vi- [ki-/vi-] Maasai club.
kimangari
kimangari nm vi- [ki-/vi-] red flowered shrub.
kimanzi nm vi- [a-/wa-] beautiful woman, lovely looking girl.
kimasomaso nm [ki-/vi-] pretence: Kufanya ~to try to get out of a difficult argument, tight corner by
trickery e.g. by pretending not to understand or to have forgotten.
kimatu nm vi- [a-/wa-] young locust.
kimau nm vi- [ki-/vi-] short sleeved collarless tunic.
kimba1 nm ma- [li-/ya-] dead body, corpse.
kimba2 nm ma- [li-/ya-] dung; faeces.
kimbaumbau nm vi- [a-/wa-] 1 slim person. 2 fickle/flighty person.
kimbelembele nm [a-/wa-] showy person.
kimbi.a kt [ele] 1 run. 2 run away, escape: John anani~ John is avoiding me/is running away from me.
(tde) kimbilia; (tdk) kimbika; (tdn)kimbiana; (tds) kimbiza; (tdw) kimbiwa.
kimbilia kt [ele] 1 run after sb, run to. 2 seek refuge. (tdk) kimbilika; (tdn) kimbiliana; (tdw)kimbiliwa.
kimbilio nm ma- [li-/ya-] refuge, haven, protection, sanctuary, asylum.
kimbimbi nm vi- [ki-/vi-] goose pimples.
kimbiza kt [ele] 1 chase, pursue, drive away: Polisi walili~ gari jeupe the police chased the white car. 2
make sth run faster: Dereva ana~ gari the driver is driving very fast. (tde) kimbizia; (tdk) kimbizika;
(tdn) kimbizana; (tdw)kimbizwa.
kimboya nm vi- [ki-/vi-] dish made of cassava and peas.
kimbunga nm vi- [ki-/vi-] typhoon, hurricane, whirlwind.
kimbugimbugi nm vi- [ki-/vi-] kind of a weed of about one foot tall with small seeds.
kimburu nm vi- [a-/wa-] wild cat.
kimchango nm vi- [ki-/vi-] mite.
kimea nm vi- [ki-/vi-] malt grain sprout.
kimelea nm vi- [ki-/vi-] plant or insect parasite, leaf rust, plant fungus.
kimeng'enya nm vi- [ki-/vi-] enzyme.
kimeta nm vi- [ki-/vi-] anthrax.
kimetameta vi- [ki-/vi-] sparkle, glitter.
kimeto nm vi- [ki-/vi-] glittering object.
kimia nm vi- [ki-/vi-] 1 casting net, goal net, netting. 2 lace work.
kimiani kl in the goal net: Moshi aliingiza mpira ~ baada ya kuwapiga chenga walinzi Moshi kicked the
ball into the goal net after dodging the defenders.
kimio nm vi- [ki-/vi-] 1 epiglottis. 2 uvula.
kimo nm vi- [ki-/vi-] 1 measure; height. 2 front/back piece of a robe.
kimombo nm (sio rasmi) English language.
kimondo1 nm vi- [ki-/vi-] meteor, shooting star.
kimondo2 nm vi- [a-/wa-] fool, clown.
kimondo3 nm vi- [ki-/vi-] uproar, disturbance, commotion, quarrel.
kimori nm vi- [ki-/vi-] apron.
kimota nm vi- [ki-/vi-] spark of fire.
kimoyomoyo kl by heart, silently: Sali ~ pray silently.
Kimrima nm [ki-] Kiswahili dialect spoken around Dar es Salaam and coast regions.
Kimtang'ata nm [ki-] Kiswahili dialect spoken around Tanga.
kim.u1 kt [ele] prepare people for prayer: ~ swala get ready people for prayer. (tde) kimia; (tdk) kimika;
(tds) kimisha; (tdw) kimiwa.
kim.u2 kt [ele] serve/provide basic needs i.e. accomodation, food, clothing; foster: Sayansi ~domestic
science. (tde) kimia, (tdew) kimiwa; (tdk) kimika; (tds) kimisha; (tdn) kimiana.
kim.u3 kt [ele] erect.
kimulimuli nm vi- [ki-/vi-] 1 firefly, gleam, worm. 2 siren of a police vehicle or ambulance.
kimuyemuye nm vi- [ki-/vi-] anxiety, nervousness, worry: Ona ~ get worried.
Kimvita nm [ki-] Kiswahili dialect spoken around Mombasa (Mvita).
kimw.a1 kt [ele] satiate, surfeit.
kimwana nm vi- [a-/wa-] darling, beloved.
kimya1 nm [ki-] silence, quietness: ~ ni dalili ya kukubali silence implies consent.
kimya2 kv silent, mute, quiet: Mtoto m~ quiet child; ~ ~ kl silently, quietly; kaa ~! be quiet!
kina1 kl group of similar people ~ mama women folk; ~ yahe common people. kina2 nm vi- [ki-
/vi-] rhyme.
kina3 nm vi- [ki-/vi-] depth: Kwa ~ in depth.
kinaa nm [ki-] surfeit, satiety, satisfaction.
kinaganaga kl thoroughly; in depth, clearly:Eleza ~ explain clearly.
kinagiri nm vi- [ki-.vi-] golden bead likeornament on a chain.
kina.i kt [sie] be surfeited, be satiated, be satisfied. (tde) kinaia, (tden) kinaiana, (tdew)kinaiwa;
(tdk) kinaika; (tds)kinaisha.
kinaifu kv easily satiated/surfeited.
kinaish.a kt [sie] cloy: Chakula hiki kimeni~this food has cloyed me.
kinamasi1 nm vi- [ki-/vi-] slime, mire, ooze, marsh, bog: Mbuga yenye ~ fen.
kinamasi 2 nm vi [ki-/vi-] shame, disgrace.
kinamo kv flexible, pliable, elastic.
kinanda nm vi- [ki-/vi-] harmonium,
organ; hurdy-gurdy: ~ cha mkono harmonica.
kinana nm vi- [ki-/vi-] yam.
kinara1 nm vi- [ki-/vi-] embroidery around the neck of a robe/garment.
kinara 2 nm vi- [ki-/vi-] 1 stand, stage, scaffold. 2 candlestick.
kinara3 nm vi- [a-/wa-] leader, chairperson.
kinasasauti nm vi- [ki-/vi-] microphone.
kinaya1 nm [ki-] provocation, incitement.
kinaya2 nm [ki-] match, equal model: bila ~without equal/incomparable/ matchless.
kinda nm ma- [a-/wa-] 1 chick . 2 young shoot:Mnazi m~ coconut shoot. 3 youth.
kindakindaki1 kv 1 genuine, proper, original, pure. 2 aristocratic, of noble
birth: Mimi mwana ~ nimeoa kisonoko I am an aristocratic married to an ill-bred person.
kindakindaki2 kl shoulder-high, aloft: alibebwa ~ he was carried shoulder-high.
kindanindani kl secretly, secretively.
kindengereka nm vi- [ki-/vi-] valueless thing, trash.
kindi nm [a-/wa-] squirrel.
kindumbwendumbwe1 nm vi- [ki-/vi-] 1 anxiety, worries, excitement. 2 children’s game of humiliating
one who wets the bed.
kindumbwendumbwe2 nm vi- [ki-/vi-] scramble (for sth).
kinega nm vi- [a-/wa-] kind of swallow with a short tail.
kinembe nm vi- [ki-/vi-] clitoris.
kinena nm vi- [ki-/vi-] groin.
kinengwe nm vi- [a-/wa-] 1 kind of large shark. 2 dried small sharks.
king.a1 kt [ele] 1 guard, protect, defend, ward off. (tde) kingia; (tdk) kingika; (tdn) kingana;
(tdw) kingwa.
kinga2 nm [i-] protection, defence, prophylatic; obstruction: Ukosefu wa ~ mwilini (UKIMWI) acquired
immune defficiency syndrome (AIDS).
kingaja nm vi- [ki-/vi-] armlet, armband; necklace.
kingalingali kl on one's back: Lala ~
lie on one's back.
kingam.a kt [sie] cross over (from one side to the other); barricade, obstruct. (tde) kingamia;
(tdk) kingamika; (tdn) kingamana; (tds)kingamisha; (tdw) kingamwa.
kingamwili nm [i-] body immunity: Ukosefu wa~ deficiency in body immunity.
kingio nm [i-/zi-] lamp shade.
kingis.a kt [ele] carry with difficulty (due to heavy weight). (tde) kingisia; (tdk) kingisika;
(tdn) kingisana; (tds) kingisisha; (tdw)kingiswa.
kingo1 nm [i-/zi-] 1 threshold. 2 edge, end: ~ za dunia end of the earth.
kingo2 nm [i-/zi-] cataract.
king'on'go nm vi-[ki-/vi-] nasal sound.
kingonyo1 nm vi- [ki-/vi-] filth, dirt.
kingonyo
kingonyo2 nm vi- [a-/wa-] germ; larva.
king'ora nm vi- [ki-/vi-] siren.
kingoto nm (nh) Kufa ~ suffer in silence .
Kingozi nm Kiswahili dialect spoken in Malindi and Pate.
kingugwa nm vi- [a-/wa-] large spotted hyena.
kingulima nm vi- [ki-/vi-] anthill.
kingwagu1 nm vi- [a-/wa-] addict.
kingwagu2 nm vi-[ki-/wa-] addiction.
Kingwana nm Kiswahili dialect spoken in Eastern Congo.
kingwangwa nm vi- [ki-/vi-] sth that is overweight.
kinofu nm vi- [ki-/vi-] piece of steak.
kinokera nm vi- [a-/wa-] gazelle.
kinongo nm vi- [ki-/vi-] white and yellow wooly flowered perennial herb.
kinoo nm vi- [ki-/vi-] whetstone.
kinu nm vi [ki-/vi-] 1 mortar. 2 milling/ processing machine: ~ cha moshi steam mill; ~ cha mkono hand
mill. 3 wheel-cup.
kinubi nm vi- [ki-/vi-] 1 Nubian harp, lyre. 2 banjo (of more than one string).
kinukamito1 nm vi- [ki-/vi-] plant with poisonous roots.
kinukamito2 nm [a-/wa-] 1 restless person, one who divorces and remarries often. 2 flirtratious person.
kinundu nm vi- [ki-/vi-] nodule.
kinungu nm vi- [ki-/vi-] piece: ~ cha nyamapiece of meat.
kinyaa nm vi- [ki-/vi-] disgust: Ona ~ be disgusted.
kinyago nm vi- [ki-/vi-] 1 mask. 2 laughing stock. 3 carving.
kinyakazi nm vi- [ki-/vi-] wart (on the clitoris).
kinyambuo nm vi- [ki-/vi-] derivative.
kinyamkela nm vi- [ki-/vi-] evil spirit believed to dwell in baobab trees.
kinyangarika nm vi- [ki-/vi-] gimcrack, good-for-nothing, despised/useless thing, trash.
kinyang'anyiro nm vi- [ki-/vi-] stiff competition.
kinyanyavu nm vi- [a-/wa-] ruffle-feathered fowl; fowl with featherless neck.
kiongozi
kinyemela kl quietly; secretly: Amemwendea ~he has gone behind her back.
kinyemi nm [ki-] pleasant/ interesting thing.
kinyenyezi nm vi- [ki-/vi-] 1 sensation. 2 fuzzy eyesight.
kinyerenyere kl 1 severely. 2 attentively. 3 slowly.
kinyesi nm vi- [ki-/vi-] excrement, faeces, ordure.
kinyevunyevu nm [ki-] sensational feeling.
kinyezi nm [ki-] nausea, disgust.
kinying'inya nm vi- [a-/wa-] great-great grandchild.
kinyonga nm vi- [a-/wa-] chameleon.
kinyongo nm vi- [ki-/vi-] hatred, resentment, bitterness.
kinyota nm vi- [ki-/vi-] asterisk.
kinyozi nm vi- [a-/wa-] barber.
kinyumba kl weka ~ cohabit.
kinyume nm vi- [ki-/vi-] reverse, opposite. klcontrary, against: Enda ~ go against.
kinyunya nm vi- [ki-/vi-] dough.
kinywa nm vi- [ki-/vi-] mouth.
kinywaji nm vi- [ki-/vi-] drink, beverage: ~ baridi soft drink; ~ kikali intoxicant.
kinyweleo nm vi- [ki-/vi-] pore, follicle.
kinz.a kt [ele] 1 obstruct, demur, impede. 2 oppose, counteract, contradict, object. (tde)kinzia; (tdk)
kinzika; (tdn) kinzana; (tds) kinzisha; (tdw)kinzwa.
kinzani kv obstinate, opinionated, ambivalent.
kiogajivu nm vi- [a-/wa-] blue roller.
kioja nm vi- [ki-/vi-] oddity, freak.
kiokamikate nm vi- [ki-/vi-] pan.
kiokosi nm vi- [ki-/vi-] award given to sb who finds a lost item.
kiokote nm vi- [a-/wa-] orphan.
kioleza nm vi- [ki-/vi-] raft; buoy.
kiomo nm [ki-] tip, apex, peak: ~ cha nchicape, promontory, headland; ~ cha chomboextremity of prow.
kiongezo nm vi- [ki-/vi-] adjunct.
kiongozi1 nm vi- [a-/wa-] leader, guide.
kiongozi2 nm vi- [ki-/vi-] manual, handbook.
kionjamchuzi
kionjamchuzi nm vi- [ki-/vi-] goatee.
kionjo nm vi- [ki-/vi-] temptation.
kionyeshi nm vi- [ki-/vi-] demonstrative.
kioo1 nm vi- [ki-/vi-] glass, pane of glass; mirror.
kioo2 nm vi- [ki-/vi-] fish hook.
kiookuzi nm vi- [ki-/vi-] magnifier.
kiopoo nm vi- [ki-/vi-] hook, pole with hooked end.
kioski* nm vi- [ki-/vi-] kiosk . (Kng)
kiota nm vi- [ki-/vi-] nest; roost.
kiowevu nm vi- [ki-/vi-] liquid.
kipa* nm ma- [a-/wa-] goal keeper. (Kng)
kipachikwa nm vi- [ki-/vi-] inset.
kipafumaji nm vi- [ki-/vi-] aqualung.
kipago nm vi- [ki-/vi-] rung (of a ladder); step.
kipaimara nm [ki-/vi-] confirmation:Sakramenti ya ~ The Sacrament of Confirmation.
kipaji1 nm vi- [ki-/vi-] ability, talent, endowment, gift, aptitude, flair, genius.
kipaji2 nm vi- [i-/zi-] round mark on the forehead.
kipakasa nm vi- [ki-/vi-] present given by the groom to the bride on the wedding day.
kipaku nm vi- [ki-/vi-] fleck.
kipalio nm vi- [ki-/vi-] 1 fish scraper. 2 equipment for holding hot charcoal.
kipambio nm vi- [ki-/vi-] grill (for roasting meat).
kipamkono nm vi- [ki-/vi-] present
given by the groom to the bride on the wedding day.
kipandauso nm vi- [ki-/vi-] migraine.
kipande nm vi- [ki-/vi-] 1 piece, part. 2 distance: Hapa mpaka kwake ni ~ there is distance from here to
his place. 3 hunk; a big person: ~ cha mtu hunk. 4 job done on monthly basis: Kazi ya ~ monthly
employment.
kipandikizi nm vi- [ki-/vi-] graft.
kipando nm vi- [ki-/vi-] (Unguja) vehicle.
kipanga nm vi- [a-/wa-] falcon, kite.
kipapai nm vi- [ki-/vi-] magic which makes somebody wander away.
kipapasio nm vi- [ki-/vi-] antenna.
kipia
kipapatio nm vi- [ki-/vi-] bird’s wing.
kipara nm vi- [ki-/vi-] 1 baldness. 2 clean shaved head.
kipashamoto nm vi- [ki-/vi-] chafing-dish.
kipashio nm vi- [ki-/vi-] (neno) constituent.
kipatasi nm vi- [ki-/vi-] bradawl.
Kipate nm [ki-] Kiswahili dialect spoken at Pate.
kipato nm vi- [ki-/vi-] income, return: ~ cha chini low income.
kipaumbele nm vi- [ki-/vi-] priority.
kipawa nm vi [ki-/vi-] talent, gift, ability, flair.
kipazasauti nm vi- [ki-/vi-] loud speaker.
kipekecho nm vi- [ki-/vi-] whisk, blender.
kipele nm vi- [ki-/vi-] pimple, scab.
kipeleleza-nyambizi nm vi- [ki-/vi-] asdic.
Kipemba nm vi- [ki-] Kiswahili dialect spoken at Pemba.
kipembe nm vi- [ki-/vi-] nook.
kipenga nm vi- [ki-/vi-] whistle.
kipengele nm vi- [ki-/vi-] point, item, aspect:Amelizungumzia somo katika kila ~ chake he discussed
every aspect of the subject.
kipenyo nm vi- [ki-/vi-] diameter, orifice.
kipenzi nm vi- [a-/wa-] lover, darling.
kipeo1 nm vi- [ki-/vi-] gourd.
kipeo2nm vi- [ki-/vi-] power, exponent: Mbili ~ cha nne two to the power of four; ~ cha pilisquared; ~ cha
tatu cubed.
kipeo3 nm vi- [ki-/vi-] climax.
kipepeo1 nm vi [a-/wa-] butterfly.
kipepeo2 nm vi- [a-/wa-] oval shaped fish with broad hind fins.
kipepeo3 nm vi- [ki-/vi-] hand fan.
kiperea nm vi [ki-/vi-] small canoe (enough for two passengers).
kipete nm vi- [ki-/vi-] ferrule, circlet, hasp.
kipeto nm vi- [ki-/vi-] 1 parcel, packet, bundle,case. 2 half filled sack.
kipeuo nm vi- [ki-] root of number.
kipi nm vi- [ki-/vi-] bird's spur.
kipia1 nm vi- [ki-/vi-] apex, pinnacle.
kipia
kipia2 nm vi- [ki-/vi-] leaves used for colouring fishing line.
kipigi nm vi- [ki-/vi-] small stick for beating or plucking fruits.
kipigo nm vi- [ki-/vi-] blow, stroke, beating.
kipilipili nm [ki-] kink: Nywele za ~ kinky hair.
kipimahewa nm vi - [ki-/vi-] barometer.
kipimajoto nm vi- [ki-/vi-] thermometer.
kipima pembe nm vi [ki-/vi-] protractor.
kipimarangi nm vi- [ki-/vi-] colorimeter.
kipima upepo nm vi- [ki-/vi-] weather vane.
kipima utego nm vi- [ki-/vi-] telescopic sight.
kipimio nm vi- [ki-/vi-] scale.
kipimo nm vi- [ki-/vi-] 1 measurement: ~ cha urefu measurement of length. 2
measure, size, module: ~ cha upana breadth measure.
kipindi1 nm vi- [ki-/vi-] carcass: Kufa ~ normal death of an animal.
kipindi2 nm vi- [ki-/vi-] 1 period: ~ cha kwanza huanza saa 2.30 the first period begins at 8.30. 2 time: ~
cha swala time of prayers. 3 radio programme.
kipindupindu nm [ki-] cholera.
kipingamizi nm vi- [i-] obstruction, injunction; obstacle, drawback.
kipingo nm vi- [ki-/vi-] wooden peg or bolt for fastening shroud or anchor.
kipingwa nm vi- [ki-/vi-] door bar, bolt, latch.
kipini nm vi- [ki-/vi-] nose pin.
kipipa nm vi- [ki-/vi-] keg.
kipira nm vi- [ki-/vi-] 1 carpenter's moulding plane. 2 projecting moulding.
kipitisho nm vi- [ki-/vi-] conductor (of heat or electricity).
kiplefti nm vi- [ki-/vi-] traffic circle, round about.
kipofu nm vi- [a-/wa-] blind person.
kipokeo nm vi- [ki-/vi-] 1 refrain. 2 chorus.
kipooza1 nm vi- [ki-/vi-] 1 paralysis, withered and dried up thing. 2
kirasa
tasteless fruit which ripens prematurely.
kipooza2 nm vi- [a-/wa-] paralyzed person.
kipopo1 nm [ki-] part of the brain where thinking takes place.
kipopo2 nm kl jointly, en masse.
kiporo nm vi- [ki-/vi-] leftovers; arrears.
kipozamataza nm vi- [a-/wa-] lark.
kipukusa1 nm vi- [ki-/vi-] falling, dropping (of leaves).
kipukusa2 nm [ki-] plague, pestilence.
kipukusa3 nm vi- [a-/wa-] woodboring beetle.
kipukusa4 nm vi- [ki-/vi-] yellow sweet banana.
kipuli nm vi- [ki-/vi-] earing.
kipungu nm vi- [a-/wa-] osprey, eagle.
kipunguo [ki-/vi-] ropes sewn horizontally across the matting sail for reinforcement.
kipunguzo nm vi- [ki-/vi-] discount.
kipupwe nm vi- [ki-/vi-] cold season, cold weather.
kipura nm vi- [a-/wa-] small bronze winged dove.
kipuri nm vi- [ki-/vi-] spare part.
kipusa nm vi- [ki-/vi-] rhino horn. 2 (sio rasmi) beautiful young lady.
kiputo nm vi [ki-/vi-] bubble.
kipwa nm vi- [ki-/vi-] rock dry patch (left by receding tide); shallow waters.
kipwe1 nm vi- [a-/wa-] shrike.
kipwe2 nm vi- [ki-/vi-] catcall (for calling sb).
kipwepwe nm [ki-] skin disease that causes red spots.
kipwi nm vi- [ki-/vi-] convenience
chamber. 2 gunwale.
kiraa nm [ki-] style of reading Koran.
kiradi nm [a-/wa-] generic name for monkeys, apes, baboons etc.
kirago1 nm vi- [ki-/vi-] expediton on foot.
kirago2 nm vi- [ki-/vi-] 1 sleeping mat. 2 old grass mat.
kiraka nm vi- [ki-/vi-] patch.
kirambamchuzi [ki-/vi-] goatee.
kiranga nm vi- [ki-/vi-] sexual mania.
kiranja nm vi- [a-/wa-] 1 first boy to be circumcized. 2 school prefect.
kirasa nm vi- [ki-/vi-] boil.
kirehani
kirehani nm vi- [ki-/vi-] kind of sweet potato.
kirejeshi nm vi- [ki-/vi-] relative pronoun.
kir.i kt [ele] admit, accept, concede, acknowledge, confess: ~ deni admit a debt;Nina~ I acknowledge, I
agree; Nina~ kuwa nimefanya kosa I confess that I committed an offence. (tde) kiria,
(tden) kiriana, (tdew)kiriwa; (tdk) kirika; (tds) kirisha.
kiribahewa nm vi- [ki/vi-] air-pocket.
kiriba* nm vi- [ki-/vi-] wineskin, waterskin: ~ cha tumbo stomach bulging beneath the navel. (Kar)
kirih.i kt [ele] displease, disgust, execrate. (tde)kirihia, (tden) kirihiana, (tdew) kirihiwa; (tdk)kirihika;
(tds) kirihisha. (Kar)
kirimba1 nm vi- [ki-/vi-] cage (for birds or animals), hutah.
kirimba2 nm vi- [ki-/vi-] lintel, threshold, sill.
kirimbi nm vi- [ki-/vi-] iron saw.
kirim.u kt [ele] entertain, treat hospitably. (tde)kirimia, (tedn) kirimiana, (tdew) kirimiwa;
(tdk) kirimika; (tds) kirimisha.
kirinda nm vi- [ki-/vi-] underskirt.
kiritimb.a kt [ele] monopolize. (tde) kiritimbia; (tdk) kiritimbika; (tdn) kiritimbana;
(tds)kiritimbisha; (tdw) kiritimbwa.
kiroboto1 nm vi- [a-/wa-] flea.
kiroboto2 nm vi- [ki-/vi-] 1 Mazrui's mercenary. 2 mercenary in Swahili fables.
kirudufu nm vi- [ki-/vi-] mimeograph.
kirugu1 nm vi- [ki-/vi-] 1 top of a wall,
wall plate. 2 height of wall of a house.
kirugu2 nm vi- [ki-/vi-] skin swelling e.g. a boil or pimple.
kirukanjia1 nm vi- [a-/wa-] 1 restless person (who doesn't settle in one place). 2 prostitute.
kirukanjia2 nm vi- [a-/wa-] nightjar.
kirumbizi nm vi- [ki-/vi-] stick fight dance.
kirungu nm vi- [ki-/vi-] knobstick, small club, baton, cudge.
kirusu nm vi- [ki-/vi-] mixture of millet gruel and malt for brewing.
kiserema
kirutubishi nm vi- [ki-/vi-] nutrient.
kiruu* nm [ki-] rage, fury. (Kar)
kisa* nm vi- [ki-/vi-] event, episode. 2 story, account, narrative. 3 reason 4. complaint. (Kar)
kisaa1 nm [ki-/vi-] piece of cloth.
kisaa2 nm vi- [ki-/vi-] remainder, left overs.
kisaga1 nm [ki-/vi-] dry measure of about a quart or 1.4 kg.
kisaga2 nm vi- [a-/wa-] weevil (which destroys beans).
kisagalima nm vi- [ki-/vi-] ground down hoe (through much use), worn out hoe.
kisagaunga nm vi- [a-/wa-] white crab.
kisahani nm vi- [ki-/vi-] 1 saucer. 2 discus, disc/disk.
kisaka nm vi- [a-/wa-] short person.
kisaki kl tightly, firmly: Funga ~ close tightly.
kisalisali1 nm vi- [ki-/vi-] gonorrhea.
kisalisali2 nm vi- [ki-/vi-] bilharzia.
kisamaki nm vi- [ki-/vi-] one of the planks of a tansom stern.
kisamkasa nm vi- [ki-/vi-] a priori.
kisamvu nm [ki] cassava leaves used as vegetable.
kisanamu nm vi- [ki-/vi-] miniature.
kisanduku nm vi- [ki-/vi-] small money box.
kisanga nm vi- [ki-/vi-] trouble, confusion: ~ kilianza baada ya hotuba ya waziri trouble started after the
minister's speech.
kisangati nm vi- [a-/wa-] mean person, miser.
kisango nm vi- [ki-/vi-] divining board.
kisarambe nm vi- [ki-/vi-] rymic but unrythmic song.
kisarawanda nm vi- [ki-/vi-] white piece of cloth spread on bed on a wedding night to accertain virginity.
kisasi nm vi- [ki-/vi-] revenge, vengeance.
kisasili nm vi- [ki-/vi-] myth.
kisebusebu nm vi- [ki-/vi-] pretending not to like sth while really wanting it.
kisengenye nm vi- [a-/wa-] bluefinch.
kisengesenge kl backwards: Nenda ~ go backwards.
kiserema nm vi- [ki-/vi-] old worn down
kiseyeye
hoe.
kiseyeye nm vi- [ki-/vi-] tooth ache, scurvy, pyorrhoea.
kisha kl then, afterwards: Alikuja ~ akaondokaHe came, then he left.
kishada* nm vi- [ki-/vi-] 1 paper kite. 2 cluster, string, bunch: ~ cha maua a cluster of flowers; ~ cha
shanga a string of beads. (Kar)
kishamia nm vi- [ki-/vi-] cloth for covering people performing burial rituals in a grave or any other
function.
kishanzu nm vi- [ki-/vi-] down payment.
kisharifu nm vi- [a-/wa-] Natal Pigmy Kingfisher.
kishaufu* nm vi- [ki-/vi-] nose ring, trinket, gewagaw. (Kar)
kishawishi nm vi- [ki-/vi-] temptation, incentive.
kishazi nm vi- [ki-/vi-] clause.
kisheta nm vi- [ki-/vi-] dwarf, pygmy. kvdeformed, disfigured, paralyzed.
kisheti nm vi- [ki-/vi-] small iced bun dipped in syrup.
kishida nm vi- [ki-/vi-] under-skirt.
kishikizo nm vi- [ki-/vi-] fastener, button, buckle.
kishimo nm vi- [ki-/vi-] (wanyama) burrow.
kishina1 nm [i-] Swahili women's funeral dance.
kishina2 nm vi- [ki-/vi-] counterfoil.
kishindo nm vi- [ki-/vi-] 1 provocation; revenge. 2 disturbance, noise. 3 bang, crash, uproar, shock wave.
kishingo nm [ki-] crick.
kishirazi nm vi- [ki-/vi-] ant hill.
kishoka nm vi- [ki-/vi-] hatchet.
kishoroba nm vi- [ki-/vi-] corridor, narrow strip.
kishubaka nm vi- [ki-/vi-] bay, ledge, niche.
kishungi nm vi- [ki-/vi-] forelock.
kishupi nm vi- [ki-/vi-] straw sleeping/ burial bag.
kishushamgando nm vi- [ki-/vi-] anti-freeze.
kishwara nm vi- [ki-/vi-] oar grommet, loop.
kis.i1 kt [sie] imagine, envisage, perceive. (tde)kisia; (tden) kisiana,
kisu
(tdew) kisiwa; (tdk) kisika; (tds) kisisha. kisionm.
kis.i2 kt [sie] 1 change sail. 2 determine the ship’s position. (tde) kisia; (tdew) kisiwa; (tdk)kisika.
kisi3 nm [i-] mouth kiss: Piga ~ kiss sb on the mouth.
kisi.a kt [ele] estimate, guess. (tde) kisilia; (tdk)kisika; (tdn) kisiana; (tdw) kisiwa.
kisibiti nm vi- [i-/zi-] cumin, caraway seed.
kisifa nm vi- [ki-/vi-] (kz) adverb.
kisigino nm vi- [ki-/vi-] heel.
kisiki nm vi- [ki-/vi-] stump.
kisima nm vi- [ki-/vi-] well; water hole.
kisimamleo nm vi- [ki-/vi-] kind of aloe plant.
kisimamo* nm (ki-) rising during Maulid prayer. (Kar)
kisimi nm vi- [ki-/vi-] clitoris.
kisingizio nm vi- [ki-/vi-] pretext, excuse, feint.
kisira nm vi- [ki-/vi-] thin flat round bread.
kisirani1 nm vi- [ki-/vi-] 1 misfortune, bad omen. 2 disgrace, nuisance, annoyance.
kisirani2 nm [a-/wa-] Jonah bad omen person.
kisirisiri kl secretly, secretively.
kisiwa nm vi- [ki-/vi-] island, isle: ~ cha matumbawae atoll.
kisimati nm vi- [ki/vi-] good luck, fortune.
kisogo nm vi- [ki-/vi-] nape: usinipe ~ nitazame look at me don’t show me the nape.
kisokoto nm vi- [ki-/vi-] exorcizing dance, spirit.
kisongo nm vi- [ki-/vi-] 1 twist. 2 tourniquet.
kisonoko nm [a-/wa-] cinderella; detrop.
kisonono nm vi- [ki-/vi-] gonorrhoea.
kisoshalisti kv socialistic.
kisra nm ancient title for Persian Kings.
kistari nm vi- [ki-/vi-] dash (-).
kistariungio nm vi- [ki-/vi-] hyphen, dash.
kisu nm vi- [ki-/vi-] knife. (ms) ~ cha uamupresent given to the cousin of a
kisufugutu
bride.
kisufugutu nm vi- [ki-/vi-] palette knife.
kisugudi nm vi- [ki-/vi-] elbow.
kisukari1 nm vi- [ki-/vi-] small sweet yellow bananas.
kisukari2 nm diabetes.
kisukio nm vi- [ki-/vi-] milkershaker.
kisukuku nm vi- [ki-/vi-] fossil.
kisukumi nm vi- [ki-/vi-] wart (on the clitoris).
kisulisuli1 nm vi- [a-/wa-] cotton eating insect with yellow and red colours.
kisulisuli2 nm vi- [ki-/vi-] giddiness, dizziness.
kisulisuli3 nm vi- [ki-/vi-] tailless kite, whirligig.
kisura nm vi- [a-/wa-] lovely looking girl.
kisuse nm vi- [a-/wa-] small scorpion.
kisutu nm vi- [ki-/vi-] women's cotton wrapper without a centre patch.
kisutuo nm vi- [ki-/vi-] food offered after communal work.
kisuunzi nm vi- [ki-/vi-] dizziness, giddiness.
kiswa nm vi- [ki-/vi-] robe (esp, religious).
Kiswahili nm [ki-/vi-] Swahili language.
kit.a1 kt [ele/sie] 1 stand firm. 2 fix. (tde) kitia,(tden) kitiana, (tdw) kitiwa; (tdk) kitika; (tds)kitisha.
kita2 nm vi- [ki-/vi-] war, fight (of groups of people/nations/animals).
kitabakero nm vi- [ki-/vi-] ampoule.
kitabu nm vi- [ki-/vi-] book: ~ cha kiadatextbook; ~ cha ziada supplementary reader.
kitadali nm vi- [ki-/vi-] redish-green shrub with clusters of yellowish green flower.
kitafunio nm vi- [ki-/vi-] snack, bite, canapé, dainty.
kitaji nm vi- [ki-/vi-] cloronet.
kitakataka nm vi- [ki-/vi-] speck, bit,
gimcrack.
kitakizo nm vi- [ki-/vi-] headboard, footboard.
kitako nm vi- [ki-/vi-] 1 buttock, rump. 2 seat of a bicycle. 3 base, butt. kl kaa ~ sit down.
kitala nm vi- [ki-/vi-] court, palace.
kitale nm vi- [ki-/vi-] young coconut.
kitano
kitali nm vi- [ki-/vi-] war, fight.
kitalifa1 nm [ki-/vi-] distance: Pana ~ kirefuthere is a long distance.
kitalifa2 nm vi- [ki-/vi-] straw basket (for keeping sweet-meat).
kitalu nm vi- [ki-/vi-] 1 garden; seedbed, plant nursery. 2 plot (of land).
kitambaa nm vi- [ki-/vi-] kerchief, piece of cloth, material: ~ cha mkono handkerchief, napkin; ~ cha
kichwa headscarf; ~ cha mezatable-cloth.
kitambi1 nm vi- [ki-/vi-] turban-cloth, male-wrapper.
kitambi2 nm [ki-/vi-/vi-] pot-belly.
kitambo nm & kl while, spell, short period:Ameondoka ~ kidogo she left a while a go.
kitambulisho nm vi- [ki-/vi-] identity card.
kitamli nm vi- [ki-/vi-] 1 short coconut plant. 2 coconut from such a tree.
kitana nm vi- [ki-/vi-] comb.
kitanda nm vi- [ki-/vi-] 1 bed; berth; bunk. 2 coffin, casket, bier. (ms) ~cha mfumi loom, weaver’s
board. (mt) ~ usichokilalia hujui kunguni wake it is the wearer who knows where the shoe pinches.
kitanga1 nm vi- [ki-/vi-] 1 round mat (for drying food stuff etc). 2 palm: ~ cha mkono palm of the hand. 3
pan of scales.
kitanga2 nm vi- [ki-/vi-] radiant light.
kitangatangae nm vi- [a-/wa-] kind of butterfly fish.
kitango nm vi- [ki-/vi-] cloth/skin fastener, lace.
kitangu nm vi- [ki-/vi-] plant nursery, seed-bed:~ cha minazi coconut plant nursery; ~ cha mpunga rice
bed/garden.
kitanguakimbanga nm vi- [ki-/vi-] anticyclone
kitangulizi1 nm vi- [ki-/vi-] 1 preceeding
thing. 2 odd number.
kitangulizi2 nm vi- [a-/wa-] predecessor, somebody who preceeds others.
kitanguo nm vi- [ki-/vi-] revocation, cancellation.
kitani nm vi- [ki-/vi-] linen, flax, duck.
kitano nm vi- [ki-/vi-] (kz) five cent
kitanzi
coin.
kitanzi nm vi- [ki-/vi-] noose, loop: Tia ~ hang sb.
kitapa nm vi- [ki-/vi-] small leather bag.
kitapitapi nm vi- [a-/wa-] big eyed colourful fish.
kitapo nm vi- [ki-/vi-] trembling, shivering, chill.
kitara1 nm vi- [ki-/vi-] sabre.
kitara 2 nm vi- [ki-/vi-] patch for drying cereal.
kitasa nm vi- [ki-/vi-] lock.
kitasi nm vi- [ki-/vi-] woven fruit basket.
kitata1 nm vi- [ki-/vi-] stammering; speech impediment, lisping: Ana ~ he stammers.
kitata2 nm vi- [ki-/vi-] splint.
kitata3 ~cha asali honey comb.
kitatange nm vi- [a-/wa-] 1 sea porcupine. 2 quarrelsome person.
kitaya nm vi- [ki-/vi-] yoke.
kite nm vi- [ki-/vi-] passion, grief, torment: piga~ (1) moan, lament; (2) groan.
kitefute nm vi- [ki-/vi-] cheekbone.
kitegauchumi nm vi- [ki-/vi-] investment.
kitema nm vi- [ki-/vi-] ragged clothes.
kitembo nm vi- [ki-/vi-] limit; level; rate.
kitembwe1 nm vi- [ki-/vi-] fibre.
kitembwe2 nm vi- [a-/wa-] black striped yellow snaper.
kitendawili nm vi- [ki-/vi-] riddle, conundrum:kitendawili! Tega riddle! Try me.
kitende1 nm vi- [ki-/vi-] elephantiasis.
kitende2 nm vi- [ki-/vi-] dwelling place, residence, abode.
kitendo nm vi- [ki-/vi-] action, act, deed.
kitenge nm vi- [ki-/vi-] kitenge.
kitengele1 nm vi- [ki-/vi-] coloured stripe.
kitengele2 nm vi- [ki-/vi-] palm (of the
hand).
kitengele3 nm vi- [ki-/vi-] piece of cloth or leather for making mattresses.
kitengo nm vi- [ki-/vi-] 1 unit; section. 2 committee.
kitenzi nm vi- [ki-/vi-] verb: ~ saidizi
kitobo
auxiliary verb.
kitete nm vi- [ki-/vi-] fear, fright, cowardice.
kitetefya nm vi- [ki-/vi-] anything soft/tender.
kitewatewa nm vi- [a-/wa-] kind of porcupine.
kithembe nm vi- [ki-/vi-] lisping sound.
kithir.i kt [sie] increase tremendously, surpass. (tde) kithiria; (tdk) kithirika; (tds) kithirisha.
kiti1 nm vi- [ki-/vi-] 1 chair, seat: ~cha enzithrone. 2 deck planking. 3 parliamentary/ councillor’s seat.
kiti2 nm vi- [a-/wa-] person possessed by spirits.
kiti.a kt [sie] transplant (a plant), plant out. (tde)kitilia; (tdk) kitika; (tds) kitisha.
kitiba nm vi- [ki-/vi-] habit, character.
kitibegi* nm [i-/zi-] kit-bag. (Kng).
kitimbakwira nm vi- [a-/wa-] person who misuses his powers/authority/ability.
kitimiri nm vi- [a-/wa-] parsley.
kitindamimba nm vi- [a-/wa-] last-born child.
kitindamlo nm vi- [ki-/vi-] dessert, pudding.
kitindio nm vi- [ki-/vi-] pair of tweezers.
kitini nm vi- [ki-/vi-] hand-out.
kitisho nm vi- [ki-/vi-] threat, scare, terror, horror.
kitita nm vi- [ki-/vi-] bundle, pile: ~ cha pesapile of money; ~ cha kuni bundle of firewood.
kititi1 nm vi- [ki-/vi-] swamp, marsh.
kititi2 kl upright, straight: Simama ~ stand up straight.
kititi3 kl together, at the same time, simultaneously.
kititia nm vi- [ki-/vi-] palm fronds, wind mill toy.
kitivo nm vi- [ki-/vi-] 1 fertile land. 2 a place in a village or city where everything is available. 3 faculty.
kito1 nm vi- [ki-/vi-] gemstone, jewel;
beryl, bijou.
kito2 nm vi- [ki-/vi-] hide and seek game.
kitoazi nm vi- [ki-/vi-] castanet.
kitobo nm vi- [ki-/vi-] small hole.
kitobonya
kitobonya nm vi- [ki-/vi-] iced burn.
kitokono nm vi- [ki-/vi-] coccyx.
kitoma nm vi- [ki-/vi-] 1 gourd, calabash. 2 testicles.
kitonge nm vi- [ki-/vi-] ball of food.
kitongo1 kl [a-/wa-] sideways, obliquely.
kitongo2 nm vi- [a-/wa-] small bird resembling Zanzibar golden-rumped barbet.
kitongoji nm vi- [ki-/vi-] small village, hamlet.
kitopa nm vi- [ki-/vi-] small straw packet.
kitope nm [ki-] allurium.
kitoria nm vi- [ki-/vi-] edible fruit of East African rubber tree.
kitororo nm [a-/wa-] Zanzibar golden-rumped barbet.
kitotoa nm vi- [ki-/vi-] incubator.
kitovu nm vi- [ki-/vi-] 1 umbilical cord; navel, belly button. 2 centre; focus. 3 origin: ~ cha lugha ya
Kiswahili ni pwani ya Afrika Mashariki the origin of Kiswahili is in the East African Coast.
kitoweo nm vi- [ki-/vi-] side dish of fish or meat.
kitu1 nm vi- [ki-/vi-] 1 thing, object. 2 money.
kitua nm vi- [ki-/vi-] thin leaved gray stemed cassava plant.
kitubio nm vi- [ki-/vi-] 1 penitence, penance. 2 penance chamber.
kituguta nm vi- [ki-/vi-] nausea.
kituka nm vi- [ki-/vi-] small bush, shrub.
kituko nm vi- [ki-/vi-] freak, unusual event or happening.
kituku nm vi- [ki-/vi-] nausea.
kitukutuku nm vi- [a-/wa-] small dust digging insect.
kitukuu nm vi- [a-/wa-] grandchild.
kitulizo nm vi- [ki-/vi-] consolation; relaxant, sedative.
kitumbaku nm vi- [a-/wa-] tobacco tasting small black fish.
Kitumbatu nm [ki-] Kiswahili dialect
spoken at Tumbatu.
kitumbi nm vi- [a-/wa-] jigger, fleas.
kitumbua nm vi- [a-/wa-] rice burn.
kitunda nm vi- [ki-/vi-] pawn.
kiungo
kitundu nm vi- [ki-/vi-] aperture, orifice.
kitunga nm vi- [ki-/vi-] 1 tarboosh, fez. 2 covered straw basket.
kitunguu nm vi- [ki-/vi-] onion: ~ saumu garlic.
kituo1 nm vi- [ki-/vi-] 1 stop: ~ cha basi. bus stop, intermission, stopover. 2 end of a journey. 3 station: ~
cha mabasi bus station; ~ cha treni/gari la moshi railway station; ~ cha PolisiPolice Station; ~ cha ndege
(za jeshi la anga)air-base.
kituo2 nm vi- [ki-/vi-] full stop.
kituo3 nm vi- [ki-/vi-] silence, peace, calmness, quiteness.
kitutu kl (ms) Piga/pigwa ~ be beaten by many people at once.
kitutumi nm vi- [ki-/vi-] anything that causes a rumbling sound.
kitututu nm vi- [ki-/vi-] (watoto) motorcycle.
kitwea nm vi- [ki-/vi-] loneliness, solitary.
kitwitwi nm vi- [a-/wa-] sandpiper.
kiu nm [ki-] 1 thirst: Ona/sikia ~ feel thirsty;Kata ~ quench the thirst. 2 need for something.
kiua nm vi- [ki-/vi-] ornamental eyelet.
kiuamwitu nm vi- [ki-/vi-] aromatic flowered medicinal herb.
kiuasumu nm vi- [ki-/vi-] antidote, antipoison.
kiuk.a kt [ele] 1 step over, get over without touching. 2 evade, infringe law/rules. (ms) ~
mpaka transgress; ~ sheria break the law. (tde)kiukia; (tdk) kiukika; (tdn) kiukana; (tds)kiukisha;
(tdw) kiukwa.
kiulimazi nm vi- [a-/wa-] common sandpiper.
kiumambuzi nm vi- [a-/wa-] goat biter, black lizard dwelling in burrows.
kiumbe nm vi- [a-/wa-] creature, being.
kiunda nm vi- [ki-/vi-] round trap.
kiunga1 nm vi- [ki-/vi-] 1 suburb, outskirt. 2 plantation.
kiunga2 nm [a-/wa-] kind of borpid fish.
kiunganishi nm vi- [ki-/vi-] conjunction;
kiungo1 nm vi- [ki-/vi-] joint of body,
junction; limb; nexus.
kiungo
kiungo2 nm vi- [ki-/vi-] spice; condiment.
Kiunguja nm [ki-] Kiswahili dialect spoken at Zanzibar.
kiungulia nm vi- [ki-/vi-] heartburn.
kiuno nm vi- [ki-/vi-] 1 waist, loin. 2 concrete foundation.
kiunza nm vi- [ki-/vi-] burial board, board used to cover corpse in the grave.
kiunzi nm vi- [ki-/vi-] 1 framework, frame, structure esp. in ship building, skeleton. 2 (mchezo) hurdle. 3
door frame.
kiupenyo nm vi- [ki-/vi-] aperture.
kiva1 nm vi- [ki-/vi-] unity, acting in unison.
kiva2 nm vi- [ki-/vi-] mouth of wicker fish trap.
kivangaito nm vi- [ki-/vi-] confusion, disorder, chaos.
kivazi nm vi- [ki-/vi-] dress, clothes: ~ chake kizuri he/she dresses well.
kivi1 nm vi- [ki-/vi-] elbow.
kivi2 nm vi- [ki-/vi-] wooden door latch or bar.
kivimbe nm vi- [ki-/vi-] 1 swelling, protuberance; nodule, girth. 2 circumference: ~ cha mti girth of a tree.
kivo1 nm vi- [ki-/vi-] abundance, surplus, excess.
kivo2 nm vi- [ki-/vi-] coconut shell.
kivoloya kl without order, haphazardly, in disorder, any how, chaotically.
kivuko1 nm vi- [ki-/vi-] bridge, crossing.
kivuko2 nm vi- [ki-/vi-] ferry.
kivuko-milia nm vi- [ki-/vi-] zebra crossing.
kivuli nm vi- [ki-/vi-] shade, shadow. (nh) kula mtu ~ do something to endanger someone's life while in
his/her presence you pretend to be good. (ms) Kukaa katika ~ cha mume/mke living without remarrying
after the death of wife or husband.
kivumanyuki nm vi- [ki-/vi-] red purple aromatic flowered shrub.
kivumanzi nm vi- [ki-/vi-] cowbell.
kivumbasi nm vi- [ki-/vi-] greenish-
white spike flowered aromatic medicinal herb.
kiwavi
kivumbi nm [ki-] commotion, uproar.
kivumishi nm vi- [ki-/vi-] adjective.
kivumishi kimilikishi nm vi- [ki-/vi-] possessive adjective.
kivumvu nm vi- [ki-/vi-] loneliness.
kivunde nm vi- [ki-/vi-] soaked and dried cassava.
kivunga nm vi- [ki-/vi-] long usually unkempt hair. ~ cha nywele long hair, a long thick crop of hair.
kivunjajungu nm vi- [ki-/vi-] mantis.
kivuno nm vi- [ki-/vi-] harvest, profit.
kivuta-vumbi nm vi- [ki-/vi-] hoover.
kivutio nm vi- [ki-/vi-] incentive.
kivyere nm vi- [a-/wa-] son's or daughter’s parent- in-law.
kiwa1 kv solitary, alone, desolate.
kiwa2 nm vi- [ki-/vi-] small island.
kiwaa nm vi- [ki-/vi-] 1 blurred vision: ana ~ his vision is blurred, he is not able to see distinctly. 2
unclear situation, uncertainity.
kiwakilishi nm vi- [ki-/vi-] pronoun.
kiwambo nm vi- [ki-/vi-] 1 drumhead. 2 diaphragm. 3 screen: ~ cha makuti a screen of coconut leaves; ~
cha kitanda lacing of a bed-frame with cord; ~ cha moyo diaphragm; ~ cha sikio eardrum. 4 support for a
child learning how to walk.
kiwambotao nm vi- [ki-/vi-] midriff.
kiwamwitu nm vi- [ki-/vi-] branched bush shrub.
kiwanda1 nm vi- [ki-/vi-] factory, industry, workshop.
kiwanda2 nm vi- [ki-/vi-] (agh. viwanda) weaving slivers.
kiwanda3 nm vi- [ki-/vi-] omelette.
kiwango nm vi- [ki-/vi-] 1 rate, measure. 2 surplus which is normaly provided as a religious offering. 3
grade, rank, position.
kiwangwa nm vi- [ki-/vi-] decorative cowrie shell.
kiwanja nm vi- [ki-/vi-] open field, playing field, building plot: ~ cha ndege airport.
kiwara* nm vi- [ki-/vi-] 1 plain 2 unfertile land. (Kar).
kiwavi nm vi- [a-/wa-] caterpillar.
kiwavi nm vi- [ki-/vi-] slender twining
stemed plant with itchy hairs.
kiwe
kiwe1 nm vi- [ki-/vi-] millstone.
kiwe2 nm vi- [ki-/vi-] 1 night blindness. 2 small pimple: ~ cha uso a small pimple on the face.
kiweko nm vi- [ki-/vi-] holder; base, pedestal.
kiwele nm vi- [ki-/vi-] udder, dug.
kiweo nm vi- [ki-/vi-] thigh, ham, hip.
kiwete nm vi- [a-/wa-] cripple, lame.
kiweto nm vi- [a-/wa-] hen that does not lay eggs.
kiwewe nm [ki-] stupor, bafflement, hysteria.
kiwi1 nm [ki-/vi-] wooden door latch/bar, dowel.
kiwi2 nm [ki-] glare, dazzle: ~ cha machoblindness from glare: Tia mtu ~ cheat someone.
kiwi3 nm [ki-] greediness, gluttony.
kiwi4 nm [a-/wa-] kiwi.
kiwida nm [ki-/vi-] mast bank.
kiwiko nm vi- [ki-/vi-] elbow.
kiwili nm [ki-] communal work.
kiwiliwili nm [ki-/vi-] trunk, body.
kiwindu nm vi- [ki-/vi-] anchor and rope to keep stern facing the beach.
kiyama* nm vi- [ki-/vi-] doomsday, judgement/resurection day. (Kar)
kiyeye nm vi- [ki-/vi-] dental numbness.
kiyeyusho nm vi- [ki-/vi-] solvent.
kiyoga nm vi- [ki-/vi-] toad stool.
kiyombo nm vi- [ki-/vi-] bark-cloth.
kiyoyozi nm vi- [ki-/vi-] air conditioner.
Kiyunani nm vi- [ki-] ancient Greek.
kiyuyu nm vi- [ki-/vi-] plant with fish poisoning leaves.
kiza nm [ki-] darkness.
kizaazaa nm vi- [ki-/vi-] chaos, disorder, uproar.
kizabizabina nm vi- [a-/wa-] scandal monger.
kizalia1 nm vi- [a-/wa-] offspring.
kizalia2 nm vi- [ki-/vi-] 1 inherited disability/defect. 2 birthmark.
kizamiadagaa nm vi- [a-/wa-] kingfisher, ouzel.
kizari nm vi- [ki-/vi-] barb.
kizazi nm vi- [ki-/vi-] 1 offspring. 2 descendant. 3 uterus. 4 generation.
kizelele nm vi- [a-/wa-] blue swift.
kizibao nm vi- [ki-/vi-] sleeveless waistcoat.
kizuu
kizibiti* nm vi- [ki-/vi-] exhibit. (Kng)
kizibo nm vi- [ki-/vi-] stopper, cork; baffle, clog.
kizidisho nm vi- [ki-/vi-] multiplier.
kazimba nm vi- [ki-/vi-] 1 coop, cage, hutch. 2 dock; witness stand.
kizimbwi nm vi-[ki-/vi-] 1 anchorage; harbour. 2 edge of submerged shelf.
kizimwili nm vi-[ki-/vi-] millet fungus.
kizinda nm vi- [ki-/vi-] hymen: Kula/vunja ~break hymen.
kizingatine nm vi- [ki-/vi-] dressing of circumcision wound.
kizingiti nm vi- [ki-/vi-] 1 top or bottom piece of the frame of a door or window, threshold, door sill,
window sill. 2 opening in a bar or reef, floodgate. 3 barrier, bollard: Wekea ~ obstruct.
kizingo1 nm vi- [ki-/vi-] winding e.g. of a river or road; curve.
kizingo2 nm vi- [ki-/vi-] clean sand from the sea-shore (used for building).
kizio1 nm vi- [ki-/vi-] half of anything round: ~ cha nazi half of a coconut.
kizio2 nm vi- [ki-/vi-] (hesabu) unit, base.
kizito nm vi- [a-/wa-] (si rasmi) wealthy/rich person, nob.
kiziwi nm vi- [a-/wa-] deaf person.
kizuianoki nm vi- [ki-/vi-] anti-knock.
kizuio nm vi- [ki-/vi-] (zamani) let.
kizuizi nm vi- ki-/vi-] obstacle, barrier, obstruction, barricade, bollard, clog, drag; gate.
kizuizini nm vi- [ki-/vi-] detention: Yuko ~he/she is in detention.
kizuizui nm vi- [ki-/vi-] 1 blindfold. 2 children's game like blind man's buff.
kizuka nm vi- [a-/wa-] 1 apparition. 2 secluded widow.
kizunguzungu nm vi- [ki-/vi-] dizziness, vertigo, giddiness, whirl.
kizushi nm vi- [a-/wa-] interloper; liar.
kizuu1 nm vi- [ki-/vi-] porridge of soft
kizuu
raw maize.
kizuu2 nm vi- [a-/wa-] evil spirit said to be employed by witches and wizards to enter houses in the form
of a rat and kill people by devouring their livers.
klabu* nm vi- [ki-/vi-] 1 club: ~ ya mpirafootball club. 2 bar, pub. (Kng)
klachi* nm [i-/zi-] clutch. (Kng)
klaustrofobia* nm [i-] claustrophobia. (Kng)
klempu* nm [i-/zi-] clamp. (Kng)
kliniki* nm [i-/zi-] clinic. (Kng)
kloridi* nm [i-/zi-] chloride. (Kng)
klorini* nm [i-/zi-] chlorine. (Kng)
klorofili* nm [i-/zi-] chlorophyll. (Kng)
klorofomu* nm [i-/zi-] chloroform. (Kng)
koa1 nm ma- [li-/ya-] 1 metal armlet; metal neckring. 2 aluminium strip.
koa2 nm ma- [a-/wa-] snail, lug.
koa3 snail/oyster shell.
ko.a4 kt [sie] 1 be sharp: Kisu kina ~ the knife is sharp. 2 (chakula, mazungumzo) be pleasant, be
pleasing. (tde) kolea; (tdk) koeka; (tds) koza.
koakoa nm ma- [a-/wa-] common house lizard.
koambili kv bivalve.
koanata nm [i-/zi-] limpot.
kobe nm ma- [a-/wa-] 1 tortoise. 2 (utani) person who breaks fast in the month of Ramadhan: Mtoto huyu
ni ~ leo this child has broken her fast today.
kobeamiti nm ma- [a-/wa-] whitish-brown tailed grey hawk.
kobo.a kt [ele] husk grain/corn. (tde) kobolea, (tdek) koboleka, (tdes) kobolesha, (tdew)kobolewa;
(tdk) koboka; (tds) kobosha.
kobwe1 nm ma- [li-/ya-] pea bean.
kobwe2 nm ma- [a-/wa-] kind of snail. (nh)Piga ~ clap with hollowed hands, or with the hands on the
biceps.
kobwe3 nm [i-/zi-] umbilical hernia.
kocha* nm ma-[a-/wa-] coach: ~ wa mpirafootball coach. (Kng).
koga
koche1 nm ma- [li-/ya-] dwarf palm fruit.
koche2 nm ma- [a-/wa-] lobster.
kochi* nm ma- [li-/ya-] couch, sofa. (Kng)
kochinili* nm [i-/zi-] cochineal. (Kng)
kocho nm [i-/zi-] 1 harpoon. 2 briefs, underpants.
kochokokocho kl plenty.
kodeini* nm [i-] codeine. (Kng)
kodeksi* nm [i-/zi-] codex. (Kng)
kod.i*1 kt [ele] rent, hire. (tde) kodia, (tdew)kodiwa; (tdk) kodika; (tds) kodisha. (Khi)
kodi*2 nm [i-/zi-] rent, cess, import, tax, levy. (Khi).
kodiani nm [i-/zi-] acordian. (Kng)
kodish.a kt [ele] rent out, hire out. (tde)kodishia, (tden) kodishiana, (tdew) kodishiwa; (tdk) kodishika;
(tdw) kodishwa.
kodo nm ma- [li-/ya-] testicle.
kodo.a kt [ele] stare, gaze, gawk: (nh) ~ machostare at, gaze on, eye sb/sth.
(tde) kodolea,(tdek) kodoleka, (tden) kodoleana, (tdew)kodolewa.
kodrai* nm [i-/zi-] corduroy. (Kng)
kodwa nm [i-/zi-] small stone, used as a marble in playing games.
koek.a kt [ele] catch by hooked stick: (nh) ~ mwari make definate arrangements so that an initiate will be
under your charge. (tde) koekea; (tdk) koekeka; (tds) koekesha; (tdw)koekwa.
kofi1 nm ma-[li-/ya-] 1 slap: piga mtu ~ slap someone. 2 applause, clap: piga makofi clap hands.
kofi2 nm [i-/zi-] exorcising dance.
kofia nm [i-/zi-] hat, cap : ~ ya bulibuli white embroidered skull cap; ~ ya kitunga (a kind of) tarboosh; ~
ya kiaskofu mitre. (Kar)
kog.a1 kt [sie] make a show, flaunt, display, show off. (tde) kogea; (tdk) kogeka; (tdn)kogana;
(tds) kogesha; (tdw) kogwa.
koga2 nm [i-/zi-] mould, blight, mustiness.
kogo
kogo1 nm [i-/zi-] back of the head, occiput.
kogo2 nm ma- [li-/ya-] waist beads.
kohli* nm [i-/zi-] kohl. (Kar)
koho* nm [a-/wa-] vulturine fish-eagle. (Khi)
koho.a kt [sie] cough, (rasmi) expectorate, hawk. (tde) koholea; (tdk) kohoka; (tds)kohoza.
kohozi nm ma- [li-/ya-] sputum, phlegm.
koikoi nm [a-/wa-] heron, stork.
koja1 nm ma- [li-/ya-] garland of flowers.
koja2 nm ma- [li-/ya-] kind of metal pot.
kojo.a kt [sie] urinate, pass/make water. (tde)kojolea, (tdek) kojoleka, (tden) kojoleana,
(tdew) kojolewa; (tds) kojoza.
kojojo nm [a-/wa-] sea snail/slug; biche-de-mer.
kojokojo nm ma- [a-/wa-] soft and long sea slug.
kojozi nm [i-/zi-] kind of soft banana.
kok.a kt [sie] ~ moto make fire. (tde) kokea, (tden) kokeana, (tdew) kokewa; (tdk)kokeka;
(tds) kokesha; (tdw) kokwa.
kokeni* nm [i-] cocaine. (Kng)
kok.i kt [sie] (bunduki) cock. (Kng)
koko1 nm [i-/zi-] nut of a fruit, stone of a fruit, kernel.
koko2 nm [i-/zi-] roots sprouting in water.
koko3 kv wild; uncoventional: mbwa ~ bush dog, i.e. semi-wild dog.
koko.a kt [ele] 1 sweep up rubbish. 2 husk grain. (tde) kokolea, (tdew) kokolewa; (tdk)kokoka;
(tds) kokoza.
kokome.a kt [ele] fix sth in its place, fix with a wedge. (tde) kokomea; (tdk) kokomeka;
(tdn)kokomeana; (tds) kokomesha; (tdw)kokomewa.
kokomo.a kt [ele] retch violently, belch, disgorge. (tde) kokomolea, (tdew)kokomolewa;
(tdk) kokomoka; (tdn)kokomoana; (tds) kokomosha. kokomokonm.
kokon.a kt [sie] clean oneself with grass, leaves, etc. after evacuation.
kolez.a
(tde) kokonea; (tdk) kokoneka; (tds)kokonesha; (tdw) kokonwa.
kokonek.a kt [sie] 1 cackle like a hen. 2 be terrified. (tde)
kokonekea; (tdk) kokonekeka; (tds)kokonekesha.
kokono.a kt [ele] scrape out/off, scour. (tde)kokonolea,
(tdek) kokonoleka, (tdes)kokonolesha, (tdew) kokonolewa.
kokonya.a kt [sie] remain still in one position; be stiff. (tde) kokonyalia; (tdk) kokonyalika;
(tds)kokonyalisha.
kokot.a kt [ele] drag, drawl, haul, lug, draw, pull along: ~ mkokoteni draw a cart; ~ manenodrawl
words; ~ kazi work slowly. (tde)kokotea; (tdk) kokoteka; (tdn) kokotana; (tds) kokoteza;
(tdw) kokotwa.
kokoto nm [i-/zi-] grit, pebbles, gravel.
kokoto.a kt [ele] calculate: ~ vibayamiscalculate. (tde) kokotolea, (tdew)kokotolewa; (tdk) kokotoka;
(tdn)kokotoana; (tds) kokotoza.
kokteli* [i-/zi-] cocktail. (Kng)
kokwa nm [i-/zi-] stone of a fruit, kernel of a fruit.
kola* nm [i-/zi-] collar. (Kng)
kole1 nm ma- [li-/ya-] branch of a coconut palm.
kole2 nm ma- [a-/wa-] person seized in place of a brother or relative who has committed an offence and
has absconded.
kole.a kt [ele] 1 be well seasoned/flavoured:Chai ime~ sukari the tea has enough sugar. 2 (rangi) sink in.
(tdk) koleka;(tds) koleza; (tdw)kolewa.
kolekole nm [a-/wa-] scaleless silver fish with a long thin tail.
koleo1 nm ma-[li-/ya-] pincers, pliers, tongs.
koleo2 nm ma- [li-/ya-] shovel.
kolez.a1 kt [ele] pay debt on behalf of the debtor. (tde) kolezea; (tdk) kolezeka; (tdn)kolezana;
(tds) kolezesha; (tdw) kolezwa.
kolez.a2 kt [ele] 1 season food,
koli
flavour food. 2 make fire burn up. (tde) kolezea; (tdk) kolezeka; (tdw) kolezwa.
koli* nm [i-/zi-] 1 manifest. 2
container used to store the ship's papers.
koliflawa* nm [i-/zi-] cauliflower. (Kng)
kololo nm [i-/zi-] anxiety, concern.
koloni* nm ma- [li-/ya-] colony. (Kng)
kolw.a1 kt [sie] profit from/by, be better off. (tde) kolwea; (tdk) kolweka; (tds) kolwesha.
kolw.a2 kt [sie] be tired of doing sth repeatedly. (tde) kolwea; (tdk) kolweka; (tds) kolwesha.
koma1 nm [a-/wa-] spirit of the dead.
koma2 nm ma- [li-/ya-] fruit of the hyphaene or dwarf palm.
koma3* nm [i-/zi-] (maandishi) comma. (Kng)
kom.a4 kt [sie] cease, desist, stop. (tde) komea; (tdk) komeka; (tds) komesha.
koma.a kt [sie] mature, ripen.(tds) komaza.
komafi nm ma- [li-/ya-] fruit of carepa moluccensis.
komakanga nm [a-/wa-] little black and white finch.
komamanga nm ma- [li-/ya-] pomegranate.
komang.a kt [ele] shake off by beating with stick. (tde) komangia; (tdk) komangika; (tdn)komangana;
(tds) komangisha; (tdw)komangwa.
komango nm ma- [li-/ya-] grinding stone.
komaz.a kt [ele] force to mature. (tde)komazia; (tdk) komazika; (tdn) komazana; (tds) komazisha;
(tdw) komazwa.
komb.a1 kt [ele] scrape out, wipe clean: ~ chungu clean out a pot. 2 impoverish sb. (tde)kombea;
(tdk) kombeka; (tdn) kombana; (tds)kombesha; (tdw) kombwa.
komba2 nm [a-/wa-] bushbaby.
kombaini* nm [i-/zi-] combined
team. (Kng)
komeo
kombamoyo nm ma- [li-/ya-] 1 long
thin straight pole, used as a rafter in constructing the roof of native huts, carrying the cross-
pieces and thatch. 2 wall-plate.
kombamwiko nm ma- [a-/wa-] cockroach.
kombania nm [i-/zi-] (jeshi) company; squad, troop. (Kng)
kombe1 nm ma- [li-/ya-] 1 shallow shell. 2 collar-bone, clavicle. 3 large dish, pan or platter of
earthenware: ~ la harusi bridegroom's special meal.
kombe2 nm ma- [li-/ya-] koranic medicinal drink.
kombe3 nm [a-/wa-] shell-fish; oyster.
kombe4 nm ma- [li-/ya-] creeping plant whose poisonous sap is applied to arrow tips.
kombe5 nm ma- [li-/ya-] (michezo) cup: ~ la dunia world cup.
kombe6 nm [i-] conch: elimu ~ conchology.
kombeo nm ma- [li-/ya-] sling.
kombo kv crooked, out of line: Enda ~ go astray/aside.
kombo.a kt [ele] 1 redeem, emancipate, liberate, ransom. 2 make compesation for, pay for.
(tde)kombolea, (tdek) komboleka, (tdew)kombolewa; (tdn) komboana.
komboli nm [i-/zi-] cochlea.
kombora nm ma- [li-/ya-] 1 missile, grenade, bomb, mortar. 2 (mpira) strong shoot.
kome1 nm [i-/zi-] 1 stick used in special functions e.g. dances. 2 imam's stick carried on friday/idd
prayers. 3 stick of power.
kome2 nm [a-/wa-] shell fish, univalve.
kome3 nm [i-/zi-] poisonous creeping plant used to poison arrowheads.
kome.a kt [ele] belt, fasten: ~ mlango belt a door. (tde) komelea, (tdek) komeleka, (tden)komeleana,
(tdes) komelesha,
(tdew) komelewa.
komeo1 nm ma- [li-/ya-] bolt, bar,
latch.
komeo
komeo2 nm [i-/zi-] creek, inlet.
komesh.a kt [ele] abolish, stop, abate, discontinue. (tde) komeshea; (tdk)komesheka; (tdn)
komeshana; (tdw) komeshwa.
komo nm ma- [li-/ya-] protruding forehead.
komo.a1 kt [ele] unbar. (tde) komolea, (tdew)komolewa; (tdk) komoka; (tdn) komoana; (tds) komoza.
komo.a2 kt [ele] deprive of rights, rend asunder. (tde) komolea, (tdew) komolewa;
(tdk)komoka; (tdn) komoana; (tds) komoza.
komo.a3 kt [ele] make sb concious, exorcize. (tde) komolea, (tdew) komolewa; (tdk)komoka;
(tdn) komoana; (tds) komoza.
komoni nm [i-] local brew made of bran and malt (popular in southern regions of Tanzania).
komoo nm [i-/zi-] exorcism.
kompyuta* nm [i-/zi-] computer. (Kng)
komunyo* nm [i-/zi-] holy communion. (Kng)
komwe nm [i-/zi-] seeds of climbing plant used as counters.
kona* nm [i-/zi-] corner; corner kick, bend (of a road or path). (Kng)
kond.a kt [sie] loose weight, become thinner, get thin. (tde) kondea; (tdk) kondeka; (tds)kondesha.
kondakta* nm ma- [a-/wa-] conductor. (Kng)
konde1 nm ma- [li-/ya-] fist. (nh) piga moyo ~have courage; piga ~ la nyuma bribe.
konde2 nm ma- [li-/ya-] 1 plantation, cultivated land. 2 call to a person working in a field before greating
him.
kondesh.a kt [ele] make thin and weak. (tde)kondeshea; (tdk) kondesheka; (tdn)kondeshana;
(tdw) kondeshwa.
kondo1 nm [i-] recovery period after child birth:~ ya nyuma after birth, placenta.
kondo2 nm [i-/zi-] war.
kondo3 nm [i-] good health.
kongoo
kondomu* nm [i-/zi-] condom. (Kng)
kondoo nm [a-/wa-] sheep; Aries. (ms)Ameinama kama ~ he is quiet (does not talk much).
kondrati* nm [i-/zi-] contract: ~ ya
kujenga building contract. (Kng)
konea* nm [i-/zi-] cornea. (Kng)
kong.a1 kt [sie] grow old, age. (tde)
kongea, (tdk) kongeka; (tds)
kongesha; (tdw) kongwa.
kong.a2 kt [ele] quench thirst: Nipe maji kidogo nikonge roho Give me a little water to quench my thirst.
(tde) kongea; (tdk) kongeka; (tds)kongesha; (tdw) kongwa.
kong.a3 kt [ele] assemble things or people. (tde)kongea; (tdk) kongeka; (tdn) kongana; (tds)kongesha;
(tdw) kongwa.
kongamana kt [sie] hold a symposium. (tde)kongamania, (tden) kongamaniana; (tdk)kongamanika;
(tds) kongamanisha.
kongamano nm ma- [li-/ya-] symposium, colloquium.
kongany.a kt [ele] bring together, mix: (tde)konganyia; (tdk) konganyika; (tdn)konganyana;
(tds) konganyiza; (tdw)konganywa.
kongo nm [i-/zi-] forearm.
kongo.a1 kt [ele] extract nail, disjoin, disengage, dismantle. (tde) kongolea, (tdew) kongolewa;
(tdk) kongoka; (tdn) kongoana; (tds)kongosha.
kongoj.a kt [sie] walk feebly. (tde) kongojea; (tdk) kongojeka; (tds) kongojesha.
kongole nm [i-/zi-] thanks, gratitude.
kongome.a kt [ele] hammer in, nail up: (tde)kongomelea; (tdk) kongomeka; (tdn)kongomeana;
(tds) kongomeza.
kongomeo1 nm ma- [li-/ya-] fastener, fastening.
kongomeo2 nm ma- [li-/ya-] larynx, gullet.
kongoni1 nm [a-/wa-] hartebeest.
kongoni2 ki welcome!
kongoo nm [i-/zi-] collection of
kongoro
writings.
kongoro nm ma- [li-/ya-] ox foot (for soup); knuckle.
kongosho nm [i-/zi-] pancreas.
kong’ot.a kt [ele] 1 tap lightly, beat lightly. 2 punish (by beating); (si
rasmi) lambaste; (tde) kong’otea; (tdk)kong’oteka; (tdn) kong’otana; (tds)kong’otesha;
(tdw) kong’otwa.
kongot.a kt [ele] hit a hollow object in order to hear its sound or remove what is inside. (tde)kongotea;
(tdk) kongoteka; (tds) kongotana; (tds) kongoteza; (tdw) kongotwa.
kongoti1 nm ma- [a-/wa-] kernel, nut of a fruit.
kongoti2 nm [i-/zi-] stilt dance.
kongoti3 nm [a-/wa-] (ndege) marabou.
kongowe.a kt [ele] 1 great humbly. 2 welcome sb kindly. (tde) kongowelea; (tdk) kongoweka;
(tdn) kongoweana; (tds) kongowesha; (tdw)kongowewa.
kongwa1 nm [i-/zi-] kernel, nut of a fruit.
kongwa2 nm ma- [li-/zi] slave yoke.
kongwe1 nm [a-/wa-] choir leader, conductor.
kongwe2 nm [i-/zi-] yellow or blue flowered shrub.
kongwe3 adj very old.
koni1 nm [a-/wa-] small bush-baby like animal.
koni*2 nm [i-/zi-] cone. (Kng)
konje nm [a-/wa-] small fox like animal.
konokono1 nm ma- [a-/wa-] snail.
konokono2 nm [i-/zi-] custard apple like fruit.
konsonanti* nm [i-/zi-] consonant. (Kng).
kontena* nm ma- [li-/ya-] container. (Kng)
kontinenti* nm ma- [li-/ya-] continent. (Kng)
kontrakta* nm ma- [a-/wa-] contractor. (Kng)
kontua* nm [i-/zi-] contour. (Kng)
konyagi* nm [i-] Tanzanian gin, cognac. (Kng)
kopo.a
konyez.a kt [ele] wink, give a covert sign. (tde)konyezea; (tdk) konyezeka; (tdn) konyezana;
(tds) konyezesha; (tdw) konyezwa.
konyezo nm ma- [li-/ya-] wink, secret sign (esp with eyes or hands).
konyo.a kt [ele] pluck off, break off,
tear off. (tde) konyolea, (tdek) konyoleka, (tdes) konyolesha,
(tdew) konyolewa; (tdn) konyoana.
konzi nm ma- [li-/ya-] 1 fist. 2 fistful of sth, handful of sth, knuckle.
koo1 nm ma- [li-/ya-] 1 throat, gullet. 2 throat ailment.
koo2 nm ma- [a-/wa-] hen, breeding animal: ~ la mbuzi a breeding goat.
koongo nm ma- [li-/ya-] 1 planting hole. 2 base of a ravine.
kopa1 nm ma- [li-/ya-] 1 dried cassava/plantain.
kopa2 nm [i-/zi-] hearts in playing cards.
kop.a3 kt [ele] 1 borrow, get a loan. 2 cheat, swindle, defraud: Ameni~ mali yangu yote he has cheated me
of all my property. (tde) kopea; (tdk) kopeka; (tdn) kopana; (tds) kopesha; (tdw) kopwa.
kope nm [i-/zi-] burnt end of a wick.
kopes.a kt [ele] wink. (tde) kopesea, (tdk)kopeseka; (tdn) kopesana; (tds) kopesesha; (tdw) kopeswa.
kopesh.a kt [ele] lend. (tde) kopeshea; (tdk)kopesheka; (tdn) kopeshana; (tdw)kopeshwa.
kopi1* nm [i-/zi-] copy. (Kng)
kopi2* kt [ele] copy. (tde) kopia, (tden)kopiana, (tdew) kopiwa; (tdk) kopika; (tds)kopisha. (Kng)
koplo* nm ma- [a-/wa-] corporal. (Kng)
kopo* nm ma- [li-/ya-] 1 tin, can, Nyama ya ~tinned meat. 2 gutter (Kre)
kopo.a kt [ele] 1 peel (esp skin of a snake). 2 give birth, produce: Sina tumbo la kum~ mtoto kama huyo I
can't bear such a child. (tde)kopolea, (tdew) kopolewa; (tdk) kopoka, (tdn) kopoana; (tds) koposha.
koramu
koramu* nm quorum. (Kng)
kordi* nm [i-/zi-] (muz) chord.
kore nm [a-/wa-] tufted grey bird.
korijanda* nm [i-/zi-] choregraphy. (Kng)
korido* nm [i-/zi-] corridor. (Kng)
korija* nm [i-/zi-] score, lot of twenty. (Khi)
koroboi nm [i-/zi-] small oil lump.
korodani* nm [i-/zi-] scrotum,
testicles. (Kaj)
korofindo nm [i-/zi-] muzzle loading musket.
korofish.a kt [ele] 1 exasperate. 2 make a mess. (tde) korofishia; (tdk) korofishika; (tdn)korofishana;
(tds) korofishiza; (tdw)korofishwa.
korog.a kt [ele] 1 stir. 2 stir up, mess up. (tde)korogea; (tdk) korogeka; (tdn) korogana;
(tds) korogesha; (tdw) korogwa.
korokoro1 nm ma- [li-/ya-] worthless thing, trash.
korokoro2 nm [i-/zi-] dice gambling game.
korokoro3 nm [i-/zi-] (si rasmi) choky.
korokoroni1* nm [i-/zi-] lock up, jail, prison. (Kar)
korokoroni2 nm [a-/wa-] godown guard.
korola* nm [i-/zi-] (bot) corolla. (Kng)
korom.a1 kt [sie] snore, croak. (tde) koromea, (tden) koromeana; (tdk) koromeka; (tds)koromesha;
(tdw) koromwa.
koroma2 nm ma- [li-/ya-] almost ripe coconut.
koromeo nm ma- [li-/ya-] larynx, gullet, air-passage.
korona1 nm ma- [li-/ya-] sisal pulping mill.
korona2 nm [i-/zi-] krona (sarafu za Sweden)
korongo1 nm [a-/wa-] 1 stork, crane. 2 long legged person.
korongo2 nm ma- [li-/ya-] gulley, ravine.
kororo1 nm ma- [a-/wa-] crested guinea fowl.
kosesh.a
kororo2 nm ma- 1 throat swelling. 2 dewlap.
korosho1* nm [i-/zi-] cashewnut. (Kre)
korosho2 nm [i-/zi-] projecting radder ornament of a vessel.
korot.a kt [ele] snore, snort. (tde) korotea; (tdk) koroteka; (tdn) korotana; (tds)korotesha; (tdw)
korotwa.
korowez.a1 kt [ele] complicate. (tde)korowezea; (tdk) korowezeka;
(tdn)korowezana; (tdw) korowezwa.
korowez.a2 kt [ele] catch, seize, capture. (tde)korowezea; (tdk) korowezeka; (tdn)korowezana;
(tds) korowezesha; (tdw)korowezwa.
korti* nm ma- [li-/ya-] court. (Kng)
kos.a1 kt [ele] 1 err, mistake. 2 offend, sin. 3 miss target. 4 miss, fail, lack. (tde) kosea; (tdk)koseka;
(tdn) kosana; (tds) kosesha; (tdw)koswa.
kosa2 nm ma- [li-/ya-] error, fault, misnomer, delinquency, demerit, gaffe, infraction, offence,
mistake: Fanya ~ make a mistake: sahihisha ~correct the fault; ~ dogo misdemeanour.
kosan.a kt [sie] quarrel, disagree: Wale vijana wame~ siku hizi The youths have quarrelled nowadays.
(tde) kosania; (tdk) kosanika; (tds)kosanisha.
kose.a kt [sie] 1 make a mistake, err, miss, fail:Ame~ kujumlisha he failed to add correctly;Ame~ njia he
took the wrong path. 2 do wrong to, offend: ~ adabu mtu offend sb. (tde)koselea; (tdk) koseka;
(tdn) koseana; (tds)kosesha; (tdw) kosewa.
kosefu kv incorect.
kosekana kt [sie] be missing, be lacking: Mtu mmoja ana ~ one person is missing.
kosesh.a kt [ele] lead astray, cause to miss. (tde) koseshea; (tdk) kosesheka; (tdn)koseshana;
(tdw) koseshwa.
kosh.a
kosh.a kt [ele] 1 wash. 2 cleanse; absolve: Ji~restore one’s image. (tde) koshea; (tdk)kosheka;
(tdn) koshana; (tds) kosheza; (tdw)koshwa.
koshi nm ma- [li-/ya-] slipper.
kosi nm ma- [li-/ya-] cable/rope for pulling an oar.
kosmolojia* nm [i-] cosmology. (Kng)
koso.a kt [ele] criticize. (tde)
kosolea, (tdek) kosoleka, (tdes) kosolesha, (tdew) kosolewa; (tdn) kosoana.
kostebo* nm ma- [a-/wa-] constable. (Kng)
kota1 nm ma- [li-/ya-] crook, bend: ~ la miguucrooked legs.
kota2 nm ma- [li-/ya-] sweet stalk (of millet chewed like suggar cane).
kot.a3 kt [ele] hold, catch: ~ mwizi catch a thief. (tde) kotea; (tdk) koteka; (tdn) kotana; (tds)kotesha;
(tdw) kotwa.
kot.a4 kt [ele] warm oneself: ~ moto warm oneself; ~ jua bask in the sun.
kotama nm [i-/zi-] short curved knife.
koti* ma- [li-/ya-] coat. (Kng)
kotia nm ma- [li-/ya-] dhow with two masts.
kotiledoni* nm [i-/zi-] cotyledon. (Kng)
kotmiri nm [i-/zi-] parsley.
koto1 nm [i-/zi-] entrance fee in a koranic school.
koto2 nm [i-/zi-] shark hook.
koto3 nm [i-/zi-] 1 misconduct. 2 entanglement, twist, crooked.
koto4 nm [i-] compulsory work.
koto5 nm [i-] medicinal root for stomachache.
kotokoto nm [i-/zi-] overtime payment.
kotwe nm [a-/wa-] wild duck.
kovu nm ma- [li-/ya-] scar.
kowana nm [a-/wa-] small rainbow coloured bait fish.
koya kt [sie] relax: (tde) koyea, (tdew)koyewa; (tdk) koyeka; (tds) koyesha.
kubal.i
koyo1 nm [i-] oedema (of the legs) due to pregnancy.
koyo2 nm [a-/wa-] yellow weaver.
koyokoyo nm [a-/wa-] red ant.
kozi1 nm [i-/zi-] course of studies. (Kng)
kozi2 nm [a-/wa-] East African goshawk.
kozi3 nm ma- [li-/ya-] outer husk of coconut.
kranilojia* nm [i-/zi-] craniology.
(kng)
krastesha* nm [a-/wa-] crastacea.(Kng)
Kremlini* nm [i-/-zi-] Kremlin. (Kng)
kreni* nm [i-/zi-] crane, winch. (Kng)
kreti* nm [i-/zi-] crate. (Kng)
kriketi* nm [i-] (mchezo) cricket. (Kng)
krimplini nm [i-/zi-] crimplene. (Kng)
krisma* nm [i-] (dini) chrisma. (Kng)
krismasi* nm [i-] Christmas, Noel. (Kng)
Kristo* nm [a-] Christ. (Kng)
krokei* nm [i-/zi-] croquet. (Kng)
kromiamu* nm [i-/zi-] chromium.
kromu* nm [i-/zi-] chrome. (Kng)
kronometa* nm [i-/zi-] chronometer. (Kng)
kronolojia nm [i-/zi-] chronology. (Kng)
kroshia nm [i-/zi-] crotchet.
krosi* nm [i-/zi-] (mpira) cross. (Kng)
ku.a kt [sie] 1 grow, grow up. 2 mature, be clever. (tde) kulia; (tds) kuza.
kuba nm ma- [li-/ya-] 1 arched roof, dome. 2 tomb built in a form of a house. (Kar)
kubadhi nm ma- [li-/ya-] sandal. (Kar)
kubal.i kt [ele] 1 agree, accept, acknowlege, approbate, assent, concede, accept, adopt. 2 permit, consent,
approve. (tde) kubalia, (tden)kubaliana, (tdew) kubaliwa; (tdk) kubalika; (tds) kubalisha. (Kar)
kubalian.a
kubalian.a kt [sie] be in agreement with.makubaliano nm. (Kar)
kubalika kt [sie] be acceptable. (tde)kubalikia; (tdk) kubalikika; (tds) kubalisha. (Kar)
kubaz.a kt [sie] swell out, belly out (as of a sail filled with wind). (tde) kubazia;
(tdk) kubazika;(tds) ubazisha; (tdw) kubazwa. (Kaj)
kubo nm [a-/wa-] Zanzibar bou-bou/puffback.
kubuh.u kt [sie] be well versed, be well knowledged, excel. (tde) kubuhia; (tdk)kubuhika; (tds)
kubuhisha.
kubuli nm [i-] acceptance of what is besought in prayer.
kubwa kv big; important, large; superior, elder.
kucha kl whole night, all night long: Palikuwa na dansi usiku ~ there was dancing the whole night.
kuchakulo nm [a-/wa-] squirrel.
kuchi nm ma- [a-/wa-] red rooster (renowned for fighting).
kud.a1kt [ele] fold/pull up clothes to above the knees. (tde) kudia; (tdk) kudika; (tdn) kudana;
(tds) kudisha; (tdw) kudwa.
kuda2 nm [i-/zi-] fine, penalty.
kudhumani nm ma- [li-/ya-] pomegranate.
kudra nm [i-/zi-] nemesis.
kudu1* nm [i-] fine paid by an initiate to his/her instructor for lack of respect. (Kar)
kudu2 nm [a-/wa-] kind of red snaper.
kuduku nm [a-/wa-] obstinate person/child, stubborn person.
kudura* nm [i-/zi-] predestination, destiny, fate:Kwa ~ za Mwenyezi Mungu by God's will.
Kudusi nm [a-] (Waislam) Holiness, Sacredness, sanctity.
kufu nm [i-/zi-] fitting, suiting, congeniality: Yeye si ~ yako she/he doesn't suit you.
kufuli* nm ma- [li-/ya-] padlock. lock. (Kar)
kufur.u1 kt [sie] blaspheme, commit sacrilege. (tde) kufuria, (tdew) kufuriwa; (tdk) kufurika; (tds)
kulateni
kufurisha.
kufuru2 nm [i-] blasphemy, sacrilege, impiety.
kugesi nm [i-/zi-] anklet.
kuhani nm ma- [a-/wa-] 1 rabbi. 2 soothsayer.
kuhusu ku about: Aliandika hadithi ~ simbashe wrote a story about a lion.
kuju nm ma- [li-/ya-] coconut husk sieve.
kuke nm [i-/zi-] dead seaweeds and other rubbish on sea coast.
kukeni nm maternal side: Ndugu wa ~ relatives on the maternal side.
kuko1 nm [i-/zi-] dike, ditch of water.
kuko2 kl there, that way: ~ ni kuzuri it is nice there; kupika ~
kwapendeza that way of cooking is interesting.
kuku1 nm [a-/wa-] hen, chicken.
kuku2 kl here, this here: ~ huku just here, in this very place.
kukumi.a kt [ele] guzzle, gulp down. (tde)kukumilia; (tdk) kukumika; (tds) kukumiza;
(tdw) kukumiwa.
kukurik.a kt [sie] wrestle, struggle; fuss with/over, bustle about. (tde) kukurikia; (tdk)kukurikika;
(tds) kukurisha.
kukurukakara* nm hustle and bustle. (Kar)
kukus.a kt [ele] hurl, push forcefully. (tde)kukusia; (tdn) kukusana; (tdk) kukusika; (tds) kukusisha;
(tdw) kukuswa.
kukut.a1 kt [sie] gasp (for air), breath heavily. (tde) kukutia; (tdk) kukutika; (tds) kukutisha;
(tdw) kukutwa.
kukut.a2 kt [sie] shrivel, wither. (tde) kukutia; (tdk) kukutika; (tds) kukutisha; (tdw)kukutwa.
kukuta.a kt [sie] dry up, be withered.(tde)kukutalia; (tdk) kukutaka; (tds) kukutaza.
kukuziwa nm [a-/wa-] water bird.
kulabu nm [i-/zi-] 1 hooked needle, hook, peg. 2 grapnel, anchor. (Kar)
kulastara nm [a-/wa-] black heron.
kulateni nm [i-/zi-] amount of water exceeding 240 litres.
kula.u
kula.u kt [sie/ele] 1 hold steadfast, insist on sth. 2 refuse to budge.
kuleksi* nm [a-/wa-] culex. (Kng).
kul.i1 kt [ele] (ksh) say: Aka~ hivi… he said this...
kuli2* nm ma- [a-/wa-] coolie, stevedor; docker. (Kng)
kulia nm right hand side: Mkono wa ~ right hand side; Pita ~ turn right.
kulihali* kl by all means; by hooks and crooks. (Kar)
kuliko1 kl where there is sth: ~ na maji ni wapi? where do you find water?
kuliko2 kl than: Yeye ni mrefu ~ mimi she is taller than me.
kulikoni ki what is wrong?, what's up? what is happening?
kulul.a1 kt [ele] remove, clean, gather up. (tde)kululia; (tdk) kululika; (tdn) kululana;
(tds)kululisha; (tdw) kululwa.
kulul.a2 kt [ele] surpass, excel, conquer, overcome. (tdk) kululika; (tdn) kululana; (tds)kululisha;
(tdw) kululwa.
kulul.a3 kt [ele] gulp, swig, choke down. (tde)kululia; (tdk) kululika; (tds) kululisha.
kululu nm ma- [li-/ya-] big worthless cowry shell. (ms) Fulani amepata ~ she/he is lost.
kulungu nm [a-/wa-] bushbuck; elk.
kuma nm [i-/zi-] vagina, cunt: ~ mayo, ~ nina, ~ nyoko your mother’s cunt.
kumba1 nm ma- [li-/ya-] braided coconut leaf for fencing/roofing.
kumb.a2 kt [ele] 1 push, shove, jostle. 2 gather, collect and lump together. 3 waste property. 4 cheat sb. 5
bail out water. (tde) kumbia; (tdk)kumbika; (tds) kumbisha;
(tdw) kumbwa.mkumbo nm. kikumbo nm.
kumba3 nm [a-/wa-] kind of tilapia.
kumba.a kt [sie] be stunted, be thwarted from developing. (tds) kumbaza.
kumbakumba nm [i-/zi-]1 making a clean sweep of sth; taking away
kumbwewe
everything. 2 sth. that affects the majority of people.
kumban.a kt [sie] 1 jostle one another, tussle with. 2 ~ na bump into, encounter, come up against
sth/sb: ~ na matatizo encounter difficulties. (tde) kumbania; (tdk) kumbanika;(tds) kumbanisha.
kumbati.a kl [ele] embrace, hug, cuddle, enclesp.
kumbe ki eh, expression of surprise indicating that sth is the reverse of what was expected:Walisema
hanywi ~ ni mlevi chakari they said he doesn't drink but to our surprise he is a drunkard.
kumbi1 nm ma- [li-/ya-] outer fibrous husk of coconut.
kumbi2 nm [i-/zi-] 1 initiation camp for boys. 2 hut for initiated boys.
kumbikumbi nm [a-/wa-] flying ants seen during rainy season.
kumbo nm ma- [li-/ya-] 1 shove, thrust. 2 sth done or carried at a go.
kumbu nm [a-/wa-] small sardines.
kumbuk.a kt [ele] remember, recall, keep in mind. (tde) kumbukia;
(tdk) kumbukika; (tdn)kumbukana; (tds) kumbukisha; (tdw)kumbukwa. kumbukizi nm.
kumbukumbu nm.makumbusho nm.
kumbukizi nm [i-/zi-] commemoration, memorial.
kumbukumbu nm [i-/zi-] 1 remembrance, memory, mind, anniversary; souvenir. 2 records, minutes (of a
meeting/ conference): ~ za kihistoria annals
kumbush.a kt [ele] remind, prompt, put a bug one’s ear. (tde) kumbushia; (tdk) kumbushika;
(tdn) kumbushana; (tdw) kumbushwa.
kumbwaya1 nm [i-/zi-] 1 big three legged drum. 2 special dance performed in a circle.
kumbwaya2 nm [i-/zi-] sleeveless robe.
kumbwe nm ma- [li-/ya-] snack.
kumbwewe nm [i-/zi-] sling, catapult (for throwing stones).
kumi
kumi nm ma- [li-/ya-] ten.
kumoja kl from the same origin /place/direction:Kwetu ~ We come from the same origin/place.
kumradhi ki pardon me, excuse me.
kumulasi* nm [i-/zi-] cumulus. (Kng)
kumvi nm ma- [li-/ya-] husk, chuff, hull.
kun.a kt [ele] scratch; scrape grate: ~ nazi grate coconut. (ms) ~ kichwa think hard. (tde) kunia;
(tdk) kunika; (tdn) kunana (tds) kunisha; (tdw) kunwa.
kunazi nm [i-/zi-] chinese date.
kunda1 nm ma- [li-/ya-] kind of spinach.
kunda2 nm ma- [a-/wa-] pigeon.
kunda.a kt [sie] be stunted, be dwarfed. (tde)kundalia; (tdk) kundaika; (tds) kundaisha.
kundavi nm [i-/zi-] waist beads belt.
kunde nm [i-/zi-] cow pea.
kundi nm ma- [li-/ya-] group, flock; pack, crowd, multitude.
kunga nm [i-/zi-] secret/confidential teaching as in initiation settings; inside information.
kungu1 nm [i-/zi-] nutmeg.
kungu2 nm [a-/wa-] red snapper.
kungugu nm [i-] heavy mist/fog.
kunguma nm [i-/zi-] oval yellow berry (when ripe).
kungumanga nm [i-/zi-] nutmeg.
kunguni nm [a-/wa-] bedbug.
kunguru1 nm [a-/wa-] crow.
kunguru2 nm [i-/zi-] checked material.
kung'fu* nm [i-/zi-] kung fu. (Kch)
kung'uta1 kt [ele] shake out/off. (ms) beat severely. (tde) kung'utia; (tdk) kung'utika;
(tdn) kung’utana;(tds) kung'utisha; (tdw)kung'utwa.
kung'uta2 nm [i-/zi-] worm induced anaemia.
kung'uto nm ma- [li-/ya-] straw, strainer, colander.
kungwi nm ma- [a-/wa-] initiation marriage instructor.
kunj.a kt [ele] fold, bend: ~ nguo fold clothes.(nh) 1 ~ uso be annoyed/angry; frown; 2 ~ jamvi
kupa
call an end to a meeting. (tde)
kunjia; (tdk) kunjika; (tdn) kunjana (tds)kunjisha; (tdw) kunjwa. mkunjo nm. kunjonm. (Kaj)
kunjaman.a kt [sie] be wrinkled, have folds. (tde) kunjamania; (tdk) kunjamanika; (tds)kujamanisha.
kunjika kt [sie] be folded. (tde) kunjikia; (tdk)kunjikika; (tds) kunjikisha.
kunjo nm ma- [li-/ya-] fold, crease.
kunju.a kt [ele] unfold, unwrap, spread open, smooth out: ~ uso smooth the brows, smile, look pleased.
(tde) kunjulia, (tdew) kunjuliwa; (tdk)kunjuka; (tdn)
kunjuana; (tds) kunjusha.
kunjufu kv cheerful, amiable, severe, merry, pleasant.
kuntu kl perfectly; absolutely; exactly.
kununu nm ma- [li-/ya-] empty husk (of grain).
kunusi nm [i-/zi-] bad luck, bad omen, calamity.
kunuz.i kt [sie] pray, offer a prayer. (tde)kunuzia, (tdew) kunuziwa; (tdk) kunuzika; (tdn) kunuzana;
(tds) kunuzisha.
kunya.a kt [sie] wrinkle, wither, shrivel up. (tde)kunyalia, (tdek) kunyalika; (tds) kunyaza.
kunyanzi nm ma- [li-/ya-] wrinkle, crease; fold.
kunyasi nm [i-/zi-] astringent.
kunyat.a kt [sie] agh. jikunyata cower. (tde)kunyatia; (tdk) kunyatika; (tds) kunyatisha.
kunyu.a kt [ele] 1 rub forcefully (esp. skin of the body). 2 cut/break with teeth. 3 call/inform secretly.
(tde) kunyulia, (tdes) kunyulisha, (tdew) kunyuliwa; (tdk) kunyuka; (tdn)kunyuana.
kuo1 nm ma- [li-/ya-] drainage, furrow, trench.
kuo2 ma- [li-/ya-] 1 row of seedlings. 2 plot or patch of ground for cultivation.
kupa1* nm ma- [li-/ya-] side piece of pulley enclosing a sheave. (Kar)
kupa
kupa2 nm ma- [li-/ya-] dried reeds used for thatching: Nyumba ya ~
thatched house.
kupaa nm [ku] ascension: ~ Bwana The Anscension.
kupatwa kt [sie] be caught/seized: ~ kwa juasolar eclipse; ~ kwa mwezi lunar eclipse.
kupau nm [i-/zi-] part of a mast where a flag is hanged.
kupe nm [a-/wa-] 1 tick, blood sucker. 2 exploiter: Usiwe ~ jitegemee don't exploit others, be self reliant.
(ms) Kama ~ na mkia wa ng'ombe always together.
kupi.a kt [ele] blink, wink. (tde) kupilia, (tdek)kupilika, (tdew) kupiliwa, (tdk) kupika; (tdn)
kupiana; (tds) kupisha.
kupindukia kl excessively: Amelewa ~ He is excessively drunk.
kupita ku 1 than :Yeye ni mrefu ~ mimi He is taller than me. 2 over and above Anafanya kazi ~ kiasi He
is working over and above normal.
kuponi* nm [i-/zi-] coupon. (Kng)
kupu.a kt [ele] 1 shake off, throw off. 2 scatter. 3 beat (as with a stick). 4 snatch, take by force.
(tde) kupulia, (tdek) kupulika, (tdew)kupuliwa; (tdn) kupuana; (tds) kupusha.
kupuk.a kt [sie] dart. (tde) kupukia; (tdk)kupukika; (tds) kupukisha
kura nm [i-/zi-] vote, ballot: Piga ~ cast a vote;~ yakutokuwa na imani vote of no confidence;~ ya
siri secret voting/ballot; ~ ya maonireferendum.
Kurani* nm [i-] Koran. (Kar)
kurea nm [a-/wa-] kingfisher.
kuro1 nm [a-/wa-] waterbuck, caribou, cariboo.
kuro2 nm [i-/zi-] big three legged drum made of water buck's skin: ~ haisemi uongo when the drum is
sounded there is a reason for it.
kuru1 nm [i-/zi-] cylindrical object.
kuru2 nm [i-/zi-] side of an old Zanzibar coin with weighing scales.
kuruba nm [i-/zi-] bend, corner
kusudi
(of a road.)
kurugenzi nm [i-/zi-] directorate.
kurugo nm [i-/zi-] white stone for smoothing earthen objects.
kurumbiza nm [a-/wa-] golden oriole, canary, chaffinch (ms) Anasema kama ~ He is very talkative.
kurunge nm [i-/zi-] hard nucleus of a tree.
kurunzi nm [i-/zi-] 1 searchlight. 2 torch.
kurupuk.a kt [sie] dash, bolt. (tde) kurupukia; (tdk) kurupukika; (tds) kurupukisha.
kururu nm [a-/wa-] small white crab.
kurut.a1 kt [ele] strip off sisal leaf to get fibre. (tde) kurutia; (tdk)
kurutika; (tds) kurutisha; (tdw) kurutwa.
kuruta2 nm [a-/wa-] recruit. (Kng)
kuruwiji nm [a-/wa-] Zanzibar sombre bulbul.
kuruz.a1 kt [ele] do sth haphazardly. (tde)kuruzia; (tdk) kuruzika; (tdn) kuruzana; (tds)kuruzisha;
(tdw) kuruzwa.
kus.a kt [ele] meet, encounter (sth unpleasant):Kifo kilim ~ palepale alipoketi death met him where he
was seated. (tde) kusia; (tdk) kusika; (tdn) kusana; (tds) kusisha; (tdw) kuswa.
kusany.a kt [ele] collect, accumulate, assemble, gather. (tde) kusanyia; (tdk) kusanyika;
(tdn)kusanyana; (tds) kusanyisha; (tdw)kusanywa.
kusanyik.a kt [sie] be gathered, collect. (tde)kusanyikia; (tdk) kusanyikika; (tds)kusanyikisha.
kushinda kv than: Ali ana akili ~ kaka yake Ali is more intelligent than his brother.
kushoto kv left: Mkono wa~ Left hand; Upande wa~ left. side. kl left: Pita ~ turn left.
kusi nm [i-/zi-] south monsoon: Upepo wa~south monsoon wind.
kusini n [ku-] south, southern. adj south: Afrika ya ~ South Africa.
kusudi* nm ma- [li-/ya-] purpose,
kusudi.a
intention. kl 1 intentionally, purposely, deliberately: Amenipiga
~ He beat deliberately. 2 so that, in order to:Anasoma ~ apate elimu He is studying in order to acquire
knowledge. (Kar)
kusudi.a* kt [ele] intend, propose, aim at, plan, destine. (tde) kusudilia; (tdk) kusudika;
(tdn)kusudiana; (tds) kusudisha; (tdw) kusudiwa.(Kar)
kusudio nm ma- [li-/ya-] intention, objective: ~ kuu The main objective.
kusur.u1* kt [sie] compel: ji~ self denial. (tde)kusuria; (tdk) kusurika; (tds) kusurisha. (Kar)
kusur.u2 kt [sie] (Waislam) shorten prayer. (tde)kusuria; (tdk)
kusurika; (tds) kusurisha.
kut.a1 kt [ele] come upon, meet, find. (tde)kutia; (tdk) kutika; (tdn)
kutana; (tds) kutisha; (tdw) kutwa.
kutan.a kt [sie] meet (one another), converge, forgather/ foregather. (tde) kutania; (tdk)kutanika;
(tds) kutanisha.
kuti1 nm ma- [li-ya-] 1 palm leaf frond. 2 coconut palm leaf (for roofing).
kuti2 nm [i-/zi-] food, sustenance.
kuti3 nm [i-/zi-] tin (for packing explosives).
kutu nm [i-] rust, tarnish: Pata ~ rust.
kutu.a kt [ele] pull hard and suddenly: ~ mkonopull hard the hand. (tde) kutulia, (tdew)kutuliwa;
(tdk) kutuka; (tdn) kutulana; (tds)kutusha.
kutukutu kl in a circular way, interwiningly.
kututu kl slowly and jumpily, interminglingly.
kutuzi nm [i-] underarm odour, body odour. 2 animal odour.
kuu1 kv great, important, eminent; main, major, chief.
kuu2 nm [i-/zi-] hole on a chess board filled with stones at the beginning of a game.
kuukeni kl on the maternal side.
kwa
kuukuu kv worn out, old.
kuumeni kl on the paternal side.
kuuni nm [a-/wa-] (bot) cooly.
kuvu nm [i-/zi-] blight, mildew, fungus, lichen, mould.
kuvuli kv right: Mkono wa~ right hand.
kuwadi nm ma- [a-/wa-] procurer, pimp.
kuwadi.a kt [ele] pimp, procure. (tde)kuwadilia; (tdk) kuwadika; (tdn) kuwadiana; (tds) kuwadisha;
(tdw) kuwadiwa.
kuwi nm [a-/wa-] type of black and white spotted fish.
kuyu1 nm [a-/wa-] type of yellow fish.
kuyu2 nm [a-/wa-] bird resembling ring-necked dove.
kuyu3 nm ma- [li-/ya-] fig mulberry
fruit.
kuz.a kt [ele] 1 magnify, agaravate, enlarge. 2 glorify, exaggerate. 3
develop. (tde) kuzia; (tdk) kuzika; (tdn)kuzana; (tds) kuzisha; (tdw) kuzwa.
kuzi nm ma- [li-/ya-] waterjug.
kuzimu nm [ku-] 1 afterworld. 2 Hades, home of the dead or spirits.
kuzumburu nm [a-/wa-] small crested bird with a long tail.
kwa kh to: Nitaenda ~ Juma I'll go to Juma's place; with: Andika ~ kalamu write with a pen; by : Safiri ~
basi travel by bus, walifungana magoli mawili ~ mawili they drew by two goals,~ ajali in an accident; ~
ajili ya for the sake of;~ bahati luckly; ~ hali ilivyo as things are; ~ hali na mali in every way, in moral
and material support; ~ heri goodbye; ~ hivyo therefore; ~ kauli moja unanimously; ~ kuwa because; ~
mfano for example; ~ miguu on foot; ~ moyo mmoja whole heartedly, from the heart; ~ mujibu
wa according to; ~ namna gani in what way, how; ~ pamoja in unison, unanimously; ~ sababu because; ~
udi na uvumba by all possible means; ~ vile since; ~
kwa.a
vipi? how ?; ~ vyovyote by all means; ~ wakation time, in due
course.
kwa.a kt [ele] stumble, trip over. (tde) kwalia, (tdek) kwalika, (tdew) kwaliwa; (tdn) kwaana;
(tds) kwaza.
kwacha nm [i-/zi-] kwacha: ~ ya MalawiMalawian Kwacha.
kwajuk.a kt [sie] lose colour/ beauty; fade, be faded. (tde) kwajukia; (tdk) kwajukika; (tds)kwajukisha.
kwakwa nm ma- [li-/ya-] fruit of a dull-leaved strychnos.
kwale nm [a-/wa-] francolin, partridge.
kwam.a kt [sie] 1 be stuck: Gari lime~ kwenyetope the car is stuck in the mud. 2 come to a deadlock,
come to an impasse, come to a stand still. 3 get into difficulties, be
stranded. (tde) kwamia; (tdk) kwamika; (tds)kwamisha.
kwamba ku that.
kwamish.a kt [ele] 1 impede, bring to a halt, cause to jam. 2 put in difficulty.
(tde) kwamishia;(tdk) kwamishika; (tdn) kwamishana; (tdw)kwamishwa.
kwamu.a kt [ele] disengage. (tde) kwamulia, (tdek) kwamulika, (tdes) kwamulisha, (tdew)kwamuliwa;
(tdn) kwamuana.
kwanga nm [a-/wa-] rock-rabbit.
kwangu.a kt [ele] scrape (out/off). (tde) kwangulia, (tdek) kwangulika, (tdes) kwangulisha, (tdew)
kwanguliwa; (tdn) kwanguana.
kwani ku because, since,why.
kwanja nm ma- [li-/ya-] hand grass cutter.
kwanyu.a kt [ele] tear down, rip off. (tde) kwanyulia; (tdek) kwanyulika, (tdew) kwanyuliwa;
(tdn) kwanyuana; (tds) kwanyusha.
kwanza kv first. kl firstly.
kwao nm [a-/wa-] brown headed parrot.
kwapa nm ma- [li-/ya-] arm pit; axil: tia ~ni tuck it under the armpit.
kwapu.a kt snatch, take by force.
kwid.a
(tde) kwapulia, (tdew) kwapuliwa; (tdk) kwapuka; (tdn) kwapuana; (tds) kwapusha.
kwarara nm [a-/wa-] hadedah, ibis.
kware nm [i-/zi-] quarry.
kwaresima nm [i-/zi-] lent.
kwaruz.a kt [ele] scratch, abrade, (ngozi) scrape. 2 grate. 3 be strident, be shrill. (tde)kwaruzia;
(tdk) kwaruzika; (tdn) kwaruzana; (tds) kwaruzisha; (tdw) kwaruzwa.
kwaruzan.a kt [sie] quarrel, bicker. (tde)kwaruzania; (tdk) kwaruzanika; (tds)kwaruzanisha.
kwashiokoo* nm [i-/zi-] kwashiorkor. (Kng)
kwasi kv wealthy, rich, opulent.kwata nm [i-/zi-] drill, parade.kwato nm [i-/zi-] hoof.kwatu.a kt[ele]
clean, burnish: ~ shamba dig plantation; ji~clean oneself, make oneself smart and tidy.kwayanm [i-/zi-]
choir. (Kng)kwazi nm [a-/wa-] fish eagle.kwe.a kt [ele] climb, mount, go up (a tree, mountain
etc).(tde) kwelea; (tdk) kweka; (tds)kweza;(tdw) kwewa.kweche nm [a-/wa-] black and red coloured
bird.kwekwe nm ma- short stiff grass.kwela nm [i-] (muziki) kwela.kwelinm [i-/zi-] true, downright,
forthright. klindeed.kwembe nm [a-/wa-] crowned hornbill.kweme nm [i-/zi-] oyster nut.kwenchinm [a-
/wa-] small bird of the golden weaver finch family.kwenzi1 nm [a-/wa-] starling.kwenzi2 nm[i-zi-] loud
cry.kwep.a kt [ele] avoid, duck, eschew, evade. (tde) kwepea; (tdk) kwepeka; (tdn) kwepana;
(tds) kwepesha; (tdw)kwepwa.kwesh.a kt [sie] gasp, pant. (tde)kweshea; (tdk) kwesheka;
(tds)kwesheza.kweu kv clear, pollucid.kwid.a1 kt[ele] seize, grab. (tde) kwidia; (tdk) kwidika;
(tdn) kwida kwidana; (tds) kwidisha; (tdw)kwidwa.kwida2 nm [a-/wa-] small black ant.kwikwi nm [i-
/zi-] hiccup, hiecough: ~ ya kulia sobbing. kwima nm [i-/zi-] greed, hist, craving, avarice.kwinini* nm [i-
/zi-] quinine. (Kng)
L
1
la *! kl no, nope, not: ~ hasha! absolutely not, no, never, no way, nothing doing: ~ sivyo if not, otherwise.
(Kar)
l.a2 kt [ele] 1 eat, consume. 2 erode. (nh) (1) ~ fedha use money; (2) ~ hasara incur a loss; (3)~
njama plot, conspire; (4) ~ rushwa take a bribe; (5) ~ yamini take an oath. (tde) lia; (tdk)lika; (tdn) lana;
(tds) lisha; (tdw) liwa.
laana* nm [i-/zi-] curse, imprecation, malediction, condemnation. (Kar)
laan.i* kt [ele] curse, condemn, damn. (tde)laania, (tden) laaniana, (tdew) laaniwa; (tdk)laanika;
(tds) laanisha. (Kar)
laanifu* kv 1 cursed, accursed, condemned. (Kar)
laazizi* nm [a-/wa-] lover, darling. (Kar)
labda kl perhaps, may be, probably.
labeka1* ki (tamko la kuitikia) sir/madam! at your service! (Kar)
labibu kv 1 wise. 2 diligent; shrewd.
labiz.i kt [sie] be inquisitive, inquire, pry. (tde)labizia; (tdk) laabizika, (tds) labizisha.
labu.a kt [ele] 1 slap, clobber; (michezo) defeat easily; ~ kofi haul off and slap. (tde) labulia,
(tdew) labuliwa; (tdk) labuka; (tdn) labuana; (tds) labusha.
ladha* nm [i-/zi-] flavour, taste. (Kar)
ladu* [li-/ya-] sweet-meat. (Khi)
lafudhi* nm [i-/zi-] accent. (Kar)
lagha.i1* kt [ele) trick, cheat, hoodwink. (tde)laghaia, (tden) laghaiana, (tdew) laghaiwa; (tdk) laghaika;
(tds) laghaisha. (Kar)
laghai2* nm [a-/wa-] cheat, sly, trickster, dishonest person. (Kar)
lahaja nm [i-/zi-] dialect.
lahani nm [i-/zi-] tune.
lahaula! ki God forbid !, Good God !, Oh my God !, God !: Viatu vya ~ leather sandals. (Kar)
lahiki* kl of the same category, same grade, age, sex etc: Usipende kukaa na watu wasio ~ yakodon't
keep
lalam.a
company of people who are not of your type. (Kar)
laika nm ma- [li-/ya-] down hair.
laiki* nm [i-/zi-] befitting: Aliyotenda si ~ yakewhat he did does not befit him. (Kar)
laini kv 1 soft, smooth. 2 (muziki) soft music.
lainik.a kt [sie] 1 be soft/smooth. 2 conform. (tde) lainikia; (tdk) lainikika; (tds) lainikisha.
lainish.a kt [ele] soften, smooth. (tde) lainishia; (tdk) lainishika; (tdn) lainishana; (tdw)lainishwa.
laiti* ku if only: ~ ningejua if I only knew, if I had known. (Kar).
laka* nm [i-/zi-] sealing wax. (Kar)
lakabu nm [i-/zi-] nick name, pen name. (Kar)
lake taz. –ake: her, his, hers: Jina ~ his/her name; Tunda hili ni ~ the fruit is hers/his.
lak.i kt [ele] go to meet a person on the way; welcome people with respect; go out and meet for a fight.
(tde) lakia, (tden) lakiana, (tdew)lakiwa; (tdk) lakika; (tds) lakisha.
laki nm lukuki [i-/zi-] one hundred thousand. (Khi)
lakini kl but, however: ~ wapi! but all in vain! it was useless!
lakiri* nm [i-/zi-] sealing wax. (Kre)
lako taz. –ako your, yours: Jina ~ nani? What is your name?;Tunda hili ni ~ this fruit is yours.
laktosi * nm [i-/zi-] (kemia) lactose. (Kng)
lal.a1 kt [sie] 1 sleep, lie down: ~ chali lie on the back; ~ fofofo be dead asleep; ~ kifudifudi lie on the
stomach; ~ salama sleep well/peacefully;~ upande lie on one side; ~ usingizi be fast asleep. (tde) lalia,
(tden) laliana, (tdew) laliwa; (tdk) lalika; (tds) lalisha.
lal.a2 kt [ele] have sexual intercourse. (tde) lalia; .(tdn) lalana; (tdk) lalika; (tds) lalisha; (tdw)lalwa.
lalaik.a kt [sie] groan; complain. (tde) lalaikia; (tdw) lalaikwa.
lalam.a kt [sie] complain, carp; yammer. (tde)lalamia; (tdk)
lalami.a

lalamika; (tds) lalamisha.


lalami.a kt [sie] 1 lament, complain. 2 beg for mercy. 3 beg for a hearing. (tdk) lalamika; (tds)lalamisha.
lalamik.a kt [sie] 1 protest; remonstrate, complain, carp, grumble. 2 laugh on wrong side of one’s mouth.
3 plead for mercy: Ana~ kwa sababu hakualikwa kwenye sherehe she/he is complaining because she/he
was not invited to the ceremony. (tde) lalamikia.
lalamiki.a kt [ele] expostulate; repine against: ~ mambo madogo madogo niggle. (tdk)lalamikika;
(tdn) lalamikiana; (tds)lalamikisha; (tdw) lalamikiwa.
lalamiko nm ma- [li-/ya-] complaint, grievance.
lalamishi kv quarrelsome.
lalan.a kt [sie] have sex.
lalasalama nm i-] (michezo) 1 final part of a game. 2 [sio rasmi] last meal of the day.
lali.a kt [ele] 1 sleep on, lie/recline on. Tuta~ godoro leo today we will sleep on a mattress. 2 brood.
(tdk) lalika; (tdn) laliana; (tds) lalisha; (tdw) laliwa.
lalish.a kt [ele] put to bed: Nitam~ mtoto kitandani I will put the baby on the bed to sleep. (tde) lalishia;
(tdk) lalishika; (tdn) lalishana; (tdw) lalishwa.
lama kl to, until: Haondoki hapa ~ saa tatushe/he won't leave here until nine o'clock.
lamb.a1 kt [ele] lick: ~ vidole lick finger; ~ kisogo make contemptuous signs behind someone’s back.
(tde) lambia; (tdk) lambika; (tdn) lambana; (tds) lambisha; (tdw) lambwa.
lamba2 nm ma- [li-/ya-] leaf of banana plant.
lamb.a3 kt [ele] (si rasmi) dodge, evade someone in a game, swerve
away: Alim~ kipa na kufunga goli he dodged the goalkeeper and scored.
laz.a

lambo nm ma- [li-/ya-] pond, water catchment.


lami* nm [i-/zi-] pitch, tar; tarmac. (Kgi)
land.a kt [ele] resemble. (tde) landia; (tdk)landika; (tdn) landana; (tds) landisha; (tdw)landwa.
landan.a kt [sie] resemble, be similar. (tde)landania; (tdk) landanika; (tds) landanisha.
lango nm ma- [li-/ya-] 1 gate; (kanisa) portal. 2 goal, mouth.
langu taz. –angu my, mine Jina ~ my name;Tunda ni ~ the fruit is mine.
langu.a kt [ele, sie] hike prices. (tde) langulia, (tdew) languliwa; (tdk) languka; (tdn)languana;
(tds) langusha.
lanolini * nm [i-/zi-] lanolin. (Kng)
lao taz. –ao. their, theirs: Koti ~ their coat;Tunda hili ni ~ this fruit is theirs.
lap.a kt [ele/sie] eat ravenously, scoff; hunt up. (tde) lapia; (tdk) lapika; (tds) lapisha; (tdw)lapwa.
lapa nm ma- [li-/ya-] flip-flop, sandal.
lasi* nm [i-/zi-] coarse silk. (Kaj)
latifu* nm [a-/wa-] (sifa ya Mungu) Gentle. (Kar)
latitudo * nm [i-/zi-] latitude. (Kng)
lau ku & kl if: ~ kama if only.
laudanumi * nm [i-/zi-] laudanum; pain killer. (Kng)
laum.u kt [ele] blame. (tde) laumia; (tden) laumiana, (tdew) laumiwa; (tdk) laumika. (Kar)
launi nm [i-/zi-] colour.
laurusi nm [i-/zi-] laurel: kind of cinnanon. (Kng)
lava nm [a-/wa-] (inzi) larva, leather jacket.
lavani* nm [i-/zi-] vanilla. (Kfa)
lawalawa nm [i-/zi-] bonbon, sweets.
lawama nm [i-/zi-] blame; censure; fault, rebuke.
lawit.i kt [ele] sodomize. (tde) lawitia, (tden)lawitiana, (tdew) lawitiwa; (tdk) lawitika; (tds)lawitisha.
laz.a kt [ele] 1 put to bed/sleep. 2 lay;
lazima

(meli) careen: ~ upande tilt. 3 hospitalize; admit to hospital. 4 win a game. (tde) lazia; (tdk)lazika;
(tdn) lazana; (tds) lazisha; (tdw) lazwa.
lazima nm [i-/zi-] necessity, must; obligation:Kuna ~ there is a need; Ni ~ kuondoka it is necessary to
leave.
lazimik.a kt [sie] be obliged/ compelled/forced. (tde) lazimikia.
lazimish.a kt [ele] oblige, compel, force; constrain; exact, impel, necessitate. (tde)lazimishia;
(tdk) lazimishika; (tdn)lazimishana; (tdw) lazimishwa.
lazim.u kt [sie] need to/have to; Inani~kuondoka leo I must leave today. (tdk) lazimika; (tds) lazimisha.
le.a kt [ele] bring up a child, rear, care for. (tde)lelea, (tdek) leleka, (tdew) lelewa; (tdn)leana.
leba* nm [i-/zi-] 1 labour. 2 labour room/ward. (Kng)
lebo* nm [i-/zi-] label. (Kng)
lebu* nm [i-/zi-] laboratory. (Kng)
legaleg.a kt [sie] be shaky/loose, not firmly fixed. Jino hili lina ~ this tooth is loose. (tde) legealegea;
(tdk) legekalegeka; (tds)legeshalegesha.
lege.a kt [sie] 1 be loose: Fundo lime~ the knot is loose. 2 be soft: Ndizi hizi zime~ these bananas are soft.
3 be limp. (tde) legelea; (tdk)legeka; (tds) legeza.
legeni* nm [i-/zi-] large and heavy bread tin. (Kar)
legevu kv slack, loose.
legez.a kt [ele] loosen, slacken, relax. (ms) (1) ~ kamba be lenient; (2) ~ mkanda relax restrictions.
lehem.u* kt [ele] solder, weld. (tde) lehemia, (tden) lehemiana, (tdew) lehemiwa; (tdk)lehemika;
(tds) lehemisha. (Kar)
leja* nm [i-/zi-] ledger. (Kng)
leksikografia* nm [i-/zi-]
lexicography. (Kng)
lele nm [i-/zi-] prelude.
lelej.a kt [sie] talk nonsense. (tde)
lepe

lelejea; (tdk) lelejeka; (tds) lelejesha.


lelemama nm [i-/zi-] women's horn dance.
lem.a1 kt [ele] exorcize evil spirits:
(tde) lemea, (tden) lemeana, (tdew) lemewa; (tdk) lemeka; (tds) lemesha.
lem.a2 kt [ele] be unmanageable, be difficult. (tde) lemea; (tdk) lemeka; (tdn) lemana; (tds)lemesha;
(tdw) lemwa.
lema.a kt [ele] be crippled / disabled, be deformed. (tds) lemaza.
lemaz.a kt [ele] cripple, maim, disable; scupper. (tde) lemazia; (tdk) lemazika; (tds) lemazisha;
(tdw) lemazwa.
lemb.a kt [ele] take by force or by trickery. (tde) lembea; (tdk) lembeka; (tdn) lembana; (tds) lembesha;
(tdw) lembwa.
lembelembe kv overripe; overflowing; limp.
leng.a kt [ele] 1 aim at, strive for; focus on; drive at. 2 split, slice. (tde) lengea; (tdk) lengeka;
(tdn) lengana; (tds) legesha; (tdw) lengwa.
lengaleng.a kt [sie] be almost in tears, be tearful:Machozi yanam~ her/his eyes are full of tears.
lengelenge nm ma- [li-/ya-] blister; (farasi) gall:Toka ~ have a blister.
lenget.a1 kt [ele] cut equally, cut into equal parts; slice in half. (tde) lengetea; (tdk)lengeteka;
(tdn) lengetana; (tds) lengetesha; (tdw) lengetwa.
lenget.a2 kt [ele] hoist a beehive. (tde)lengetea; (tdk) lengeteka; (tdn) lengetana; (tds) lengetesha;
(tdw) lengetwa.
lengo nm ma- [li-/ya-] 1 target; object. 2 objective, aim; butt.
lenzi* nm [i-/zi-] lens: ~ mbinuko convex lens; ~mbonyeo concave lens; ~ ya kuona mbalitelephoto-lens.
(Kng)
leo nm [i-] today: ~ hii on this day.
lepe nm [li-] drowsiness: ~ la
usingizi a doze, forty winks, short
leseni

sleep on the nod.


leseni* nm [i-/zi-] licence: ~ ya kuuza vileo katika baa on licence; ~ ya kuuza vileo katika stoo off-
licence. (Kng)
leso nm [i-/zi-] handkerchief.
let.a kt [ele] bring, hand; fetch; generate: ~ maombi bring requests. (tde) letea, (tdew)letewa; (tdk) leteka;
(tdn) letana; (tdw) letwa.
letu taz -etu our, ours: Jina ~ our name; Tunda ni ~ the fruit is ours.
leuk.a kt [sie] sober up. (tde) leukia; (tdk)leukika; (tds) leukisha; (tdw) leukwa.
levi kv bibulous, drunk.
leviathani * nm (Biblia) leviathan. (Keb)
levy.a kt [ele] intoxicate; go to one’s head, Bia hu~ beer intoxicates.
lew.a kt [ele] 1 be drunk: ~ bangi/madawa be stoned. 2 feel giddy (esp. at sea). (tde) lewea; (tdk) leweka;
(tds) lewesha.
lewalew.a kt [sie] sway, stagger. (tde)lewealewea; (tdk) lewekaleweka; (tds)leweshalewesha.
lewesh.a kt [ele] intoxicate; fuddle; go to one’s head; liquor-up; (farasi) nobble: Pombe ina~ the liquor is
intoxicating. (tde) leweshea; (tdk)lewesheka; (tdn) leweshana; (tdw) leweshwa.
leza nm [i-/zi-] laser: Mionzi ya ~ laser beams.
li.a kt [ele/sie] cry, wail, shout; pule, whine; (makinda ya ndege) cheep, peep, crackle. 2 ring,
roar: Kengele ina ~ the bell is ringing. (nh) ~ ngoa feel jealous. (tde) lilia, (tden) liliana, (tdew) liliwa;
(tds) liza.
liamba nm [i-/zi-] dawn: Tulicheza mpaka ~ we danced till dawn.
licha ku ~ ya besides; apart from; in addition: ~ ya hayo apart from that, in addition; ~ ya kuwabesides
being; ~ ya kwamba in spite of; even though.
lifti * nm [i-/zi-] lift, elevator. (Kng)
lig.a1 kt [ele] poison. (tde) ligia; (tdk)
ligika; (tdn) ligana; (tds) ligisha;
limau

(tdw) ligwa.
lig.a2 nm ma- [i-/zi-] poison; toxin.
ligi* nm [i-/zi-] league: ~ ya taifa national league. (Kng)
lihamu nm [i-/zi-] alloy; solder;
ointment. lijamu nm [i-/zi-] bit; harness.
lik.a kt [sie] be worn down; be eroded: Chuma hiki kime ~ sana this metal is badly eroded.
liki* nm [i-/zi-] leek. (Kng)
likiz.a kt [ele] wean: ~ mtoto kunyonya wean a child.
likizo nm [i-/zi-] vacation, leave, holiday: ~ ya afueni convalescent leave; ~ ya uraufucompassionate
leave; ~ ya lazima compulsory leave; ~ ya kunoa ubongo sabbatical leave;~/ruhusa ya kutokuwepo leave
of absence; ~ ya dharura emergency leave; ~ ya ugonjwa sick leave; ~ bila ruhusa (kutoroka) French
leave.
lila nm [i-/zi-] (mt) ~ na fila havitangamaniGood and evil are not compatible.
lilahi kl for the sake of God.
lilamu nm [i-/zi-] auction mart.
lili.a kt [ele] cry for; weep for; bewail; bemoan. (tdk) lilika; (tdn) liliana; (tdw) liliwa.
liliwal.a kt [ele] forget, fail to remember. (tde)liliwalia, (tden) liliwaliana, (tdew) liliwaliwa;
(tdk) liliwalika; (tds) liliwalisha.
lim.a1 kt [ele] dig, farm, cultivate, plough; till; hoe. (tde) limia, (tden) limiana; (tdk) limika;
(tds) limisha; (tdw) limwa. mkulima nm.
lima2 nm [i-/zi-] wedding feast/festival.
limati.a1 kt [ele] stick on sth else, glue on: Nta ime~ katika nguo yake wax stuck on her clothes.
(tde) limatilia; (tdk) limatika; (tdn)limatiana; (tds) limatisha; (tdw) limatiwa.
limati.a2 kt [sie] 1 lag behind, be late, delay. 2 linger. (tde) limatilia; (tdk) limatika; (tds)timatisha.
limau* nm ma- [li-/ya-] lemon.
mlimau nm . (Kre)
limb.a

limb.a1 kt [ele] strike, hit, beat. (tde) limbia; (tdn) limbana; (tdk) limbika; (tds) limbisha; (tdw) limbwa.
limb.a2 kt [sie] sink down, be burned. (tde)limbia; (tdk) limbika, (tds) limbisha.
limbik.a kt [ele] accumulate, hoard;
stockpile. (tde) limbikia; (tdk) limbikika; (tdn)limbikana; (tds) limbikiza; limbikisha;
(tdw)limbikwa. limbikizo nm. mlimbiko nm.
limbikiz.a kt [ele] accumulate; hoard. (tde)limbikizia; (tdk) limbikizika; (tdn) limbikizana;
(tds) limbikizisha; (tdw) limbikizwa.
limbikizo nm ma- [li-/ya-] accumulation; arrears, pile-up: ~ la mshahara salary arrears; ~ la
madeni accumulation of debts.
limbu.a kt [ele/sie] eat the first-fruits of a new crop; enjoy sth for the first time. (tde) limbulia,
(tden) limbiliana, (tdew) limbuliwa; (tdk)limbuka; (tds) limbusha.
limbuk.a kt [ele/sie] experience sth for the first time; eat the first fruit of a new crop. (tde)limbukia;
(tdk) limbukika; (tdn) limbukana; (tds) limbukisha; (tdw) limbukwa.
limbukeni nm ma- [a-/wa-] novice, one who reveals the effect of first experience. (ms) ~ hana siri it is
difficult for sb to hide the first experience.
limbuko nm ma- [li-/ya-] first taste/experience of sth.
limfu *nm [i-/zi-] lymph: Giligili ya ~ lymph fluid. (Kng)
limk.a kt [sie] be wise, be educated, be clever. (tde) limkia; (tdk) limkika; (tds) limkisha.
limk.i kt [sie] have a defect/deficiency. (tde)limkia; (tdk) limkika; (tds) limkisha.
limuzini * nm [i-/zi-] limousine. (Kng)
lind.a kt [ele] protect, defend, guard, patronize, shield; keep watch.2
fend, conserve; preserve. 3 patrol:
~ zamu guard, be on sentry duty, keep watch. (tde) lindia; (tdk) lindika; (tdn) lindana; (tds)lindisha;
(tdw) lindwa. mlinzi nm
lindi nm ma- [li-/ya-] cesspool; cesspit, pit.
ling.a kt [ele] compare, match, harmonize: ~ nguo try on clothes, be measured for clothes. (tde) lingia;
(tdn) lingana; (tdk) lingika; (tds)lingisha; (tdw) lingwa.
lingan.a1 kt [sie] 1 be equal, be similar, match; hang together: Ushahidi wao una~ their evidence hangs
together. (tde) lingania; (tdk)linganika; (tds) linganisha. ulinganifu nm.
lingan.a2 kt [ele] 1 seek; make a request to God/ancestors. 2 proclaim, broadcast. (tde)lingania,
(tdew) linganiwa; (tdk) linganika; (tds) linganisha.
linganifu kv matching; corresponding; (hesabu)regular; symmetrical.
linganish.a kt [ele] compare, equate, correlate; harmonize; (muziki) key. (tde) linganishia;
(tdk)linganishika; (tdn) linganishana; (tdw)linganishwa.
linganu.a kt [ele] differentiate, make a contrast; distinguish. (tde) linganulia, (tdew) linganuliwa;
(tdk) linganuka; (tdn) linganuana; (tds)linganusha.
lingo nm [i-/zi-] pile of wood/timber for sale.
lini kl when: Utakuja ~ ? when will you come?
linksi * nm [a-/wa-] lynx, wild cat. (Kng)
linotaipu * nm [i-/zi-] linotype. (Kng)
linta nm [i-/zi-] lintel.
lip.a kt [ele] pay; compensate: ~ deni pay a debt; ~ kisasi take vengeance; ~
mbele/kablaprepay. (tde) lipia; (tdk) lipika; (tdn) lipana; (tds) lipiza/lipisha;
(tdw) lipwa. malipo nm.malipizi nm. mlipaji nm.
lipi.a kt [ele] expiate, make reparation for. (tdk)lipika; (tdn) lipiana; (tds)
lipish.a

lipish.al; lipisha; (tdw) lipiwa.


lipish.a kt [ele] avenge; compensate; repay; settle accounts; reciprocate: ~ kisasi retaliate, avenge, take
revenge on sb. (tde) lipishia; (tdk)lipishika; (tdn) lipishana; (tdw) lipishwa.
lipiz.a kt [ele] avenge; compensate; repay sb (for sth); settle accounts; reciprocate: ~ kisasiretaliate,
avenge, take vengeance, square up (with sb). (tde) lipizia; (tdk) lipizika; (tdn) lipizana; (tdw) lipizwa.
lipu nm [i-] wall plaster, stucco: Piga ~ plaster a wall.
lipu.a kt [ele] 1 explode, blow up. 2 (ms) complete a task. 3 do sth haphazardly. (tde)lipulia,
(tdew) lipuliwa; (tdk) lipuka; (tdn)lipuana; (tds) lipusha.
lipuk.a kt [sie] 1 explode, flare up detonate, fulminate; go off. 2 (ms) be enraged. (tde)lipukia;
(tdk) lipukika; (tdn) lipukana; (tdw)lipukwa. mlipuko nm.
lipuko nm [li-/ya-] flare up.
lipyoto nm [a-/wa-] 1 bird that soils water sources. 2 instigator.
lira* nm [i-/zi-] lira: ~ ya Italia Italian Lira. (Kta)
lisani1 nm [i-/zi-] 1 tongue. 2 language.
lisani2 nm [i-/zi-] flap, fly.
lish.a kt [ele] feed, nourish; maintain, support: ~ mtoto feed a child; ~ sumu poison sb; ~ mnooverfeed.
(tde) lishia; (tdk) lishika; (tdn)lishana; (tdw) lishwa.
lishe nm [i-/zi-] nutrition: ~ bora nutrient.
lita* nm [i-/zi-] litre: ~ ya maziwa a litre of milk. (Kng)
litania* nm [i-/zi-] litany. (Kla)
litmasi * nm [i-/zi-] (kemia) litmus.
(Kng)
litografia * nm [i-] lithography. (Kng)
litografu * nm [i-] lithograph. (Kng)
liturjia * nm [i-/zi-] liturgy. (Kng)
livu* nm [i-/zi-] holiday, vacation, leave: Yuko ~he is on leave. (Kng) lomba

liwa1 nm [i-/zi-] sandal-wood paste.


liwa2 nm [i-/zi-] hedge : ~ nzito imezunguka shamba lake his farm is surrounded by a thick hedge.
liwa3 nm [i-/zi-] sorghum straw used for making bird traps.
liwali nm ma- [a-/wa-] local head man incharge of law cases.
liwat.a kt [ele] tread on; trample on sth, step on, crush. (tde) liwatia; (tdk) liwatika; (tdn)liwatana;
(tds) liwatisha; (tdw) liwatwa.
liwato nm ma- [li-/ya-] butt: ~ la
bunduki rifle butt.
liwaz.a kt [ele] console, comfort, soothe. (tde)liwazia; (tdk) liwazika; (tdn) liwazana; (tds)liwazisha;
(tdw) liwazwa. maliwazo nm.
liz.a kt [ele] 1 cause to cry. 2 sound or ring sth: ~ kengele ring a bell. (tde) lizia; (tdk) lizika; (tdn)lizana;
(tdw) lizwa.
lizi1* nm [i-/zi-] lease: Pata ~ ya shamba get a farm lease. (Kng)
lizi2 kv maudlin, sentimental, weakly emotional.
lo! ki lo!
lo.a kt [ele] remove from water, fish (out). (tde)loea; (tdk) loeka (tdn) loana; (tds) loesha.
lodi1* nm ma- [a-/wa-] lord, rich person. (Kng)
lodi2 nm [i-/zi-] one-eyed spectacles.
lofa* nm ma- [a-/wa-] loafer, derelict, poor person; lay-about. (Kng)
log.a kt [ele] bewitch: (tde) logea; (tdk)logeka; (tdn) logana; (tds) logesha;
(tdw)logwa. ulozi nm. mlozi nm.
loho nm [i-/zi-] writing material (paper, board etc).
lokesheni* nm [i-/zi-] (Kenya) administrative area below district; location. (Kng)
lolom.a kt [ele] talk nonsense: (tde) lolomea; (tdk) lolomeka; (tdn) lolomana; (tds)lolomesha;
(tdw) lolomwa.
loma nm [a-/wa-] badger.
lomba nm ma- [a-/wa-] drum beater
(esp. for women dances).
long.a kt [ele/sie] talk, say: (tde) longea; (tdk)longeka; (tdn) longana; (tds) longesha; (tdw)longwa.
longitudo* nm [i-/zi-] longitude. (Kng)
lonjo kv leggy: Ana mi~ she is leggy.
lopoo nm ma- [li-/ya-] offprint.
lori* nm ma- [li-/ya-] lorry; truck (three tons onwards). (Kng)
losheni * nm [i-/zi-] lotion. (Kng)
low.a kt [ele/sie] be soaked, get drenched, get wet, be damp. (tde) lowea; (tdk) loweka; (tdn)lowana;
(tds) lowesha.
lowan.a kt [sie] get totally wet, be
water logged, be saturated, be drenched. (tde)lowania; (tdk) lowanika; (tds) lowanisha.
lowanish.a kt [ele] ret; wet, drench. (tde)lowanishia; (tdk) lowanishika; (tdn)lowanishana;
(tdw) lowanishwa.
lowe.a kt [sie] settle. (tde) lowelea; (tdk)loweka; (tds) lowesha; mlowezi nm. uloweajinm.
lowek.a kt [ele] soak; steep: Ni rahisi kufua nguo zilizolowekwa usiku kucha it is easier to wash clothes
soaked over night. (tde) lowekea; (tdk) lowekeka; (tdn) lowekana; (tds)lowekesha; (tdw) lowekwa.
lowesh.a kt [ele] douse/dowse, steep. (tde)loweshea; (tdk) lowesheka; (tdn) loweshana; (tdw) loweshwa.
(Kar)
lozi* nm [i-/zi-] almond: ~ ya kidani pendant.
lubega nm [i-/zi-]style of wearing a piece of cloth by passing it under one armpit and tying it over the
opposite shoulder.
ludo * nm [u-] ludo: game played by using dices. (Kng)
lufufu kv plenty, much, lots of: Kuna watu ~ uwanjani there are lots of people in the stadium.
lugha nm [i-/zi-] language; speech: ~ ya kompyuta computer language; ~ ya kale dead language; ~ ya
lung.a

kitaalamu professional language; ~ ya kifunditechnical language; ~ chafu/kali strong/bad language; ~ ya


biashara lingua franca; ~ ya bubu/kipofu sign-language; ~ ya mitaani slang;~ ya wenyeji vernacular; ~ ya
kwanza/asilimother tongue .
lugojo nm [wa-] security guards.
luhudi nm [i-/zi-] inside chamber of a grave.
luja1* nm [a-/wa-] thief, robber, pickpocket. (Kar)
luja*2 nm [i-/zi-] 1 deep thought: Yupo katika ~he is in deep thought. (Kar)
luja*3 nm [i-/zi-] waves. (Kar)
lukuki* nm [i-/zi-] many thousands,
plentiful. (Khi)
lukama* nm bribe taking; bribe. (Kar)
lulu* nm [i-/zi] pearl. (Kar)
lumb.a kt [sie] question, argue with, talk/speak badly about sb. (tde) lumbia; (tdk) lumbika;
(tdn) lumbana; (tds) lumbisha; (tdw) lumbwa.mlumbaji nm. ulumbaji nm.
lumban.a kt [sie] argue with, wrangle, debate, contend (tde) lumbania; (tdk) lumbanika;
(tds)lumbanisha. malumbano nm.
lumbwi nm [a-/wa-] chameleon.
lundik.a kt [ele] pile up, accumulate; mound. (tde) lundikia; (tdk) lundikika; (tdn)lundikana;
(tds) lundikisha; (tdw) lundikwa,mlundiko nm.
lundikan.a kt [sie] be piled up; be crowded. (tde) lundikania; (tdk) lundikanika;
(tds)lundikanisha. mlundikano nm.
lundo nm ma- [li-/ya-] pile, heap, dump, mound.~ la manyoya ya kondoo fleece; ~ la baruaavalanche of
letter; ~ la majani ya ng’omberick.
lung.a kt [ele] follow (behind), come after: (tde)lungia; (tdk) lungika; (tdn) lungana; (tds)lungisha;
(tdw) lungwa. mlunguzi nm.
luserini

luserini * nm ma- [li-/ya-] lucerne;


animal grass. (Kng)
lusu nm [a-/wa-] 1 thief, robber. 2 cheat, malicious person, mischievous person.
luteka nm [i-/zi-] manoeuvre.
luteni* nm ma- [a-/wa-] lieutenant. (Kng)
luteni kanali* nm ma- [a-/wa-] lieutenant - colonel. (Kng)

luteni usu nm ma- [a-/wa-] second lieutenant.


luteni jenerali * nm ma- [a-/wa-] lieutenant general. (Kng)
luva1 nm [i-/zi-] louver: Madirisha yake ametia ~ his windows are louvered. (Kfa)
luva2 nm [i-/zi-] venetian blind.
luvea nm [i-/zi-] big horn.

M
maabadi* nm [i-/zi-] place of worship e.g.church mosque. (Kar)
maabara* nm [i-/zi-] laborarory.
maabudu nm [a-/wa-] god, God. (Kar)
maada nm [i-/zi-] substance, matter.
maadamu* ku provided, since: ~ umefika tutaanza mkutano since you have arrived we shall call the
meeting to order. (Kar)
maadhimisho* nm [ya-] celebrations: ~ ya uhuru independence day celebrations. (Kar)
maadili* nm [ya-] righteous conduct, morality, impartiality in dealing with people, ideals; ethics:Mfumo
wa ~ ethics; ~ ya jamii au taifa ethos. (Kar)
maafa* nm [ya-] 1 disaster, calamity, adversity. 2 misfortune. (Kar)
maafikiano* nm [ya-] agreement, compact, compromise. (Kar)
maafuu* nm [a-/wa-] sb deserving to be pardoned due to his/her condition e.g. a lunatic. (Kar)
maagizo nm [ya-] instructions, orders: ~ rasmistanding orders.
maajabu* nm [ya-] wonders. (Kar)
maakuli* nm [ya-] food(s), victuals. (Kar)
maalumu* kv special, peculiar. (Kar)
maambukizo nm [li-/ya-] infection.
maamkio nm [li-/ya-] greetings, salutations.
maamkizi nm [li-/ya-] taz. maamkio.
maamuma* nm [a-/wa-] 1 follower (of a religious leader). 2 apprentice. 3 blockhead, fool, simpleton.
(Kar)
maana* nm [i-/zi-] 1 meaning. 2 reason: Nieleze ~ ya kumpiga mwenzako tell me the reason for beating
your friend. 3 aim, purpose. 4 respect, honour, wisdom: Huna ~ you are useless.
(ms)Asiyejua ~ haambiwi ~
maasumu
don’t argue with a fool. kv crucial,
important. (Kar)
maanani nm [ya-] tia ~ keep in mind, ponder, reflect on.
maandalio nm [ya-] 1 preparation.
maandalizi nm [ya-] preparation: ~ ya mitihanipreparation for examinations.
maandamano nm [ya-] demonstration, protest march, procession: ~ ya wanataaluma wakati wa
mahafali academic procession during the graduation ceremony; ~ya wapanda farasicavalcade.
maandishi pia maandiko nm
[li-/ya-] writing(s); literature: Lete maombi yako kwa ~ bring your application in writing; ~yaliyoandikwa
na mtu mwenyewe holograph.
maanga nm [ya-] crack or small hole in the wall.kv transparent.
maangamizi nm [ya-] destruction, annihilation, catastrophe, doom: ~ makuu holocaust.
maangamizo nm [ya-] destruction, annihilation.
maanguko nm [li-/ya-] water fall.
maanish.a kt [ele] denote. (tde) maanishia; (tdk) maanishika; (tdn) maanishana; (tds)maanishisha;
(tdw) maanishwa.
maarasi1* nm [u-/i-] 1 yoke. 2 unit measure of two buckets. (Kar)
maarasi2* nm [a-/wa-] simpleton, fool. (Kar)
maarifa* nm [ya-] 1 strategy, technique. 2 knowledge: ~ ya kutengeneza saa horology. (Kar)
maarubu* nm [ya-] 1 reason, purpose. 2 intention. (Kar)
maarufu* kv famous, well-known, important, eminent. (Kar)
maarusi nm [wa-] bridal couple.
maasi* nm [ya-] rebellion, revolt, mutiny: ~ ya wanajeshi army mutiny. (Kar)
maasia nm [ya-] sin.
maasumu* kv sinless, faultless, holy, impeccable. (Kar)
mabadiliko
mabadiliko nm [ya-] (uganga)
mabaka nm [ya-] spots, stains: Ugonjwa wa ~ ngozini hives.
mabaki nm [ya-/li-] remains, residue, left-overs, scraps; destritus: ~ ya meli/shehena inayoelea
baharini flotsman.
mabano nm [li-/ya-] bracket.
mabavu nm [ya-] brute force: Tumia ~ use brute force.
mabadilishano nm [ ya-] counterchange.
mabishano nm [ya-] disputes wrangles, (zamani) argy-bargy, controversy.
mabruki* kv blessed. (Kar)
machachari nm [ya-] restlessness, jumpiness, hyper-activity, high spiritedness.
machafuko nm [ya-] disorder, confusion, catastrophe, maelstrom.
machagu nm [a-/wa-] dainty person.
machakura nm [ya-] search for things underneath sth, hyperactivity.
machapwi nm [li-/ya-] mumps.
machaza nm [ya-] cooked husked maize.
macheche nm [ya-; a-/wa-] restlessness. 2restless person, hyperactive person.
machela nm [i-/zi-] hammock, stretcher.
macheleo nm [li-/ya-] place where the sun rises; east.
macheo nm [li-/ya-] sunrise, dawn.
machezo nm [ya-] 1 entertaining exhibition. 2 witchcraft magic tricks, juggling.
Machi nm [i-/zi-] March. (Kng)
machicha nm [ya-] dregs.
machinjioni nm [ i-/zi-] 1 sharp side of a knife, edge.2 abbatoir, slaughter-house.
machorombozi nm [i-/zi-] reward for finding sth lost.
machubwichubwi nm [li-/ya-] mumps.
machungachunga nm [li-/ya-] uneasiness, confusion doubt.
machungani nm [ya-] grazing area,
madobini
pasture.
machungu nm [ya-] severe pain, grief.
machweo nm [ya-] sunset.
mada1* nm [i-/zi-] 1 sign in Arabic scrip to show intonation. 2 insistance on sth. (Kar)
mada2* nm [i-/zi-] topic, theme. (Kar)
madadi1* nm [ya-] excitement: Pandwa na ~lose one’s head, get all excited. (Kar)
madadi2* nm [ya-] rolled-up opium. (Kar)
madadi3* nm [ya-] assistance, support, relief. (Kar)
madaha* nm [ya-] 1 grace, airs, poise. 2 acts which show good manners. (Khi)
madakata nm [li-/ya-] fallen dry leaves.
madaraka nm [ya-] responsibility, power, control: Gatua ~ decentralize.
madende nm [ya-] trills/quavers in e.g. singing.
madhabahu* nm [i-/zi-] 1 altar. 2 abattoir. (Kar)
madhali* kv since, because: ~ Mkurugenzi kaamua hatuna la kufanya since the Director has decided,
there is nothing we can do. (Kar)
madhara nm [ya-] harm, damage. (Kar)
madhehebu* nm [ya-] 1 sect/denomination. 2 followers of acertain sect/denomination. 3 style of doing
sth. (Kar)
madhii* nm [ya-] semen. (Kar)
madhila* nm [ya-] wretchedness. (Kar)
madhubuti* kv firm, reliable, efficient. (Kar)
madhumuni* nm [ya-] aim, purpose, intent, objective. (Kar)
madigadi* nm [i-/zi-] mud guard. (Kng)
madini nm [ya-] mineral. ~ ya zirikoni zircon. (Kar)
madobini nm [ya-] laundry, madoido
launderette.
madoido nm [ya-] embellishment, frill.
madrasa* nm [i-/zi-] Qoranic school. (Kar)
maduhuli nm [ya-] revenue, income.
maegesho nm [ya-] 1 mooring of a vessel. 2 car park, parking place.
maelewano nm [ya-] consensus, understanding.
maelezo nm [ya-] explanation, description, statement: ~ ya polisi police statement; ~ mafupicaption,
gloss.
maelfu nm [ya-] thousands: ~ ya wafungwathousands of prisoners.
maendeleo nm [ya-] development, progress, advance.
maezi nm [zi-/i-] anchorage.
mafa nm [i-/zi-] cemetery, graveyard. (nh) Ingia~ inherit a wife, property or children of a deceased
brother.
mafamba nm [ya-] 1 underhand dealings. 2 things done haphazardly.
mafanikio nm [li-/ya-] achievement, accomplishments, success: ~ ya kusifika/wazieclat.
mafasa nm [a-/wa-] huge spitting snake.
maficho nm [ya-] covert.
mafu nm [ya-] maji ~ neap tide.
mafua nm [ya-] flu (influenza), chest cold, catarrh, the grippe.
mafunda nm [ya-] broken, scattered, ragged clouds.
mafundisho1 nm [ya-] doctrine: ~ ya Calvincalvinism.
mafundisho2 nm [ya-] instructions.
mafungianyama nm [ya-] herds’ returning time.
mafunjo nm [ya-] reeds.
mafunzo nm [ya-] training: ~ ya kijeshi drill; ~ya ualimu teacher training instructions.
mafuriko nm [ya-] floods: ~ ya maji deluge.
mafurungu nm [ya-] 1 warm socks. 2 ankle bells.
mafusho nm [ya-] medicinal fuming
mahali
substance.
mafuta nm [ya-] oil. 2 animal fat, lard: ~ ya kupikia cooking oil; ~ ya taa kerosine;
~yasiyosafishwa crude oil. 3 fuel.
mafutu1 nm [i-/zi-] anger.
mafutu2 nm [i-/zi-] back of a knife.
mafyongo nm [ya-] 1 wrong direction. 2 oblique line.
magadi nm [ya-] soda.
magamaga kl astride, astraddle: Kwenda ~ to walk astride.
magandi nm [ya-] curd.
magangao nm [ya-] ruins.
magendo nm [ya-] 1 black marketing, contraband. 2 alduterous love.
mageuzi nm [ya-] reform, reformation.
maghani nm [ya-] biographical story.
magharibi* nm [i-/zi-] 1 west. 2 sunset. 3 Moslems’ evening prayers (between 6.15 and 6.45 p.m). (Kar)
maghufira* nm [ya-] God’s forgiveness to wrongdoers/sinners, pardon, absolution. (Kar)
maghusubu nm [ya-] lost.
magigimo nm [ya-] boastfulness.
magongo nm [ya-] crutches, stilts: mpira wa ~ hockey.
magonjwa nm [ya-] diseases: ~ ya mlipukoepidemic.
magoti nm [ya-] knees: Piga ~ kneel (down).
magowe nm [ya-] light clouds.
magube nm [ya-] trickery.
mahaba* nm [ya-] love, romance, friendship. (Kar)
mahabubu* nm [a-/wa-] lover, beloved, darling. (Kar)
mahabusu1* nm [a-/wa-] remand prisoner. (Kar)
mahabusu2* nm [i-/zi-] remand prison. (Kar)
mahadhi* nm [ya-] rhythm. (Kar)
mahafali* nm [ya-] graduation. (Kar)
mahakama* nm [i-/zi-] court. (Kar)
mahali * nm [pa-/ku-/mu-] 1 place, mahame
position, location. 2 space: Umeachilia ~ pakukaa you have left a space for sitting; ~ karibu na Ikweta
ambapo kwa kawaida hakuna upepo kabisa doldrums; ~ panapowekwa mizinga (jeshini)
emplacement. kv local.
mahame* nm [ya-] deserted place. (Kar)
maharage nm [ya-] beans.
maharazi* nm [i-/zi-] shoemaker’s awl. (Kar)
mahari* nm [ya-] bridewealth. (Kar)
maharimu* nm [a-/wa-] unmarriageable by consanguinity.
mahati* nm [i-/zi-] 1 carpenter’s gauge, scriber. 2 marking cord. (Kar)
mahazamu* nm [i-/zi-] girdless. (Kar)
mahepe nm [i-/zi-] witches’ night dance.
mahiri* kv skilful, artful, tactful, skilled. 2 clever. (Kar)
mahitaji nm [ya-] needs, requirements, necessities, exigencies. (Kar)
mahojiano nm [ya-] interview.
mahoka nm [ya-] frenzy, delerium.
mahonyo kv free, gratis: Mali ya ~ property given free.
mahubiri* nm [ya-] sermon, discourse, harangue, homily. (Kar)
mahuluku* nm [a-/wa-] human being. (Kar)
mahuluti kv mixed, hybrid: Serikali ~ coalition government.
mahusiano nm [ya-] relationship: Taratibu za ~etiquette.
mahususi* kv special, particular, precise. (Kar)
mahututi* kv critical, ghastly, serious: Yu mgonjwa ~ she is critically ill; Hospitali ya wagonjwa
~ hospice. (Kar)
maige nm [a-/wa-] young locusts. (Kaj)
maikrofoni* nm [i-/zi-] microphone. (Kng)
maikroskopu* nm [i-/zi-] microscope. (Kng)
majivuno
maili* nm [i-/zi-] mile. (Kng)
maisha* nm [ya-] life. (Kar)
maiti* nm [a-/wa-] corpse, (tiba) cadaver:chumba cha ~ mortuary; sanduku la ~ coffin; (hadithi) zimwi
mla ~ ghoul. (Kar)
maiz.i kt [sie] realize, recognize, comprehend. (tde) maizia; (tdk) maizika; (tdn) maizana;
(tds) maizisha; (tdw) maizwa.
majadiliano nm [ya-] discussion.
majaka kl haphazardly, disorderly.
majaliwa nm [ya-] 1 endowments, natural talents, grace of God. 2 fate.
majani nm [ya-] grass: ~ yaliyong’olewa naudongo wake divot; ~ ya mmea foliage; ~ ya bahari kelp.
majaribu nm [ya-] temptations.
majazi nm [ya-] 1 God; blessings. 2 nick naming.
majeruhi nm [wa-] wounded, injured person.
maji nm [ya-] water: ~ kame shallow water; ~mafu neap tide; ~ ya kunde brown skinned.
majikwezo nm [ ya-] superiority complex.
majili nm [ya-] hanging room in a vessee.
majilio nm [ya-] Advent. 2 arrival, coming.
majimaji1 nm [i-] long cross pass.
majimaji2 nm [ya-] liquid. kv watery, liquid, fluid.
majilisi nm [ya-] council room/chamber.
majimoto nm [a-/wa-] red ants which make their rests in trees.
majinuni nm [a-/wa-] 1 simpleton, buffoon. 2 fool.
majira nm [ya-] 1 season. 2 time: Utakuja ~ ya saa ngapi? at what time will you come?
majisifu nm [ya-] boasting, amour-propre.
majivuno nm [ya-] bragging, self-lauding, amour-propre, conceit, hauteur: Mtu mwenye ~ jackanapes.
majojo
majojo nm [ya-] bundle of problems.
majonzi nm [ya-] grief, deep sorrow.
majungu nm [ya-] conspiracy, plot, denigration.
majuni nm [ya-] concoction of opium, sugar etc.
majununi nm [ya-] fabrication.
majusi nm [a-/wa-] astrologer, astronomer.
majuto nm [ya-] regret, remorse, contrition, compuction.
mak.a kt [sie] exclaim, express surprise. (tde)makia; (tdk) makika; (tdn) makana; (tds)makisha;
(tdw) makwa.
makaa nm [ya-] 1 charcoal, embers: ~ ya mawecoal; ~ mawe yasiyokomaa lignite. 2 fuel.
makaburi nm [ ya-] graveyard, cemetry.
makadara* nm [ya-] God’s power. (Kar)
makadirio* nm [ ya-] estimates. (Kar)
makala* nm [ya-] article (in a newspaper journal etc), paper for presentation (in a seminar or
conference). (Kar)
makali nm [ya-] sharp edge, cutting edge (of knife, panga, hoe etc).
makalio nm [ya-] buttocks, behind.
makame nm [a-/wa-] (zamani) headman, traditional Pemba ruler.
makamo nm [ya-] mature age, middle age.
makamu nm [a-/wa-] vice: ~ wa Rais Vice President.
makani nm [ya-] recreational place.
makanika* nm [a-/wa-] mechanic. (Kng)
makao nm [ya-] 1 residence, domicile, abode, home, settlement. 2 quarters: ~ makuuheadquarters;
~ makuu ya utengenezaji filamu Marekani Hollywood.
makari nm [ya-] (baharini) cleat.
makaroni* nm [ya-] macaroon. (Kng)
makapi nm [ya-] dregs.
maktabu
makataa nm [ya-] 1 contract: Kazi ya ~ contractual work. 2 final decision.
makavazi nm [ya-] educational collection and displaying area.
makazi nm [ya-] residence, home, domicile, abode, dwelling, habitat.
makeke1 nm [ya-] 1 posturing, self-importance.
makeke2 nm [a-/wa-] 1 pompous persons.makelele nm [ya-] clamour.
makemeo nm [ya-] harangue.
maki nm [ya-] thickness: ~ ya ubao huu ni sentimeta mbili the thickness of this piece of wood is two
centimetres.
makini nm [ya-] 1 attention, concentration: kwa~ attentively. 2 calmness with concentration. kvattentive,
calm.
makinik.a kt [sie] be calm, concentrate. (tde)makinikia; (tdk) makinikika; (tds)makinikisha.
makiri nm [ya-] cleat on the side of a vessel for fastening a rope.
makisio nm [ya-] 1 estimates. 2 speculation.
makiwa ki salutation to mourners: ~ tunayo we have it still (if the dead is not burried yet);
~yamekwisha it is finished (if the dead has been burried).
makofi nm [ ya-] clap: Piga ~ clap ones’ hands.
makojozi nm [ya-] plantain.
makomba nm [ya-] millet porridge mixed with malt for brewing.
makombo nm [ya-] 1 leftovers; crumbs. 2 scrap.
makosi nm [ya-] set of drawings made by a soothsayer.
makri nm [ya-] trickery and bizzarre doings.
maksai nm [a-/wa-] ox, steer.
maksi* nm [i-/zi-] mark(s): Mwanafunzi amepata ~ kumi the student got ten marks. (Kng)
maktaba* nm [i-/zi-] library. (Kar)
maktabu* nm [i-/zi-] military court. (Kar)
makubadhi
makubadhi* nm [ya-] leather sandals. (Kar)
makucha nm [ya-] cruelity and oppression of a ruler or regime.
makubaliano nm [ya-] agreement.
makulaji nm [ya-] (si rasmi) food.
makumbi nm [ ya-] ~ ya nazi coir.
makumbusho nm [ya-] museum: ~ ya TaifaNational Museum.
makumi nm [ya-] tens.
makungu1 nm [ya-] something done to fulfil a traditional ritual.
makungu2 nm [ya-] signs of daybreak.
makunjubo nm [ya-] commotion, mess, chaos.
makurubundi nm [ya-] intentional commotion, tantrum.
makuruhu nm [ya-] disgust, abhorence, aversion.
makusudi1 nm [ya-] aim, purpose, intention.
makusudi2 kl intentionally, purposely:Amenipiga ~ he beat me purposely.
makuu nm [ya-] ostentation, conceit.
makuzi nm [ya-] upbringing.
makwa nm [ya-] 1 notch cut in the top of on upright post to carry a cross piece. 2 pieces of timber put in
the bottom of a boat to prevent the boat getting wet from the bilge.
makwao nm [ya-] their place, home: Wamerudi~ they have gone back home.
makwenu nm [ya-] your place/home: Mmerudi~ you have gone back home.
makwetu nm [ya-] our place/homeTutawakaribisha ~ we shall invite you to our home.
malago nm [i-/zi-] camp, residence.
malai nm [ya-] cream, milk cream.
malaika nm [a-/wa-] 1 angel. 2 baby: ~ mkuuarchangel.
malalamiko nm [ya-] jeremiad.
malale nm [ya-] sleeping sickness.
malaria* nm [ya-] malaria. (Kng)
malau nm [ya-] case, dipute, accusation.
malaya nm [a-/wa-] 1 prostitute,
malumbano
courtesan. 2 whore, strumpet, floozy/floozie, harlot.
malazi nm [ya-] 1 bedding. 2 boarding.
malele nm [ya-] orchilla weed (used to make red dye.
maleleji nm [ya-] changing winds in East Africa between the Monsoon and the rains (April-November).
malenga nm [a-/wa-] professional singer, bard, famous poet; laureate.
malengelenge nm [ya-] upele wa ~ impetigo.
maleti* nm [i-/zi-] mullet. (Kng)
malezi nm [ya-] upbringing, guidance.
malhamu* nm [ya-] ointment. (Kar)
mali nm [i-] 1 property: Shati hili ni ~ yanguthis shirt is my property. 2 wealth, riches, possession.
maliasili nm [i-] natural resources.
malighafi nm [i-] raw material.
maliki* nm [a-/wa-] male ruler, king. (Kar)
malimti nm [i-] (Waislam) food served after prayers in remembrance of the dead.
malimwengu nm [ya-] wordly affairs.
malindi nm [i-/zi-] long banana which remains green even when it is ripe.
malipo nm [ya-] 1 payments. 2 recompense, revenge.
malisho nm [ya-] fodder.
malishoni nm [ku-] pasture, grazing land.
maliwato nm [ya-] bathroom, restroom, lavatory.
maliwazo nm [ya-] words of comfort or condolence.
maliz.a kt [ele] conclude, finish, end. (tde)malizia; (tdk) malizika; (tdn) malizana; (tds)malizisha;
(tdw) malizwa.
malizik.a kt [sie] be finished, be ended. (tde)malizikia; (tdk) malizikika.
malkia* nm [a-/wa-] queen. (Kar)
malumbano nm [ya-] verbal maaluni
exchange, cross- questioning.
maaluni nm [a-/wa-] cursed person.
mama nm [a-/wa-] mother: ~ mkubwa mother’s elder sister; ~ mdogo mother’s younger sister; ~wa
kambo step mother.
mama mkuu nm 1 great grandmother. 2 (katika nyumba ya watawa) abbess.
mama mkwe nm [a-/wa-] mother in law.
mamajusi nm [wa-] Magi.
mamani.a kt [sie/ele] be fast together, be consolidated. (tde) mamanilia; (tdk)mamanika;
(tdn) mamaniana; (tds)mamanisha; (tdw) mamaniwa.
mamantilie nm [a-/wa-] woman who sells food at a food kiosk.
mamanu.a kt [ele] untangle, split open. (tde)mamanulia, (tdew) mamanuliwa; (tdk)mamanuka;
(tdn) mamanuana; (tds)mamanusha.
mamba1 nm [a-/wa-] crocodile, (Marekani) alligator.
mamba2 nm [a-/wa-] black mamba.
mamba3 nm [ya-] fishes’ scales.
mambeta nm [ya-] husks, bran, chaff.
mambo1 nm [ya-] 1 matters, affairs, thing: ~ ya kale antiquities. 2 (kusalimia) ~ ! hi!
mambo2 nm [ i-/zi-] stake, peg.
mamboleo kv current, neo: Ukoloni ~ neo-colonialism.
mami.a1 kt [sie] 1 intrude on a conversation, interrupt. 2 cry with a loud hiccup. (tde) mamilia;
(tdk) mamika; (tdn) mamiana; (tds) mamisha; (tdw) mamiwa.
mamia2 nm [ya-] hundreds.
mamlaka nm [ya-] authority, jurisdiction, mandate.
mamluki nm [a-/wa-] mercenary.
mamoja1 kl all the same.
mamoja2 nm [ya-] unit, digit.
manamba nm [a-/wa-] migrant worker.
manane kl Usiku wa ~ in the dead of night.
mani
manani nm [a-] The Beneficent (God).
manati nm [ya-] catapault, slingshot.
manawa nm [i-] skin desease, patch.
manda nm [i-/zi-] small oval rice bread.
mandakozi nm [i-/zi-] slave yoke.
mandalina* nm [i-] mandolin. (Kng)
mandari nm [ya-] outing, picnic.
mandhari* nm [ya-] scenery, appearance, view, landscape, ambience, jaunt. (Kar)
mando nm [ya-] red patch on the baboon’s buttocks.
manemane nm [ya-] myrrh, scented resin.
manena nm [ya-] groin.
maneno nm [ya-] words: ~ ya kulaghaiblarnely; ~ ya makeke bombast; ~ ya kunuizia uchawi conjuration.
maneva* nm [ya-] manovre. (Kng)
mangang.a kt [sie] loiter, wander about idly, go about aimlessly. (tde) mangangia; (tdk)mangangika;
(tds) mangangisha.
mang’amung’amu nm [ya-] confusion of mind.
manganja nm [ya-] dance of the Manganja tribe.
mangati nm [ya-] mirage.
mangazimbwe nm [ya-] illusion, dream.
mangi nm [a-/wa-] chief of the Chaga.
mangi meza nm [a-/wa-] bureaucrat.
mangili nm [ya-] cross piece for securing a cable, anchor of a vessel.
mangisi nm [a-/wa-] long legged fowl with featherless neck.
mango nm [ya-] hard, black, rounded stone used for pounding or smoothing.
mangrini nm [i-/zi-] knot tied in a rope of vessel’s anchor in order to shorten it.
mangumburi nm [ya-] restlessness.
mangungumbaro nm [ya-] resistance, commotion, confusion.
mani1 nm [ya-] weight measurement mani
of about; kg.
mani2 nm [ya-] grass.
manifesto* nm [i-/zi-] manifesto. (Kng)
manii* nm [ya-] semen, sperm. (Kar)
manispaa* nm [i-/zi-] municipality. (Kng)
manja nm [a-/wa-] Pemba white-eye (bird).
manjali nm [i-/zi-] front sail rope.
manjanika nm [i-/zi-] derrick, winch, davit.
manjano nm [i-/zi-] 1 yellow. 2 tumeric Homa ya ~ yellow fever, jaundice, hepatitis.
manjilili nm [ya-] local brew.
manju nm [a-/wa-] maestro.
manowari* nm [i-/zi-] man of war: msafara wa~ ndogo flotilla; ~ sindikizi frigate. (Kng)
mausuli nm [i-/zi-] woollen bed spread. (Kar)
mantiki nm [ya-] logic: sio na ~ illogical.
manufaa* nm [ya-] advantage, gain, benefit. (Kar)
manukato nm [ya-] perfume; anything with a sweet scent.
manukuu* nm [ya-] 1 quote(s). 2 transcription. (Kar)
manung’uniko nm [ya-] complaint(s).
many.a kt [ele] know, understand. (tde)manyia; (tdk) manyika; (tdn) manyana; (tds)manyisha;
(tdw) manywa.
manyanga nm [ya-] rattle.
manyata nm [ya-] make-shift settlement/village.
manyezi nm [ya-] tardiness; hysteresis.
manyanya nm [ya-] shower(s), drizzle.
manyoya nm [ya-] feathers: ~ ya kondoo fleece; (nywele ndogondogo) fur.
manza nm [ya-] 1 mistake, error; offence. 2 conflict, dispute.
manzili nm [ya-] home, residence.
maokozi nm [ya-] salvation,
mapigano
deliverance.
maombi nm [ya-] 1 request. 2 prayer, supplication.
maombezi nm [ya-] prayer.
maombolezo nm [ya-] 1 dirge, lamentation; mourning. 2 detailed prayer mentioning one’s keen needs.
maongezi nm [ya-] conversation; chat.
maoni nm [ya-] comment(s), remark, view.
maongozi nm [ya-] guidelines.
maono nm [ya-] image.
maonyesho nm [ya-] exhibit, play: ~ yenyemadoido mengi extravanganza.
maotea nm [ya-] overgrowth.
mapadri nm [wa-] clergy.
mapambano nm [ya-] struggle(s), battle: ~ ya mikuki mirefu kwa kutumia farasi joust.
mapambazuko nm [ya-] sunrise; morning, dawn.
mapambo nm [ya-] dowry.
mapana nm [ya-] width: (nh) Kwa ~ na marefuin all aspects, in full; well, Namjua kwa ~ na marefu I
know her/him well.
mapatano nm [ya-] agreement, (sheria) convenant, bet: ~ baina ya watu/vikundi league, treaty.
mapatilizano nm [ya-] quarrel, squabble.
mapatilizo nm [ya-] punishment from God, retribution.
mapato nm [ya-] revenue; income: Kodi ya ~ income tax.
mapayo nm [ya-] expletive.
mapema nm [i-/zi-] 1 before time; early. 2 early morning.
mapendano nm [ya-] endearment; mutual love.
mapenzi nm [ya-] love; affection: Fanya ~ make love, amour.
mapepe nm [ya-] 1 scatterbrain. 2 foolshness; silliness.
mapepeta nm [ya-] empty husks (of grain).
mapigano nm [ya-] fight; battle; clash, conflict: ~rasmi ya watu mapika
wawili mbele ya mashahidi kwa bastola au panga duel; ~ ya karibu infighting.
mapika nm [ya-] card game similar to last card.
mapindi nm [ya-] twists and turns.
mapinduzi nm [ya-] 1 coup (d’etat). 2 revolution: Baraza la ~ Revolutionary Council.
mapishi nm [ya-] cookery.
mapisi nm [ya-] history.
mapiswa nm [ya-] 1 idle talk, nonsense. 2 unconsciousness.
mapitio nm [ya-] review (of a book, writing).
mapochopocho nm [ya-] delicacy.
mapokeo nm [ya-] tradition(s): Sarufi ya ~ traditional grammar.
mapokezi nm [ya-] 1 reception. 2 reception office.
maponea nm [ya-] subsistence food.
maponyo nm [ya-] cure.
maporomoko nm [ya-] cascade, fall.
mapumziko nm [ya-]1 rest; recess, break. 2 waiting room, rest place; lounge: ~ni haven.
mapurenda nm [ya-] epaulette.
mapute nm [ya-] millet /rice husks.
mapuya nm [ya-] grain husks brew.
mapwa kv Maji ~ low/neap tide.
mara1* nm [ya-] times, multiplied by: Mbili ~mbili two times two. 2 turn: ~ mbili twice; ~ kwa~ time
after time, often. kv ~ moja instant.
mara2* kl suddenly; immediately, as soon as:Nipigie simu ~ utakapopata barua hii call me as soon as
you receive this letter. (Kar)
maradhi* nm [ya-] disease. (Kar)
maradufu* kv double, twofold. kl twice. (Kar)
marahaba! ki 1 response to greeting "shikamoo". 2 exactly! (Kar)
maraha nm [ya-] enjoyment, bliss, pleasure.
maramba nm [ya-] saw flakes.
marara kv spotted: Simba ~ spotted lion.
mararuraru nm [ya-] rags, tatters.
marufuku
marashi* nm [ya-] 1 rose water. 2 perfume. (Kar)
marathoni* nm [i-/zi-] marathon. (Kng)
mardudi kv rejected; refuted. (Kar)
mardufu nm [i-/zi-] sailcloth.
marefu nm [ya-] length.
marehemu nm [a-/wa-] (kabla ya kutaja jina) late, deceased. (Kar)
marejea nm [ya-] sunn hemp.
marejeo nm [ya-] 1 return. 2 (maandishi) reference.
marekani nm [i-/zi-] plain calico.
marekebisho nm [ya-] rectification; amendment.
marendarenda nm [ya-] mucus; slime.
marham* nm [ya-] ointment; balm. (Kar)
maridadi* nm [i-/zi-] smartness, fop. kv 1 smart. 2 attractive. (Kar)
maridhawa kv sufficient; satisfactory. (Kar)
maridhia* nm [ya-] pleasant/gentle/amiable person. (Kar)
maridhio* nm [ya-] agreement; satisfaction. (Kar)
maridhiano nm [ya-] detente.
marigedi* nm [ya-] large copper cooking pot(s). (Kar)
marijani* nm red coral. (Kar)
marimba nm [ya-] 1 xylophone, finger piano, vibraphone. 2 stringed gourd musical instrument: ~ ya
chuma glokenspiel.
marinda nm [ya-] ~ ya pindo frill.
maringo nm [ya-] 1 airs; graces. 2 graceful gait; swagger, hauteur.
marisawa nm [ya-] pellet(s).
maro nm [ya-] free fight.
marshi kl quickly; hastily.
marudi nm [ya-] 1 punishment; correction. 2 caution.
marudio nm [ya-] repetition; revision.
maruerue nm [ya-] hallucination.
marufaa nm [ya-] wooden book stand, lectern.
marufuku nm [i-/zi-] prohibition, ban: Piga ~ prohibit; forbid.
marugurugu
marugurugu nm [ya-] insect bite swellings.
marumaru nm [ya-] tile; marble.
marumwirumwi nm [ya-] itchy swellings.
marupurupu nm [ya-] allowance(s).
masa1 nm [ya-] evil.
masa2 nm [ya-] court case; trial.
masafa nm [ya-] 1 distance. 2 radio waves: ~ ya kati medium wave; ~ mafupi short wave.
masaibu nm [ya-] affliction, calamity.
masakasaka nm [ya-] 1 poisonous medicinal mixture. 2 poisonous filth/impurities.
masala nm [ya-] masala; pound mixture of spices.
masalale! ki my God! Du ~ ! Oh my God.
masalkheri* ki good evening! (Kar)
masalo nm [ya-] 1 thick sauce; paste. 2 overripe crushed tomatoes.
masango nm [ya-] thick ornamental brass wire used for making rings, bracelets, anklets etc.
masazo nm [ya-] left overs.
mashairi nm [ya-] verses, poems: ~ hafifudoggerel.
mashaka* nm [ya-] great hardship, distress, difficult. (Kar)
mashamba nm [ya-] agranian.
mashambizo nm [ya-] corpse washing cloths.
mashambulizi nm 1 attack. 2 (michezo) goal attack.
mashamushamu nm [ya-] excitement.
mashapo nm [ya-] dregs, lees, sediments.
mashariki* nm east. (Kar)
mashata nm [ya-] 1 dregs, sediments. 2 thick gravy.
mashavu nm [ya-] jowl.
mashendea nm [ya-] gruel of cooked rice.
mashindano nm [ya-] 1 competition, contest: ~ya farasi derby. 2 fray. ~ makali infighting.
mashine* nm [ya-] machine. (Kng)
masomo
mashobo nm [ya-] airs, graces.
mashono nm [ya-] 1 dress style. 2 tailoring cost.
mashtaka nm [ya-] charges, accusations, reproaches.
mashua* nm [ya-] launch, jolly-boat: ~ kubwabarge; ~ ya mlingoti na tanga moja catboat; ~ndogo ya
fito na ngozi coracle. (Khi)
mashudu* nm [ya-] oil seed cake. (Kar)
mashuhuri* kv famous, renowned, well- known, important. (Kar)
mashughuli kv active, busy.
mashamshamu* nm [ya-] evil occurance; unlucky occurance. (Kar)
masi hewa nm [ya-] air mass.
masia kl enda ~ walk.
masiala nm [ya-] 1 issues that need elaboration. 2 legal complications.
masihara* nm [ya-] joke, jest, light matter, badnage. (Kar)
masika nm [ya-] long rainy season.
masikilizano nm [ya-] 1 cordial relationship, entente. 2 agreement.
masilahi nm [ya-] 1 bargain: Bei ya ~ bargain price. 2 benefit, advantage.
masimbi nm [ya-] dregs, residue, lees.
masimulizi nm [ya-] ~ mafupi (hasa ya mashairi) idyll.
masinde nm tall reed grass.
masira nm [ya-] dregs, residue, lees.
masito nm [a-/wa-] person who is partially deaf/hard to hear.
Masiya* nm Messiah, Christ. (Kng)
masizi nm [ya-] soot, grime.
masjala* nm [ya-] registry. (Kar)
maskani* nm [ya-] dwelling place, home, settlement, abode. (Kar)
maskini* nm [a-/wa-] 1 poor person; beggar. 2 miserable wretched person. (Kar)
masmuma* kv poisonous. (Kar)
masombo nm [ya-] 1 girdle. 2 loin cloth worn as girdle.
masomo nm [ya-] lessons: Nje ya ~ extracurricular.
mastaajabu
mastaajabu* nm ya- wonders, marvels, amazement. (Kar)
mastakimu* nm settlement, abode. (Kar)
mastamu nm mast.
masua nm ya- giddiness, diziness.
masumbuko nm [ya-] troubles, vexation: ~makali agony.
masumbwi nm [ya-] boxing.
masuo nm [ya-] ejected water after rising mouth.
masurufu* nm [ya-] 1 travel allowance, imprest. 2 provisions taken on a journey. 3 household expenses,
house-keeping money. (Kar)
masurupwete nm [ya-] rags, tartar.
masuto nm [ya-] accusation, charges of wrong doing made openly against sb.
mat.a kt [sie] be dead: Fulani ~ so and so is dead. (tde) matia; (tdk) matika; (tds) matisha.
mata nm [i-/zi-] bow. (ms) Washindwao ni waume na ~ those defeated are armed men.
matabwatabwa nm [ya-] badly cooked food.
matagataga kl astride: Enda ~ straddle.
matako nm [ya-] bum, (Marekani) fanny.
matakwa nm [ya-] want(s), wish(es).
matale nm [ya-] granite.
matamanio nm [ya-] desire(s), longing(s).
matamshi nm [ya-] pronunciation.
matamvua nm [ya-] 1 fringes. 2 fish gills.
matanda nm [ya-] composite, humus.
matandiko nm [ya-] (farasi) caparison.
matandu nm [ya-] top crust of cooked rice.
matanga nm [ya-] mourning period: Weka ~ remain in mourning; Vunja/ondoa ~ end mourning; ~ ya
pembe nne (bahari) lugsail.
matiti
matanguo nm [ya-] annulment, cancellation.
matapishi nm [ya-] 1 vomit. 2 insults.
matarumbeta nm [ya-] trumpets: Mshindo wa~ fanfare.
matata nm [ya-] trouble, disturbance, fix: Tia mtu ~ni get sb into a fix.
matatu nm [ya-] (Kenya) commuter bus.
matayarisho nm [ya-] preparation.
matazamio nm [ya-] expectations, anticipation.
matbaa* nm [i-/zi-] printing press. (Kar)
mate nm [ya-] saliva, spittle.
matege nm [ya-] bowlegs.
mategu nm [ya-] writing or printing errors.
mateka nm [ya-] 1 hostage(s), captive(s), booty. 2 loot.
matembele nm [ya-] sweet potatoes leaves used as vegetable.
matembezi nm [ya-] 1 stroll, walk, promenade. 2 tour, visit, excursion.
matemo n [ya-] bevel.
matengenezo nm [ya-] maintenance, repair.
materesi nm [ya-] carved ornaments on bows and rudder.
mateso nm [ya-] agony, suffering, misery, torture: ~ kwa kutumia jeshi dragonnate.
mathalani kl for instance, for example.
mathulubu nm [a-/wa-] caluniator, slanderer, insinuator.
matibabu nm [ya-] medical treatment.
matiko nm [ya-] hardening or tempering: Tia kisu ~ harden/temper a knife.
matilaba nm [ya-] desire, motive, wish.
matindi nm [ya-] green corn/maize.
matindija nm [i-/ya-] ugly face.
matini nm [ya-] text.
matiti nm [ya-] fast speed: Enda ~ trot.
matlai
matlai* nm [ya-] east, easterly wind, morning wind. (Kar)
matofali nm [ya-] adobe.
matokeo nm [ya-] results, outcome, consequence, corollary; effect.
matu1* nm [ya-] perplexity mixed with fear.
matu2 nm [ya-] lumpy in maize meal.
matuasi nm [ya-] cymbal.
matubwitubwi1 nm [ya-] badly cooked porridge.
matubwitubwi2 nm [ya-] mumps.
matuko nm [ya-] airs, graces, pleasing gait and manners.
matukulele nm [ya-] restlessness, distraction.
matumatu nm [ya-] 1 grasshoppers, young locusts not yet in flying stage. 2 tiptoe. 3 silent walk with heel
high.
matumaini nm [ya-] hope.
matumbo nm [ya-] entrails, gut; intestine. kventeric.
matumizi1 nm [ya-] 1 expenses. 2 expenditure.
matumizi2 kv applied.
matungamavi nm [ya-] convex legged.
matungizi nm [ya-] top level of a wall or of a concrete roof.
matunguu nm [ya-] wild onion.
matusi nm [ya-] invective.
matwana nm [ya-] passenger lorry: ~ farasicoach.
maua nm [ya-] flowers, sile, jacana.
mauaji nm [ya-] murder, massacre: ~ ya watu wengi carnage; ~ ya halaiki genocide.
maudhi* nm [ya-] annoyance. (Kar)
maudhui* nm [ya-] content. (Kar)
mauguzi nm [ya-] patient care, medical treatment.
mauja1* nm [ya-] danger, agitation, misfortune. (Kar)
mauja2* nm [ya-] miracle(s), wonder(s).
mauko nm [ya-] departing, departure, death.
Maulana nm [a-/wa-] 1 the Lord, God. 2 master.
mawaidha
Maulidi nm [i-/zi-] 1 Prophet Mohammed’s birthday. 2 Muslim gathering celebrating Prophet
Mohammed’s birthday. 3 celebrations to mark the Prophet Mohammed’s S.A.W. birthday.
maulizo nm [ya-] inquiries, information.
maumau nm [zi-] Kenyan liberation movement.
maumbile nm [ya-] nature, shape, form.
maumbufu nm [ya-] shame.
maumivu nm [ya-] pain(s), ache: ~ makaliagony.
maundifu kv maji ~ high tide.
maungo nm [ya-] joints, organs, body.
mauti nm [ya-] death, demise.
maume nm [ya-] carved decoration in front of a vessel e.g. a boat.
mauzauza nm [ya-] 1 illusions. 2 magic trick(s).
mauzo nm [ya-] sales, marketing.
mava nm [ya-] grave yard, cemetery.
mavani nm [ya-] old and worn-out cloth.
mavazi nm [ya-] cloth: ~ na vifaa clobber.
mavi nm [ya-] 1 dung, faeces, shit, crap. 2 waste from minerals e.g. from iron, gold. (ms) stupid words;
rubbish, nonsense: Amekuja hapa na akatoa ~ yake he came here and said nonsense.ki an expression of
disregard.
mavu nm [ya-] hornet.
mavulia nm [ya-] used clothes, second hand thing.
mavumbo nm [ya-] lumps in maize meal.
mavunde nm [ya-] fog.
mavundevunde nm [ya-] (hali ya hewa) cirrus.
mavune nm [ya-] fatigue, strain.
mavuno nm [ya-] harvest, yield.
mavyaa nm [ya-] mother/daughter in law relations.
mawaga nm [ya-] drizzle.
mawaidha nm [ya-] advice, counsel.
mawanda
mawanda nm [ya-] scope, range (of thought), field of knowledge.
mawano nm [ya-] oath on the stick, rope incenses.
mawasiliano nm [ya-] communication: ~ anganitelecommunication; ~ ya ndani intercom. 2 contact.
mawazo nm [ya-] thought: ~ ya ajabu, ~ ya kijinga crotchet.
mawe ki rubbish, bullshit.
mawele nm [ya-] bullrush millet.
mawenge nm [ya-] 1 cross-eyed, squint. 2 crazy.
mawese nm [ya-] palm oil.
mawewa nm [ya-] clean water.
mawindo nm [ya-] prey.
mawio nm [ya-] sunrise, dawn.
mazalio nm [ya-] breeding place, hatchery.
maziara nm [ya-] cemetery, graveyard.
mazidadi nm [ya-] supplementary, increment.
maziga nm [ya-] casserole.
mazigazi nm [ya-] optical illusion, mirage.
maziko nm [ya-] funeral, burial, interment, exequies: Gari la kuchukulia jeneza ni hearse.
mazingaombwe nm [ya-] juggling, magic tricks, magic sleight e.g. hand hypnotism.
mazingazi nm [ya-] magic tricks(s), wonder.
mazingara nm [ ya-] superstition.
mazingira nm [ya-] environment; surroundings, ambience.
mazishi nm [ya-] funeral, burial.
mazoea nm [ya-] experience, habit(s).
mazoezi nm [ya-] exercise(s). 2 practice, practical work: ~ mwili callisthenics.
mazonge nm [ya-] lack of concentration due to overwork.
mazonge nm [a-/wa-] person lacking of concentration due to overwork.
mazungumzo nm [ya-] conversation, chitchat.
mba nm [u-/zi-] 1 dandruff. 2 skin
mbarapi
disease causing irritation and subsequently scaling.
mbaazi nm [zi-] pigeon peas.
mbabe nm [a-/wa-] 1 brute; strongman, giant person. 2 hero, movie star.
mbacha nm mi- [u-/i-] old mat.
mbadiliko umbo nm mi- [u-/i-] accidence.
mbadhirifu nm [a-/wa-] extravangant/wasteful person, misappropriator.
mbago kl nenda ~ disperse.
mbagombago kl crooked, zigzag; astray:Mambo yake ni ~ his/her things are off course.
mbalamwezi1 nm [i-/zi-] moonlight.
mbalamwezi2 nm [i-/zi-] white oyster.
mbalanga nm [i-/zi-] skin disease causing coloured patches.
mbali nm [i-/zi-] far, afar. kv not right, different, aloof: Shati hili lina rangi~ na lile this shirt has different
colours from that one. kl for a long time. (ms) Achilia ~ leave it alone, it doesn’t matter.
mbalimbali* kv various, different, assorted.
mbalungi* nm mi- [u-/i-] pomelo, shaddock, grapefruit tree. (Kaj)
mbamba nm [u-/i-] straws for making fish trap.
mbambakofi nm mi- [u-/i-] mahogany.
mbambangoma nm mi- [u-/i-] type of soft wooden tree used esp for making drums.
mbamia* nm mi- [u-/i-] okra plant. (Kar)
mbande nm [u-/i-] neap tides: Maji ya ~ neap tide.
mbango1 nm [a-/wa-] warthog.
mbango2 nm [i-/zi-] money, wealth.
mbanjo1 nm mi- [u-/i-] breaking, cracking.
mbanjo2 nm mi- [u-/i-] first gift to a fiancee.
mbano nm mi- [u-/i-] 1 squeezing. 2 cleft stick.
mbarapi nm [a-/wa-] sable antelope.
mbarawaji
mbarawaji nm [li-/ya-] long coat made of brown golden coloured silk.
mbaraza nm wa- [a-/wa-] sociable person, conversationalist.
mbari nm [i-/zi-] clan, family line, lineage.
mbarika1 nm [i-/zi-] castor nuts: Mafuta ya ~ castor oil.
mbarika2 nm [a-/wa-] young goat that has not had kid.
mbaroni kl Tia ~ put in custody, arrest.
mbaruti nm [u-/i-] Mexican poppy, annual herb with yellow flowers used as medicine.
mbashiri nm wa- [a-/wa-] foreteller, predictor, forecaster.
mbasi nm wa- [a-/wa-] friend.
mbasua* nm [i-/zi-] dizziness. (Kar)
mbata nm [i-/zi-] giddiness.
mbatata nm [i-/zi-] potatoes, Irish potato.
mbatizaji nm wa- [a-/wa-] baptizer.
mbawaa nm [a-/wa-] red sea fish.
mbawala nm [a-/wa-] bushbuck, deer.
mbawazi nm [i-/zi-]1 mercy, compassion. 2 pity, sympathy.
mbayaya nm mi- [u-/i-] thorny clustered tall tree.
mbayumbayu* nm [a-/wa-] swallow(s). (Kaj)
mbega1 nm [a-/wa-] colobus monkey.
mbega2 nm [i-/zi-] colobus monkey hair.
mbege nm [i-/zi-] 1 finger millet. 2 finger millet brew.
mbegu nm [i-/zi-] seed(s). 2 germ.
mbeja nm wa- [a-/wa-] smart and stylish woman.
mbele1 nm [i-/zi-] infront; front. kl 1 before:Kati yenu nani aliyekuja ~ amongst you who came ahead. 2
in public: Alimtukana ~ ya watuhe insulted him in public/in front of people. 3 in
future: Huna ~ wala nyuma you are poor.
mbele2 nm [i-/zi-] genitalia.
mbeleko nm [i-/zi-] baby carrier.
mbinuko
mbeleni1 nm [i-/zi-] genitalia.
mbeleni2 kl in front, ahead, in future.
mbelewele nm [i-/zi-] pollen.
mbembe nm wa- [a-/wa-] seducer, adulterer.
mbenuko nm mi- [u-/i-] convex shape, protuberance, convexity.
mberegezaji nm wa- [a-/wa-] filibuster.
mbera nm [i-/zi-] outrigger.
mbeuzi nm [u-/i-] cynic.
mbeya nm wa- [a-/wa-] talebearer, gossip, scandalmonger.
mbezi nm wa- [a-/wa-] scornful person, proud/supercilious person.
mbi kv bad: Mila ~ bad customs.
mbia1 nm [i-/zi-] grave, tomb.
mbia2* nm [a-/wa-] partner. (Kar)
mbibo* nm mi- [u-/i-] cashewnut tree. (Kre)
mbigili nm mi- [u-/i-] thorn seeded creeping grass.
mbili kv two: Nyumba ~ two houses.
mbilikimo* nm wa- [a-/wa-] pygmy, dwarf. (Kar)
mbilikizi nm wa- [a-/wa-] bugler.
mbinda* nm mi- [u-/i-] okra, lady’s finger plant. (Khi)
mbingiri nm mi- [u-/i-] plant whose stem is mixed with milk and egg yolk and used as vomiting
substance.
mbingiriko nm mi- [u-/i-] rolling.
mbingu nm [i-/zi-] sky; heavens, firmament.
mbinguni nm [ku-] Heaven.
mbingusi nm [a-/wa-] type of giant rock-cod.
mbini* nm wa- [a-/wa-] forger. (Kar)
mbinja nm [i-/zi-] whistle.
mbinu1 nm [i-/zi-] double jointed curve: Ana mikono ya ~ she has double jointed hands.
mbinu2 nm [i-/zi-]1 method, strategy, tactic, device. 2 trick: ~ ya kujihami kwa miguu na mikono karate.
mbinuko nm mi- [u-/i-]
mbio
protruberance, convex: Lenzi ~ convex lens.
mbio nm [zi-] speed: Ongeza ~ increase speed.kl quickly, fast: Kimbia ~ run fast; Piga ~ run, sprint; ~ za
kupokezana relay race; ~ za nyikacross country race.
mbiombio kl quickly, fast.
mbirambi* nm [zi-] condolence. (Kar)
mbirimbi nm mi- [u-/i-] cucumber pickle tree.
mbiringani* nm mi- [u-/i-] ambergine, egg plant. (Kaj)
mbiru* nm [i-/zi-] income tax. (Kaj)
mbishi nm wa- [a-/wa-] obstinate person, argumentative person.
mbisho nm mi- [u-/i-] antiwind movement.
mbiu nm [i-] 1 buffalo horn, bugle. 2 proclamation, bugle call: Piga ~ sound the horn, make public
announcement; ~ ya mgamboassembly call; Mpiga ~ bellman, herald.
mbiya nm [i-/zi-] seedling: Tia ~ transplant seedlings.
mbizi nm [i-/zi-] dive: Piga ~ dive; Maji ya ~ deep water.
mboga1 nm mi-[i-/u-] pumkin plant.
mboga2 nm [i-/zi-] 1 vegetables. 2 relish, side dish.
mboga3 kv 1 weak. 2 soft, cheap.
mbogo nm [a-/wa-] buffalo.
mboji nm [i-] humus, composit.
mbojo nm [a-/wa-] killer in lion’s skin.
mboko nm [i-/zi-] small gourd for drinking water or local brew.
mbokwe nm [u-/i-] custard apple.
mbolea nm [i-/zi-] manure, fertilizer: ~ za chumvichumvi chemical fertilizer.
mbomoko nm mi- [u-/i-] demolition, demolishing, debris, rubbles.
mbona kl 1 why. 2 how come: ~ hukuja how come that you didn’t turn up?
mboni nm [i-/zi-] 1 pupil, apple of the eye. 2 special gift.
mbungu
mbono nm mi- [u-/i-] castor-oil plant.
mbonyeo nm mi- [u-/i-] concavity. kv concave.
mboo nm [i-/zi-] penis, dick.
mboza1 nm mi- [u-/i-] tree with star shapped fruits and rope producing bark.
mboza2 nm [a-/wa-] small insect that makes honey and wax.
mbu nm [a-/wa] mosquito: ~ aambukizaye malaria anopheles.
mbuaji kv savage, murderous.
mbuba nm [u-/i-] skin disease causing sore and sole cracks.
mbubujiko mi- [u-/i-] bubbling up.
mbuda1 nm mi- [u-/i-] fighting stick.
mbuda2 nm [i-/zi-] money.
mbuga nm [i-/zi-] grassland, savannah, campaign, lea: ~ ya wanayama game reserve.
mbuge kv nibbling: Mtu ~ nibbler.
mbugi nm [i-/zi-] tinkle bells.
mbugume nm a-/wa- fecund cow.
mbuji nm a-/wa- 1 authority (in a certain field/subject). 2 elegant, well dressed person.
mbuku nm wa- a-wa- miser.
mbukuzi nm wa- a-/wa- person who reveals secrets or scandals.
mbukwa nm i- 1 greeting said at a initiation camp: Piga greet formerly. 2 statement said to ask for
pardon.
mbulia nm mi- u-/i- weed.
mbulu1 nm a-/wa- insane person, feeble minded person.
mbulu2 nm i-/zi- insanity, madness.
mbumbumbu nm ma- a-/wa- fool, thickheaded, ignorant.
mbunge nm wa- a-/wa- legislator, parliamentarian.
mbungo nm mi- u-/i- medlar like tree.
mbung’o nm a-/wa- tsetsefly.
mbungu nm [a-/wa-] eland.
mbuni
mbuni1 nm mi- u-/i- coffee tree.
mbuni2 nm a-/wa- ostrich.
mbura1 nm mi- u-/i- yellow flowered tree bearing brown fruit.
mbura2 nm i-/zi- small brown, edible fruit.
mburuga nm i- divining to find an offender: Piga ~ read the diving board.
mbururo nm mi- u-/i- 1 dragging, hauling, pulling. 2 marks made by pulling something along the ground.
mbuta nm [i-/zi-] 1 gift, present. 2 part of bride wealth.
mbute nm i-/zi- boiled and dried sweet potatoes.
mbuya nm a-/wa- 1 friend, comrade. 2 concubine.
mbuyo nm u- techinique of sailing in bad weather.
mbuyu nm mi- u-/i- baobab tree.
mbuzi1 nm [a-/wa-] goat: dume he goat; mwituibex.
mbuzi2 nm i-/zi- - coconut grater.
mbwa nm [a-/wa-] dog: koko stray dog, cur; wa kuwindia sungura harrier; mkubwa wa
kuwindia hound; Kiongozi wa wa kuwindiahurdle.
mbwabwajo nm mi- u-/i- 1 nonsensical talk. 2 bubbling out.
mbwago nm mi- u-/i- fall, slump.
mbwamwitu nm a-/wa- wolf.
mbwawa nm [a-/wa-] cannibal.
mbwe nm i-/zi- pebble, small stone.
mbwedu1 nm a-/wa- foolish and careless person, disgusting person.
mbwedu2 nm [a-/wa-] expression of contempt.
mbweha nm a-/wa- fox, jackal.
mbwembwe nm [zi-] affectation.
mbwende1 nm [i-/zi-] bead apron (worn as an underdress).
mbwende2 nm [i-/zi-] 1 type of
mchanganyo
beans: Kula (a) enjoy sth, (b) be in trouble.
mbweu nm [i-/zi-] belch, burp: Piga belch.
mbwiji nm a-/wa- jackal like animal.
mcha nm wa- a-/wa- sb who fears/adores:Mungu God fearing person.
mchachago nm mi- u-/i- act of washing clothes by dubbling.
mchecheto nm mi- u-/i- moving stealthily, sneaking movement.
mchafuzi nm wa- a-/wa- 1 trouble maker, troubleshooter. 2 adulterator.
mchalo nm mi- u-/i headboard (of a bed).
mchaguzi nm wa- a-/wa- fastidious person, choosy person.
mchai nm mi- u-/i- tea tree, tea bush.
mchaichai nm mi- u-/i- lemon grass.
mchakacho nm mi- [u-/i-] crushing, cracking and rustiling sound.
mchakamchaka nm u- jogging.
mchakato nm mi- u-/i- process.
mchambuzi nm wa- a-/wa- analyst.
mchana nm [u-] 1 daytime: Kazi itafanywa wakati wa the work will be done during the day. 2
afternoon: Chakula cha lunch.
mchanga nm u- sand: Jiwe la laini la kusugulia meli holystone.
mchangamfu nm wa- a-/wa- jolly person, cheerful, good humoured person.
mchanganuo nm mi- u-/i- analysis.
mchanganyiko nm mi- u-/i- mixture, mix, amalgam, hotchpotch; (mimea) compost: wa vitufarrago.
mchanganyo nm mi- u-/i- mix
mchango
up.
mchango1 nm mi- u-/i- contribution, donation.
mchango2 nm mi- u-/i- intestinal worm.
mchanguzo nm mi- u-/i- chaos, mess.
mchanjo nm mi- u-/i- cutting, incision.
mchanyato1 nm mi- u-/i- gentle washing (of clothes).
mchanyato2 nm mi- u-/i- dish of banana or cassava (cut into small pieces).
mchapaji nm wa- a-/wa- printer.
mchapishaji nm wa- a-/wa- publisher.
mchapo1 nm mi- u-/i- whip, lash.
mchapo2 nm mi- u-/i- exagerated story, anecdote.
mchapuko nm mi- u-/i- acceleration.
mchawi nm wa- a-/wa- witch, sorcerer.
mche1 nm mi- u-/i- seedling.
mche2 nm mi- u-/i- prism: wa sabuni bar of soap.
mcheche nm mi- u-/i- quill (of porcupine).
mchecheto nm u- panic.
mcheduara nm mi- u-/i- cylinder.
mchegamo nm mi- u-/i- leaning.
mchegeleko nm mi- u-/i- looseness.
mcheja nm wa- a-/wa- father/mother in law.
mchekecheke nm mi- [u-/i-] type of rattle tree.
mchekecho nm mi- u-/i- sifting.
mchekele nm mi- u-/i- wild olive tree.
mchekeshaji nm wa- a-/wa- entertaining person, clown, comedian; buffoon, harlequin.
mchele nm mi- u-/i rice.
mchinjaji
mchembe nm u- dried slices of sweet potatoes.
mchemraba nm mi- u-/i- cube, square, prism.
mchemsho nm mi- u-/i- boiling.
mchemu nm mi- u-/i- crowbar, shovel, spade.
mchengo nm mi- u-/i- cutting of stalks (of wheat, millet or simsim).
mchenza nm mi- u-/i- tangerine tree.
mchepuo nm mi- u-/i- bias.
mcheshi nm wa- a-/wa- comedian, entertaining person, humourist.
mchezaji nm wa- a-/wa- player.
mchezo nm mi- u-/i- play, game, match: wa mpira footbal match; wa kamari craps; wa
kuchekesha sana farce; mwanzo wa wa sataranji gambit; wa Ireland hurling; wa Wajapani judo, jujitsu;
~ wa kunyiririka gliding.
mchi nm mi- u-/i - pestle.
mchicha nm mi- u-/i- spinach like plant.
mchikichi nm mi- u-/i- oil palm tree.
mchikicho1 nm mi- u-/i- cutting with a blunt knife, panga etc.
mchikicho2 nm mi- u-/i- seasoning made from mixture of ground pepper, onions, salt, lemon etc.
mchimba nm wa- [a-/wa-] digger: kaburi grave digger; makaa colier.
mchimvi nm wa- a-/wa- mischievous person.
mchinja nm wa- [a-/wa-] 1 butcher. 2 cruel person: farasi knacker.
mchinjadamu nm mi- u-/i- banana plant with red stem, roots and fruit.
mchinjaji nm wa- a-/wa- mchinjiko
butcher; slaughterer.
mchinjiko nm mi- u-/i- cord of baobab fibre fastened around breasts of a lactating mother.
mchinjo nm mi- u-/i- 1 slaughtering, butchering. 2 scrapping of clay during pottery.
mchipwi nm i- wide leaved seaweed, alga.
mchiririko nm mi- u-/i- streaming, trickling, flowing.
mchirizi nm mi- u-/i- stream, streak, channel, gutter: wa barafu icicle.
mchirizo nm mi- u-/i- curved line; curve. wa ghafla (wa maji au mvuke) kutoka kwenye upenyo jet.
mchobeo nm mi- u-/i- dance where one of each sex leaves the circle of dancers to meet the opposite sex
in the ring.
mchocha nm mi- u-/i type of berry tree.
mchocheamvua nm a-/wa- honey sucker.
mchocheo nm mi- u-/i- stirring up/poking a fire (by adding more fuel).
mchochezi nm wa- [a-/wa-] agitator, instigator.
mchochole nm wa- [a-/wa-] destitute, poor person.
mchochoni nm mi- [u-/i-] type of poisonous roots but edible when treated.
mchokocho nm mi- u-/i- poking with a sharp stick.
mchokochore nm mi- u-/i- tree believed by natives that when its flowers fall then it indicates the end of
the rainy season.
mchokoo nm mi- u-/i- sharp pointed stick (for digging or for spearing fish).
mchokozi nm wa- [a-/wa-] tease, needler, a nagging person, annoying person, belligerent.
mchunga
mchomo nm mi- u-/i- 1 sharp pain, pricking, stabbing. 2 burning; irritation. 3 dash, purt.
mchongaji nm wa- [a-/wa-] carver.
mchongoma nm mi- u-/i madrass thorn, type of thorn shrub (often used as a hedge).
mchoo nm mi- u-/i- light rain season between July and October in East Africa.
mchonyoto nm mi- u-/i- ache.
mchopozi nm wa- [a-/wa-] pick pocket, petty thief.
mchoraji nm wa- [a-/wa-] artist, painter, designer, cartoonist.
mchoro nm mi- u-/i- sketch, drawing, diagram, cartoon; scrawl/scribble: sanifu a standard
drawing/design, a modular drawing; pichapictoral drawing; maalum arabesque; maandishi juu
ya sanamu, sarafu n.k. epigraph.
mchoroko nm mi- u-/i- green gram plant.
mchoto nm mi- u-/i- pinch, nip (of liquid or grain).
mchovyo nm mi- u-/i- (metali) tempering, plating, coating.
mchoyo nm wa- a-/wa- miser, niggard person.
mchu nm mi- u-/i- thin leaved hardwood.
mchuano nm mi- u-/i- competition, match.
mchukuzi nm wa- a-/wa- transporter, porter, bearer, carrier.
mchumba nm wa- a-/wa- fiance(e).
mchumbururu nm mi- a-/wa- swird-fish.
mchumi nm wa- a-/wa- economist.
mchunaji nm wa- [a-/wa-] one who skins animals.
mchunga1 nm mi- u-/i- sour tasting thin leaved plant used as mchunga
vegetable.
mchunga2 nm wa- a-/wa- overseer, guard:mwari chaperon.
mchungaji nm wa- a-/wa- 1 herder, herdsman, shepherd. 2 pastor, (Tibet na Mongolia) Lama.
mchunguzi nm wa- [a-/wa-] 1 researcher, investigator. 2 inquisitive person.
mchungwa nm mi- u-/i- orange tree.
mchunko nm mi- u-/i- cliché.
mchuuzi nm wa- a-/wa - retailer, pedlar, vendor, chapman; huckster: wa mboga/matunda
mtaanicostermonger.
mchuzi nm mi- u-/i- sauce, gravy: wa nyamabroth; wa viungo curry.
mchwa nm a-/wa- white ant, termite.
mdaa nm mi- u-/i- black dye producing plant used as tooth brush.
mdaawa nm wa- a-/wa- litigant.
mdadi nm mi- u-/i- excitement, willpower, drive.
mdadisi nm wa- a-/wa- inquisitive person, snoop, curious person.
mdahalo nm mi- u-/i- debate.
mdai nm wa- [a-/wa-] creditor, claimant.
mdaiwa nm wa- a-/wa- debtor.
mdakale nm mi u-/i- long stem of a smoking pipe.
mdakizi nm wa- [a-/wa-] eavesdropper, gossip-monger.
mdaku nm wa- [a-/wa-] snoop, slanderer, tale bearer.
mdalasini* nm mi- [u-/i-] cinnamon, laurel. (Kar).
mdanganyifu nm wa- a-/wa- cheat, fraud, liar.
mdanzi nm mi- u-/i- grape-fruit tree.
mdondoakupe
mdarabi* nm mi- u-/i- rose-apple tree. (Kaj).
mdeke* nm mi- u-/i- ramrod. (Kar).
mdela nm mi- u-/i- brass or copper coffee-pot.
mdengu nm mi- u-/i- lentil plant.
mdeni nm wa- [a-/wa-] debtor.
mderahani nm mi- u-/i- soft silk material.
mdhabidhabina* nm wa- a-/wa- liar, cheat, deceitful, two-faced person (Kar)
mdhalimu* nm wa- [a-/wa-] tyrant, oppressor. (Kar)
mdhamini* nm wa- a-/wa- guarantor, sponsor. (Kar)
mdhibiti* nm wa- a-/wa- controller, protector, censor. (Kar)
mdidimio nm mi- u-/i- act of sinking, submersion.
mdimu* nm mi- u-/i lime tree. (Kih)
mdiria nm a-/wa- kingfisher.
mdodoki nm mi- u-/i- loofah plant.
mdoezi nm wa- a-/wa- bum.
mdogo nm wa- a-/wa junior.
mdokozi nm wa- a-/wa- petty thief; pick pocket.
mdomo nm mi- u-/i- 1 lip; beak, bill. 2 mouth, (zamani) gob: Alitia nyama ni he put the meat in his
mouth. 3 opening (e.g. bottle, sack). (ms)mrefu isolence; Ana mchafu he/she is abusive.(nh) Tia interrupt
a discussion, interject; Funga wako shut your gob; Kinanda cha hormonica, mouth organ.
mdomwa nm u- dance of men and women standing in two rows and giving turn to go in the centre with a
different foot from each side.
mdondoakupe nm wa- a-/wa- tick eating bird.
mdongea
mdongea1 nm [u-] 1 shawl. 2 style of wearing a shawl round the shoulders.
mdongea2 nm mi- u-/i- white hat made by sewing machine.
mdoriani nm mi- u-/i- jackfruit tree.
mdoshi nm mi- u-/i- treadle (of a loom).
mdoya nm wa- [a-/wa-] 1 spy. 2 sponger.
mduara nm mi- u-/i- circumference, circle.
mdubira* nm wa- a-/wa-] unfortuante/unlucky person, failure. (Kar)
mdubiri nm wa [a-/wa-] superstitious person.
mdudu nm wa- a-/wa- insect: wa kidoleniwhitlow.
mdukizi nm wa- a-/wa- eavesdropper, spy, interloper.
mdukuo nm mi- u-/i- contemptuous, meddler.
mdumavu nm wa- a /-wa- wa akili cretin.
mdumizi nm wa- [a-/wa-] sponger.
mdundiko nm mi- u-/i- Zaramo dance perfomed by a group of dancers running slowly along the streets.
mdundo nm mi- u-/i- 1 drumbeat, rumbling sound (of drum): Piga ngoma mmoja sound a uniform
drumbeat. 2 bounce: Daka mpira baada ya mmoja catch a ball at first bounce. 3 pounding (esp in a
mortar). 4 rhythm, melody.
mdundugo nm mi- u-/i anti weapon charm.
mdunzi nm wa- a-/wa- spy, detective, undercover, snooper.
mdurenge nm u- dance performed in a circle with participants holding hands.
mdwere nm mi- u-/i- local spinach.
memetek.a
me.a kt sie sprout, germinate, sprint: Mbegu haziku the seeds did not germinate. 2 grow, develop a new
growth on the human body:Kucha zime mno the nails have over grown. (nh)meno be arrogant.
(tde) melea; (tdk) meka; (tds) mesha.
mechi* nm i-/zi- match. (Kng)
medali* nm i-/zi- medal. (Kng)
medani nm i-/zi- 1 arena, fighting ground: ya siasa political arena. 2 field, area of specialization.
mede* nm i-/zi- 1 bedstead, day bed. 2 winning post, bay of safety in certain games. (Kar)
meg.a ele 1 take a bit, bite off a piece, break off a piece. 2 break off as in erosion. (tde) megea;
(tdk) megeka; (tds) megesha; (tdw) megwa.mmego nm.
megawati* nm i- megawatt. (Kng)
Mei* nm i- May. (Kng)
meja* nm ma- [a-/wa-] major: Yeye ni kwenye jeshi lao he is a major in their army. (Kng)
meko nm [i-/zi-] kitchen; hearth: fire place. (nh)Kazi ya kijungu subsistence labour.
melesi nm i-/zi- badger.
melezi nm i- anchorage, roadstead.
meli* nm i-/zi- ship: ya abiria passenger ship liner. (Kng)
melimeli* nm [i-/zi-] white muslin cloth, batiste. (Khi)
memba* nm [i-/zi-] member: (Kng)
membe nm [a-/wa-] whimbrel: ~ mweusiganner.
memsahib* nm [a-/wa-] respectful address to a rich woman or one’s famale employer. (Khi)
memetek.a kt [sie] glitter, sparkle, shine. (tde)
mende

memetekea; (tdk) memetekeka; (tds)memetekesha. mmemeteko nm.


mende nm [a-/wa-] 1 cockroach, beetle. 2 sodomite.
meneja* nm ma- [a-/wa-] manager: ~ utumishipersonnel manager; ~ wa kikundi cha sanaaimpresario.
(Kng)
menejimenti* nm [i-/zi-] management. (Kng)
meny.a kt [ele] peel, strip away; shell. (tde)menyea; (tdk) menyeka; (tdn) menyana; (tds)menyesha;
(tdw) menywa.
menyan.a kt [sie] (michezo) compete, contest. (tde) menyania; (tdk) menyanika; (tds)menyanisha.
menyek.a kt [sie] 1 toil. 2 be peeled/shelled. (tde) menyekea; (tdk) menyekeka; (tds)menyekesha.
meremet.a kt [sie] sparkle, glitter, twinkle. (tde)meremetea; (tdk) meremeteka; (tds)meremetesha.
merikebu* nm [i-/zi-] steamship. (Kar)
mesenja* nm ma- [a-/wa-] messenger. (Kng)
mesi nm [i-/zi-] mess: Maofisa Waandamizi hawali ndani ya ~ hii Senior Officers do not take their meals
in this mess. (Kng)
metamet.a kt [sie] glint, glitter, twinkle, sparkle. (tde) metametea; (tdk) metameteka;
(tds)metametesha; (tdn) metametwa.
methali* nm [i-/zi-] proverb, aphorism. (Kar)
meya* nm [a-/wa-] mayor. (Kng)
meza1* nm [i-/zi-] table: ~ yenye sarakaescritoire. (Kre)
mez.a2 kt [ele] swallow (up). 2 engulf. (tde)mezea; (tdk) mezeka; (tdn) mezana; (tds)mezesha;
(tdw) mezwa.
mfaa nm mi- [u-/i-] centrepiece of a door.
mfinyanzi
mfadhaiko* nm mi- [u-/i-] depression. (Kar)
mfadhili* nm wa- [a-/wa-] benefactor, sponsor, donor. (Kar)
mfadhina nm wa- [a-/wa-] conservative person.
mfagiaji nm wa- [a-/wa-] sweeper.
mfagio nm mi- [u-/i-] broom.
mfagizi nm wa- [a-/wa-] sweeper.
mfalme nm wa- [a-/wa-] king.
mfamasia* nm wa- [a-/wa-] pharmacist, apothecary. (Kng)
mfanano nm mi- [u-/i-] resemblance, likeness.
mfano nm mi- [u-/i-] example, instance, parable:Kwa ~ for example; ~ halisi epitome, classical example.
2 model; pattern.
mfanyabiashara nm wa- [a-/wa-] business person, trader.
mfanyakazi nm wa- [a-/wa-] worker, employee.
mfarakano* nm mi- [u-/i-] estrangement, conflict. (Kar)
mfariji* nm wa- [a-/wa-] consoler. (Kar)
mfarika* nm mi- [a-/wa-] heifer. (Kar)
mfarishi* nm mi- [u-/i-] quilt, eidedown, duvet maker. (Kar)
mfasiri* nm wa- [a-/wa-] translator. (Kar)
mfawidhi nm wa- [a-/wa-] (jeshini) quarter master: ~ wa sherehe master of ceremony.
mfenesi nm mi- [u-/i-] jackfruit tree.
mfereji* nm mi- 1 ditch, trench, conduit, channel, canal, gutter: ~ wa Suez Suez Canal; ~ wa kupitishia
maji kwenye kinu flume. (Kar)
mfigili* nm mi-[u-/i-] radish plant. (Kar)
mfilisi* nm wa- [a-/wa-] liquidator. (Kar)
mfinyanzi nm wa- [a-/wa-] potter: ~ hulia gaeni a potter eats off a
mfinyo
potsherd i.e cannot afford to use his own wares;udongo wa ~ clay.
mfinyo nm mi- [u-/i-] nip, pinch.
mfiraji* nm wa- [a-/wa-] sodomite. (Kar)
mfitini* nm wa- [a-/wa-] sower of discord, sneak. (Kar)
mfiwa nm wa- [a-/wa-] bereaved person: haki ya mke ~ dower.
mfiwi nm mi- [u-/i-] lima bean plant.
mfu nm wa- [a-/wa-] dead person.
mfuachuma nm wa- [a-/wa-] blacksmith.
mfuafedha nm wa- [a-/wa-] silversmith.
mfuanazi nm wa- [a-/wa-] one who husks coconuts.
mfuauji nm wa- [a-/wa-] coxcomb, dandy.
mfuatano nm mi- [u-/i-] succession; sequence.
mfugaji nm wa- [a-/wa-] herder, rancher, breeder of animals: ~ wa kipanga falconer.
mfujaji nm wa- [a-/wa-] waster, squanderer.
mfuko nm mi- [u-/i-] 1 bag. 2 pocket. 3 fund: ~mdogo wa kutia saa fobs; ~ wa bastola holster.
mfululizo nm mi- [u-/i-] series, consecutive: ~ wa vitabu book series. kl non stop: Enda ~ go non stop.
mfumaji nm wa- [a-/wa-] 1 weaver. 2 one who stabs with a spear.
mfumbati nm mi [u-/i-] side piece of a bedstead.
mfumbi nm mi [-u/i-] rain water drainage.
mfumko wa bei nm- (mifumko ya bei) [u-/i-] inflation: udhibiti wa ~ disinflation.
mfumo nm mi- [u-/i-] style of weaving. 2 system:~ wa kuhawilisha fedha/mali giro.
mfundo nm mi- [u-/i-]resentment, dudgeon: ~mkubwa in high
mgaagaa
dudgeon.
mfume nm mi- [u-/i-] white barked straight tall tree.
mfungo nm mi- [u-/i-] fast.
mfunguo nm mi- [u-/i-] (Uislamu) month: ~mosi, pili .. first, second .. month.
mfungwa nm wa- [a-/wa-] prisoner, convict, captive: ~ mzoevu lag.
mfuniko nm mi- [u-/i-] lid, cover: ~ wa mlangohatch.
mfuo1 nm mi- [u-/i-] carpenter’s drill.
mfuo2 nm mi- [u-/i-] line, strip, groove, drill.
mfuo3 nm mi- [u-/i-] metal forging.
mfupa nm mi- [ u-/i-] bone.
mfuraha nm mi- [u-/i-] small box (for keeping lime which is chewed with betel-plant).
mfuria nm mi- [u-/i-] loose coat with a collar but without sleeves.
mfuru nm mi- [u-/i-] black berry tree .
mfurufu nm wa- [a-/wa-] jovial/joyful person; active person.
mfurungu nm mi- [u-/i-]citron tree.
mfutafuta nm mi- [u-/i-] type of wild sionsion tree.
mfuto1 nm mi- [u-/i-] sth plain: Mlango wa ~plain door without carving or ornamentation.
mfuto2 nm mi- [u-/i-] 1 (karata) loose five times. 2 (kamari) lose all money.
mfyatuko nm mi- [u-/i-] letting go of sth gripped, releasing a spring.
mfyato nm mi- [u-/i-] infibulation.
mfyeko nm mi-[u-/i-] clearance of bush, cutting of grass.
mfyonyo nm mi- [u-/i-] contemptuous hissing sound.
mfyosi nm wa- [a-/wa-] rude person.
mgaagaa nm mi- [u-/i-] shore
mgadenia
plant: ~ na njia bohemian.
mgadenia nm mi- [u-/i-] gardenia.
mgagani nm mi- [u-/i-] white flowered clover leafeel plant.
mgahawa nm mi- [u-/i-] cafe, canteen, restaurant: ~ wenye
pombe brasserie.
mgambakangu nm mi- [u-/i-] tuber rooted water plant.
mgambo nm [u-] 1 public proclamation, call to meeting. (ms) Kumbi la ~ meeting of over fourty children
who have just been circumcised. 2 [a-/wa-] guard, auxiliary police: Jeshi la ~ auxiliary army.
mganda1 nm mi- [u-/i-] bundle/sheaf e.g. of rice.
mganda2 nm [u-] type of coastal walk dance.
mganda3 nm mi- [u-/i-] 1 caravan expedition. 2 horn blown to alert people of sth.
mgandisho nm mi-[u-/i-] coagulation, freezing.
mganga nm wa- [a-/wa-] medical person, doctor: ~ Mkuu Doctor Incharge; ~ wa kienyejitraditional
healer, herbalist; ~ wa farasi farrier.
mgango nm [u-] binding up, splicing, mending.
mgaragazo nm mi- [u-/i-] rolling.
mgawaji nm wa- [a-/wa-] distributor.
mgawano nm mi- [u-/i-] distribution.
mgawanyiko nm mi- [u-/i-] division, split.
mgawanyo nm [u-/i-] division, partition segmentation, fission.
mgawo nm mi- [u-/i-] division: ~ wa sehemu mbili/mwainisho wa mwili dichotomy.
mgazi nm mi [u-/i-] oil palm tree.
mgema nm wa- [a-/wa-] palmwine tapper.
mgemo nm mi- [u-/i] method of tapping trees.
mgeni nm wa- [a-/wa-] 1 stranger, foreigner, alien. 2 guest, visitor:
mgongo
~ wa heshima guest of honour.
mgeuko wa polepole nm mi- [u-/i-] gradation.
mgeuzo nm mi- [u-/i-] change, changing.
mghafala nm mi- [u-/i-]
forgetfulness.
mghani nm wa- [a-/wa-] singer, esp. of poems.
mgigisi nm wa- [a-/wa-] disorderly/chaotic person.
mgiligilani nm mi- [u-/i-] coriander plant.
mgobo nm wa- [a-/wa-] quarrelsome person; fan, devotee.
mgodi nm mi- [u-/i-] mine.
mgogoro nm mi- [u-/i-] dispute.
mgogoyo nm mi- [u-/i-] exhortation, polema wish/will.
mgoli1 nm mi- [u-/i-] python like water snake.
mgoli2 nm wa- [a-/wa-] wife of a traditional ruler, e.g. chief.
mgolole nm mi- [u-/i-] long cloth worn by passing it over the shoulder.
mgomaji nm wa- [a-/wa-] striker.
mgomba nm mi- [u-/i-] banana plant.
mgombakofi nm mi- [u-/i-] yam producing banana like plant.
mgombea nm wa- [a-/wa-] candidate, contender, contestant: ~ wa kiti cha UraisPresidential candidate.
mgombozi nm wa- [a-/wa-] defender.
mgomo nm mi- [u-/i-] strike: ~ baridi goslow, slowdown.
mgomvi nm wa- [a-/wa-] quarrelsome person, brawler.
mgongaji nm wa- [a-/wa-] (si rasmi) profiteer.
mgongano nm mi- [u-/i-] collision, conflict, crash, clash; impact. (ms) ~ wa mawazo collision of
thoughts.
mgongo nm mi- [u-/i-] back: Uti wa ~ a backbone; Kiinua ~ gratuity.
mgong’oto
mgong’oto1 nm mi- [u-/i-] advice (of life).
mgong’oto2 nm mi-[u-/i-] sound of sth being knocked.
mgoni nm wa- [a-/wa-] adulterer, formicator.
mgonjwa nm wa- [a-/wa-] patient,
sick person.
mgono nm mi- [u-/i-] kind of fish trap.
mgoto1 nm mi- [u-/i-] elephantiasis.
mgoto2 nm mi- [u-/i-] bang.
mgoza nm mi- [u-/i-] fire strinking tree.
mgude nm mi- [u-/i-] white barked tall sleepery tree.
mgulabi nm mi- [u-/i-] type of fruit tree. (Kaj)
mgumba nm wa- [a-/wa-] childless person, sterile person.
mgumio nm mi- [u-/i-] growl, groan.
mgunda nm mi- [u-/i-] plantation, farm.
mgundazi nm wa- [a-/wa-] discoverer, inventor.
mgunga nm mi- [u-/i-] acacia tree.
mguno nm mi- [u-/i-] muttering, grumbling.
mguruto nm mi- [u-/i-] mangling.
mgusano nm mi- [u-/i-] contact.
mguso nm mi- [u-/i-] special part of the body touched by opponent to indicate that he/she has caught
his/her opponent. 2 way of touching. 3 touch: Hotuba yake ilikuwa na ~ mkali kwangu I was touched by
his speech.
mguto nm mi- [u-/i-] bawling.
mgutusho nm mi- [u-/i-] startling.
mguu nm mi- [u-/i-] leg, foot.
mgwaru nm ma- [u-/ya-] cluster bean plant; erect herb cultivated as fodder.
mgwisho nm mi- [u-/i-] fly whisk.
mgwizi nm wa- [a-/wa-] carnivore.
mharuma
mhadhara* nm mi- [u-/i-] lecture, public talk, discourse. (Kar)
mhadhiri* nm wa- [a-/wa-] lecturer. (Kar)
mhaini* nm wa- [a-/wa-] traitor.
mhajiri* nm wa- [a-/wa-] immigrant. (Kar)
mhakiki* nm wa- [a-/wa-] critic, reviewer: ~ wa fasihi literary critic. (Kar)
mhalibori nm mi- [u-/i-] flap, strip of lining under the ornamental silk stitching down the front of a robe.
(Kar)
mhalifu* nm wa- [a-/wa-] lawbreaker, criminal, offender, culprit. (Kar)
mhamaji nm wa- [a-/wa-] emigrant.
mhambarashi nm mi- [u-/i-] short thick fighting bludgeon.
mhamiaji nm wa- [a-/wa-] immigrant.
mhamuni nm mi- [u-/i-] white flowered creeping plant.
mhandisi* nm wa- [a-/wa-] engineer. (Kar)
mhanga1 nm wa- [a-/wa-] warthog.
mhanga2 nm mi- [u-/i-] blood sacrifice.
mhangaiko nm mi- [u-/i-] fuss.
mhangi nm wa- [a-/wa-] toothless old person.
mharabu nm wa- [a-/wa-] vandal, destroyer.
mharage nm mi- [u-/i-] been plant.
mharara nm mi- [u-/i-] escarpment, landslide.
mharibifu* nm wa- [a-/wa-] destructive person, vandal. (Kar)
mhariri nm wa- [a-/wa-] editor: ~ wa jaridajournal editor; ~ wa gazeti newspaper editor.
mharita* nm mi- [u-/i-] soop berry tree. (Khi)
mharuma* nm mi- [u-/i-] coloured woolen shawl. (Kar)
mhashamu
mhashamu* nm wa- [a-/wa-] His Eminence. (Kar)
mhashiri* nm mi- [u-/i-] beam of a boat to which a mast is secured. (Kar)
mhasi* nm wa- [a-/wa-] castrated man or animal. (Kar)
mhasibu* nm wa- [a-/wa-] accountant. (Kar)
mhazigi nm wa- [a-/wa-]
healer of broken
limbs.
mhazili* nm wa- [a-/wa-] office secretary. (Kar)
mhemuko nm mi- [u-/i-] emotion, frenzy.
mhenga nm wa- [a-/wa-] 1 ancestor. 2 sage, forbear, (Marekani) forebear.
mheshimiwa* nm wa- [a-/wa-] Honourable, His/Her Excellency. (Kar)
mhifadhi* nm wa- [a-/wa-] conservator. (Kar)
mhimili nm mi- [u-/i-] beam, pillar, girder, gantry, support, column, axis, prop, jamb.
mhina* nm mi- [u-/i-] henna plant. (Kar)
mhindi1 nm mi- [u-/i-] maize plant, maize cob.
Mhindi2 nm wa- [a-/wa-] Indian.
mhindu nm wa- [a-/wa-] Hindu.
mhinzirani nm mi- [u-/i-] tree that resembles a bamboo.
mhisani* nm wa- [a-/wa-] benefactor. (Kar)
mhitaji* nm wa- [a-/wa-] needy person. (Kar)
mhitimu* nm wa- [a-/wa-] graduate. (Kar)
mhonyoaji nm wa- [a-/wa-] person who likes free of charge food, services etc.
mhodhi* nm wa- [a-/wa-] monopolist, hoarder. (Kar)
mhoji* nm wa- [a-/wa-] interviewer. (Kar)
mhojiwa* nm wa- [a-/wa-] interviewee. (Kar)
mikogo
mhopi* nm mi- [u-/i-] hop. (Kng)
mhoro nm mi- [u-/i-] sharp stake in pit for trapping game.
Mhotento* nm wa- [a-/wa-] Hottentot. (Kng)
mhubiri* nm wa- [a-/wa-] preacher. (Kar)
mhudumu* nm wa- [a-/wa-] waiter, waitress, attendant, janitor: ~ mkuu atunzaye vileo na mandalizi ya
meza butler: ~ wa kanisa deacon. (Kar)
mhujumu* nm wa- [a-/wa-] saboteur: ~ wa uchumi economic saboteur.
mhuni nm wa- [a-/wa-] 1 unmarried person. 2 idler, vagrant. 3 outcast. 4 hooligan.
mhunzi nm wa- [a-/wa-] blacksmith, metalworker.
mhuri nm mi- [u-/i-] 1 rubber stamp, seal. 2 stamp chop. (nh) piga ~ certify; pata ~ be approved; ~ wa
ithibati imprimatur.
mhusika* nm wa- [a-/wa-] 1 character (in a story). 2 responsible person. (Kar)
mia* nm [i-/zi-] hundred. (Kar)
miadi* nm [i-/zi-] date, promise, appointment. (Kar)
midabwada nm [i-] dirty rags.
midundano nm [i-] counterblow.
mie kw abbr. of mimi me, I.
mifugo nm [i-] livestock: Boma la~ fold.
migongano nm [i-] corrugation.
mihirabu nm [i-] front part of a mosque where the imam stands as he leads the prayers.
mijikenda nm [i-] coastal area of Kenya where nine linguistically related tribes live.
mikiki nm [i-] force and arrogance, boastfulness:Aliingia kwa ~ he entered forcefully and arrogantly.
mikogo nm [i-] airs, showing off: Pondamali hudaka mpira kwa ~ Pondamali catches the ball with
mikwala
airs.
mikwala nm [i-] (si rasmi) hindrance, annoyance, disturbance: Mwenye nyumba anamwekea ~ the
landlord is disturbing him.
mila nm [i-] traditions, customs.
milele kl forever, eternally: ~ na ~ forever more.
miligramu* nm [i-/zi-] milligram. (Kng)
milihoi nm [a-/wa-] evil spirit.
milik.i1* kt [ele] 1 own, possess: Mali yote ya umma ina ~wa na serikali all public property is owned by
the government. 2 reign, have authority. (tde) milikia, (tden) milikiana, (tdew)milikiwa;
(tdk) milikika; (tds) milikisha. (Kar)
miliki2* nm [i-/zi-] possession. (Kar)
milimita* nm [i-/zi-] millimetre. (Kng)
milionea* nm ma- [a-/wa-] millionaire. (Kng)
milioni* nm [i-/zi-] million. (Kng)
milki* nm [i-/zi-] 1 realm, kingdom. 2 estate. (Kar)
mimba nm [i-/zi-] pregnancy: Kuchukua ~gestation; Tunga ~ conceive, become pregnant;Tia
~ impregnate; Toa ~ abort.
mimbari nm [i-/zi-] pulpit.
mimea nm [i-] plants: ~ yote ya kipindi fulani au nchi fulani flora; ~ ya misitu herb.
mimi kw I, me.
mimin.a kt [ele] pour out/into. (tde) miminia, (tden) miminiana, (tdew) miminiwa; (tdk)miminika;
(tds) miminisha.
minajili* kl because of, as a result of, in order to:Alikuja nyumbani kwa ~ ya kumtibu mgonjwahe came
home in order to treat a patient. (Kar)
mindi nm [a-/wa-] duiker.
mithili
minghairi* kl except, without. (Kar)
ming’iny.a kt [ele] squeeze out. (tde)ming’inyia; (tdk) ming’inyika; (tdn)ming’inyana;
(tds) ming’inyisha; (tdw)ming’inywa.
mini* nm [i-/zi-] miniskirt. (Kng)
minibasi* nm [i-/zi-] minibus. (Kng)
mintarafu* ku concerning, with
regard to. (Kar)
miny.a kt [ele] pinch, squeeze (out). (tde)minyia; (tdk) minyika; (tdn) minyana; (tds)minyisha;
(tdw) minywa.
minyoo nm [i-] ascarid, worm.
miondoko nm [i-] gait, style of walking or dancing: Ile ~ ya MH Hammer; the dancing style of MH
Hammer.
miongoni kl among, amongst.
miraa nm [i-] type of stimulant herb.
miraba minne kv foursquared, square shaped:Mtu wa ~ sturdily built person.
mirabaraba nm [i-] check.
mirathi* nm [i-] heritage, inheritance, anapage.
mirimo nm [i-] 1 witch’s secrets. 2 trade or skill inherited from parents.
misa* nm [i-/zi-] mass: Padre anasoma ~ sasathe priest is saying Mass now. (Kng)
misale* nm [i-/zi-] missal. (Kng)
misheni* nm [i-/zi-] mission. (Kng)
miski* nm [i-/zi-] black powder for making ink or perfume, musk. (Kar)
mita* [i-/zi-] meter. (Kng)
mitabendi* nm [i-/zi-] meterband. (Kng)
mitembo nm [i-] elephantiasis.
miteni nm [i-] two hundred.
mithali nm [i-/zi-] byword.
mithili* kl like: Ameingia ~ ya mwizi he entered like a thief; ~
mithilish.a
ya similar to. (Kar)
mithilish.a* kt [sie] compare. (tde) mithilishia; (tdk) mithilishika. (Kar)
mitindo nm [i-] styles.
mitu nm [a-/wa-] small yellow and blue parrot.
miwani* nm [i-] pair of spectacles. (nh)Amevaa ~ (a) he is drunk; (b) he pretends not to see; ~ yenye
mpini lorgnette. (Kar)
mitishamba nm [i-] herbal
medicine, herb.
mizani* nm [i-] 1 weighing machine/scales balance. 2 (ushairi) metre. 3 mental serenity: M~Libra. (Kar)
mizigo nm[i-] baggage.
mizania* nm [i-/zi-] balance sheet: Karatasi ya ~ balance sheet paper. (Kar)
mizinga nm [i-] ~ mikubwa artillery.
mizungu nm [i-/zi-] 1 secret teachings. 2 conjuring. 3 legerdemain.
mja nm wa- [a-/wa-] human being.
mjadala nm mi- [u-/i-] discussion: ~ usio rasmicauserie.
mjadhambi nm wa- [a-/wa-] blaspheme.
mjafari* nm mi- [u-/i-] flame tree. (Kar)
mjaji nm wa- [a-/wa-] comer, arrival (person).
mjakazi nm wa- [a-/wa-] female slave.
mjali nm mi- [u-/i-] lamp’s wick.
mjakaranda* nm mi- [u-/i-] jacaranda tree. (Kng)
mjamzito nm wa- [a-/wa-] pregnant woman, expectant mother.
mjane nm wa- [a-/wa-] 1 widow, widower. 2 unmarried person, bachelor, spinster: ~ wa kike
mrithi dowager.
mjango nm mi- [u-/i-] useless visit, fruitless trip.
mjoja
mjanja nm wa- [a-/wa-] 1 cunning person, tricky person, shrewd person, sly person. 2 clever person. 3
cheat.
mjao nm mi- [u-/i-] volume, capacity.
mjarari* nm mi- [u-/i-] tiller rope. (Kar)
mjatete nm mi- [u-/i-] type of acacia tree.
mjeledi nm mi- [u-/i-] whip, lash: Mtu anayejipiga ~ flagellant;
wa ngozi knout; (Misri/Uturuki) Kourbash.
mjengo nm mi- [u-/i-] 1 structure, method/style of building. 2 pole for constructing a house.
mjenzi nm wa- [a-/wa-] 1 builder. 2 contractor.
mjesuti* nm wa- [a-/wa-] Jesuit. (Kng)
mji1 nm mi- [u-/i-] 1 town: ~ mkuu capital; ~ mkubwa city. 2 homestead.
mji2 nm [u-] 1 womb. 2 central part of a khanga.
mji3 nm mi- [u-/i-] trench in a grave in which the dead is put.
mjiko nm [u-] haemorrhoids.
mjima nm wa- [a-/wa-] member of a communal working team.
mjinga1 nm [a-/wa-] fool, idiot, goon, booby, goof, kook. (mt) ~ akierevuka, mwerevu yu mashakani.
mjinga2 nm mi- [u-/i-] frangipane tree.
mjio nm mi- [u-/i-] coming, arrival.
mjisifu nm wa- [a-/wa-] self praising person, boaster.
mjo nm mi- [u-/i-] coming: Maneno uliyotueleza ni mazuri lakini ~ wako unatutia wasiwasiwhat you
have told us is good but your coming is worrying us.
mjoho nm mi- [u-/i-] relvet apple-tree.
mjohoro nm mi- [u-/i-] iron-wood tree.
mjoja nm mi- [u-/i-] tree used to make canoes.
mjoli
mjoli nm wa- [a-/wa-] descendant of a freed slave.
mjomba1* nm wa- [a-/wa-] maternal uncle. (Kar)
mjomba2 nm wa- [a-/wa-] coastal person, a Swahili (called so by the people of the hinterland).
mjomba3 nm mi- [a-/wa-] long and slender fish of sea water.
mjombakaka nm mi- [a-/wa-] kind of big lizard.
mjuba nm wa- [a-/wa-] know all
person, arrogant person.
mjukuu nm wa- [a-/wa-] grandchild.
mjumbe nm wa- [a-/wa-] 1 delegate, member, representative. 2 messenger. 3 courier.
mjume nm wa- [a-/wa-] skilled person in engraving or inlaying.
mjumi nm wa- [a-/wa-] aesthete, esthete. ujuminm [u-] aesthetics.
mjumu nm wa- [a-/wa-] 1 maker of knives. 2 big knife without a handle.
mjusi1 nm mi- [a-/wa-] lizard.
mjusi2 nm mi- [u-/i-] illness that causes the nose to bleed.
mjuu nm [u-] wind blowing from the land to the sea.
mjuvi nm wa- [a-/wa-] impudent person.
mjuzi nm wa- [a-/wa-] well informed person, experienced person.
mkaa1 nm mi- [u-] charcoal: Mabaki ya ~clinker; meli ya wachimba ~ keel.
mkaa2 nm mi- [u-/i-] candlenut tree.
mkaa3 nm wa- [a-/wa-] hunter.
mkaajabali nm mi- [u-/i-] shrub with silvery leaves and small pinkish white flowers.
mkabala* nm [u-] opposite, in front of: Nyumba inayofuata iko ~ na jengo la benki the next building is
opposite the bank. 2 encounter. 3 relationship: Juma hana ~ mzuri na jirani zakeJuma has no good
relationship with his neighbours. 4 approach, methodology. (Kar)
mkabidhi* nm wa- [a-/wa-] trustee,
mkamadume
administrator of property. (Kar)
mkabilishemsi nm mi- [u-/i-] clovelike plant used as vegetable. (Kar)
mkadamu* nm wa- [a-/wa-] farm head, foreman. (Kar)
mkadi* nm mi- [u-/i-] screw pine. (Kar)
mkaguzi nm wa- [a-/wa-] inspector, (fedha) auditor: ~ wa ndani internal auditor, censor.
mkahale* nm mi- [u-/i-] eyeliner pencil. (Kar)
mkahawa nm mi- [u-/i-] 1 coffee tree. 2 café.
mkaidi* nm wa- [a-/wa-] stubbonn person; obstinate person. (Kar)
mkaja nm nm- [u-/i-] 1 waistband ussually worn after child birth. 2 present given to the bride’s mother.
mkaka nm mi- [u-/i-] hard wood tree with a black pith.
mkakamo nm mi- [u-/i-] catalepsy.
mkakasi1 nm mi- [u-/i-] tall soft wood tree.
mkakasi2 nm mi- [u-/i-] cylindrical metal box (with a wooden lining inside) for keeping perfumes.
mkakati nm mi- [u-/zi-] plan, strategy.
mkakao* nm mi- [u-/i-] cocoa plant. (Kng)
mkalaminti* nm mi- [u-/i-] calamint. (Kng)
mkalatusi nm mi- [u-/i-] eucalyptus.
mkale nm wa- [a-/wa-] 1 ancient person, founder of a clan; old person who knows many things of the
past. 2 senior citizen. 3 conservative person.
mkaliliaji nm wa- [a-/wa-] boat weight balancer.
mkalimani nm wa- [a-/wa-] interpreter.
mkalio nm mi- [u-/i-] bride-attendants fee.
mkama nm wa- [a-/wa-] customary ruler in some parts of the Great Lakes.
mkamadume nm wa- [a-/wa-]
mkamamamba
ancient customary leader in Pemba.
mkamamamba nm mi- [a-/wa-] type of a swallow.
mkamasi nm mi- [u-/i-] tree which bears edible slippery fruits.
mkamba nm [u-] 1 bronchitis, cough with sore throat and chest pain. 2 pneumonia.
mkambi nm mi- [u-/i-] flap of a leg while swimming.
mkamshi* nm mi- [u-/i-] ladle, wooden spoon. (Khi)
mkanda nm mi- [u-/i-] 1 belt. 2 conveyor belt. 3 tape: ~ wa video video tape; ~ wa jeshi shingles.
mkandaa nm mi- [u-/i-] red barked mangroove:Chai ya ~ black tea.
mkandamizaji nm wa- [a-/wa-] oppressor, dictator.
mkando nm mi- [u-/i-] ingot, lump or bar of cast or unwrought metal, pig iron; rough casting.
mkangaja nm mi- [u-/i-] type of tangerine tree.
mkanganyiko nm mi- [u-/i-] confusion, muddle.
mkandarasi nm ma- [a-/wa-] contractor.
mkangazi nm mi- [u-/i-] mahogany, cedar.
mkanju* nm mi- [u-/i-] cashew apple tree. (Khi)
mkanya nm mi- [u-/i-] medicinal plant bearing white flowers.
mkarafuu* nm mi- [u-/i-] clove tree. (Kar)
mkaragazo1 nm [u-] heavy downpour.
mkaragazo2 nm mi- [u-/i-] strong tobacco.
mkarakala nm mi- [u-/i-] timber-tree giving white hard wood.
mkarambati nm mi- [u-/i-] timber-tree giving excellent wood.
mkarara nm mi- [u-/i-] chorus, refrain.
mkarati nm mi- [u-/i-] white hard timber tree.
mkasa* nm mi- [u-/i-] 1 event, happening usu bad. 2 unusual happening/event; unusual act usu
mkebe
comic. (Kar)
mkasi* nm mi- [u-/i-] pair of scissors. (Kar)
mkasiri nm mi- [u-/i-] tree with a bark which gives black dye.
mkata nm wa- [a-/wa-] poor person, destitute.
mkataa nm mi- [u-/i-] final decision.
mkataba nm mi- [u-/i-] contract; agreement; indenture; treaty,
charter, (sheria) convenant: ~ wa kupangisha nyumba/shamba lease.
mkatafungo nm mi- [u-/i-] tree with sturdy bark.
mkatale nm mi- [u-/i-] stocks; cramp. (Kar)
mkatavu nm wa- [a-/wa-] obstinate, argumentative sullen person.
mkate nm mi- [u-/i-] 1 bread: ~ mdogo wa mviringo bun; M~ mtakatifu Host. 2 tobacco cake, plug.
makatili nm wa- [a-/wa-] bully.
mkato1 nm mi- [u-/i-] 1 cutting, incision, amputation, cut. 2 short, decisive action/speech:Sema kwa ~ say
in brief. 3 crosscut: Njia ya ~crosscut.
mkato2 nm mi- [u-/i-] coma.
mkatoliki* nm wa- [a-/wa-] Catholic. (Kng)
mkaumwa nm mi- [u-/i-] herbal plant whose roots are used as stomachache medicine.
mkawini nm [a-] (Waislamu) the Creator.
mkayakaya nm mi- [u-/i-] flamboyant tree.
mkasa nm wa- [u-/i-] adversity.
mkaza nm wa- [a-/wa-] wife of: ~ mjombauncle’s wife.
mkazi nm wa- [a-/wa-] inhabitant; resident.
mkazo nm mi- [u-/i-] 1 force, tension, exertion. 2 stress, emphasis.
mke nm wa- [a-/wa-] wife: ~ mwenza co-wife;~ (au mjane) wa mwana wa mfalme duchess;urithi wa
~ jointure.
mkebe* nm mi- [u-/i-] can, canister;
cigarette case. (Kar)
mkeka nm mi- [u-/i-] mat: ~ wa kiwambazaniarras.
mkeketo1 nm mi- [u-/i-] levelled height; levelled cut.
mkeketo2 nm mi- [u-/i-] 1 tummy cramps, sharp abdominal pains. 2 cut done by sth blunt.
mkemia* nm wa- [a-/wa-] chemist. (Kng)
mkembe nm wa- [a-/wa-] 1 toddler. 2 youth.
mkenge nm mi- [u-/i-] general name for Albizzia tree.
mkereketwa nm wa- [a-/wa-] enthusiast, zealot.
mkesha1 nm mi- [u-/i-] 1 eve. 2 vigil, night watch. 3 clearance after rain/clouds dispersal.
mkesha2 nm mi- [a-/wa-] brown sparrow.
Mkhufti nm mi- [a-/wa-] Copt.
mkia nm mi- [u-/i-] mkia. (nh) ~ wa mbuziuseless person.
mkiki nm mi- [u-/i-] vehemence.
mkilua nm mi- [u-/i-] tree with sweet smelling flowers.
mkimbizi nm wa- [a-/wa-] refugee. 2 truant, fugitive, renegade.
mkimwa nm wa- [a-/wa-] 1 irate person. 2 impassive person; cold person; sullen person.
mkinda nm mi- [u-/i-] 1 type of initiation dance. 2 type of dance at traditional celebrations such as
weddings and ending of funeral.
mkindu nm mi- [u-/i-] type of long grass used for plaiting mats.
mkingamo nm mi- [u-/i-] crossing, being athwart, obstructing: njia ya ~ cross-road.
mkingiri nm mi- [u-/i-] type of herb used as anti-venom.
mkingu nm mi- [u-/i-] hard leafless tall tree.
mkinzani nm. wa- [a-/wa-] opposer, obstructionist.
mkinzano nm wa- [u-/i-] opposition, obstruction.
mkirika nm mi- [u-/i-] type of hedge plant.
mkoma
mkiritimba nm wa- [a-/wa-] monopolist.
mkiwa nm wa- [a-/wa-] 1 orphan. 2 lonely person, loner. 3 fellowless person.
mkizi nm mi- [a-/wa-] cuttle-fish.
mkoa1 nm mi- [u-/i-] province, region: Mkuu wa ~ Provincial/Regional Commissioner.
mkoa2 nm mi- [u-/i-] metal bar: ~ wa shabacopper bar.
mkoba* nm mi- [u-/i-] 1 pouch, bag. 2 medicineman’s bag: Kifungua ~ initial consultation fee. (Kar)
mkoche nm mi- [u-/i-] hyphaene/dwarf palm.
mkodi nm wa- [a-/wa-] tenant, renter.
mkoi nm wa- [a-/wa-] cousin.
mkojo nm mi- [u-/i-] urine: Ugonjwa wa ~(tiba) diuresis.
mkoko nm mi- [u-/i-] red barked mangroove. (ms) Ndio kwanza ~ ualike maua it is just the beginning (of
things).
mkokoteni nm mi- [u-/i-] push-cart, barrow, dray.
mkokoto nm mi- [u-/i-] 1 dragging, hauling, pulling, lug. 2 mark left on dragging, hauling or pulling. (mt)
~ wa jembe si bure yao hardwork pays.
mkokotoo nm mi- [u-/i-] 1 calculation, computation.
mkola nm mi- [u-/i-] (mimea) cola, kola:Matunda ya ~ kolanuts.
mkole1 nm mi- [u-/i-] tree with small edible fruits, fibre of which is used to produce soapy substance for
washing hair etc.
mkole2 nm mi- [u-/i-] branch of coconut palm. 2 stalk of fruits.
mkologwe nm mi- [u-/i-] dried banana.
mkoloni* nm wa- [a-/wa-] colonialist, colonizer. (Kng)
mkoma1 nm mi- [u-/i-] hypheene/dwarf palm.
mkoma2 nm wa- [a-/wa-] 1 lepper. 2 mkomafi
(ms) witch killer; oppressor. (mt) Asiye ~ hujikoma mwenyewe one who has no assistance should self
assist.
mkomafi nm mi- [u-/i-] 1 red wood tree. 2 much branched tree of about 30 ft tall bearing grape fruitlike
brown fruits growing in muddy sea-shores.
mkomamanga nm mi- [u-/i-]
pomegranate.
mkombo nm mi- [u-/i-] handle of a rudder.
mkombozi nm wa- [a-/wa-] 1 liberator, emancipator. 2 redeemer, saviour.
mkomo nm mi- [u-/i-] kind of powdered charm believed to cause sb to faint.
mkomunisti* nm wa- [a-/wa-] communist. (Kng)
mkomwe nm mi- [u-/i-] climbing tree with hard seeds used as counters in the game of bao.
mkondo nm mi- [u-/i-] 1 current: ~ wa hewa air current; ~ geu alternating current (AC); ~ mnyofu direct
current (DC). 2 unusual path. 3 (shule) stream. 4 drift: ~ wa maji water drift.
mkonga nm mi- [u-/i-] tusk.
mkonge1 nm mi- [u-/i-] sisal plant: ~ pori agave.
mkonge2 nm mi- [a-/wa-] type of fish with thin numerous bones in its fillet.
mkongojo nm mi- [u-/i-] staff: ~ mrefualpenstock.
mkongwe nm wa- [a-/wa-] extremely old person.
mkoni nm mi- [u-/i-] pine tree.
mkono nm mi- [u-/i-] 1 arm. 2 hand, handle. 3 branch of river, creek of sea. 4 cubit; half yard. (ms)
(1) Ana ~ he/she is a thief; (2) Ana ~ mzurihe/she has nice handwriting; he/she is dexterous; (3) Ana ~
mbaya he/she is clumsy; (4) Ana ~ mzito he/she is slow; (5) ~ wa bahari lough.
mkonokono nm wa- [a-/wa-] anti-venom expert.
mkuki
mkonzo nm mi- [u-/i-] hardened pointed stake or pole used as a weapon or for poking crabs etc.
mkoo nm wa- [a-/wa-] dirty/slovenly person.
mkopeshaji nm wa- [a-/wa-] creditor. 2 lender.
mkopi nm wa- [a-/wa-] 1 borrower. 2 knave.
mkopo nm mi- [u-/i-] 1 credit; hire
purchase. 2 loan.
mkora nm wa- [a-/wa-] scoundrel, rascal, hooligan, crook.
mkorofi nm wa- [a-/wa-] onerous person. 2 troublesome/impatient person.
mkorogo nm mi- [u-/i-] 1 stirring, mashing, mixing of ingredients. 2 muddled up event. 3 local brew.
mkoromo nm mi- [u-/i-] snore.
mkorosho nm mi- [u-/i-] cashew nut tree.
mkosaji nm wa- [a-/wa-] 1 wrongdoer, culprit. 2 failure.
mkosefu nm wa- [a-/wa-] guilty person, offender.
mkosi nm mi- [u-/i-] bad omen, jinx.
mkosha nm wa- [a-/wa-] goad.
mkota1 nm mi- [u-/i-] sweet stalked sorghum.
mkota2 nm mi- [a-/wa-] strong person.
mkowa nm mi- [u-/i-] money belt.
mkrismasi nm mi- [u-/i-] flamboyant tree.
mkristo* nm wa- [a-/wa-] christian. (Kng)
mkucha nm mi- [a-/wa-] golden oriole.
mkudhumani nm mi- [u-/i-] pomegranate tree.
mkufu nm mi- [u-/i-] chain, necklace.
mkufunzi nm wa- [a-/wa-] tutor, instructor.
mkugo nm mi- [u-/i-] debt.
mkuki nm mi- [u-/i-] 1 spear: ~ shoka halberd;Askari anayetumia ~ shoka halbedier. 2 (michezo)
javelin: Kutupa ~ javelin throw.
mkukini
mkukini nm wa- [a-/wa-] cockney.
mkuku nm mi- [u-/i-] keel of a boat or ship.
mkukuriko nm mi- [u-/i-] force in doing something.
mkulima nm wa- [a-/wa-] farmer, peasant, cultivator: ~ tajiri (Urusi) kulak.
mkulivu nm wa- [a-/wa-] 1 borer. 2
slacker, idler, lazy person.
mkulo nm mi- [u-/i-] coconut strainer.
mkumbi nm mi- [u-/i-] tree with yellow dye producing bark.
mkumbizi nm wa- [a-/wa-] 1 sweeper, crop sweeper.
mkumbo nm mi- [u-/i-] sweep, swoop, devastation, total destruction.
mkunatuu nm mi- [u-/i-] type of wound healing tree.
mkunazi* nm mi- [u-/i-] jujube tree, chinese date palm. (Kaj)
mkundaji nm mi- [a-/wa-] kind of fish believed to cause rashes if eaten.
mkunde nm mi- [u-/i-] cocopea plant.
mkundu nm mi- [u-/i-] anus.
mkunga1 nm wa- [a-/wa-] midwife.
mkunga2 nm mi- [a-/wa-] eel.
mkunge nm mi- [u-/i-] scabies.
mkungu1 nm mi- [u-/i-] bunch of banana.
mkungu2 nm mi- [u-/i-] Indian almond tree.
mkungu3 nm mi- [u-/i-] earthenware dish/utensil lid.
mkunguma nm mi- [u-/i-] kind of tree with long pendulous races of pink or yellow flowers.
mkungumanga nm mi- [u-/i-] nutmeg tree.
mkunguni1 nm wa- [a-/wa-] lazy person, idler.
mkunguni2 nm mi- [u-/i-] tree from which pestles are made.
mkunguru1 nm mi- [u-/i-] 1 acclimatization fever. 2 fear.
mkunguru2 nm mi- [u-/i-] type of tree with excellent timber.
mkutano
mkung'uto nm mi- [u-/i-] shaking off.
mkunguzi nm mi- [u-/i-] type of creeping plant.
mkunjo nm mi- [u-/i-] 1 fold, crease, wringle. 2 bending, folding: ~ wa suruali trousers curve; ~ wa
uso grimace; ~ wa koti kifuani lapel.
mkuno nm mi- [u-/i-] scratching, scraping, grating.
mkunungu nm mi- [u-/i-] throny tree with bad smelling leaves.
mkunyati nm mi- [u-/i-] type of tall clinging tree.
mkunyuo nm mi- [u-/i-] forceful pull.
mkunzo nm mi- [u-/i-] bracelet.
mkuo nm mi- [u-/i-] ingot, bar.
mkupi nm mi- [u-/i-] type of yellow fish living in estuaries.
mkupuo nm mi- [u-/i-] 1 one time. 2 instalment:Amechukua vitu vyote kwa ~ he/she took all things at one
go.
mkupuzi nm wa- [a-/wa-] thief, snatcher.
mkure nm mi- [a-/wa-] black/gray eel.
mkuruba nm mi- [u-/i-] neighbourhood, nearness.
mkurufunzi nm wa- [a-/wa-] apprentice, trainee, student.
mkurugenzi nm wa- [a-/wa-] director: ~ mkuudirector general.
mkurungu nm mi- [u-/i-] type of timber tree.
mkururo nm mi- [u-/i-] chain of things, events etc.
mkuruti nm mi- [u-/i-] kind of timber tree that indicates good soil.
mkuruzo nm mi [u-/i-] piece of string tape for fastening a garment.
mkusanyiko nm mi- [u-/i-] gathering, collection, concourse.
mkusanyo nm mi- [u-/i-] gathering, pile of things put together, corpus: ~ wa sheria uliopangwa kwa
mfumo maalumu code.
mkusi nm mi- [u-/i-] bird tail.
mkutano nm mi- [u-/i-] meeting, mkutubi
conference, gathering: ~ wa siri wa wachawicoven.
mkutubi nm wa- [a-/wa-] librarian.
mkutuo nm mi- [u-/i-] sudden pull, jerk.
mkuu nm wa- [a-/wa-] important person, head, incharge, top man: ~ wa shule.Headmaster/mistres; ~ wa
Wilaya District
Commissioner; ~ wa chuo Principal; ~ wa serikali katika Shirikisho la UjerumaniChancellor; ~ wa chuo
kikuu Chancellor.
mkuyati nm mi- [u-/i-] aphrodisiac.
mkuyu nm mi- [u-/i-] wild fig tree.
mkwachuro nm mi- [u-/i-] disease causing coconut husks to wringle.
mkwaju1 nm mi- [u-/i-] tamarind tree.
mkwaju2 nm mi- [u-/i-] 1 stick. 2 stroke.
mkwaju3 nm mi- [u-/i-] (mpira) strong shoot/kick.
mkwakwa nm mi- [u-/i-] elephant orange tree.
mkwakwara nm mi- [u-/i-] kind of tree with leaves that are sometimes used as vegetables.
mkwamba nm mi- [u-/i-] bramble, kind of thorny bush which resembles henna bush.
mkwara nm mi- [u-/i-] type of tree used for firewood, and for making walking sticks. (ms) ~ hauhitaji
mafuta a pretty/beautiful person needs no decorations.
mkware nm wa- [a-/wa-] sex maniac, lascivious, lecher.
mkwaruzano nm mi- [u-/i-] 1 friction. 2 misunderstanding, quarrel, conflict.
mkwaruzo nm mi- [u-/i-] scratch, mark, jar.
mkwasi nm wa- [a-/wa-] rich/well-off, wealthy, affluent person.
mkwe nm wa- [a-/wa-] in-law: Baba ~ father in-law; Mama ~ mother in-law.
mkweche nm mi- [u-/i-] (sio rasmi) jalopy, old car/plane.
mlamba
mkweme nm mi- [u-/i-] climbing
plant with large seeds which produce cooking oil, and the fruits (kweme) are used as medicine.
mkwende nm mi- [u-/i-] edible sword bean.
mkwepuzi nm wa- [a-/wa-] thief, snatcher.
mkwezi nm wa- [a-/wa-] climber.
mkwiji nm mi- [u-/i-] waist money bag.
mkwinini nm mi- [u-/i-] cinchona.
mkwiro nm mi- [u-/i-] drumstick.
mla nm wa- [a-/wa-] eater: ~ watu cannibal. ~ ni ~ leo ~ jana kalani? who laughs last laughs best; ~ nawe
hafi nawe ila mzaliwa nawe the one who enjoys with you is not the one who will help you during
problems.
mlaanifu nm wa- [a-/wa-] cursed person.
mladi* nm mi- [u-/i-] weaving stick. (Kar)
mlafi nm wa- [a-/wa-] glutton, gourmand.
mlaji nm wa- [a-/wa-] consumer, good eater.
mlahaka nm mi- [u-/i-] reception.
mlakasa nm mi- [u-/i-] kind of coastal tree with large and heavy leaves used as bait for fish or for
washing children.
mlakungu nm mi- [u-/i-] type of antineuralgic plant.
mlala nm mi- [u-/i-] hyphaene, dwarf palm.
mlalamikaji nm wa- [a-/wa-] complainant, plaintiff, petitioner.
mlalamishi nm wa- [a-/wa-] complainant, complainer, malcontent.
mlalavi nm wa- [a-/wa-] restless sleeper.
mlale nm mi- [u-/i-] soot.
mlama nm mi- [u-/i-] type of tree used as anti-vernom.
mlamba1 nm mi- [a-/i-] one who licks with the tongue.
mlamba2 nm mi- [u-/i-] kind of very tall baobab tree.
mlamu
mlamu nm wa- [a-/wa-] brother in law/sister in law.
mlambizu nm wa- [a-/wa-] kind of bird that likes to eat worms and grubs.
mlandano nm [u-/i-] similarity, resemblance.
mlandege nm mi- [u-/i-] parasite plant often found on clove trees.
mlangamia nm mi- [u-/i-] type of parasitic plant.
mlangilangi nm mi- [u-/i-] type of tall tree with aromatic flowers.
mlango1 nm mi- [u-/i-] door. (nh) ~ wa nyumabackdoor, bribery.
mlango2 nm mi- [u-/i-] clan, family.
mlango3 nm mi- [u-/i-] chapter of a book.
mlango wa bahari nm [u-/i-] channel: ~ unaopitika fairway.
mlango wa fahamu nm mi- [u-/i-] sense organ.
mlanguzi nm wa- [a-/wa-] middleman, black marketeer: ~ wa fedha cambiat.
mlariba nm wa- [a-/wa-] usurer.
mlasa nm mi- [u-/i-] red white pink flower.
mlaso nm mi- [u-/i-] dish made of blood mixed with sour milk.
mlawatu nm wa- [a-/wa-] cannibal.
mlawiti nm wa- [a-/wa-] bugger, sodomite.
mlei* nm wa- [a-/wa-] layman. (Kng)
mlele nm mi- [u-/i-] tail feather: ~ wa jogoo a cock tail feather.
mlemavu nm wa- [a-/wa-] disabled person.
mlembe1 nm mi- [u-/i-] sanitary napkin.
mlembe2 nm wa- [a-/wa-] honey bird.
mlenda nm [u-/i-] type of sleepery vegetable.
mlenge nm mi- [u-/i-] game played by throwing four sticks at a target.
mleoleo nm mi- [u-] 1 staggering, wavering movement. 2 edge of a vessel.
mlete nm mi- [u-/i-] seam in a sail.
mlingoti
mlevi nm wa- [a-/wa-] drunkard; alcoholic, drinker: ~ wa madawa ya kulevya junkie, junky.
mlezi1 nm wa- [a-/wa-] guardian, custodian.
mlezi2 nm mi- [u-/i-] baby’s swinging cot.
mlezi3 nm [u-] tonsillitis, swollen neck glands.
mli nm mi- [u-/i-] 1 halyard. 2 rope tied on the stiring wheel to direct the vessel.
mlia nm mi- [u-/i-] stripe (band, line) of colouring: Punda ~ zebra.
mlifi nm wa- [a-/wa-] payer.
mlima nm mi- [u-/i-] mount, mountain: ~ Kilimanjaro Mount Kilimanjaro; ~ mrefu alp.
mlimaji nm wa- [a-/wa-] cultivator, farm worker.
mlimao nm mi- [u-/i-] lemon tree.
mlimbiko nm mi- [u-/i-] 1 reserve, treasure, saving: ~ wa pesa reserve of funds. 2 turn:tunapata maji ya
~ we get water in turns.
mlimbomlimbo nm mi- [u-/i-] thorn shrub used as hedge.
mlimbuko1 nm mi- [u-/i-] 1 first harvest, first experience. 2 feeling from first experience.
mlimbuko2 nm mi- [u-/i-] 1 reward for waiting. 2 foretaste of reward, fulfilment of hope.
mlimbwende nm wa- [a-/wa-] stylish person, chic/smart person, dandy.
mlimi nm wa- [a-/wa-] 1 talkative person, wordy person, verbose speaker. 2 narrator.
mlimo nm mi- [u-/i-] way of clearing a field and growing crops.
mlimwengu nm wa- [a-/wa-] 1 human being. 2 one who knows how to live well with others.
mlinda nm wa- [a-/wa-] ~ mlango door keeper; goal keeper.
mlindaji nm wa- [a-/i-] guard, defender, protector.
mlingano nm mi- [u-/i-] symmetry, equivalence, sameness, equipose.
mlingoti nm mi- [u-/i-] 1 mast (of a mlinzi
vessel): ~ wa mbele foremast; ~ wa galmemizzen mast; ~ wa maji bow sprit. 2 (bendera)
flagpole/flagstaff.
mlinzi nm wa- [a-/wa-] guardian, keeper, protector.
mlio1 nm mi- [u-/i-] 1 cry, shout. 2 clink, bang sound: ~ wa punda bray/heehaw; ~ wa shangwe
hurrah; ~ wa sarafu/njuga/funguo jingle.
mlio2 nm mi- [u-/i-] stick/piece of wood used for twisting the rope binding a bundle to tighten it.
mlipaji nm wa- [a-/wa-] payer.
mlipu nm mi- [u-/i-] type of anti-inflamatory plant.
mlipuko nm mi- [u-/i-] explosion, outburst: ~ kwa ndani implosion. 2 outbreak: ~ wa magonjwa ya
kuambukiza outbreak of contagious diseases.
mlipwa nm wa- [a-/wa-] annuitant.
mlisha nm wa- [a-/wa-] 1 waiter/waitress. 2 pastoralist, herdsman.
mlisho nm mi- [u-/i-] act of fish pecking at the bait.
mliwa* nm mi- [u-/i-] tree with a fragrant aromatic wood. (Kar)
mlizamu* nm mi- [u-/i-] 1 funnel, duct; gutter, spout. (Kar)
mlizi nm wa- [a-/wa-] 1 cry baby. 2 bereaved woman.
mlo nm mi- [u-/i-] meal, fare: ~ wa mchanalunch; ~ wa usiku, ~ mkuu dinner.
mlokole nm wa- [a-/wa-] born again christian, revivalist christian, fanatic.
mlolongo nm mi- [u-/i-] queue, series, sequence:~ wa matukio series of events; ~ wa
wanyama/watumwa coffle.
mlombo nm mi- [a-/wa-] green vegetable made from baobab leaves.
mlongama nm mi- [u-/i-] tree whose bark produces yellow dye.
mlonge nm mi- [u-/i-] drum stick tree, horse radish tree.
mmwangaluchi
mlowezi nm wa- [a-/wa-] settler.
mlozi1* nm mi- [u-/i-] almond tree. (Kar)
mlozi2 nm wa- [a-/wa-] wizard, sorcerer.
mlumbaji nm wa- [a-/wa-] orator.
mlumbi nm wa- [a-/wa-] speaker; polyglot.
mlundikano nm mi- [u-/i-] pile,
heap; congestion.
mlungizi nm wa- [a-/wa-] follower, next in line; junior.
mlungula nm mi- [u-/i-] bribe, kickback.
mluzi nm mi- [u-/i-] whistle.
mmaka nm mi- [u-/i-] frangipane-tree.
mmasihiya nm wa- [a-/wa-] christian.
mmavimavi nm mi- [u-/i-] type of creeping plant whose leaves emit excrement like smell when crushed.
mmbea nm wa- [a-/wa-] gossip, tell-tale, scandalmonger.
mmbuji* nm wa- [a-/wa-] elegant, well-dressed person, dandy. (Kar)
mmea nm mi- [u-/i-] plant: ~ pori heather.
mmego nm mi- [u-/i-] 1 bite, cut piece. 2 biting, cutting.
mmeng'enyo nm mi- [u-/i-] digestion.
mmenyuko nm mi- [u-/i-] reaction.
mmeo nm wa- [a-/wa-] greedy/avaricious/covetous person.
mmilikaji nm wa- [a-/wa-] owner: ~ ardhi land lord, (Scot) laird.
mmiminiko nm mi- [u-/i-] inpouring, inrush.
mmomonyoko nm mi- [u-/i-] erosion.
mmoyomoyo nm mi- [u-/i-] tree whose roots are used as stomach medicine and its fruits as substitute for
soap.
mmung'unye nm mi- [u-/i-] bottle-gourd plant whose gourds are used as water vessels when dried.
mmwaka nm mi- [u-/i-] taz.
mmwangaluchi nm mi- [u-/i-] type mmweko
of legume plant.
mmweko nm mi- [u-/i-] lightning, flash.
mnaa nm wa- [a-/wa-] evil-minded person, brute, tyrannical person; trouble-maker.
mnada* nm mi- [u-/i-] auction: Piga ~ make an auction. (Kar)
mnadhimu* mkuu nm wa- [a-/wa-] chief of staff. (Kar)
mnadi* nm wa- [a-/wa-] 1 auctioneer. 2 announcer, (Uislamu) one who calls to prayers. (Kar)
mnadishaji nm wa- [a-/wa-] barker.
mnafiki* nm wa- [a-/wa-] hypocrite, impostor, pretender. (Kar)
mnajimu* nm wa- [a-/wa-] astrologer, astronomer. (Kar)
mnamo1 nm mi- [u-/i-] sea vessel edge.
mnamo2 kl on, at: ~ saa saba mchana at one p.m.
mnana1 nm mi- [a-/wa-] golden weaver finch.
mnana2 nm [u-] yellow dye used for staining leaf-strips for making mats.
mnanaa* nm mi- [u-/i-] mint. (Kar)
mnanasi* nm mi- [u-/vi-] pineapple plant. (Kaj)
mnandi nm [a-/wa-] white necked cormorant.
mnara* nm mi- [u-/i-] tower, lighthouse; steeple; minaret, belfry: ~ wa saa clock-tower; ~ wa
kengele campanile. (Kar)
mnaraha nm mi- [u-/i-] wide-leaved plant used as antiathmatic.
mnasaba nm mi- [u-/i-] relationship; kinship.
mnaso nm mi- [u-/i-] holding fast, trapping; sticking together.
mnato nm mi- [u-/i-] adhesion.
mnavu nm mi- [u-/i-] type of sour tasting leave plant used as vegetable.
mnazaa* nm mi- [u-/i-] disgrace, scandal, shame. (Kar)
mnazi nm mi- [u-/i-] coconut palm.
mndewa nm wa- [a-/wa-] chief/ruler
mnong'ono
of the Kaguru.
mndimu nm mi- [u-/i-] lime tree.
mndule nm mi- [u-/i-] makeshift hut for transit-travellers.
mnenaji nm wa- [a-/wa-] speaker, spokesman.
mneni nm wa- [a-/wa-] eloquent person, professional orator.
mnepo nm mi- [u-/i-] flexibility, malleability, elasticity.
mneso nm mi- [u-/i-] suppleness, flexibility, plasticity.
mng'ao nm mi- [u-/i-] glitter, shine, spark, glare, gloss: Rangi inayong’aa gloss paint.
mngarengare nm mi- [a-/wa-] type of long black and wide fish.
mng'ongo nm mi- [u-/i-] tree whose fruit, bark and roots are used as medicine for whooping-cough.
mnguri nm mi- [u-/i-] shoemaker’s mallet.
mngurumo nm mi- [u-/i-] thunder, roar, rumbling noise.
mnimbi nm mi- [a-/wa-] large fish found in deep sea.
mninga nm mi- [u-/i-] African teak, bloodwood.
mnig’inio nm mi- [u-/i-] hang.
mnju nm mi- [u-/i-] cock’s comb.
mno kl much, too much, in excess, excessively, beyond measure: Asali ni tamu ~ the honey is too sweet.
mnofu nm mi- [u-/i-] boneless meat, steak. (ms)Uking’wafua ~ ukumbuke na kuguguma mfupa whenever
you are in happiness remember that there are unhappy times as well; Kipande cha ~ escalope.
mnoga1 nm mi- [u-/i-] dried tobacco leaf.
mnoga2 nm mi- [u-/i-] nose-bleeding.
mnokoa nm mi- [u-/i-] thorn tree whose leaves emit unpleasant odour when squeezed.
mnong'ono nm mi- [u-/i-] 1 whisper, whispering. 2 rumour, secret.
mnufaishwa
mnufaishwa nm wa- [a-/wa-] beneficiary.
Mnukauvundo nm mi- [u-/I-] shrubby herb whose leaves emit unpleasant smell when rubbed in hands
and it is used to bathe children with high fever.
Mnukio nm mi- [u-/I-] aroma, fragrance.
Mnuko nm mi- [u-/I-] malodor, stench, stink, fume.
Mnumanuma nm wa- [a-/wa-] 1 witch, wizard. 2 troublesome person, mischievous person. 3 medicine
man.
Mnuna nm wa- [a-/wa-] younger brother/sister.
Mnung’unikaji nm wa- [a-/wa-] grumber, discontented person, malcontent, grouch.
Mnung’uniko nm mi- [u-/I-] discontentment, disappointment, complaint.
Mnunguri nm wa- [a-/wa-] snake medicine man.
Mnuni nm wa- [a-/wa-] sulky person.
mnuno nm mi- [u-/I-] grumbling, sulkiness, discontent, complaint.
Mnunuaji nm wa- [a-/wa-] buyer, purchaser.
Mnunuzi nm wa- [a-/wa-] buyer, purchaser, customer.
Mnururisho nm mi- [u-/I-] radiation.
Mnyaa nm mi- [u-/I-] dwarf palm whose leaves are generally used for making mats, baskets etc.
mnyakuzi nm wa- [a-/wa-] snatcher, grabber.
Mnyama nm wa- [a-/wa-] 1 animal, beast. 2 inhuman being: ~ mwenye miguu miwili biped;Ngozi ya
~ hide; Ngozi ya ~ mdogo iliyotengenezwa kip.
Mnyamavu nm wa- [a-/wa-] quiet person, taciturn person.
mnyambuliko nm mi- [u-/i-] derivation.
Mnyambuo nm mi- [u-/i-] inflexion.
mnyuso
mnyang’anyi nm wa- [a-/wa-] robber, thief, highwayman, bandit.
mnyange nm wa- [a-/wa-] smart/well dressed person.
mnyanya nm mi- [u-/i-] tomato plant.
mnyapara nm wa- [a-/wa-] 1 caravan leader. 2 foreman, headman, overseer.
mnyara nm mi- [u-/i-] reed used for making traps.
mnyengeo nm mi- [u-/i-] itching sensation, prickling, tickling, ticking.
mnyenyekeo nm mi- [u-/i-] humility.
mnyenyekevu nm wa- [a-/wa-] humble/gentle/deferential person.
mnyeo nm mi- [u-/i-] itching sensation, prickling, ticking.
mnyimbi nm [a-/wa-] long cylindrical gray fish.
mnyimi nm wa- [a-/wa-] stingy, mean person, niggard, miser.
mnyiri nm mi- [u-/i-] tentacle of an octopus or cuttle fish.
mnyiririko nm mi- [u-/i-] sliding along, crawling by.
mnyo nn mi- [u-/i-] tentacle of an octopus or cuttle fish.
mnyofu nm wa- [a-/wa-] honest/upright person.
mnyonge nm wa- [a-/wa-] 1 frail person. 2 humble, gentle person. 3 wretched/ neglected person.
mnyonyore nm mi- [u-/i-] Barbados pride.
mnyoo nm mi [a-/wa-] worm: ~ bapa (katika ini la kondoo) fluke.
mnyororo nm mi- [u-/i-] chain, fetters.
mnyumbuko nm mi- [u-/i-] elasticity.
mnyunyizo nm mi- [u-/i-] act of sprinkling (water or powdery stuff).
mnyuso nm mi- [u-/i-] chirping sound used as a sign of contempt mnywanywa
or scorn.
mnywanywa nm wa- [a-/wa-] grumbler; grumpy person.
mochari* nm [i-/zi-] mortuary. (Kng)
modeli* nm [i-/zi-] model (e.g. of a car, radio television). (Kng)
modereta* nm ma- [a-/wa-] moderator: ~ hana budi kuwa mwadilifu a moderator should be impartial.
(Kng)
mofa nm [i-/zi-] small round millet bread.
mofimu* nm [i-/zi-] morpheme. (Kng)
moja nm [i-/zi-] one. (nh) ~ kwa ~ directly, straight on.
moja moja kl singly, separately, one after another, one by one: Wanafunzi waliingia darasani m~ m~ the
students entered the classroom singly.
mojawapo kl one of, either: Chagua ~ kati ya mawili haya choose one of these two.
mola* nm [a-] God, Lord. (Kar)
mom.a2 kt [sie] spread everywhere. (tde)momea; (tdk) momeka; (tds) momesha.
momonyo.a kt [ele] erode, crumble, break in pieces. (tde) momonyolea, tdw)momonyolewa;
(tdk) momonyoka; (tdn)momonyoana; (tds) momonyosha.
monyo.a kt [ele] 1 eat fast esp, soft food e.g. mango. 2 wiggle part of the body e.g. waist.
(tde)monyolea, (tdek) monyoleka, (tdes)monyolesha, (tdew) monyolewa; (tdn)monyoana.
moo nm [u-/i-] leg, foot.
morali* nm [u-/i-] morale. (Kng)
moramu* nm [i-/zi-] murram; paved road. (Kng)
mori1* nm [a-/wa-] 1 heifer. (Kar)
mori2* nm [i-] tallow, fat of animals. (Kar)
mori2 nm [u-/li-] fighting spirit, ferocity, severe anger: Pandwa na
mpaka
~ be fighting mad. 2 medicine for making sb ferocious.
mori3 nm [u-/zi-] strong desire, yearning, craving, longing for sth: Nina ~ wa kwenda Marekani I am
craving to go to the United States of America.
morita nm [i-/zi-] short span, i.e. from the thumb to the fore finger.
moshi1 nm [u-] 1 smoke. 2 steam: Gari la ~locomotive.
moshi2 nm [u] illicit gin.
mosi kv first: Mei ~ May Day.
mota* nm [i-/zi-] motor. (Kng)
motaboti* nm [i-/zi-] motor boat. (Kng)
motisha* nm [u-/i-] motivation. (Kng)
moto nm [u-/i-] 1 fire. 2 intense heat. 3 habit of having wrath/anger: ~ni inferno; Usifanye ~ don’t be
angry.
motokaa* nm [i-/u-] motorcar, (Marekani) automobile. (Kng)
motomoto kv ardent.
moyo nm [u-/i-] (nyoyo/mioyo) heart: ~ wa buaweak heart; ~ mgumu/mzito brave heart; Vunja
~ demoralize/discourage/ dishearten/despirit; ~ wa kupenda interest.
moza nm [u-/i-] queue, file.
mpaazo nm mi- [u-/i-] grinding of cereals.
mpagani nm wa- [a-/wa-] pagan, heathen. (Kng)
mpagao nm m- [u-/i-] hysteria.
mpagata nm mi- [u-/zi-] African teak blockwood.
mpagazi nm wa- [a-/wa-] porter.
mpaje nm mi- [u-/i-] sweet millet straw.
mpaji nm wa- [a-/wa-] giver, benefactor; bestower, provider: ~ ni Mungu God is the bestower.
mpaka1 kl until, to, up to: Hapa ~ kule here up to there.
mpaka2 nm mi- [u-/i-] border, boundary, frontier: Ugomvi wa
mpakizi
~ frontier disputes.
mpakizi nm wa- [a-/wa-] loader.
mpako nm mi- [u-/i-] coating.
mpakuzi nm wa- [a-/wa-] one who unloads.
mpalilio nm mi- [u-/i-] weeding.
mpalizi nm wa- [a-/wa-] weeder.
mpamba nm mi- [u-/i-] cotton plant.
mpambaji nm wa- [a-/wa-] decorator.
mpambano1 nm mi- [u-/i-] joining of things, togetherness, accumulation of events.
mpambano2 nm mi- [u-/i-] encounter, confrontation, contest.
mpambake nm mi- [u-/i-] greenish-yellow flowered chromatic leaved shrub.
mpambe nm wa- [a-/wa-] 1 sb decorated and sent to inform others of a festivity. 2 one who loves
decorating himself/herself. 3 bridesmaid. 4 aide-decamp, bodyguard.
mpanda farasi nm wa- [a-/wa-] cavalier: Askari ~ hussar; ~ katika mashindano jockey.
mpando nm mi- [u-/i-] 1 climbing, mounting, ascent.
mpangaji1 nm wa- [a-/wa-] tenant, renter, lessee: Fukuza ~ evict.
mpangaji2 nm wa- [a-/wa-] one who arranges things in order.
mpangilio nm mi- [u-/i-] arrangement, order.
mpangishaji nm wa- [a-/wa-] one who lets on hire, lessor.
mpango nm mi- [u-/i-] 1 plan: ~ wa maendeleodevelopment plan. 2 arrangement: ~ huo wa vitabu ni
mzuri that book arrangement is good;~ wa kazi unaotumika na askari jeshiniechelon; ~ wa
safari itinerary.
mpanzi nm wa- [a-/wa-] sower.
mpapai nm mi- [u-/i-] pawpaw tree.
mpapatiko nm mi- [u-/i-] 1 flustering, throbbing. 2 restlessness.
mpenyezo
mpapindi nm mi- [u-/i-] Tanga palm.
mparaganyo nm mi- [u-/i-] clutter.
mpapuro nm mi- [u-/i-] scratching, scraping.
mparachichi nm mi- [u-/i-] avocado tree.
mparamuzi nm mi- [u-/i-] very tall tree with whitish bark, usually difficult to climb.
mparuzi nm wa- [a-/wa-] one who does not work smoothly, a bungler.
mparuzo nm mi- [u-/i-] scraping, bungling.
mpasi1 nm wa- [a-/wa-] one who acquires things or wealth easily i.e. without problems.
mpasi2 nm wa- [a-/wa-] enemy, antagonist.
mpasuasanda nm wa- [a-/wa-] nightjar.
mpasuko nm mi- [u-/i-] crack, split, tear. 2 cracking sound.
mpasuo nm mi- [u-/i-] splitting, tearing; split.
mpatanishi nm wa- [a-/wa-] arbitrator.
mpayukaji nm wa- [a-/wa-] babbler, gossip.
mpea* nm wa- [a-/wa-] pear tree. (Kng)
mpekecho nm mi [u-/i-] 1 twirling, string. 2 agitation, fomenting of discord in any way. 3 internal itching.
mpeketevu nm wa- [a-/wa-] instigator, agitator.
mpekuzi nm wa- [a-/wa-] snoop, inqusitive/prying person.
mpelelezi nm wa- [a-/wa-] investigator, spy.
mpemba nm mi- [u-/i-] (kind of) soft cassava.
mpembuzi nm wa- [a-/wa-] analyst.
mpendependapo nm mi- [u-/i-] shrub used for making love potions.
mpendwa nm wa- [a-/wa-] dear, sb beloved.
mpenyezo nm mi- [u-/i-] 1
mpenzi
penetration. 2 habit of passing sth secretly; bribe.
mpenzi nm wa- [a-/wa-] beloved, lover, darling, lass/lassie: ~ wa jambo fulani fancier, fan.
mpepea nm mi- [u-/i-] rain water blown by wind.
mpepeaji nm wa- [a-/wa-] one who fans.
mpepetaji nm wa- [a-/wa-] winnower.
mpera nm mi-[u-/i-] guava tree.
mpesi nm mi- [u-/i-] tree whose bark is used to strengthen and dye fishing belt.
mpeta nm mia- [u-/i-] cloves which have fallen from a tree.
mpetaji nm wa- [a-/wa-] taz. mpepetaji.
mpigadomo nm wa- [a-/wa-] flibertigibbet.
mpigaji nm wa- [a-/wa-] striker, beater: ~ ngoma drummer. 2 soldier of low rank.
mpigambizi nm wa- [a-/wa-] aquanaut.
mpiganaji nm wa- [a-/wa-] fighter, combatant:~ ngumi boxer.
mpiganavita nm wa- [a-/wa-] belligevent.
mpigapicha nm wa- [a-/wa-] photographer.
mpigataipu nm wa- [a-/wa-] typist.
mpigazumari nm wa- [a-/wa-] clarinetist.
mpigo nm mi- [u-/i-] blow, stroke, thrust, beat.
mpiko nm mi- [u-/i-] 1 stick or pole to carry or sling loads on. 2 lever.
mpilipili nm mi- [u-/i-] (red or white) pepper plant: ~ hoho paprica/sweet pepper plant; ~ manga black
pepper plant.
mpimaji nm wa- [a-/wa-] 1 surveyor. 2 tester.
mpindia nm mi- [u-/i-] mat used to cover a dead body.
mpingamapinduzi nm wa- [a-/wa-] counter revolutionary, reactionary.
mpingani nm wa- [a-/wa-] stubborn opponent; argumentative person.
mpunguo
mpingo nm mi- [u-/i-] ebony tree.
mpini nm mi- [u-/i-] handle: ~ (hasa wa shoka) helve.
mpinzani nm wa- [a-/wa-] opponent; member of the opposition, rival, dissident: ~ wa maadiliya
jamii beatnik.
mpira nm mi- [u-/i-] 1 rubber tree. 2 rubber. 3 ball. 4 football: ~ wa miguu football; ~
wa wavuvolleyball; ~ wa pete netball; ~ wa maji hose;ulimbo wa ~ later.
mpishi nm wa- [a-/wa-] cook: ~ mkuu (katika hoteli) chef.
mpitisho nm mi- [u-/i-] (fizikia) conduction.
mpito nm mi- [u-/i-] transition: Kipindi cha ~ transitional period.
mpokezi nm wa- [a-/wa-] substitute, one who replaces sb else; recipient.
mpombo nm mi- [u-/i-] type of plant with slippery leaves when wet or rubbed.
mpopoo nm mi- [u-/i-] areca palm.
mpororo1 nm mi- [u-/i-] Indian file; series:Simama ~ stand in a single file
mpororo2 nm mi- [u-/i-] line of tribal tattoo marks down the length of the nose.
Mprotestanti* nm wa- [a-/wa-] Protestant. (Kng)
mpotevu nm wa- [a-/wa-] wastrel, prodigal.
mpoto nm mi- [u-/i-] twisting of rope.
mpotovu nm wa- [a-/wa-] pervert.
mpujufu nm wa- [a-/wa-] foul-mouthed person.
mpumbao nm mi- [u-/i-] state of being dumbfounded.
mpumbavu nm wa- [a-/wa-] fool, buffoon, cretin, dunderhead; goof, idiot, jackass.
mpunga nm mi- [u-/i-] 1 rice plant. 2 unhusked rice.
mpungate nm mi- [u-/i-] kind of cactus, prickly pear.
mpunguo1 nm mi- [u-/i-] (sarufi) aspiration.
mpunguo
mpunguo2 nm mi- [u-/i-] diminution.
Mpupu nm mi- [u-/i-] cowitch bean plant.
mpururo nm mi- [u-/i-] rubbing or stripping off; spinning out as of thread.
Mpuuzi nm wa- [a-/wa-] fool, absurd.
Mpwa nm wa- [a-/wa-] niece, nephew.
Mpwamu nm wa- [a-/wa-] lively/jolly/jovial person.
pwitompwito nm mi- [u-/i-] pandemonium. 2 hysteria.
Mpyaro nm wa- [a-/wa-] 1 foulmouthed person. 2 one who likes exaggerations.
Mraa nm mi- [u-/I-] khat.
Mraba1* nm mi- [u-/i-] row: Nimemaliza kulima ~ mmoja I have finished tilling one row. (Kar)
mraba2 nm mi- [u-/i-] square: Kilometa ~square kilometre.
Mraba3* nm mi- [u-/i-] candy bar. (Kar)
mrabaha* nm mi- [u-/i-] 1 royalty. 2 proceeds, returns, profit. (Kar)
mradi1* nm mi- [u-/i-] 1 intention:Nimesumbuka bure sikupata ~ wangu I laboured for nothing I did not
succeed as intended. 2 project, programme. (Kar)
mradi2 ku provided, so long as: Si kitu ukinyamaza ~ ufike mkutanoni it does not matter if you keep quiet
provided you come to the meeting.
Mradi3 nm mi- [u-/i-] spindle.
Mraibu nm mi- [a-/wa-] addict.
mrajisi* nm wa- [a-/wa-] registrar. (Kng)
mrama* kl askew, ripplingly, aslant, edgewise; astray, off-course: Chombo kinakwenda ~ the vessel is
tossing. (Kar)
mramali* nm wa- [a-/wa-] geomancer, astrologer. (Kar)
mrao nm mi- [u-/i-] harvest time; cool season.
mroho
mraruo nm mi- [u-/i-] ripping, tear.
mrashi* nm mi- [u-/i-] sprinkler, sprayer. (Kar)
mrasimu* nm wa- [a-/wa-] bureaucrat. (Kar)
mratabu* nm mi- [u-/i-] sapodilla plumtree. (Kar)
mratibu* nm wa- [a-/wa-] coordinator, organiser. (Kar)
mrau nm mi- [u-/i-] 1 gun. 2 gunpowder lighter.
mrela nm mi- [u-/i-] loose shirt or robe.
mrejeo nm mi- [u-/i-] (sarufi) opposition.
mrembe nm mi- [u-/i-] sharp spear.
mrembo nm wa- [a-/wa-] beautiful and elegant gorgeous woman .
mrengo nm mi- [u-/i-] (siasa) wing: ~ wa kushoto/kulia left/right wing: Mwanasiasa wa ~ wa
kushoto/kulia leftist/rightist.
mrengu nm mi- [u-/i-] outrigger.
mrera nm mi- [u-/i-] red silk ornamental stiching on the neckline a woman’s robe.
mriba1 nm mi- [u-/i-] sweet potato leaves.
mriba2 nm mi- [u-/i-] cowleg.
mrihani* nm mi- [u-/i-] basil. (Kar)
mrihi nm mi- [u-/i-] bear pod tree.
mrija nm mi- [u-/i-] 1 pipe, tube; reed. 2 exploitation.
Mrima nm 1 East African Coastal strip. 2 Winde/Mbwamaji area of Tanzanian coast.
mrina nm wa- [a-/wa-] ~asali honey gatherer.
mrindimo nm mi- [u-/i-] booming sound, roar.
Mrisho nm [u-] sixth month of Muslim year.
mrisi nm [u-] less than minimum score in a card game.
mrithi nm wa- [a-/wa-] heir, inheritor: mjane wa kike ~ dowager, legatee.
mriti nm mi- [ u-/i-] bean pod tree.
mroho nm wa- [a-/wa-] greedy, avaricious or cavetous person.
mronge
mronge nm mi- [u-/i-] horse-radish tree.
mrongo nm mi- [a-/wa-] initiated person.
mrujuani nm mi- [u-/i-] lavender.
mronjo nm mi- [u-/i-] stilt.
mrukaji nm wa- [a-/wa-] jumper.
mruko nm mi- [u-/i-] jump; flight, gambol.
mrumba nm wa- [a-/wa-] hunter, huntsman.
mrungi nm mi- [u-/i-] khat.
mrungura1 nm mi- [u-/i-] bribe.
mrungura2 nm mi [u-/i-] 1 communicative drumming. 2 mortar shaped drum.
mrututu* nm mi- [u-/i-] bluestone. (Kar)
msaada* nm mi- [u-/i-] assistance, help, aid, benefit. (Kar)
msabaka nm mi- [u-/i-] race.
msafa nm mi- [u-/i-] line, queue, file.
msafara* nm mi- [u-/i-] caravan, convoy; expedition, entourage: ~ wa Rais Presidential entourage. (Kar)
msafiri nm wa- [a-/wa-] traveller, voyager.
msagaji nm wa- [a-/wa-] lesbian.
msagaliwa nm wa- [a-/wa-] 1 man who likes to stay with women. 2 impotent man.
msago1 nm mi- [u-/i-] milling of grain.
msago2 nm mi- [u-/i-] sexual act between lesbians.
msagunda kv haphazard, random, disorderly.
msaha* nm mi- [u-/i-] poker; crowbar. (Kar)
Msahafu* nm mi- [u-/i-] Holy Book; Quran. (Kar)
msahala1* nm mi- [u-/i-] toilet, lavatory, bathroom, restroom, loo. (Kar)
msaidizi* nm wa- [a-/wa-] assistant, helper, accessary. (Kar)
msaji* nm mi- [u-/i-] teak tree. (Kar)
msajili* nm wa- [a-/wa-] registrar: ~ wa majumba registrar of
msaragambo
buildings; ~ wa vyama registrar of associations. (Kar)
msako nm mi- [u-/i-] hunt, search.
msala1* nm mi- [u-/i-] prayer mat. (Kar)
msala2* nm mi- [u-/i-] toilet, lavatory, bathroom, restroom, loo. (Kar)
msalaba nm mi- [u-/i-] 1 cross. 2 Crucifix.
msaliti* nm wa- [a-/wa-] 1 traitor, tergiversator, betrayer. 2 trouble maker. (Kar)
msalkheri! * ki good evening. (Kar)
msamaha* nm mi- [u-/i-] forgiveness, pardon, amnesty, mercy, absolution. (Kar)
msamba nm mi- [u-/i-] 1 perineum. 2 step: Piga ~ mmoja make one step.
msambale nm mi- [u-/i-] 1 flowering weed bearing white beanlike seeds.
msambuku nm mi- [u-/i-] elder tree.
msambamba nm mi- [u-/wa-] parallelogram.
msamaria nm wa- [a-/wa-] good Samaritan. (Kng)
msamiati nm mi- [u-/i-] vocabulary, lexicon.
msamilo nm mi- [u-/i-] wooden headrest.
msana nm wa- [a-/wa-] blacksmith: ~ majembehoe maker.
msanaka nm mi- [u-/i-] screw pine.
msanapiti nm mi- [u-/i-] frangipane tree.
msandali* nm mi- [u-/i-] sandal-wood tree. (Kar)
msandarusi *nm mi- [u-/i-] gum-copal tree. (Kar)
msani nm wa- [a-/wa-] craftsman, artisan.
msanifu nm wa- [a-/wa-] designer: ~ ujenziarchitect (of buildings).
msanii nm wa- [a-/wa-] 1 artist; designer. 2 composer; writer.
msapata nm mi- [u-/i-] circle dance of both sexes in which dancers take turns to dance.
msaragambo nm mi- [u-/i-] volunteer work.
msarifu
msarifu nm wa- [a-/wa-] 1 bursar. 2 organized person. 3 economizer, thrifty person. (Kar)
msasa nm mi- [u-/i-] 1 black thorn, hook thorn. 2 emery paper, sandpaper.
msasi nm wa- [a-/wa-] hunter, huntsman.
msawidi nm wa- [a-/wa-] one who writes drafts:~ sheria draftsman.
mseja nm wa- [a-/wa-] single/unmarried person; maiden, spinster, bachelor.
msemaji nm wa- [a-/wa-] eloquent person. 2 spokesperson, spokesman /woman.
msembe nm wa- [a-/wa-] wide black and yellow white fish.
msemi nm wa- [a-/wa-] speaker.
msemo nm mi- [u-/i-] ~ mkali apothegm. 2 locution, logo.
msenge nm wa- [a-/wa-] homosexual.
msengenyaji nm wa- [a-/wa-] gossiper, tale bearer, backbiter.
msepetuko nm mi- [u-/i-] stagger.
mserego nm mi- [u-/i-] kind of celebration dance where everyone can join in.
msese nm wa- [a-/wa-] kind of small wader.
mseto nm mi- [u-/i-] dish made from mixture of grains e.g. rice and green grain. 2 mixture,
coalition: serikali ya ~ coalition government.
msewe nm mi- [u-/i-] 1 rattle dance. 2 rattle fastened to leg to jingle when dancing. 3 kind of large drum.
mshabaha nm mi- [u-/i-] similarity, sameness, likeness, resemblance, ditto.
mshabiki nm wa- [a-/wa-] fanatic, fan, zealot, aficionado: Juma ni ~ wa mpira Juma is a footbal fan.
mshadhari nm mi- [u-/i-] 1 the cylindrical part of a skull-cap. 2 oblique, slanting.
mshahara nm mi- [u-/i-] salary, wage.
mshenzi
mshairi nm wa- [a-/wa-] poet.
mshale nm mi- [u-/i-] arrow; hand of a watch: ~ wa manzao hooked arrow; ~ uchungupoisonous arrow.
mshamara nm mi- [u-/i-] celebration/ participation fee.
mshamba nm wa- [a-/wa-] 1 rural person. 2 non-townsman; hick; lout, rustic.
mshambakuche nm mi- [u-/i-] tree with long black thorns.
mshambo nm mi- [u-/i-] poker; crowbar.
mshangao nm mi- [u-/i-] amazement, bewilderment, astonishment, perplexity, surprise.
msharafu nm wa- [a-/wa-] esteemed person, noble, honourable or respectable person.
msharasi nm mi- [u-/i-] awl.
mshari nm wa- [a-/wa-] evil person, sb who brings ruin or strife, wrangler.
msharifu1 nm wa- [a-/wa-] natal pigmy kingfisher.
msharifu 2 nm mi- [u-/i-] type of thick leaved medicinal herb.
mshaufu* nm wa- [a-/wa-] frivolous person, pretentious person. (Kar)
mshauri* nm wa- [a-/wa-] consultant; advisor, councillor. (Kar)
mshawasha nm mi- [u-/i-] eagerness, desire to do sth, anxiety.
mshawishi* nm wa- [a-/wa-] seducer, one who persuades. (Kar)
mshazari nm mi- [u-/i-] 1 skew, crosswise material. 2 cylindrical part of a skull-cap. 3 oblique, slanting.
mshelisheli nm mi- [u-/i-] breadfruit tree.
mshenga nm wa- [a-/wa-] 1 go-between, agent, sb who arranges a betrothal on behalf of another. 2
matchmaker, intemediary.
mshenzi nm wa- [a-/wa-] 1 uncivilized/uncouth person, bumpkin, savage, churl, heathen.Mshihiri
2 lout, boor.
Mshihiri nm wa- [a-/wa-] person from southern Arabia.
mshika nm wa- [a-/wa-] sb who does sth. 2 sb who holds: ~ kibendera linesman; ~daustakeholder.
mshikamano nm wa- [i-/u-] cohesion, cluster:Matembezi ya ~ solidarity walk.
mshikaki nm mi- [u-/i-] pieces of meat on spit/skewer, kebab, shish kebab.
mshiko nm mi- [u-/i-] hold.
mshikizo nm mi-[u-/i-] running stitch, tacking.
mshindani nm wa- [a-/wa-] competitor, opponent, contender, rival.
mshinde nm wa- [a-/wa-] loser.
mshindi nm wa- [a-/wa-] winner.
mshindilio nm mi- [u-/i-] pushing, pressing, application of force.
mshindio1 nm mi- [u-/i-] woof and weft; bed lacing by plaited strips.
mshindio2 nm mi- [u-/i-] day’s single meal.Chakula cha ~ having one meal a day.
mshindio3 nm mi- [u-/i-] 1 bang, thump, burst. 2 orgasm. 3 cognizance, awareness: Sina ~ I am not
aware.
mshindo nm mi- [u-/i-] bang: ~ wa matarumbeta fanfare.
mshipa nm mi- [u-/i-] 1 nerve; vessel: ~ mkubwa artery; ~ wa damu blood vessel; ~ wa fahamu nerve. 2
hydrocela of the scrotum.
mshipi nm mi- [u-/i-] 1 belt. 2 fishing line. 3 cincture.
mshirika nm wa- [a-/wa-] partner, associate.
mshiriki nm wa- [a-/wa-] 1 participant. accessory 2 associate: Profesa ~ Associate Professor. 3
interlocutor.
mshirikina nm wa- [a-/wa-] superstitious person.
mshitiri nm wa- [a-wa-] customer, buyer, subscriber.
mshokishoki nm mi- [u-/i-]
msikilizano
rambutan tree.
mshonde nm wa- [a-/wa-] enemy, adversary.
mshongo nm wa- [a-/wa-] hypersexual, erotic person, sex maniac.
mshona nm wa- [a-/wa-] sewer: ~ viatucobbler; ~ sanda shroud maker.
mshonaji nm wa- [a-/wa-] tailor.
mshoni nm wa- [a-/wa-] tailor, sewer: ~ wa viatu shoemaker.
mshono nm mi- [u-/i-] dress style. 2 seam. ~mficho hemming stitch.
mshoro nm mi- [u-/i-] sth which brings misfortune, bad luck.
mshororo nm mi- [u-/i-] line in a stanza of a poem.
mshtaki nm wa- [a-/wa-] accuser, plaintif.
mshtakiwa nm wa- [a-/wa-] defendant, accused.
mshtuko nm mi- [u-/i-] shock, sprain, act of being startled.
mshuko nm mi- [u-/i-] 1 descent, coming down, incline. 2 finishing. 3 jar.
mshumaa* nm mi- [u-/i-] candle. (Kar)
mshumbi nm mi- [u-/i-] excess amount in volume measure.
mshupavu nm wa- [a-/wa-] bold, strong, brave.
mshushio nm mi- [u-/i-] sigh.
mshusho nm mi- [u-/i-] descent.
msi nm wa- [a-/wa-] one who lacks: ~ hayashameless person.
msiba nm mi- [u-/i-] bereavement, sorrow, misfortune; disaster. (ms) Hakuna ~ usiokuwa na
mwezi misfortune never comes singly; ~ mkuucatastrophe.
msichana nm wa- [a-/wa-] girl, lass/lassie; (si rasmi) gal: ~ jeuri/mjuvi hussy.
msiga nm mi- [u-/i-] tooth brush tree.
msikiaji nm wa- [a-/wa-] attentive person.
msikilizaji nm wa- [a-/wa-] listener.
msikilizano nm mi- [u-/i-] quiet msikita
situation which enables people to hear and converse comfortably.
msikita nm mi- [u-/i-] dried meat.
msikiti* nm mi- [u-/i-] mosque. (Kaj)
msikivu nm [a-/wa-] attentive person.
msikundazi nm mi- [u-/i-] type of tree producing boat building timber.
msimamizi nm wa- [a-/wa-] supervisor, overseer, foreman, monitor, prefect, conductor.
msimamo nm mi- - [u-/i-] 1 stand, standpoint, position. 2 principle.
msimbo1 nm mi- [u-/i-] 1 nickname. 2 code.
msimbo2 nm mi- [u-/i-] bad behaviour.
msimbo3 nm mi- [u-/i-] bad mannered person.
msimo nm mi- [u-/i-] argot.
msimu nm mi- [u-/i-] season: ~ wa embe mango season; ~ wa mvua rain season.
msimulizi nm wa- [a-/wa-] narrator, story teller.
msindi nm mi- [u-/i-] kind of red barked mangroove.
msindikizo nm mi- [u-/i-] escorting.
msindusi nm mi- [u-/i-] type of tree used as anti-inflammatory.
msinga nm mi- [u-/i-] tall tree with very light wood and roots which are used for making medicine for
chest complaints.
msingaji nm wa- [a-/wa-] masseur.
msingi1 nm mi- [u-/i-] 1 foundation. 2 basis, origin.
msingi2 nm mi- [u-/i-] basic, fundamental: Kwa ~ huo on that basis; Shule ya ~ primary school.
msinziaji nm wa- [a-/wa-] drowsy person.
msio nm mi- [u-/i-] piece of soft coral stone used for massaging and rubbing perfumed ointment.
msira1 nm wa- [a-/wa-] person who boycotts.
msira2 nm wa- [a-/wa-] miser.
msiri1 nm wa- [a-/wa-] confidant.
msongo
msiri2 nm wa- [a-/wa-] slow person.
msirimbo nm mi- [u-/i-] ad hoc painting.
msirisha nm mi- [u-/i-] black dye producing plant.
msisimko nm mi- [ u-/i-] thrill, excitement, frisson.
msitiri nm wa- [a-/wa-] concealer, confidant.
msitu nm mi- [u-/i-] forest: ~ mdogocoppice/copse.
msizi nm mi- [u-/i-] plant used for producing black dye, or black ink.
msoa nm mi- [u-/i-] crowd.
msobesobe kl 1 without notice, unplanned, haphazardly, by surprise. 2 by force.
msokoto nm mi- [u-/i-] 1 roll. 2 cigarette: ~ wa tumbaku tabacco roll.
msolo nm mi- [u-/i-] yellow flowered thorny shrub whose seeds (solo) are used as counters in bao games.
msoma nm mi- [i-/zi] type of women circle dance.
msomaji nm wa- [a-/wa-] 1 reader. 2 reviewer.
msombo nm mi- [u-/i-] (kemia) fluoride.
msomeshaji nm wa- [a-/wa-] teacher, a person who helps other people how to read.
msomi nm wa- [a-/wa-] scholar, learned person, educated person.
msondani nm wa- [a-/wa-] extrovert.
msondo nm mi- [u-/i-] 1 large long drum. 2 girls’ initiation dance.
msongamano nm mi- [u-/i-] crush of people, tight situation; congestion.
msongano nm mi- [u-/i-] 1 crush of people, tight situation. 2 act of women sitting in groups for plaiting
their hair.
msonge nm mi- [ u-/i-] 1 circular house. 2 ruling from the top: Utawala ~ top down rule; Mfumo ~ wa
elimu pyramidal education system; ~ wa barafu igloo.
msongo nm mi- [u-/i-] 1 plait. 2 twisting, string, compressing, msono
muddling.
msono nm mi- [u-/i-] snore .
msonobari nm mi- [u-/i-] pine tree, fir tree; larch: Ubao wa ~ deal; Samani ya ~ deal furniture; Mbao za
~ fir; Tunda la ~ fir-cone.
msonyo nm mi- [u-/i-] chirping sound.
msonzi nm [a-/wa-] woman hairdresser.
mstaafu nm wa- [a-/wa-] retired person.
mstaarabu nm wa- [a-/wa-] civilized/refined person. (Kar)
mstafeli* nm mi- [u-/i-] soursop. (Kaj)
mstahamilivu* nm wa- [a-/wa-] patient person. (Kar)
mstahifu nm wa- [a-/wa-] respectful person.
mstahiki nm wa- [a-/wa-] well deserving person.
mstari* nm mi- [u-/i-] line, row: Panga ~ line up. 2 verse in the Bible. 3 lode. (Kar)
mstatili* nm mi- [u-/i-] rectangle. (Kar)
msu nm mi- [u-/i-] sword.
msuani* nm mi- [u-/i-] head dress of a woman, shroud. (Kar)
msufi* nm mi- [u-/i-] kapok tree. (Kar)
msuguano nm mi- [u-/i-] friction.
msuka1 nm mi- [u-/i-] spike of a traditional hoe, the part of iron head which is fixed in the handle.
msuka2 nm wa- [a-/wa-] plaiter: ~ nywele hair plaiter; ~ mikeka mat plaiter.
msukaji nm wa- [a-/wa-] mat or basket plaiter.
msuko nm mi- [u-/i-] style of plaiting.
msukosuko1 nm mi- [u-/i-] 1 turmoil. 2 pushing and shoving, fuss.
msukumano nm mi- [u-/i-] pushing and shoving.
msukumizi nm wa- [a-/wa-] one who throws blames on to another.
msukumo nm mi- [u-/i-] 1 pressure,
msutu
pressing. 2 impetus, impulse, impulsion.
msukuo nm mi- [u-/i-] poke of a finger on someone’s face or head.
msukwano* nm mi- [u-/i-] shaft and barrel of a drill used by carpenters. (Kar)
msuli1* nm mi- [u-/i-] muscle. (Kar)
msuli2* nm mi-[u-/i-] men’s loin cloth. (Kar)
msuluhishi nm wa- [a-/wa-] arbitrator, conciliator.
msuluhivu nm wa- [a-/wa-] 1 knowledgeable person. 2 a person who pretends to know everything.
msumari nm mi- [u-/i-] 1 nail. 2 an insect thorn, e.g. bee thorn: ~ bapa brad.
msumbi nm wa- [a-/wa-] sb unruly, fidgety/ naughty kid.
msumbufu nm wa- [a-/wa-] bothersome person, troublesome/annoying/disturbing person.
msumeno nm mi- [u-/i-] saw: ~ wa mbao wood saw; ~ wa chuma iron saw, bucksaw; ~ mdogo wa
kutengenezea mapambo jigsaw.
msungo nm wa- [a-/wa-] uninitiated person.
msunguti1 nm mi- [u-/i-] type of red flowered knotty thorn tree used to make dye and arrow poison.
msunguti2 kl bitter strongly flavoured tabacco.
msununu nm wa- [a-/wa-] sulky.
msuraki nm mi- [u-/i-] peg of a wooden clog.
msurupwenye nm mi- [u-/i-] oversize garment, overall.
msururu nm mi- [u-/i-] queue, row, file.
msusa nm mi- [a-/wa-] type of long headed flat fish.
msusumo nm mi- [u-/i-] taking sb/sth unwillingly.
msutaji nm wa- [a-/wa-] one who discredits openly.
msutano nm mi- [u-/i-] discrediting openly.
msutu nm mi- [u-/i-] bed screen.
msuuzo
msuuzo1 nm mi- [u-/i-] handle used to turn upper stone when grinding grain with two stones.
msuuzo2 nm mi- [u-/i-] final rinse.
mswada nm mi- [u-/i-] draft; manuscript. 2 (sheria) bill.
mswahili nm wa- [a-/wa-] 1 mother tongue speaker of Swahili language. 2 crafty, tricky person.
mswaki* nm mi- [u-/i-] 1 tooth brush tree. 2 tooth-brush: Piga ~ brush the teeth. 3 something easy to do.
(Kar)
mswala nm mi- [u-/i-] prayer mat, prayer rug.
mswalihina nm wa- [a-/wa-] pius muslim.
mswano nm mi [u-/i-] sweet taste.
mswele nm mi- [a-/wa-] light yellow small sea crab.
mtaa nm mi- [u-/i-] town quarter; street/avenue, surburb.
mtaala* nm mi- [u-/i-] curriculum. (Kar)
mtaalamu* nm wa- [a-/wa-] expert, specialist. (Kar)
mtaaradhi nm wa- [a-/wa-] discontented person. (Kar)
mtaba nm mi- [u-/i-] dry banana used as tabacco leaf wrap.
mtabiri nm wa- [a-/wa-] forecaster, diviner. (Kar)
mtadaruki nm wa- [a-/wa-] person with superiority complex.
mtafara nm mi- [u-/i-] crupper.
mtafaruku nm mi- [u-/i-] conflict.
mtafiti nm wa- [a-/wa-] researcher.
mtafuno nm mi- [u-/i-] chewing.
mtago nm mi- [u-/i-] 1 laying of eggs. 2 period of laying eggs: ~ huu kuku ameishia mayai saba tu this
season the hen had only seven eggs.
mtaguso nm mi- [a-/wa-] ecumenical council.
mtahini* nm wa- [a-/wa-] examiner. (Kar)
mtahiniwa* nm wa- [a-/wa-] examinee, candidate. (Kar)
mtai nm mi- [u-/i-] incision, cut.
mtaimbo nm mi- [u-/i-] crowbar,
mtambaapanya
jemmy: (uhandisi) ~ kemu camshaft.
mtaji nm mi- [u-/i-] capital. 2 counters in a type of board game.
mtaka nm wa- [a-/wa-] one who wants sth.
mtakadamu* nm wa- [a-/wa-] initiator; founder; forerunner; predecessor. (Kar)
mtakasanguo nm wa- [a-/wa-] fuller.
mtakaso nm mi- [u-/i-] cleansing.
mtakata kv perfect, without defect.
mtakatifu nm wa- [a-/wa-] saint, holy person.
mtakawa nm mi- [u-/i-] yellow tulip tree which supplies soft white timber.
mtakwimu bima nm [a-/wa-] actuary.
mtala nm mi- [a-/wa-] one of the wives in a polygamous marriage: Ndoa ya mitalapolygamous marriage.
mtalaa nm mi- [u-/i-] study, reading, curriculum.
mtalaka* nm wa- [a-/wa-] divorcee. (Kar)
mtalaleshi* nm wa- [a-/wa-] 1 rumour monger, backbiter. 2 prostitute, lascivious person. (Kar)
mtalawanda nm mi- [u-] clog.
mtale nm mi- [u-/i-] very sharp knife.
mtali nm mi- [u-/i-] bangle, anklet.
mtalii nm wa- [a-/wa-] tourist.
mtaliki nm wa- [a-/wa-] one who divorces.
mtama nm mi- [u-/i-] 1 sorghum plant. 2 sorghum seed.
mtamanifu nm wa- [a-/wa-] ambitious person; desirous person.
mtamba nm mi- [a-/wa-] heifer.
mtambaachi nm wa- [a-/wa-] reptile, snake.
mtambaajongoo nm mi- [u-/i-] stemmed tree used for making hoe handles.
mtambaapanya nm mi- [u-/i-] cross beam, pole placed along the top of
the walls of a hut.
mtambaji
mtambaji nm wa- [a-/wa-] 1 narrator. 2 boastful person, vaunter, braggart.
Mtambao nm mi- [u-/I-] crawling, creeping.
Mtambo1 nm mi- [u-/I-] 1 machine, trap. 2 crowbar. 3 weaving board.
Mtambo2 nm mi- [u-/I-] plain between two rivers.
Mtambuu nm mi- [u-/I-] betel plant. (Khi)
mtambuzi nm wa- [a-/wa-] well informed intelligent person.
mtamkaji nm wa- [a-/wa-] declarant.
Mtanabahisho* nm mi- [u-/I-] awareness, realization, understanding. (Kar)
mtanashati* nm wa- [a-/wa-] smart person, coxcomb, dandy. (Kar)
mtanato nm mi- [u-/I-] footbridge (usu. made of tree trunk).
Mtanda nm mi- [u-/I-] 1 strip of flesh put out to dry in the sun or fire; (nyama) biltong. 2 weaver’s loom;
threads of the warp of a loom.
mtandao nm mi [u-/I-] network: ~ wa mawasiliano communication network.
Mtandio nm mi- [u-/I-] shawl.
Mtang’ata nm [u-] East African coastal strip between Machui and Kigombe.
Mtangawizi nm mi- [u-/I-] ginger plant.
mtangazaji nm wa- [a-/wa-] announcer, advertiser; broadcaster: ~ wa radio radio announcer.
Mtange nm mi- [u-/I-] weighing scale beam.
Mtango nm mi- [u-/I-] cucumber plant.
mtangulizi nm wa- [a-/wa-] forerunner, predecessor.
Mtanguo nm mi- [u-/I-] annulment, revocation.
Mtani nm wa- [a-/wa-] person in a joking relationship.
Mtanzi nm wa- [a-/wa-] fisherman who uses spread cloth to fish.
mtegaji
mtapa nm mi- [u-/i-] reed.
mtapisha nm mi- [u-/i-] emetic.
mtapitapi nm wa- [a-/wa-] 1 anxious person. 2 undecided person.
mtapo1 nm mi- [u-/i-] type of cyead.
mtapo2 nm mi- [u-/i-] shivering, trembling, quivering from cold/fear/illness.
mtapo3 nm mi- [u-/i-] ore.
mtapta nm wa- [a-/wa-] interpreter. (Kng)
mtaraza nm mi- [u-/i-] line, groove.
mtarijumani nm wa- [a-/wa-] interpreter.
mtaro nm mi- [u-/i-] trench, ditch.
mtasbihi* nm mi- [u-/i-] rosary bead plant. (Kar)
mtashi nm wa- [a-/wa-] needy person, begger.
mtata nm mi- [u-/i-] fibrous plant usu used for making prebrands.
mtatago nm mi- [u-/i-] tree trunk cross over.
mtatizi nm wa- [a-/wa-] problematic person, antagonistic.
mtatuo nm mi- [u-/i-] tear, split (of clothes or paper).
mtawa nm wa- [a-/wa-] 1 nun, monk, hermit. 2 stay-at-home, someone in seclusion. 3 friar.
mtawafu* nm wa- [a-/wa-] leader of prayers in a pilgrimage. (Kar)
mtawala nm wa- [a-/wa-] ruler, administrator: ~ mwenye madaraka yote despot; ~ wa kinasabadynast; ~
mkuu lord. mtawalia kl continuously.
mtawanyiko nm mi- [u-/i-] scattering, dispersion.
mtawanyo nm mi- [u-/i-] manner of scattering/dispersing sth; distribution.
mtazamaji nm wa- [a-/wa-] spectator, viewer; observer, bystander.
mtazamo nm wa- [u-/i-] 1 attitude, viewpoint, opinion. 2 manner of looking or gazing at sth, glance,
gaze, stare.
mtegaji nm wa- [a-/wa-] 1 dodger (esp. of work). 2 trapper.
mtego
mtego nm mi- [u-/I-] 1 trap, snare. 2 trick played to get sth.
mteja nm wa- [a-/wa-] 1 client, customer.
Mteka nyara nm wa- [a-/wa-] kidnapper, highjacker, plunderer.
Mteke nm wa- [a-/wa-] 1 delicate/young person. 2 coward, milksop.
Mtema nm wa- [a-/wa-] judge, magistrate.
Mtema kuni nm wa- [a-/wa-] wood cutter. (ms) Utakiona cha ~ you will suffer the consequences.
Mtemba nm mi- [u-/I-] smoking pipe.
Mtembezi nm wa- [a-/wa-] 1 walker, idler, pleasure seeker. 2 prostitute, harlot.
mtembo1 nm mi- [u-/I-] shoot of coconut plant.
mtembo2 nm [I-] 1 hymen rapture causing heavy bleeding. 2 crack in the hard skin of the soles of the feet
caused by yaws and other diseases.
Mtemi nm wa- [a-/wa-] 1 chief, ruler. 2 tyrant, ruthless person.
mtemo nm mi- [u-/I-] cut, cutting.
Mtendaji nm wa- [a-/wa-] executive: Katibu ~Executive Secretary.
Mtende1 nm mi- [u-/I-] date palm tree: Bahati ya ~ fantastic luck.
Mtende2 nm mi- [u-/I-] beautiful woman or handsome man.
Mtendikani nm mi- [u-/I-] upper thwarts (of a boat).
mtenga nm mi- [u-/I-] carrying stick across the shoulders for balancing heavy loads on each side.
mtenge nm mi- [u-/I-] outrigger of a canoe.
Mtengeneza nywele nm wa- [a-/wa-] coiffeur.
Mtengenezaji nm wa- [a-/wa-] 1 manufacturer, producer. 2 repairer, mender.
Mtengo nm mi- [u-/I-] separation/separating, division, dividing off.
mtego
mtengwa nm wa- [a-/wa-] prophet.
mtenzi nm wa- [a-/wa-] 1 actor; one who carries on work, hard-working person. 2 composer (of music,
poems etc).
mteo nm mi- [u-/i-] parbeil.
mtepe nm mi- [u-/i-] sailing-vessel with a long projecting prow, upright mast and a square matting sail.
mtepetevu nm wa- [a-/wa-] lazy person.
mterehemeshi nm wa- [a-/wa-] jovial person, delightful person.
mteremko nm mi- [u-/i-] 1 slope, down-hill, descent, gradient. 2 (nh) easy time, free or cheap thing.
mtesi nm wa- [a-/wa-] 1 backbiter. 2 hostile/provocative person, persecutor.
mtetaji nm wa- [a-/wa-] backbiter.
mtetea nm wa- [a-/wa-] layer hen.
mtetemeko nm mi- [u-/i-] trembling, quaking, shaking; jar: wa ardhi earth quake.
mtetemo nm mi- [u-/i-] vibration.
mteteo nm mi- [u-/i-] singing with a soft voice.
mtetezi nm wa- [a-/wa-] defender, advocate.
mteule nm wa- [a-/wa-] chosen, appointed, nominee, elected: Rais President elect.
mteuzi nm wa- [a-/wa-] selective person, choosy person.
mti1 nm mi- [u-/i-] tree; wood: wa mbao aina ya mkangazi cedar.
mti2 nm mi- [u-/i-]scrofula; gangrene.
mtihani nm mi- [u-/i-] 1 examination. 2 temptation: wa mwisho wa elimu ya sekondaribaccalaureate.
mtii nm taz. mtiifu.
mtego nm wa- [a-/wa-] obedient/submissive/dutiful person.
mtikisiko
mtikisiko nm mi- [u-/i-] shaking, vibration.
mtikiso nm mi- [u-/i-]shaking, vibrating.
mtikiti nm mi- [u-/i-] water melon plant.
mtilili nm [a-/wa-] kingfisher.
mtima nm mi- [u-/i-] heart.
mtimaji nm mi- u-/i- cape mahogany.
mtimbwiriko nm mi- u-/i festivity.
mtindi1 nm mi- u-/i- soft wood used to make some musical instruments.
mtindi2 nm u- buttermilk, sourmilk. 2 booze; alcohol: Piga booze; mtamu junket.
mtindikani nm mi- u-/i- cross piece or thwart connecting the two gunwales and supporting the mast.
mtindo nm mi- u-/i- style, fashion: wa muda fad.
mtini1* nm mi- u-/i- fig tree. (Kar)
mtini2 nm wa- a-/wa- clown, buffoon.
mtipitipi nm mi- u-/i- poisonous ornamental climbing plant bearing red seeds with yellow spots.
mtiriri nm wa- a-/wa- 1 erotic person. 2 naughty child.
mtiririko nm mi- a-/wa- flow, trickle: wa mambo flow of events; Zao factor.
mtiti nm wa- a-/wa- type of owl.
mtitigo nm mi- u-/i- jerk (esp. of a vehicle on a rough road).
mtitio nm mi- [u-/i-] 1 sinking, depression. 2 hollow sound.
mto1 nm mi- u-/i- river, stream: mrefu balster;Mkono wa tributary; Mlango wa estuary.
mtopetope
mto2 nm mi- [u-/i-] pillow, cushion.
mtoano nm mi- [u-/i-] knock out: Mashindano ya knock out tournament.
mtobwe nm mi- [u-/i-] stick from scandent shrub capable of maintaining the shape of any bend done to it.
mtofaa* nm mi- [u-/i-] apple tree. (Kar)
mtoki nm mi- [u-/i-] inflamed gland, bubo.
mtokoso nm mi- [u-/i-] simmering; boiling on a low fire.
mtokwe nm mi- [u-/i-] wild custard-apple tree.
mtolilo nm mi- [u-/i-] leaf of a sweet potato plant used as green vegetable.
mtombo nm mi- [u-/i-] copulating, coitus, coition.
mtomeo nm mi-[u-/i-] manner of plastering the framework of a hut by clay.
mtomo nm mi- [u-/i-] reinforcing plaster work with small stones.
mtomoko nm mi- [u-/i-] bullock’s heart tree, custard apple.
mtomondo nm mi- [u-/i-] malay apple-tree.
mtondo nm [u-/i-] three days hence, third day following.
mtondogoo nm [u-] four days hence, fourth day following.
mtondoo1 nm mi- [u-/i-] jurbenardia.
mtondoo2 nm mi- [u-/i-] old musket.
mtonesho nm mi- [u-/i-] condensation.
mtonga nm mi- [u-/i-] tree with orange-size yellow fruits containing abundant edible pulp and large
seeds.
mtongonya nm mi- [u-/i-] type of tree found in swamps.
mtongotongo nm mi- [u-/i-] kind of euphorbia with poisonous sap.
mtopetope nm mi- [u-/i-]
mtori
sweetsop, sugar apple, custard apple.
mtori nm mi- u-/i- green banana soup.
mtoria nm mi- u-/i- large liana, East African rubber tree.
mtoriri nm mi- [u-/i-] tip of a fez.
mtoriro nm mi- u-/i- irregular sound of a flute.
mtoro nm wa- a-/wa- runaway, truant.
mtoto nm wa- [a-/wa-] 1 child, (Kiskoti) bairn. 2 young person. 3 wa jicho cataract. 4 inset: wa
meza table drawer. 5 juvenile. (nh) wa watuwell-born person; wa sungura leveret; wa
batamaji cygnet; wa kike daughter; wa paa fawn;mchanga infant; Iba kidnap a child; Mwizi wachild
kidnapper; wa paka kitten; Mavazi namahitaji mengine ya ~ mchanga layette.
mtu nm wa- [a-/wa-] person, human being, individual. (ms) wa miraba minne giant; (hasa kijana wa
kike) brunette; mbaya/mnyongecaitiff; asiye na adabu/mtu wa hasira churl;mwenye hasira cross-
patch; anayejikombaflunkey/flunky; kitu chenye mkosi jinx; asiyetaka kufanya kazi lay about; maskini
mwenyeugonjwa lazar.
mtuchi nm mi- [u-/i-] type of uterine tumor.
mtuhumiwa nm wa- [a-/wa-] suspect.
mtukufu nm wa- [a-/wa-] 1 the glorious; 2 exalted person, highness, majesty, excellency:Rais His
Excellency the President.
mtukutu nm wa- [a-/wa-] naughty person, jackanapes.
mtungule
mtukuu nm wa- a-/wa- great-grandchild.
mtule nm wa- [a-/wa-] destitute.
mtulinga nm mi- [u-/i-] collar bone, clavicle:Kazi ya hard work.
mtulivu nm wa- [a-/wa-] calm/composed person; taciturn/silent person.
mtulwa nm mi- [u-/i-] wild tomato plant.
mtumba nm mi- [u-/i-] bundle, bale: wa nguo a bale of clothes. 2 used/second-hand article: Shati
la second-hand shirt.
mtumbati nm mi- [u-/i-] type of hard timber tree.
mtumbwi nm mi- u-/i- dug out canoe, kayak.
mtume nm mi- [a-/wa-] apostle, disciple; prophet.
mtumiaji nm wa- [a-/wa-] consumer, user:madawa drug addict.
mtumishi nm wa- [a-/wa-] servant: wa serikalicivil servant; wa umma public servant; wa
kanisani acolyte; wa kazi zote factotum.
mtumwa nm wa- [a-/wa-] slave, helot.
mtundu nm wa- a-/wa - 1 rude, mischievous person: Mtoto spoiled, unruly child. 2 creative/innovative
person.
mtunduizi nm wa- [a-/wa-] trustee, guardian.
mtungaji nm wa- [a-/wa-] 1 composer. 2 author.
mtungi nm mi- u-/i- clay water pot, crock.
mtungo nm mi- u-/i- string: wa samaki string of fish.
mtunguja nm mi- [ u-/i-] wild tomato plant.
mtungule nm mi- [u-/i-] tomato plant.
mtunguo
mtunguo nm mi- [u-/i-] 1 act of unstringing, taking or letting sth down. 2 ready-made garment.
mtunzi nm wa- [a-/wa-] composer. 2 author, writer: wa hadithi hii ni nani? who is the author of this
story?
mtupio nm mi- [ u-/i-] casual wrap over shoulders.
mtura nm mi- [u-/i-] thorny wide-leaved plant bearing small round yellow fruits when ripe.
mturituri nm mi- [u-/i-] creeper bearing black seeds usually used as ornaments.
mtutu nm mi- [u-/i-] gun muzzle, barrel. (ms)Kwa wa bunduki by force of arms.
mtutumo nm mi- [u-/i-] low distant roar, rumbling sound (as of thunder, an earthquake, etc).
mtututu nm mi- [u-/i-] bridelia.
mtwa nm wa- [a-/wa-] benefactor, donor.
mtwana1 nm wa- [a-/wa-] 1 male slave. 2 man of low class.
mtwana2 nm mi- [u-/i-] pole used for strengthening a mast in vessels.
mtwango nm mi- [u-/i-] pounding.
mtwanzi nm wa- [a-/wa-] one who pounds grain.
mtweko nm mi- [u-/i] act of hoisting up: wa bendera hoisting of the flag.
mtweto nm mi- [u-/i-] panting, gasping.
muadhama* nm wa- [a-/wa-] eminence:Kadinali Pengo His Eminence Polycarp Cardinal Pengo. (Kar)
muamala nm mi- [u-/i-] 1 one’s good relations with others. 2 business relations.
muamana nm [u/-i-] 1 trust. 2 reliability: Juma hana ~ Juma is unreliable. 3 credit.
muarubaini nm mi- [u-/i-] margosa tree, neem tree.
muawana nm mi- [u-/i-] aid, help,
muhtaramu
assistance.
muchanga nm mi- [u-/i-] blood sacrifice made on completion of building a vessel.
muda nm mi- [u-/i-] 1 time, period/space of time, interim: Serikali ya ~ an interim
government; Nilikusubiri kwa ~ mrefu I waited for you for a long time. 2 opportunity:Mnashauriwa
kutumia ~ huu vizuri you are advised to use well this opportunity. (ms) ~ si ~ once, suddenly.
mudiri* nm [a-/wa-] 1 district administrative officer. 2 head of department. (Kar)
mudiria* nm [i-/zi-] district. (Kar)
mud.u kt [ele] manage, handle, afford. (tde)mudia, (tden) mudiana, (tdw) mudiwa; (tdk)mudika;
(tds) mudisha.
muflisi nm [a-/wa-] bankrupt.
mufti1* nm ma- [a-/wa-] doctor of Islamic law. 2 professor. (Kar)
mufti2 kv pleasing, elegant, stylish. (Kar)
muhagata nm mi- [u-/i-] African teak, bloodwood.
muhali1* nm mi- [u-/i-] anything difficult, imposible, unreasonable, absurd: Jumaananitafuta ~ Juma
wants me to do sth quite impossible. (Kar)
muhali2* kv impossible: Jambo hili ni ~ kufanyika this is an impossible task to perform. (Kar)
Muharamu* nm [u-/i-] fourth month of the Mohammedan calendar. (Kar)
muhibu nm [a-/wa-] beloved one, lover, sweetheart, darling.
muhimu kv important: Jambo ~ an important matter.
muhina nm [u-] nose bleeding.
muhogo nm mi- [u-/i-] cassava plant. 2 cassava (root).
muholelo nm mi- [u-/i-] calamity, sth awful/terrible.
muhtaramu* nm [a-/wa-]
muhtasari
eminence, honourable. (Kar)
muhtasari* nm mi- [u-/i-] 1 summary, abridgement, precis; conspectus: Kwa ~ in a summary. 2
sylabus: ~ wa barua, hati n.k.docket. (Kar)
muhtasi* kv personal: Katibu ~ personal secretary. (Kar)
muhudi nm [a-] (dini) person believed to come towards the end of the world.
muhula* nm mi- [u-/i-] term, semester:Tumeanza ~ wa kwanza we have started the first term. (Kar)
mui kv bad, improper: Mtu ~ a bad person.
mujarabu1* kl there and then, immediately: ~ wa kumtaja akatokea he appeared immediately after being
mentioned. (Kar)
mujarabu2* kv right, proper: dawa ~ proper medicine. (Kar)
mujibu kl according to: Kwa ~ wa taarifa iliyopo according to the available information. (Kar)
mukafaa* nm mi- [u-/i-] bonus. (Kar)
mukhtari* nm [a-/wa-] god’s chosen person, e.g. the prophet. (Kar)
muktadha* nm mi- u-/i- context. (Kar)
muku nm i-/zi- energizer.
mulik.a kt ele illuminate, light up, gleam. (tde)mulikia; (tdk) mulikika; (tdn) mulikana; (tds)mulikisha;
(tdw) mulikwa.
mumbi nm [a-/wa-] bittern (large bird which makes a noise like a drum).
mume nm waume a-/wa- husband, hubby: wa malkia prince consort.
mumiani1* nm i-/zi special oil used in ancient Egypt for preserving dead bodies. (Kaj)
mumiani2* nm [a-/wa-] person killing people for blood to make
muo
medicine. (Kaj)
mumuch.a kt ele suck: mua suck (i.e. eat) a sugar cane (tde) mumuchia; (tdk) mumuchika;
(tds) mumuchisha; (tdw) mumuchwa.
mumuny.a kt ele suck, munch. (tde) mumunyia; (tdk) mumunyika; (tds) mumunyisha;
(tdw).mumunywa.
munda1 nm mi- u-/i- big harpoon.
munda2 nm mi- u-/i- piece of planking used in wooden construction, e.g. in constructing vessels.
mundu nm mi- u-/i- sickle, bill-hook, cutlass.
Mungu nm a- God, Deity, Jehovah: Mwenyezithe Deity. kv divine.
mungu nm mi- a-/wa- idol: wa mashambani mwenye pembe na miguu ya mbuzi faun;miungu ya
masanamu fetish.
mung’uny.a kt ele suck. (tde) mung’unyia; (tdk) mung’unyika; (tdn) mung’unyana;
(tds)mung’unyisha; (tdw) mung’unywa.
mung’unye nm ma- li-/ya- kind of gourd resembling a vegetable marrow, used as a vegetable.
munkari1* nm u-/i- forbidden thing. (Kar)
munkari2* nm [a-] one of the angels believed to interrogate the dead in graves. (Kar)
munyamuny.a kt ele mumble. (tde)munyamunyia; (tdk) munyamunyika; (tds)munyamunyisha;
(tdw) munyamunywa.
munyu nm u- salt.
muo nm mi- u-/i- wooden stake with an iron point used to dig muradi
holes or dig out things.
muradi nm u-/i- 1 aim, intention, goal, resolve:Nimefanya kazi bure, sikupata wangu I have worked for
nothing, I did not get what I aimed for. 2 piece of wood used for embroidering.
muridi nm a- religious follower.
muru nm u-/i- black bitter stomach medicine sometimes used to soothe inflammation.
murua1* nm u- good habit/character. (Kar)
murua2* kv honourable, respectable; nice, pleasing, elegant: Ni mtoto he/she is a nice kid.
mushkili nm mi- [u-/i-] 1 uncertainty: Jambo hili nina nalo I am uncertain about this issue/I am not sure
about this issue. 2 shortcoming, defect:Mashine hii ina this machine has a defect.
mushtara nm i- Mars.
mustakabali nm u-/i- future.
mustarehe kl state of rest, repose or calm: Kaarest at ease; Raha absolute repose, utter comfort.
msuli nm mi- u-/i- Misuli ya mkono biceps;ngumu brawn.
muswada nm mi u-/i- 1 manuscript. 2 legal bill.
mutlaki kv (agh hutumika): Haramu absolutely illegitimate; Kwa Waislamu, kula nguruwe ni haramu for
Moslems eating pork is absolutely forbidden.
mutribu nm wa- a-/wa- singer or player of an instrument in a taarab group.
muuaji nm wa- a-/wa- murderer, killer.
muwa
muuguzi nm wa- a-/wa- nurse.
muujiza nm mi- u-/i- miracle.
muumba nm a- creator, God.
muumbi nm mi- [u-/i-] dwarf palm cord, usually used for tying-up loads.
muumbuaji nm wa- a-/wa- 1 one who disfigures, destroys, reviles. 2 one who likes criticizing
everything. 3 one who likes revealing other people’s secrets, slanderous person.
muumbuzi nm wa- taz. muumbuaji.
muumikaji nm wa- a-/wa- professional cupper.
muumini nm wa- a-/wa- believer, convert.
muunda nm mi- u-/i- supporting beam used in wooden construction.
muundi nm mi- u-/i- shin bone, tibia, fibula.
muundo nm mi- u-/i- 1 structure, shape. 2 method of construction.
muungama nm wa- a-/wa- penitent person.
muungabega nm wa- a-/wa- humerus.
muungano nm mi- u-/i- union, confederation:Jamhuri ya wa Tanzania The United Republic of
Tanzania; wa wakiritimba cartel. 2 coaliton.
muunganomji nm mi- u-/i- conurbation.
muungo nm mi- u-/i- 1 joint: wa kufuli dovetail joint. 2 method of joining together.
muungwana nm wa- a-/wa- 1 gentleman, lady. 2 free person.
muuza nm wa- a-/wa- salesperson, seller: duka(la vyakula na bidhaa ndogondogo) grocer. ji
nguo haberdashar.
muwa nm mi- u-/i- sugarcane.
muwaa
muwaa nm u-/i- hyphaene or dwarf palm.
muwala nm u- balance between form and content in a poem.
muwele nm wa- a-/wa- sick person.
muye nm u- vapour.
muziki* nm u- music: wa dansi la yosayosa jig. (Kng)
mvamizi nm wa- a-/wa- invader.
mvange kl astray.
mvanila nm mi- [u-/i-] vanilla tree.
mvao nm mi- [u-/i-] 1 style of dressing. 2 frequency of wearing sth: Shati hili nimelivaammoja tu I have
worn this shirt only once.
mvi1 nm [i-/zi-] grey hair.
mvi2 nm mi- [u-/i-] arrow.
mviga nm mi- [u-/i-] offering, propitiatory offering.
mviko nm mi- u-/i- act of performing ritualistic offering to appease ancestors.
mvimbaji nm wa- a-/wa- thatcher.
mvinje nm mi- u-/i- whistiling willow; beefwood.
mvilio nm u- the flow of blood.
mvinyo* nm mi- u-/i- wine. (Kre)
mviringo nm mi- u-/i- cylindrical shape, circle, round.
mviru nm mi- u-/i- common wild medlar.
Mvita nm (zamani) Mombasa.
mvivu nm wa- a-/wa- lazy person, idler.
mviza nm mi- u-/i- evergreen tree used in rituals and medicine.
mvo nm mi- u-/i- gully.
mvua nm i- rain: ya mawe hail.
mvugulio nm mi- u-/i- 1
mvure
air/fluid outlet. 2 bribe.
mvuje nm mi- u-/i- 1 asafoetida. 2 gum of asafoetida.
mvuke nm mi- u-/i- vapour, steam.
mvukizo nm mi- u-/i- evaporation.
mvuko nm mi- u-/i- crossing.
mvukuto nm mi- u-/i- bellows.
mvulana nm wa- a-/wa- 1 boy. 2 bachelor. 3 boy friend: Yohana ni wa Rose John is Rose’s boyfriend.
mvule nm mi- u-/i- iroko.
mvuli nm wa- a-/wa- boy, male youth.
mvumanyuki nm mi- u-/i- shrub with thorny branches, and pointed small leaves and dusters of flowers
which are frequented by bees.
mvumburuko nm mi- u-/i- dash.
mvumbuzi nm wa- a-/wa- 1 discoverer. 2 inventor.
mvumilivu nm wa- a-/wa- patient person.
mvumo1 nm mi- [u-/i-] roar, flurry.
mvumo2 nm mi- [u-/i-] deleb palm.
mvungu nm mi- [u-/i-] 1 empty space: wa kitanda space under the bed.
mvungunya nm mi- u-/i- sausage tree.
mvunjiko nm mi- u-/i- fracture.
mvunjo nm mi- u-/i- act of breaking.
mvuo nm mi- u-/i- 1 fish catch. 2 fishing: wa juya na wa mshipi ni tofauti fishing with a drag net and with
fishing line is different.
mvure nm mi- u-/i- wooden bowl.
mvurugano
mvurugano nm mi- u-/i- disharmony, mess, chaos.
mvurugo nm mi- u-/i- mixture, confusion, disorder, muddle.
mvutano nm mi- u-/i- tension, struggle.
mvuto nm mi- [u-/i-] 1 attraction. 2 pull.
mvuvi nm wa- a-/wa- fisher, fisherman.
mvyazi nm mi- a-/wa- dam.
mvyele nm wa- a-/wa- 1 parent. 2 old woman.
mwachano nm mi- u-/i- disjunction.
mwadhamu* nm wa- a-/wa- eminence: kadinali His Eminence. (Kar)
mwadhini* nm wa- a-/wa- muezzin. (Kar)
mwafaka nm mi- u-/-i- agreement, compromise, consensus, understanding. kv acceptable,
good:Amesema maneno he has stated an acceptable proposal.
Mwafrika nm wa- a-/wa- African.
mwafulani nm wa- a-/wa- somebody, Mr. X, Ms X: Siku hizi hana lake Mr/Ms X is finished nowadays.
mwag.a kt ele pour out, spill. (tde) mwagia; (tdk) mwagika; (tdn) mwagana; (tds)mwagisha;
(tdw) mwagwa.
mwagik.a kt sie be scattered, pour out, be spilled. (tde) mwagikia.
mwagili.a kt ele irrigate. (tdk) mwagilika; (tdn)mwagiliana; (tds) mwagilisha; (tdw)mwagiliwa.
mwago nm mi- [u-/i-] gift given by a man to his wife on the eve of marrying another wife.
mwaguzi nm wa- [a-/wa-] 1
mwamana
soothsayer, diviner. 2 healer.
mwairo kv free, gratis, without payment:Utagawiwa na kila chako kuporwa you will be offered free and
you will be robbed everything you possessed.
mwajificho nm [u-] hiding game (for children).
mwajimbo nm wa- [a-/wa-] somebody, someone, Mr. X, Ms X.
mwajiri* nm wa- [a-/wa-] employer. (Kar)
mwajiriwa* nm wa- [a-/wa-] empoloyee. (Kar)
mwaka nm mi- u-/i- year.
mwakani nm next year.
mwakilishi nm wa- a-/wa- representative, agent.
mwakisu nm [i-/zi-] rope bed made from dwarf palm or skin.
mwako1 nm mi- [u-/i-] 1 heat. 2 flame light, blazing, burning.
mwako2 nm mi- [u-/i-] plastering, white washing of a wall or building.
mwale1 nm mi- u-/i- raffia palm.
mwale2 nm mi- u-/i- soot.
mwale3* nm mi- u-/i- ray, beam, flame. (Kar)
mwali nm wa- a-/wa- maid, girl of marriagable age.
mwaliko1 nm mi- [u-/i-] invitation.
mwaliko2 nm mi- u-/i- 1 seclusion of a sick person for treatment. 2 confining sb in a place.
mwaliko3 nm mi- u-/i- click, crackling sound.
mwalimu nm wa- a-/wa- teacher, (Kiskoti) dominie.
mwalishi nm wa- a-/wa- 1 sb who invites people to a function. 2 companion.
mwaloni nm mi- [u-/i-] holm-oak.
mwamana nm wa- a-/wa- trustee, guarantor.
mwamba
mwamba1 nm mi- u-/i- rock, reef, cliff.
mwamba2 nm mi- u-/i- beam, ridge pole.
mwambao nm mi- u-/i- coastal area, coast, coast line.
mwambata nm wa- [a-/wa-] attaché: wa kijeshi wa ubalozi wa Marekani amerejea kwao the military
attaché of the American embassy has returned home.
mwambi nm wa- a-/wa- backbiter.
mwambo nm mi- [u-/i-] 1 overspreading something tightly (e.g. a skin over a drum). 2 financial straits.
mwamizi* nm wa- a-/wa- person who protects a farm from birds or animals. (Kar)
mwamko nm mi- u-/i- awakening, awareness. 2 flash.
mwamuzi nm wa- a-/wa- 1 arbitrator, mediator, intermediary. 2 referee, umpire.
mwana1 nm wa- a-/wa- child, off spring.
mwana1 nm a title before a woman’s name e.g. Mwanahamisi, Mwanahawa.
mwanaabudu nm wa-[a-/wa-] doll.
mwanabiolojia nm wa- [a-/wa-] biologist.
mwanadamu nm wa- [a-/wa-] human being.
mwanaanga nm wa- [a-/wa-] astronaut, aeronaut, airman.
mwanachama nm wa- [a-/wa-] member: wa Chama cha Madereva member of the Drivers’
Association; wa chama cha siri cha kusaidianafreemason.
mwanachuo nm wa- [a-/wa-] student.
mwanadiplomasia* nm wa-
[a-/wa-] diplomat. (Kng)
mwanafalsafa nm wa- [a-/wa-]
mwanamke
philosopher.
mwanafarasi dume nm [a-/wa-] colt.
mwanafarasi/mwanapunda nm wa- [a-/wa-] foul.
mwanafunzi nm wa- [a-/wa-] pupil, student: wa kike aliyepita chuo fulani alumna; wa kiume aliyepita
chuo fulani alumnus.
mwanagenzi nm wa- [a-/wa-] apprentice.
mwanahalali nm wa- [a-/wa-] child born in wedlock.
mwanaharamu nm wa- a-/wa- child born out of wedlock, bastard.
mwanahewa nm wa- a-/wa- pilot.
mwanaisimu nm wa- a-/wa- linguist.
mwanajeshi nm wa- a-/wa- soldier.
mwanajinakolojia nm wa- a-/wa- gynaecologist.
mwanakijiji nm wa- a-/wa- villager.
mwanakondoo nm wa- a-/wa- lamb, sheep.
mwanamaji nm wa- a-/wa- sailor.
mwanamapinduzi nm wa- [a-/wa-] revolutionary, diehard: ~ wa Mapinduzi ya Ufaransa ya mwaka
1759 Jacobin.
mwanambee nm wa- a-/wa- first born.
mwambuzi nm wa- a-/wa- kid.
mwanamgambo nm wa- [a-/wa-] militia, vigilante.
mwanamchezo nm wa- a-/wa- sportsman/woman.
mwanamimba nm- u- uterine pain, ailment of the womb.
mwanamize nm wa- a-/wa- hermit crab.
mwanamke nm wa- a-/wa- woman.
mwanamkendege
mwanamkendege nm wa-
a-/wa- harpy, (zamani) dame: ~ mwenye danguro bawd; ~ asiye na maana/thamanibussy.
mwanamkiwa nm wa- a-/wa- orphan: ~aliyetelekezwa na wazazi wake founding.
mwanamume nm wa- [a-/wa-] man: ~ aliyeoa karibuni benedick; mtu ~ chap; ~aliyekodishwa na
mwanamke kucheza dansigigolo.
mwanamuziki nm wa- [a-/wa-] musician.
mwanana kv calm, tranquil.
mwanandani nm [i-/zi-] enclave in a grave, small trench in a grave for placing a dead body.
mwananumbi nm wa- [a-/wa-] kind of a large fish.
mwanapwa nm wa- [a-/wa-] 1 sailor. 2 fisherman.
mwanariadha nm wa- [a-/wa-] athlete.
mwanasesere nm wa- [a-/wa-] doll: ~ mweusigolliwog.
mwanashanga nm [u-] northwest wind.
mwanasheria nm wa- [a-/wa-] lawyer.
mwanasiasa nm wa- [a-/wa-] politician: ~mwenye msimamo wa kati centrist.
mwanasoka nm wa- [a-/wa-] footballer.
mwanamwali nm wa- a-/wa- maid.
mwanazuoni nm wa- a-/wa- scholar.
mwandamano nm mi- u-/i- procession.
mwandamizi kv senior: Afisa ~ wa polisi senior police officer; mhadhiri ~ senior lecturer.
mwandamo nm mi- u-/i- sequence, act/manner of following: mwezi ~ new moon.
mwandani nm wa- a-/wa- companion, associate, intimacy,
mwanya
alterego, crony.
mwandazi nm wa- a-/wa- 1 waiter/waitress. 2 caterer
mwande kl kula ~ be disappointed.
mwandiko nm mi- u-/i- writing, handwriting: ~mbaya cacopgraphy.
mwandishi nm wa- a-/wa- 1 recorder, secretary. 2 writer, author: ~ wa kitabu hiki ni nani? who is the
author of this book?
mwanga1 nm wa- a-/wa- wizard.
mwanga2 nm mi- [u-/i-] light.
mwangala nm mi- [u-/i-] ankle bells.
mwangalifu nm wa- [a-/wa-] careful person.
mwangalizi nm wa- [a-/wa-] supervisor.
mwangamizi nm wa- [a-/wa-] destroyer.
mwangao nm mi- [u-/i-]clove parasite.
mwangati nm mi- [u-/i-] African cedar tree.
mwangaza nm mi- u-/i- 1 light. 2 knowledge, knowhow.
mwangele nm mi- u-/i- tree that produces dye for winowing baskets: Piga ~ confuse sb.
mwangeni nm mi- u-/i- clover leafed medicinal herb used also as vegetable.
mwango1 nm mi- a-/wa- bracket for hanging a lamp or other things.
mwango2 nm mi- u-/i- much branched mango-like tree.
mwanguo nm wa- [a-/wa-] Senegal Bush Shrike.
mwanguzi nm wa- [a-/wa-] person who knocks/brings down fruits e.g. coconuts.
mwangwi nm mi- [u-/i-] echo.
mwani nm u- sea weed, alga, kelp.
mwanya nm mi- u-/i- 1 gap in mwanzi
the (front) teeth. 2 small opening, cranny, gap, loophole, cleft. 3 opportunity, time: Hakunipa ~ wa kutoa
mawazo yangu he did not give me an opportunity to express my views.
mwanzi nm mi- u-/i- 1 bamboo. 2 tube, pipe: ~ wa pua nostril; ~ wa bunduki barrel.
mwanzilishi nm wa- a-/wa- founder.
mwanzo nm mi- a-/wa- genesis, beginning, start, commencement;
inception: Kitabu cha M~Genesis. kv initial.
mwao1 nm mi- u-/i- 1 state of being informed or knowledgable. 2 persistance.
mwao2 nm mi- u-/i- plank put at the bottom of a boat to prevent wetting the cargo.
mwapuza nm wa- a-/wa- careless person.
Mwarabu nm wa- a-/wa- Arab.
mwaranda nm mi- u-/i- anus.
mwari1 nm wa- a-/wa- 1 person in seclusion esp an initiate. 2 virgin. 3 bride or groom during
honeymoon.
mwari2 nm wa- a-/wa- pelican.
mwaridi* nm mi- u-/i- rose tree. (Kar)
mwarobaini nm mi- u-/i- margosa tree, neem tree.
mwashi nm wa- a-/wa- mason, brick layer.
mwasherati* nm wa- a-/wa- adulterer, fornicator. (Kar)
mwasho nm wa- u-/i- irritation.
mwasi* nm wa- a-/wa- rebel: Askari ~ insurgent. (Kar)
mwasisi nm wa- a-/wa- founder.
mwata nm a-/wa- worms (dug out on the beach and used as
mwendeshaji
bait).
mwatuko nm mi- u-/i- crack.
mwavuli nm mi- u-/i- umbrella, parasol: ~ wa kurukia parachute.
mwayamway.a kt [sie] idle, roam, wander. (tde)mwayamwayia; (tdk) mwayamwayika;
(tdn)mwayamwayana; (tds) mwayamwayisha.
mwayo nm mi- u-/i- yawn.
mwega nm mi u-/i- support; prop.
mwehu nm (wehu) a-/wa- lunatic, insane person, mentally ill person.
mwek.a kt [ele] twinkle; flash: (tde) mwekea;(tdk) mwekeka; (tds) mwekesha; (tdw)mwekwa.
mweka hazina nm wa- a-/wa- treasurer.
mwekezaji nm wa- a-/wa- investor.
mweledi nm (weledi) a-/wa- 1 knowledgable person; intellectual. 2 skilled person.
mwelekevu nm wa- a-/wa- understanding person.
mwelekeo nm mi- u-/i- 1 direction. 2 inclination; tendency.
mweleko nm mi- u-/i- carrying on the back.
mwelewa nm wa- a-/wa- understanding person.
mwembe nm mi- u-/i- mango tree.
mwendambize nm wa- a-/wa- pelican.
mwendanguu nm wa- a-/wa- sb who despairs/gives up easily.
mwendawazimu nm (wendawazimu) a-/wa- mentally ill person; mad/insane person.
mwendeleo nm mi- u-/i- continuity, continuation.
mwendeshaji nm wa- a-/wa-
mwendesha mashtaka
administrator.
mwendesha mashtaka nm wa-
a-/wa- prosecutor.
mwendo nm mi- u-/i- movement, motion.
mwenendo nm mi- u-/i- behaviour, conduct, manner.
mwenge nm (mienge) u-/i- firebrand; torch.
mwengea nm mi- u-/i- sausage tree.
mwengo1 nm mi- u-/i- fly whisk; horse’s tail.
mwengo2 nm mi- u-/i- smell of sea animals such as crabs, oysters.
mweni nm (weni) a-/wa- guest, visitor, stranger.
mwenyeji nm (wenyeji) a-/wa- 1 indigenous person; native (of a place). 2 resident. 3 host.
mwenyekiti nm (wenyeviti) [a-/wa-] chairperson, chairman.
Mwenyezi nm [a-] Almighty: ~ Mungu Almighty God.
mwenzi nm pia mwenza (wenzi) [a-/wa-] colleague; companion, lover.
mwere nm mi- [u-/i-] wild kapok tree.
mwereka nm mi- [u-/i-] wrestling: Shika ~ hold in a wrestle: Piga ~/angusha ~ wrestle.
mwerevu nm wa- [a-/wa-] clever/cunning person.
mweuo1 nm mi- u-/i- high tide.
mweuo2 nm 1 Purification Day. 2 cleansing of the body.
mwewe1 nm a-/wa- falcon, hawk, kite.
mwewe2 nm a-/wa- brown black striped wide fish.
mwezekaji nm wa- [a-/wa-] thatcher.
mwezi1 nm mi- u-/i- 1 moon. 2 month: ~ kongo/mwandamano/ mchanga new moon; ~mkuu/mpevu full
moon.
mwezini nm menstrual period.
mwinuko
mwia1 nm wia [a-/wa-] creditor.
mwia2 nm nyia u-/zi- time, period.
mwiba nm miba u-/i- 1 thorn. 2 sharp bone. 3 prickle.
mwigaji nm wa- a-/wa- imitator.
mwigizaji nm wa- a-/wa- actor; actress.
mwigo1 nm mi- u-/i- imitation.
mwigo2 nm wa- a-/wa- large dove used for travel prediction.
mwiko1 nm mi- u-/i- wooden spoon: ~ wa mwashi mason’s trowel.
mwiko2 nm mi- u-/i- 1 harmful thing. 2 taboo, totem.
mwiku nm u- leftover food.
mwili nm mi- u-/i- 1 body. 2 main colour of a material.
mwima1 nm wa- a-/wa- sb who likes standing.
mwima2 nm wa- a-/wa- group of women who arrange a funeral.
mwimbaji nm wa- a-/wa- singer.
mwimo nm mi- u-/i- 1 pillar. 2 door/window frame.
mwina nm mi- u-/i- trap hole/pit.
mwinamo nm mi- u-/i- 1 slope. 2 bending down.
mwindaji nm wa- a-/wa- hunter, huntsman.
mwingamo nm mi- u-/i- tree with yellow dye producing bark.
mwingasiafu nm mi u-/i- sword bean plant.
mwingilizi nm wa- a-/wa- inheritor of a brother’s wife.
mwinikanguru nm mi- u-/i- water lily.
mwinjilisti* nm wainjilisti [a-/wa-] Evangelist. (Kng)
mwinuko nm mi- u-/i- high land, elevation.
mwinyi
mwinyi nm ma- mamwinyi [a-/wa-] 1 lord; feudal lord; landlord. 2 bourgeois; sb who likes to enjoy life
without working.
Mwinyo nm mi- [u-/I-] tentacle, feeler.
Mwiro nm mi- [u-/I-] elephant trunk.
Mwisho nm mi- [u-/I-] end, finality, mwishowekl finally.
Mwislamu* nm wa- a-/wa- Moslem. (Kng)
mwitiko1 nm mi- [u-/I-] response.
Mwitiko2 nm mi- [u-/I-] roof: ~ wa makutipalm leaf roof; ~ wa bati ironsheet roof.
Mwito nm mi- [u-/I-] call; appeal.
Mwivu nm wa- [a-/wa-] 1 jealous person. 2 envious person.
mwiwa nm wa- [a-/wa-] debtor.
mwiza nm mi- [u-/I-] depth enough for anchorage.
Mwizi nm (wezi) [a-/wa-] thief.
Mwoga nm wa- [a-/wa-] coward.
Mwogo nm mi- [u-/I-] 1 bath. 2 bath day of initiates.
Mwogofyo nm mi- [u-/I-] fearful/scaring condition/situation.
Mwokaji nm wa- [a-/wa-] baker.
Mwokozi nm wa- [a-/wa-] saviour, redeemer.
Mwombaji nm wa- [a-/wa-] 1 beggar, supplicant. 2 applicant.
Mwondoko nm mi- [u-/I-] 1 gait. 2 majestic walk.
Mwongo1 nm mi- [u-/I-] 1 number; count. 2 tens. 3 decade.
Mwongo2 nm wa- [a-/wa-] liar, cheat.
Mwongofu nm wa- [a-/wa-] guided/pious person.
mwongoleo nm mi- [u-/I-] burial fee.
Mwongozo nm mi- [u-/I-] 1 guideline. 2 direction.
Mwonjo nm mi- [u-/I-] 1 tasting. 2 first occurance/experience. 3 trying experience.
Mwonzi nm mi- [u-/I-] sun ray.
Mwosha nm wa- [a-/wa-] washer: ~ maiti washer of a dead body.
mwovodhaji nm wa- [a-/wa-] diver.
mzembe
mwovu nm wa- [a-/wa-] evil person.
myegeya nm mi- u-/i- sausage tree.
myeka nm [a-/wa-] Katibu ~ confidential secretary.
myeyuko nm mi- -[u-/i-] 1 melten thing. 2 liquid.
myeyusho nm mi- [u-/i-] melting, solution.
myombo nm mi- [u-/i-] tree whose bark is used to make cloth.
myugwa nm mi- [u-/i-] taro plant.
myungiyungi nm mi- [u-/i-] water lily.
mzabibu nm mi- [u-/i-] grape vine.
mzabuni nm wa- [a-/wa-] tenderer. 2 bidder.
mzaha* nm mi- [u-/i-] joke, ridicule, derision, fun: Fanya ~ make fun of. (Kar)
mzalendo nm wa- [a-/wa-] patriot, nationalist.
mzaliwa nm wa- [a-/wa-] one born at a place, native.
mzambarau nm mi- [u-/i-] java plum tree.
mzandiki nm wa- [a-/wa-] hypocrite; liar.
mzao nm mi- [u-/i-] 1 season of bearing fruit. 2 produce: Mwembe huu ~ wake si mzuri this mango tree
does not produce well.
mzawa nm wa- [a-/wa-] indigenous person, native.
mzazi nm wa- [a-/wa-] 1 parent. 2 fertile person. 3 woman in childbirth.
mzee nm wa- [a-/wa-] 1 old person. 2 respected person. 3 honorific name for a man. 4 parent esp father.
mzega nm mi- [u-/i-] 1 yoke, pole carried across shoulders for carrying two equal things. 2 measure of
two tins carried by such a pole.
mzegamzega nm mi- [u-/i-] carrying two things by using a pole across the shoulder.
mzeituni nm mi- [u-/i-] olive tree.
mzembe nm wa- [a-/wa-] 1 mzengwe
careless/negligent person. 2 idle/lazy person.
mzengwe nm mi- [u-/i-] secret council/meeting; plot, scheme.
mzia nm mi- [a-/wa-] kind of eel-fish.
mziavu nm wa- [a-/wa-] retarded person.
mzibo nm mi- [u-/i-] plugging.
mzigo nm mi- [u-/i-] 1 load; luggage. 2 burden, heavy responsibility.
mzikoziko nm mi- [u-/i-] ipecacuanha.
mzimu1 nm mi- [u-/i-] spirit worship place. 2 ancestral spirit, dead person’s spirit.
mzimu2 nm [u-/i-] white dust/soil.
mzinduo nm mi- [u-/i-] awakening.
mzinga nm mi- [u-/i-] 1 hive: ~ wa nyukibeehive. 2 cannon. 3 six winnings in a card game. 4 drum frame.
mzingi nm wa- [a-/wa-] kind of small crane.
mzingifuri nm mi- [u-/i-] anatta plant.
mzingile nm mi- [u-/i-] confusion, mess; labyrinth.
mzingo1 nm mi- [u-/i-] circle, circuit; circumference.
mzingo2 nm mi- [u-/i-] bad odour.
mzinifu nm wa- [a-/wa-] adulterer; promiscuous person.
mzinzi nm wa- [a-/wa-] promiscuous person.
mzio nm mi- [u-/i-] allergy; prohibition.
mzira nm mi- [a-/wa-] baracouta.
mzishi nm wa- [a-/wa-] 1 undertaker. 2 kind friend/relative who helps others in problems.
mziwanda nm wa- [a-/wa-] last born (child).
mziwaziwa nm mi- [u-/i-] umbrella
mzizi nm mi- [u-/i-] root.
mzizimo nm mi- [u-/i-] 1 coldness, chill: Maji ya~ cold/chilly water. 2 shudder.
mzo nm mi- [u-/i-] measure of
weight of 160 kilograms.
mzoga nm mi- [u-/i-] carcass, corpse, dead body.
mzomeo nm mi- [u-/i-] contemptuous noise.
mzozo nm mi- [u-/i-] argument, dispute, squabble.
mzuka nm mi- [u-/i-] spirit.
mzuko nm mi- [u-/i-] sudden appearance.
mzumai nm mi- [u-/i-] khus khus grass.
mzumari nm mi- [u-/i-] lemon grass.
mzumere* nm mi- [a-/wa-] long flat fish. (Kar)
mzunga nm mi- [u-/i-] foreskin, prepuce.
mzungu1 nm mi- [u-/i-] 1 unusual thing. 2 teachings given to initiates.
mzungu2 nm mi- [u-/i-] ingenuity, cleverness.
Mzungu3 nm wa- [a-/wa-] 1 European. 2 court/face card.
mzunguko nm mi- [u-/i-] cycle; rotation; circuit.
mzungumzaji nm wa- [a-/wa-] 1 speaker. 2 spokesperson.
mzungusho nm mi- [u-/i-] circulation.
mzururaji nm wa- [a-/wa-] 1 loiterer. 2 idler.
mzushi nm wa- [a-/wa-] tell tale, slanderer, gossip-monger.
mzuza nm wa- [a-/wa-] 1 one who can find cause of a disease by using traditional prognosis. 2 one who
can seek and find witchcraft.
mzuzu nm mi- [u-/i-] plantain.

N
1
na ku 1 and. 2 with. 3 by: Juma ~ Maria wameondoka Juma and Mary have left; Juma amekwenda ~
Maria Juma left with Mary; Juma amepigwa ~ Maria Juma was beaten by Mary.
na2 kt [ele] be, is, are; have.
naam!* ki yes! yeah! certainly! indeed! (Kar)
nabihi* kv ever ready; alert. (Kar)
nabii* nm ma- [a-/wa-] prophet. (Kar)
nachi nm [i-/zi-] belly dance.
nadama nm [i-/zi-] regret; sorrow, remorse.
nadhari* nm [i-/zi-] care, consideration; common sense. (ms) Mtu aso ~ ng’ombe an inconsiderate person
is as good as a cow. (Kar)
nadharia* nm [i-/zi-] theory: ~tete hypothesis. (Kar)
nadhifish.a kt [ele] clean, tidy up. (tde)nadhifishia; (tdk) nadhifishika; (tdw)nadhifishwa. (Kar)
nadhifu* kv tidy, clean, smart, neat. (Kar)
nadhiri* nm [i-/zi-] vow. (Kar)
nad.i1* kt [ele] 1 announce publicly, shout, proclaim. 2 hold a sale/auction.
(tde) nadia,(tden) nadiana, (tdew) nadiwa; (tdk) nadika; (tds) nadisha. (Kar)
nadi2 nm [i-/zi-] club house.
nadra* nm [i-/zi-] scarcity, rarity: Juma huja hapa kwa ~ Juma rarely comes here. kv rare, scarce. (Kar)
nafaka nm [i-/zi-] grain, cereal.
nafasi* nm [i-/zi-] 1 space; chance, room. 2 time. 3 opportunity, vacancy.(Kar)
nafidh.i* kt [ele] execute; effect.
(tde) nafidhia,(tden) nafidhiana, (tdew) nafidhiwa; (tdk)nafidhika; (tds) nafidhisha. (Kar)
nafsi* nm [i-/zi-] 1 soul, spirit. 2 self. 3 essence. (Kar)
nafuu* nm [i-/zi-] 1 profit, gain;
progress; assistance. 2 convalescence,
improvement in health. ((Kar)
nambo
<
naga nm [i-/zi-] rugby.
nage nm [i-/zi-] 1 type of children’s game. 2 goal.
naghama* nm [i-/zi-] singing voice. (Kar)
nahari nm [i-/zi-] 1 river. 2 daytime: Laili wa ~day and night, continuously.(Kar)
nahau* nm [i-/zi-] idiomatic expression, idiom. (Kar)
nahodha* nm ma- [a-/wa-] captain. (Kar)
nai nm [i-/zi-] type of flute.
naibu* nm ma- [a-/wa-] deputy. (Kar)
nailoni* nm [i-/zi-] nylon. (Kng)
naima nm [i-/zi-] ecstasy. (Kar)
nairuzi* nm [i-/zi-] Swahili new year festival. (Kaj)
najisi1* nm [i-/zi-] contamination, impurity.(Kar)
najis.i2* kt [ele] 1 contaminate, pollute, defile. 2 rape. (tde) najisia,
(tden) najisiana, (tdew)najisiwa; (tdk) najisika; (tds) najisisha. (Kar)
nakala* nm [i-/zi-] copy. (Kar)
nakama* nm [i-/zi-] devastation, destruction. (Kar)
nakidi* nm [i-/zi-] payment on the spot. (Kar)
nakil.i* kt [ele] copy. (tde) nakilia, (tden)nakiliana, (tdew) nakiliwa; (tdk) nakilika;
(tds) nakilisha. (Kar)
nakir.i1 kt [sie] deny. (tdk) nakirika.
nakiri2 nm (Uislamu) one of the two angels who interview the dead in the grave.
nakisi1* nm [i-/zi-] deficit; reduction. (Kar)
nakis.i2** kt [ele] reduce. (tde) nakisia, (tdew)nakisiwa; (tdk) nakisika; (tds) nakisisha. (Kar)
nakshi1* kt [ele] decorate, embellish, engrave, carve.
(tde) nakshia, (tden) nakshiana, (tdew)nakshiwa; (tdk) nakshika. (Kar)
nakshi2* nm [i-/zi-] ornament; engraving, decoration. (Kar)
namba* nm [i-/zi-] number. (Kng)
nambari* nm [i-/zi-] number. (Kng)
nambo! ki don’t!
namna
<
namna* nm [i-/zi-] type, kind; way: ~ kwa ~ of various kinds. (Kaj)
namu nm [i-/zi-] counter (in a game).
namu.a kt [ele] 1 save counters (in a game). 2 disengage, dislodge. (tde) namulia,
(tdek)namulika, (tdes) namulisha, (tdew) namuliwa.
nana nm madam.
nanasi* nm ma- [li-/ya-] pineapple. (Kaj)
nandu nm morning star.
nane nm eight.
nanga* nm [i-/zi-] anchor. (Kaj)
nang’anik.a kt [sie] shine as though smeared with fat, look greasy.(tde) nang’anikia;
(tds)nang’anikisha.
nani kv who.
nanigwanzula nm [a-/wa-] type of sandy coloured lizard.
nanu.a kt [ele] widen, force apart. (tde)nanulia, (tdek) nanulika,
(tdes) nanulisha,(tdew) nanuliwa; (tdn) nanuana.
nargisi* nm [i-/zi] narcissus. (Kar)
nari1 nm [i-/zi-] reed.
nari2* nm fire. (Kar)
nas.a kt [ele] 1 stick, get trapped, trap, snare, entrap. 2 hit. (tde) nasia; (tdk) nasika; (tdn)nasana;
(tds) nasisha; (tdw) naswa.
nasaba* nm [i-/zi-] relation, relationship, genealogy, lineage. (Kar)
nasaha* nm [i-/zi-] counsel, advice. (Kar)
Nasara nm ma- [a-/wa-] Christian.
nasibish.a* kt [ele] relate with. (tde) nasibishia;(tdk) nasibishika; (tdn) nasibishana;
(tdw)nasibishwa. (Kar)
nasibu1* nm [i-/zi-] chance, fortune, luck: Kwa ~ by chance, accidentally; Bahati ~ lottery, raffle. (Kar)
nasib.u2* kt [ele] trace one’s lineage. (Kar)
nasih.i* kt [ele] counsel, advise. 2 beg
for forgiveness/pardon. (tde) nasihia, (tden)nasihiana, (tdew) nasihiwa; (tdk) nasihika;(tds) nasihisha.
(Kar)
ndegechai
<
nasu.a kt [ele] set free from a trap, untrap, unhook. (tde) nasulia; (tdk) nasuka; (tdn)nasuana;
(tds) nasusha; (tdw) nasuliwa.
nasuri* nm [i-/zi-] fistula. (Kar)
nat.a kt [ele] stick, adhere to. (tde) natia; (tdk)natika; (tdn) natana; (tds) natisha; (tdw)natwa.
nathari* nm [i-/zi-] prose. (Kar)
nati* nm [i-/zi-] nuts and bolts. (Kng)
natija* nm [i-/zi-] benefit, beneficial result. (Kar)
nauli* nm [i-/zi-] fare. (Kar)
nauni* nm [i-/zi-] sleep, slumber. (Kar)
naw.a kt [ele] wash (parts of the body): ~ mikono wash hands. (ms) ~ free oneself of responsibility.
(tde) nawia, (tdw) nawiwa; (tdk)nawika; (tds) nawisha.
nawir.i kt [sie] look healthy, be healthy. (tde)nawiria; (tdk) nawirika; (tds) nawirisha.
nazaa nm [i-/zi-] contempt.
nazi nm [i-/zi-] coconut.
ncha nm [i-/zi-] tip, point, end. (ms) Hakuna marefu yasiyo na ~ there is an end to everything.
nchi nm [i-/zi-] 1 country. 2 land, ground; ~ kavu dry land, opposite to the sea.
nchoro nm [i-/zi-] small canoe.
ndago nm [i-/-zi-] nut grass: ~ mwitu papyrus.
ndakaka nm [i-/zi-] long thin poles used in roof thatching.
ndakata nm [a-/wa-] type of tasty fish.
ndama nm [a-/wa-] calf.
ndani nm [i-/zi-] inside, within: Geuza/Pindua nje ~ turn inside out.
ndara nm [i-/zi-] plain leather sandal.
ndarama nm [i-/zi-] money.
ndaraza nm [i-/zi-] shallow water.
ndarire nm [i-/zi-] useless talk, chatter.
ndaro nm [i-/zi-] boast, brag, vaunt.
ndau nm [i-/zi-] bailer.
ndaza nm [i-/zi-] brew left to ferment.
ndege1 nm [a-/wa-] bird.
ndege2 nm [i-/zi-] aeroplane.
ndegechai nm [a-/wa-] type of crane.
ndeme
<
ndeme nm [i-/zi-] bad uncookable green gram.
ndenge nm [a-/wa-] male kid.
ndere nm [i-/zi-] powder used as a love charm or by magicians during hypnotism.
nderemo nm [i-/zi-] celebration; cheerfulness.
nderi nm [a-/wa-] large long billed black bird of prey.
ndewe nm [i-/zi-] 1 earlobe. 2 pierced earlobe. (ms) Hanihusu ~ wala sikio he/she is none of my concern.
ndezi nm [a-/wa-] kind of big rat.
ndi kl 1 full to the brim. 2 forcefully.
ndiga nm [i-/zi-] tuber rooted thorny shrub.
ndigana nm [i-] east-coast fever.
ndimu nm [i-/zi-] lime.
ndiyo kl yes, yeah.
ndiva nm [i-/zi-] gully, pool.
ndizi nm [i-/zi-] banana.
ndoa nm [i-/zi-] marriage.
ndoana nm [i-/zi-] fish hook.
ndoaro nm [i-/zi-] clubbed stick e.g. golf club.
ndobe nm [a-/wa-] type of catfish.
ndondi nm [i-/zi-] boxing.
ndonga1 nm [i-/zi-] short club.
ndonga2 nm [i-/zi-] medicineman’s calabash.
ndongoa nm [a-/wa-] animal slaughtered
at a funeral.
ndonya nm [i-/zi-] upper lip plug.
ndoo nm [i-/zi-] bucket, pail.
ndorobo nm [a-/wa-] tsetse fly.
ndoto nm [i-/zi-] dream.
ndovi nm [i-/zi-] cooked green plaintain.
ndovu nm [a-/wa-] elephant.
nduara nm [a-/wa-] type of fish.
ndubi nm [i-/zi-] strut (in a vessel).
ndude nm [i-/zi-] thing.
ndugu nm [a-/wa-] 1 kin, sibling. 2 relative. 3 close friend. 4 comrade.
ndugubizari nm [i-/zi-] small eyed net.
ndui nm [i-/zi-] smallpox.
nduli nm [a-/wa-] 1 two headed snake. 2 hypocrite.
nen.a
<
ndumba nm [i-/zi-] magic.
ndume1 nm [a-/wa-] strong person.
ndume2 nm [i-/zi-] unhusked rice.
ndumiko nm [i-/zi-] cupping horn.
ndumilakuwili nm [a-/wa-] hypocrite, double crosser, double dealer, two-faced person.
ndumo nm [i-/zi-] 1 inspiring call. 2 counsel.
ndundu nm [i-/zi-] 1 pounding sound. 2 pounder's fee.
nduni nm [i-/zi-] 1 wonder; novelty. 2 characteristic.
ndururu1 kv small.
ndururu2 nm [i-/zi-] coin with lowest value e.g. five cent coin.
ndusi nm [i-/zi-] box.
nduwari nm [a-/wa-] type of long trunked fish.
ndwele nm [i-/zi-] illness, disease, ailment.
ndweo nm [i-/zi-] arrogance, pride, boastfulness, conceit.
neema nm [i-/zi-] grace, bounty, affluence, comfort.
neemek.a kt [sie] live at ease, have plenty, be in comfortable circumstances; get rich, be affluent.
(tde) neemekea, (tdw) neemekewa; (tdk)neemekeka; (tds) neemekesha.
neemesh.a kt [ele] make affluent/rich; provide well for. (tdw) neemeshwa.
neemevu kv affluent, bountiful, bounteous.
neg.a kt [sie] make room. (tde) negea; (tdk)negeka; (tds) negesha; (tdw) negwa.
neli* nm [i-/zi-] tube, pipe. (Khi)
nem.a kt [sie] bend, yield, give way. 2 move neck gracefully. (tde) nemea; (tdk) nemeka;
(tds) nemesha; (tdw) nemwa.
nembe nm [a-/wa-] type of tilapia.
nembo nm [i-/zi-] 1 emblem, tattoo. 2 trademark.
nemedi nm [i-/zi-] feather rug.
nemsi* nm [i-/zi-] honour, good name. (Kar)
nen.a kt [ele] talk, say, state. (tde) nenea; (tdk)neneka; (tds)
nene
<
nenesha; (tdw) nenwa.
nene kv 1 fat. 2 thick: sauti ~ hoarse/thick voice.
nenep.a kt [sie] become fat. (tde) nenepea;(tdk) nenepeka; (tds) nenepesha.
nenepesh.a kt [ele] fatten. (tde) nenepeshea;(tdk) nenepesheka; (tdn) nenepeshana; (tdw)nenepeshwa.
nengu.a kt [ele] gyrate; limp. (tde) nengulia,(tdw) nenguliwa; (tdk) nenguka; (tds)nengusha.
neno nm ma- [li-/ya-] 1 word. 2 advice, wisdom. 3 calamity. 4 sermon.
nep.a kt [sie] bend, sag. (tde) nepea; (tdk)nepeka; (tds) nepesha.
nepi* nm [i-/zi-] nappy, diaper. (Kng)
nepu.a kt [sie] bend; swing. (tde) nepulia; (tdk)nepuka; (tds) nepusha.
nes.a kt [sie] bend, sag. (tde) nesea; (tdk)neseka; (tdn) nesana; (tds) nesesha; (tdw)neswa.
nesi* nm [a-/wa-] nurse. (Kng)
neso nm [i-/zi-] muslin.
netiboli* nm [i-] netball. (Kng)
neva* nm [i-/zi-] nerve. (Kng)
nevi1* nm [i-/zi-] navy. (Kng)
nevi2* nm [a-/wa-] naval personnel. (Kng)
ng’a.a pia ng’ara kt [sie] glitter, gleam, shine. (tde) ng’alia; (tdk) ng’alika; (tds) ng’aza.
ngabu nm [i-/zi-] gouge.
ngadu nm [a-/wa-] type of crab.
ngagu nm [a-/wa-] type of changu
fish.
ng’ak.a kt [sie] snarl. (tde) ng’akia; (tdn)ng’akana; (tds) ng’akisha; (tdw) ng’akwa.
ngalawa nm [i-/zi-] canoe.
ngama1 nm [i/zi-] hold of vessel.
ngama2 nm [i-/zi-] white clay.
ngama3 nm [i-/zi-] faeces passed in extremis.
ng’arish.a
<
ng’amba1 nm [a-/wa-] hawk’s head turtle.
ng’amba2 nm [i-/zi-] 1 shiny plate of turtle’s shell. 2 film plate.
ngambi nm [i-/zi-] 1 agreeement to prohibit sth. 2 shortage.
ng’ambo nm [i-/zi-] 1 other side of a river, road, etc. 2 abroad.
ngamia nm [a-/wa-] camel.
ng'anda1 nm [-/zi-] lump.
ng'anda2 nm [i-/zi-] pip of playing cards.
ng'anda3 nm [i-/zi-] handful.
ng'ang'an.a kt [sie] become stiff and dry. (tde)ng'ang'ania, (tden) ng'ang'aniana, (tdew)ng'ang'aniwa;
(tdk) ng'ang'anika; (tds)ng'ang'anisha.
ng'ang'ani kl persistently.
ng'ang'ani.a kt [ele] 1 beg persistently, be insistent, beseech. 2 hold firmly, cling. (tde)ng'ang'anilia,
(tdek) ng'ang'anilika, (tden)ng'ang'aniana; (tds) ng'ang'anilisha; (tdw)ng'ang'aniwa.
ng’amu.a kt [ele] realize, find out, discover,
(tde) ng’amulia, (tdew) ng’amuliwa; (tdk)ng’amuka; (tdn) ng’amuana.
ngano1 nm [i-/zi-] fable, tale, story.
ngano2 nm [i-/zi-] wheat.
ngao nm [i-/zi-] shield.
ngapi kv how many: Sasa ni saa ~ ? what time is it?
ngara1 nm [i-/zi-] male maize flowers.
ngara2 nm [i-/zi-] skin worn by a
chief during a ceremony.
ng’ar.a kt [sie] 1 glitter, sparkle, shine, be bright. 2 celebrate.
(tde) ng’aria; (tdk) ng’arika; (tds)ng’arisha; (tdw) ng’arwa.
ngarange nm [i-/zi-) hard centre of a tree.
ngariba nm [a-/wa-] circumciser.
ng’arish.a kt [ele] polish, shine. (tde)ng’arishia; (tdk)
ng’at.a
<
ng’arishika; (tdn) ng'arishana;
(tdw) ng’arishwa.
ng’at.a kt [ele] bite. (tde) ng’atia; (tdk)ng’atika; (tdn) ng’atana; (tds) ng’atisha; (tdw)ng’atwa.
ng’atuk.a kt [sie] retire; relinquish power. (tde)ng’atukia; (tdk) ng’atukika; (tds) ng’atusha.
ngawa nm [a-/wa-] civet cat.
ngawira nm [i-/zi-] booty, loot, plunder.
ngazi nm [i-/zi-] 1 ladder. 2 step; stairs. 3 post.
nge nm [a-/wa-] scorpion.
ngebe1 nm [i-/zi-] useless talk, bitching.
ngebe2 [a-/wa-] talkative person.
ngeda nm [a-/wa-] green locust.
ngedere nm [a-/wa-] small black monkey.
ngegu nm [i-/zi-] red ochre.
ngeja nm [i-/zi-] plaque.
ngeli nm [i-/zi-] noun class.
ngenga nm [i-/zi-] noise, uproar.
ngeu nm [i-/zi-] 1 red ochre. 2 blood. 3 wound on the head.
ngiri1 nm [a-/wa-] wild-boar, wild-pig.
ngiri2 nm [i-/zi-] hernia.
ngisha nm [i-/zi-] undercurrent waves.
ngisi nm [a-/wa-] cuttlefish.
ngizi nm [i-/zi-] unfermented coconut drink.
ng’o! ki never!
ngoa nm [i-/zi-] lust, desire; jealousy.
ng’o.a kt [ele] 1 extract, pull out. 2 dig out. (tde)ng’olea, (tdes) ng’olesha, (tdew) ng’olewa;(tdk)
ng’oka; (tdn) ng’oana.
ngoe nm [i-/zi-] 1 tree diagram. 2 hooked/forked branch or stick.
ngoek.a kt [ele] hook up sth. (tde) ngoekea;(tdk) ngoekeka; (tdn) ngoekana; (tds)ngoekesha;
(tdw) ngoekwa.
ngogo nm [a-/wa-] catfish.
ngogwe nm [i-/zi-] greentomato.ngoi nm [a-/wa-] lead singer.
nguchiro
<
ngoj.a kt [sie] wait. (tde) ngojea; (tdk)ngojeka; (tdn) ngojana; (tds) ngojesha; (tdw)ngojwa.
ngojamalika nm [a-/wa-] green backed heron.
ngoje.a kt [sie] wait for sb/sth. (tde) ngojelea; (tdk) ngojeka; (tds) ngojesha.
ng’ok.a kt [sie] be uprooted, be extracted. (tde)ng’okea; (tdk) ng’okeka; (tds) ng’okesha.
ngoko nm [i-/zi-] red spot on monkey’s behind.
ngole1 nm [a-/wa-] long green snake.
ngole2 nm [i-/zi-] bow’s rope.
ngoma nm [i-/zi-] 1 drum. 2 dance.
ng’ombe1 nm [a-/wa-] cow, ox, cattle, bull, bullock
ng’ombe2 nm [i-/zi-] exorcism, exorcising dance.
ngome nm [i-/zi-] 1 escarpment. 2 fort, fortress, stronghold. 3 defence (in a game).
ng’onda nm [a-/wa-] split dried fish.
ng’ong’.a kt [ele] 1 make sign of contempt behind sb’s back. 2 buzz around as flies do on filth or dead
animal. (tde) ng’ong’ea; (tdk)ng’ong’eka; (tdn) ng’ong’ana; (tds)ng’ong’esha; (tdw) ng’ong’wa.
ng’ongo nm [i-/zi-] small roundish fruit with kernel.
ngonjera nm [i-/zi-] 1 poem recited by more than one person in turns. 2 argument.
ngono nm [i-/zi-] 1 wife’s turn to sleep with a husband in a
polygamous marriage. 2 intercourse, sex.
ng’onzi nm [a-/wa-] sheep.
ngorombwe nm [a-/wa-] long horned goat, mountain goat.
ngosi nm [a-/wa-] wildebeest, topi, gnu.
ngoshi nm [i-/zi-] corner of a matted sail.
ngoto nm [i-/zi-] closed fist.
ngozi nm [i-/zi-] skin, hide, leather.
nguchiro nm [a-/wa-] mongoose.
ngudu
<
ngudu kl expression of abandoning a game.
nguli nm [a-/wa-] 1 hero, champion, brave man. 2 restless person. 3 adult.
ngumbi nm [a-/wa-] flying white ants.
ngumi nm [i-/zi-] fist.
ngumu nm (ms) wekea ~ deny sb sth, refuse sb sth.
ngunja nm [i-/zi-] red dust.
nguo nm [i-/zi-] clothing; cloth, fabric.
nguri nm [i-/zi-] shoe maker’s mallet.
nguru nm [a-/wa-] kingfish.
ngurukia nm [i-/zi-] tree parasite.
ngurum.a kt [sie] rumble, roar, gowl. (ms) A~po simba mcheza nani? who stays around when the lion
roars?
ngurumo nm [i-/zi-] 1 thunder. 2 roar, rumble.
ngurunga nm [i-/zi-] stone table/chair.
nguruwe nm [a-/wa-] pig, hog, swine.
nguruzi nm [i-/zi-] 1 scupper hole. 2 plug to stop a leak in a vessel.
nguta nm [i-/zi-] dried coconut.
nguu nm [i-/zi-] summit of a hill/mountain.
nguva nm [a-/wa-] mermaid, dugong, manatee.
nguvu nm [i-/zi-] 1 force, strength, power. 2 authority, supremacy. 3 impetus, pressure, solidity.
nguvukazi nm [i-/zi-] labour force.
nguyu nm [i-/zi-] knuckle, ankle.
nguzo nm [i-/zi-] 1 post, pole, buttress. 2 pillar, fundamental principle.
ngwa ka somebody's: Mwana~ somebody’s child; Kiti~ somebody’s chair.
ng’wafu.a kt [ele] bite off. (tde) ng’wafulia,
(tdew) ng’wafuliwa; (tdk) ng’wafuka; (tdn)ng’wafuana; (tds) ng’wafusha.
ngwamba nm [i-/zi-] 1 long
niru
<
handledoe. 2 drudgery, hard labour: Kula ~ do the donkey-work, work like a dog.
ngwara nm [i-/zi-] boot, kick: Piga ~ boot/kick sb.
ngwe1 nm [i-/zi-] farming plot allotted for a day's work.
ngwe2 nm [i-/zi-] long twisted straw rope.
ngwena nm [a-/wa-] crocodile.
ngwenje nm [i-/zi-] coin money.
ng’weny.a kt [ele] bite off with front teeth.
(tde)ng’wenyea; (tdk) ng’wenyeka; (tdn)ng’wenyana; (tds) ng’wenyesha; (tdw)ng’wenywa.
ni kt [sie] am, is, are: Juma na Ali ~ nduguJuma and Ali are brothers.
nia* nm [i-/zi-) intention, aim, purpose, objective. (Kar)
nibu* nm [i-/zi-] nib. (Kng)
niaba nm [i-/zi-] behalf: kwa ~ ya on behalf of;Amekwenda kwa ~ yao he went on their behalf.
nidhamu* nm [i-/zi-] discipline. (Kar)
nifaki nm [i-/zi-] hypocrisy.
nikaha nm [i-/zi-] marriage esp. of Moslems:Funga ~ get married.
nikotini* nm [i-/zi-] nicotine. (Kng)
nikwata nm [a-/wa-] house lizard.
nili* nm [i-/zi-] blue. (Kar)
nimonia* nm [i-/zi-] pneumonia. (Kng)
nina nm [a-/wa-] mother.
ninga nm [a-/wa-] green pigeon.
ning’ini.a kt [sie] swing, suspend, hang.
(tde)ning’inilia; (tdk) ning’inika; (tdn) ning’iniana;(tds) ning’iniza.
ning’iniz.a kt [ele] suspend, hang.
(tde)ning’inizia; (tdk) ning’inizika; (tdn)ning’inizana; (tdw) ning’inizwa.
ningu nm [a-/wa-] broad, spiked fresh water fish.
nini kw what?
nira nm [i-/zi-] animal yoke.
niru nm [i-/zi-] oxygen residue.
nisha
<
nisha* nm [i-/zi-] starch. (Kar)
nishai* nm [i-/zi-] drunkenness. (Kar)
nishani* nm [i-/zi-] medal, decoration. (Kar)
nishati* nm [i-/zi-] energy: ~ ya umemeelectrical energy. (Kar)
nitrojeni* nm [i-/zi-] nitrogen.(Kng)
njaa nm [i-/zi-] 1 hunger. 2 famine, starvation:Mwaka huu kutakuwa na ~ there will be famine this year.
njama nm [i-/zi-] conspiracy, plot.
njana nm [a-/wa-] type of red snapper.
njano nm [i-/zi-] yellow.
nje nm [i-/zi-], ku outside. njegere nm [i-/zi-] pea.
njeku nm [a-/wa-] bull.
njeli nm [i-/zi-] bow.
njemba nm [a-/wa-] giant.
njia nm [i-/zi-] 1 path, road, way: ~ ya relirailway/railroad. 2 method, means.
njiti1 nm [i-/zi-] matchstick.
njiti2 nm [a-/wa-] premature baby.
njiwa nm [a-/wa-] pigeon, dove: ~ mangadomesticated pigeon.
njongwanjongwa kl (kutembea) softly with stealthy steps as if following sb secretly.
njoo! ki come!
njorinjori nm [a-/wa-] long legged person.
njozi nm [i-/zi-] dream: Mfalme ~
diviner, forecaster.
njuga nm [i-/zi-] ankle bells. (nh) Valia mtu ~pursue sb/sth persistently.
njugu nm [i-/zi-] peanut plant, groundnut plant: ~ mawe bambara nut.
njumu nm [i-/zi-] 1 silver nails. 2 shoe cleats.
njuti* nm [i-/zi-] leather boat. (Khi)
nkindiza nm [i-/zi-] low tide.
nne nm [i-/zi-] four.
no.a1 kt [ele] sharpen. (tde) nolea; (tdk)noleka; (tdn) noana (tds); nolesha; (tdw)nolewa.
nongwa
<
no.a2 kt [sie] fail to get, err, be mistaken.
(tde)nolea, (tdek) noleka; (tdes) nolesha, (tdew)nolewa; (tdn) noana.
noba nm [i-/zi-] turn, turn taking.
nobe! ki fool!
noeli nm [i-/zi-] Christmas.
nog.a kt [sie] be delicious; be pleasing, be satisfying.
(tde) nogea, (tdew) nogewa; (tdk)nogeka; (tdn) nogana; (tds) nogesha.
nokoa* nm ma- [a-/wa-] 1 assistant field supervisor. 2 farm guard. (Kaj)
noma1 nm [i-/zi-] work chit (as a proof that one was working)
noma2 nm [i-/zi-] obstacle, objection: Sina ~ mie I have no objection.
nomi kl in abundance: Machungwa yamejaa ~oranges are in abundance.
nomino nm [i-/zi-] noun.
nondo1 nm [a-/wa-] moth.
nondo2 nm [a-/wa-] enormously long and big snake (about one metre long).
nondo3 nm [i-/zi-] steel bar: ~ za dirisha steel window bars.
non.a kt [sie] get fat. (tde) nonea; (tdk)noneka; (tds) nonesha.
nong.a kt [ele] make angry, annoy, exasperate. (tde) nongea; (tdk)
nongeka; (tdn) nongana; (tds) nongesha;(tdw) nongwa.
nongo nm [i-/zi-] 1 body dirt. 2 bad luck.
nong’on.a kt [sie] 1 whisper. 2 murmur, speak in a low tone.
(tde) nong’onea; (tdk) nong’oneka;(tdn) nong’onana; (tds) nong’oneza; (tdw)nong’onwa.
nong’onez.a kt [ele] whisper to.
(tde)nong’onezea; (tdk) nong’onezeka; (tdn)nong’onezana; (tdw) nong’onezwa.
nong’onong’o [zi-] rumour, gossip.
nongwa nm [i-/zi-] 1 grudge, spite. 2 nono
<
disagreement, trouble causing act. 3 act that causes sb to be fed up with sth.
nono kv fatty: Siku hizi mwala vi~ nowadays you are leading a prosperous life.
noti1* nm [i-/zi-] bank note, note. (Kng)
noti2* nm [i-/zi-] music note. (Kng)
notisi* nm [i-/zi-] notice. (Kng)
Novemba* nm [i-/zi-] November. (Kng)
nso nm [i-/zi-] kidney.
nswi nm [a-/wa-] fish.
nta nm [i-/zi-] wax.
nti nm [i-/zi-] ear ornament.
ntimbi nm [i-/zi-] waterless shore (when there is low tide).
ntwe nm [i-/zi-] 1 stigma. 2 horrendous event/act.
nufaik.a* kt [sie] gain, get profit, prosper, benefit. (tde) nufaikia; (tdk) nufaikika; (tds)nufaikisha. (Kar)
nufaish.a* kt [ele] profit sb, make sb prosper.
(tde) nufaishia; (tdk) nufaishika; (tdn)nufaishana; (tdw) nufaishwa. (Kar)
nuhusi* nm [i-/zi-] bad omen, misfortune. (Kar)
nui nm [i-/zi-] type, kind: Alitunga mashairi ya kila ~ he/she
composed poems of different types.
nui.a* kt [sie] intend, resolve. (tde) nuilia,(tdek) nuilika; (tdn) nuiana; (tds) nuiza; (tdw)nuiwa.
nuio* nm [i-/zi-] intention, resolution, objective, purpose. (Kar)
nuiz.a* kt [ele] make a wish, pray. (tde) nuizia; (tdk) nuizika; (tdw) nuizwa.
nujumu* nm [i-/zi-] fortune, luck. (Kar)
nuk.a kt [sie] smell, stink. (tde) nukia; (tdk)nukika; (tds) nukisha.
nuki.a kt [sie] smell nice. (tde) nukilia; (tdk)nukika; (tdn) nukiana; (tds) nukisha; (tdw)
nunuz.a
nukiwa.
nuksani nm [i-/zi-] 1 deflation. 2 quarrel, mischievous action.
nukta nm [i-/zi-] 1 full stop, point. 2 second (of time).
nuku.u kt [ele] 1 transliterate, transcribe. 2 quote.
(tde) nukulia, (tdek) nukulika, (tden)nukuliana, (tdes) nukulisha, (tdew) nukuliwa.
numbi nm [a-/wa-] blue lined round short fish.
nun.a kt [sie] sulk, be sullen. (tde) nunia; (tdk)nunika; (tds) nunisha.
nunda nm ma- [a-/wa-] 1 semi-wild cat. 2 big and strong person. (ms) ~ mla watu man eater.
nundu1 nm [i-/zi-] hump.
nundu2 nm [a-/wa-] bat.
nune nm [a-/wa-] type of tsetsefly.
nunge1 nm [i-/zi-] 1. leper settlement. 2 finger stumps.
nunge2 nm [i-/zi-] zero, nil: Wamefungwa magoli matatu kwa ~ they conceded three goals to nil.
nungu1, nungunungu nm [a-/wa-] porcupine.
nungu2 nm [a-/wa-] sweet red fish.
nungu3 nm [a-/wa-] ruffled feathered hen.
nung’unik.a kt [sie] grumble, complain. (tde)nung’unikia;
(tdk) nung’unikika;
(tdn) nung’unikana;
(tds) nung’unikisha.
nung’uniko nm ma- [li-/ya-] grumbling, complaint .
nunu nm [a-/wa-] madam, mistress, lady.
nunu.a kt [ele] buy, purchase.
(tde) nunulia, (tdek) nunulika, (tdes)nunulisha,
(tdew) nunuliwa; (tdn) nunuana.
nunuz.a kt [ele] help a child to teethe by rubbing gum.
(tde) nunuzia; (tdk) nunuzika; (tdn)nunuzana; (tds) nunuzisha; (tdw) nunuzwa.
nuru
nuru* nm [i-/zi-] light, brightness, illumination. (nh) Tia ~ brighten. (Kar)
nururish.a* kt [ele] radiate; lighten: Aliki~ chumba kizima kwa mwanga wa kandili yakehe lightened the
whole room with the light of his lantern.
(tde) nururishia; (tdk) nururishika;(tdn) nururishana; (tdw) nururishwa. (Kar)
nus.a kt [ele] smell, sniff. (tde) nusia; (tdk)nusika; (tdn) nusana; (tds) nusisha; (tdw)nuswa.
nuskha nm [i-/zi-] copy.
nusra* kl 1 almost, nearly, just about. 2 valueless, poor in quality. (Kar)
nusu nm [i-/zi-] half.
nusukaputi nm [i-/zi-] sedative, anaesthetic.
nusukipenyo nm [i-/zi-] radius.
nusurik.a* kt [sie] escape narrowly. (tde)nusurikia; (tdk) nusurikika. (Kar)
nusur.u* kt [ele] help, assist, save, defend.
(tde)nusuria, (tdew) nusuriwa; (tdk) nusurika; (tds)nusurisha. (Kar)
nususi1 kv fierce, intense.
nususi2 nm [i-/zi-] fact, reality:
Haya ni katika ~ ya mambo this is the reality.
ny.a kt [sie] 1 shit. 2 rain. (tde) nyea; (tdk)nyeka; (tds) nyesha; (tdw) nyewa.
nya.a kt [sie] wither, shrivel. (tde) nyaia; (tdk)nyaika; (tds) nyaisha.
nyafu.a kt [ele] strip off flesh from the bone.
(tde) nyafulia; (tdk) nyafuka; (tdn) nyafuana;(tds) nyafusha.
nyago nm [i-/zi-] 1 legs, thighs. 2 pace, step, stride: Humwezi kwa mwendo, ~ zake ndefuyou can’t beat
him, he has long strides.
nyak.a1 kt [ele] catch, snatch. (tde) nyakia;(tdk) nyakika; (tdn) nyakana (tds) nyakisha;(tdw) nyakwa.
nyana
<
nyak.a2 kt [ele] beat, slap, box sb’s
ears.(tde)nyakia; (tdk) nyakika; (tdn) nyakana; (tds)nyakisha; (tdw) nyakwa.
nyakanga nm ma- [a-/wa-] chief instructor in initiation.
nyakanyaka kl in shambles.
nyakur.a kt [ele] snatch.
(tde) nyakuria, (tdew)nyakuriwa; (tdk) nyakurika; (tdn) nyakurana;(tds) nyakurisha.
nyama nm [i-/zi-] 1 meat. 2 flesh. (ms) ~ ya ulimi sweet words.
nyamafu nm [i-/zi-] carcass, dead animal.
nyamaume nm [a-/wa-] hero, brave person.
nyamavu kv silent, reserved, quiet.
nyamaz.a kt [sie] shut up, be silent, keep quiet. (tde) nyamazia; (tdk) nyamazika; (tds)nyamazisha.
nyamazish.a kt [ele] silence sb: Ni vigumu kum~ mtoto anayelia kwa njaa it is difficult to silence a
hungry baby. (tde) nyamazishia; (tdk)nyamazishika; (tdn) nyamazishana; (tdw)nyamazishwa.
nyambizi nm [i-/zi-] submarine.
nyambu.a1 kt [ele] 1 stretch. 2 conjugate, derive. (tde) nyambulia, (tdew) nyambuliwa;
(tdk) nyambuka; (tds) nyambusha.
nyambu.a2 kt [ele] insult, outrage, slander sb.
(tde) nyambulia; (tdk) nyambulika; (tds)nyambulisha; (tdn) nyambuana; (tdw)nyambuliwa.
nyambulish.a kt [ele] 1 pull, stretch. 2 (isimu) derive. (tde) nyambulishia; (tdk)nyambulishika;
(tdw) nyambulishwa.
nyambuo nm [a-/wa-] kind of sardine.
nyamizi nm [a-/wa-] kind of hermit crab.
nyana nm [i-/zi-] arrow’s or spear’s head.
nyanda
<
nyanda nm [zi-] plains: ~ za juu highlands.
nyang’anya kt [ele] take by force, snatch, rob.
(tde) nyang’anyia; (tdk) nyang’anyika; (tds)nyang'anyisha;(tdn) nyang’a-nyana; (tdw)nyang’a-nywa.
nyangarika nm [i-/zi-] worthless/ valueless thing/person.
nyang’au nm ma- [a-/wa-] (dharau) dirty dog; bloody brute.
nyange1 nm [i-/zi-] noise.
nyange2 nm [a-/wa-] fool, moron.
nyangumi nm [a-/wa-] whale.
nyani nm ma- [a-/wa-] baboon.
nyanya1 nm [i-/zi-] tomato.
nyanya2 nm [a-/wa-] grandmother.
nyanyapa.a kt [sie] recoil in disgust. (tde)nyanyapalia, (tdek) nyanyapalika, (tdes)nyanya-
palisha; (tdn) nyanyapana.
nyanyu.a1 kt [ele] get sth by trickery.
(tde)nyanyulia, (tdew) nyanyuliwa; (tdk)nyanyuka; (tds) nyanyusha; (tdn) nyanyuana.
nyanyu.a2 kt [ele] lift, raise. (tde) nyanyulia,(tdek) nyanyulika, (tds) nyanyulisha, (tdew)nyanyuliwa;
(tdn) nyanyuana.
nyanyu.a3 kt [ele] tear.
(tde) nyanyulia, (tdew)nyanyuliwa; (tdk) nyanyuka; (tdn)nyanyuana; (tds) nyanyusha.
nyanyuk.a kt [sie] rise up, get up, stand up. (tde) nyanyukia; (tds) nyanyukisha.
nyanza nm ma- [li-/ya-] lake.
nyap.a kt [sie] sneak along, stalk, move stealthily.
(tde) nyapia; (tdk) nyapika; (tds)nyapisha; (tdw) nyapwa.
nyara1 nm [i-/zi-] 1 captive, booty, spoil. 2 trophy: ~ za serikali government trophies.
nyara2 kl cheap; free.
nyaraf.u kt [sie] avoid contact with a person because of his filthiness/
disgusting habits. (tde) nyarafia,
nyemi
<
(tden) nyarafiana, (tdew) nyarafiwa; (tdk)nyarafika; (tds) nyarafisha.
nyaraka nm [zi-] archives: ~ za Taifa National Archives.
nyarubanja nm [i-/zi-] feudalism.
nyasi nm [zi-] grass.
nyat.a kt [sie] sneak along, stalk. (tde) nyatia,
(tden) nyatiana; (tdk) nyatika; (tds) nyatisha;(tdw) nyatwa.
nyati nm [a-/wa-] buffalo.
nyato nm [i-/zi-] nipple.
nyatu.a nm [sie] stagger,
totter. (tde) nyatulia,(tdew) nyatuliwa; (tdk) nyatuka; (tdn)nyatuana; (tds) nyatusha.
nyatunyatu kl in a tiptoe movement, stealthily.
nyau1 nm [a-/wa-] cat.
nyau2 [i-/zi-] cat's voice.
nyaufu kv (matunda au majani) withered, dried up.
nyauk.a kt [sie] dry up, wither, shrivel. (tde)nyaukia; (tdk) nyaukika; (tds) nyaukisha.
nyayo1 nm [i-/zi-] foot prints, sole; footsteps:Fuata ~ follow in footsteps of.
nyayo2 nm (Kenya) philosophy that emphasizes peace, love and unity.
nye.a1 kt [sie] itch, tickle. (tde) nyelea; (tdk)nyeka; (tdn) nyeana; (tds) nyesha; (tdw)nyewa.
nye.a2 kt [sie] vanish, disappear. (tde) nyelea;(tdk) nyeka; (tds) nyesha; (tdw) nyewa.
nyege nm [i-/zi-] erotic stimulation, lust, sexual desire: Tia ~ stimulate sexually.
nyegere nm [a-/wa-] honey badger.
nyek.a kt [sie] shine, glisten. (tde) nyekea;(tdk) nyekeka; (tdw) nyekwa.
nyemele.a kt [ele] creep up to, sneak along, stalk. (tdk) nyemeleka; (tds) nyemelesha;(tdn) nyeme-
leana; (tdw) nyemelewa.
nyemi nm [i-/zi-] happiness, joy:
<<
Sina ~ naye I don’t like him/her.
nyende nm [i-/zi-] chirp.
nyeng.a1 kt [ele] 1 cheat, hoodwink sb. 2 persecute, tyrannize, swindle, short change.
(tde)nyengea; (tdk) nyengeka; (tds) nyengesha;(tdn) nyengeana; (tdw) nyengwa.
nyenga2 nm [a-/wa-] kind of large of scaleless flat fish.
nyengeresh.a kt [ele] tickle, stimulate sexually. (tde) nyengereshea; (tdk) nyengere-
sheka;(tdn) nyengereshana; (tdw) nyengereshwa.
nyenje nm [a-/wa-] cricket.
nyenyeke.a kt [ele] 1 be humble. 2 be respectful. (tdn) nyenyekeana; (tds)nyenyekesha; (tdw) nyenye-
kewa.
nyenyekevu kv humble, servile.
nyenyere nm [a-/wa-] tiny black ant.
nyenyerek.a kt [sie] confuse by talking too much. (tde) nyenyerekea;(tds)nyenyerekesha.
nyer.a kt [ele] joke, make fun of.
(tde) nyerea;(tdk) nyereka; (tdn) nyerana; (tds) nyeresha;(tdw) nyerwa.
nyerere nm [i-/zi-] copper/brass bangle.
nyererez.a kt [ele] camouflage. (tde)nyererezea; (tdk) nyererezeka; (tdn)nyererezana; (tds) nyerere-
zesha; (tdw)nyererezwa.
nyerezi kv beautiful, good, picturesque.
nyes.a kt [sie] be wet, moisten. (tde) nyesea; (tdk) nyeseka; (tds) nyesesha.
nyesh.a kt [sie] rain. (tde) nyeshea, (tdew)nyeshewa; (tdk) nyesheka.
nyet.a kt [sie] demand attention. (tde) nyetea;(tdk) nyeteka; (tds) nyetesha/nyeteza; (tdw)nyetwa.
nyeti kv 1 crucial. 2 sensitive.
-nyevu kv moist, wet, damp, humid.
nyie ku (kifupisho cha nyinyi) you all.
nyonda
<
nyigu nm [a-/wa-] wasp, hornet. (ms) Kiuno cha ~ a small waistline.
nyika nm [i-/zi-]
prairies, wilderness, land with scattered trees and high grass. (ms) Alikwenda msitu na ~ he had a long
journey; mbio za ~ marathon.
nyim.a kt [sie] keep back (from), withhold (from), deny.
(tde) nyimia; (tdk) nyimika; (tds)nyimisha; (tdn) nyimana; (tdw) nyimwa.
nyiminyimi kl meanly, tightfistedly, ungenerously.kv niggardly, miserly.
nyimivu kv mean, tightfisted, stingy. miser, ungenerous.
nyinyi kw (wingi) you.
nyinyirik.a kt [sie] glister, glide, glide along. (tde) nyinyirikia; (tdk) nyinyirikika; (tds)nyinyirikisha;
(tdw) nyinyirikwa.
nyinyoro nm [u-/zi-] red flowered bulbous plant.
nyiririk.a [sie] glide, slide along. (tde)nyiririkia; (tdk) nyiririkika; (tds) nyiririkisha;(tdw) nyiririkwa.
nyiza nm [i-/zi-] coloured palm leaf plaited strips.
nyo.a kt [ele] shave. (tde) nyolea, (tdek)nyoleka, (tdes) nyolesha; (tdw) nyolewa; (tdn)nyoana.
nyofo.a kt [ele] pick pieces from sth, nibble. (tde) nyofolea,
(tdew) nyofolewa; (tdk)nyofoka; (tdn) nyofoana; (tds) nyofosha.
nyofu kv 1 straight. 2 honest, trustworthy: Ana tabia ~ she/he is honest.
nyoka nm [a-/wa-] 1 snake. 2 worm.
nyoko nm [a-/wa-] your mother.
nyoko.a kt [ele] pick with finger. (tde)nyokolea, (tdew) nyokolewa; (tdk) nyokoka;(tds) nyokosha.
nyomvi nm [a-/wa-] night jar.
nyonda1 nm [i-/zi-] love, affection.
nyonda
<
nyonda2 nm [a-/wa-] lover, sweetheart, beloved.
nyondenyonde nm [i-/zi-] chronic disease/illness.
nyonga1 nm [i-/zi-] hip.
nyong.a2 kt [ele] 1 strangle, hang. 2 kill by hanging. 3 twist, wriggle.
(tde) nyongea; (tdk)nyongeka; (tdn) nyongana; (tds) nyongesha;(tdw) nyongwa.
nyonge kv weak, oppressed, degraded, servile, feeble, frail.
nyongea1 nm [i-/zi-] marasmus.
nyonge.a2 kt [sie] feel oppressed, feel wretched. (tdk) nyongeka; (tds) nyongesha.
nyongeza nm [i-/zi-] addition, supplement, increment.
nyongo1 nm [i-/zi-] bile.
nyongo2 nm [i-/zi-] salt water.
nyongo.a kt [sie] straighten out twists. (tde)nyongolea; (tdk)
nyongoka; (tdn) nyongoana; (tds) nyongosha.
nyong’ony.a kt [sie] be weary/weak: Miguu inani~ my legs are weak. (tde) nyong’onyea;(tdk) nyong’o-
nyeka; (tds) nyong’onyesha;(tdw) nyong’onywa.
nyong’onye.a1 kt [sie] 1 be weak/ languish/weary. 2 be uncomfortable. (tde)nyong’o-
nyelea; (tdk) nyong’onyeka; (tdn)nyong’onyeana; (tds) nyong’o-nyesha.
nyono nm [i-/zi-] snore.
nyony.a kt [ele] 1 suck, feed at breast. 2 exploit sb. (tde) nyonyea; (tdk) nyonyeka;
(tdn)nyonyana; (tds) nyonyesha; (tdw) nyonywa.
nyonyesh.a kt [ele] suckle; breast feed.
(tde)nyonyeshea; (tdk) nyonyesheka; (tdn)nyonyeshana; (tdw) nyonyeshwa.
nyonyo1 nm [i-/zi-] castor nut.
nyonyo2 nm [i-/zi-] teat, nipple.
nyonyo.a kt [ele] pluck feathers or hair. (tde)nyonyolea; (tdk)
nyuku.a

nyonyoka; (tdn) nyonyoana; (tds) nyonyosha;(tdw) nyonyolewa.


nyonyor.a kt [ele] take a pinch of, pick off a bit. (tde) nyonyorea; (tdk) nyonyoreka;
(tdn)nyonyorana; (tds) nyonyoresha; (tdw)nyonyorwa.
nyonyota1 nm ma- [li-/ya-] drizzle, light rain.
nyonyot.a2 kt [sie] drizzle. (tde) nyonyotea;(tdk) nyonyoteka; (tds) nyonyotesha; (tdw)nyonyotwa.
nyoo! ki expression of disgust/contempt.
nyook.a kt [sie] 1 be straight, ligned. 2 be straight, be honest. (tde) nyookea; (tdk)nyookeka;
(tds) nyookesha.
nyoosh.a kt [ele] straighten, align;
make even.(tde) nyooshea; (tdk) nyoosheka; (tdn) nyooshana; (tdw) nyooshwa.
nyopo.a kt [ele] cut a piece from main
body.(tde) nyopolea, (tdew) nyopolewa; (tdk)nyopoka; (tdn) nyopoana; (tds) nyoposha.
nyoror.a kt [sie] become thin and loose. (tde)nyororea; (tdk) nyororeka; (tds) nyororesha.
nyota1 nm [i-/zi-] 1 star. 2 fortune, luck, fate.
nyota2 nm [i-/zi-] thirst.
nyoto.a kt [ele] take a pinch of.
(tde) nyotolea,(tdew) nyotolewa; (tdk) nyotoka; (tds)nyotosha; (tdn) nyotoana.
nyowe nm [a-/wa-] long multi-coloured grasshopper.
nyuk.a kt [ele] hit hard, beat hard, thrash:
(tde)nyukia; (tdk) nyukika; (tdn) nyukana; (tds)nyukisha; (tdw) nyukwa.
nyuki nm [a-/wa-] bee.
nyuklia* nm [i-/zi-] nuclear: Silaha
za ~ nuclear weapons. (Kng)
nyuku.a kt [ele] pinch, pluck. (tde) nyukulia,(tdew) nyukuliwa; (tdk) nyukuka; (tdn)nyukuana.
nyuma
<
nyuma nm [i-/zi-]1 behind. 2 past, former.
nyumba nm [i-/zi-] house.
nyumbani nm home, at home.
nyumbu nm [a-/wa-] 1 mule. 2 hartebeest.
nyumbu.a kt [ele] extend, stretch. (tde)nyumbulia, (tdew) nyumbuliwa; (tdk)nyumbuka;
(tdn) nyumbuana; (tds)nyumbusha.
nyumbulik.a kt [sie] be extended/ stretched. (tde) nyumbu-likia; (tdk) nyumbulikika;
(tds)nyumbulikisha.
nyundo nm [i-/zi-] hammer.
nyungu1 nm [i-/zi-] clay pot. (ms) Fukiza ~have a vapour bath.
nyungu2 nm [i-/zi-] days of fasting during Ramadhan: ~ mosi the first day of Ramadhan; ~ tatu the third
day of Ramadhan.
nyungunyungu nm [a-/wa-] kind of a worm. 2 athlete's foot.
nyungwa! ki attention please, may I call for your attention.
nyuni nm [a-/wa-] bird.
nyuny.a kt [sie] drizzle, rain gently. (tde)nyunyia; (tdk) nyunyika;(tds) nyunyiza.
nyunyiz.a kt [ele] sprinkle, spray,
dust or powder sth. (tde)
nyunyizia; (tdk) nyunyizika; (tdn)
nyunyizana; (tds) nyunyisha;
<<<<<<<<<<<<<<<
nzumari
<
(tdw) nyunyizwa.
nyunyizi.a kt [ele] sprinkle on, spray on, apply dust or powder to sth.
(tde) nyunyizilia; (tdk)nyunyizika; (tdn) nyunyiziana; (tds)nyunyizisha; (tdw) nyunyiziwa.
nyunyu nm ma- [li-/ma-] drizzle, light rain.
nyuti kl slowly, carefully.
nyuzijoto nm [i-/zi] measurement of
temperature; degree.
nyw.a kt [ele] drink, gulp; absorb. (tde) nywea,(tden) nyweana, (tdw) nywewa;
(tdk) nyweka;(tds) nywesha.
nywe.a kt [sie] 1 dry up, shrivel up, shrink. 2 be hunched up. 3 lose strength, become weak.
(tde)nywelea, (tdek) nyweleka; (tds) nywesha.
nywesh.a kt [ele] 1 irrigate, water.2 give sb a drink.
(tde) nyweshea; (tdk) nywesheka; (tds)nyweshesha; (tdn) nyweshana; (tdw)nyweshwa.
nzaiko nm [i-/zi-] kind of powder causing memory loss.
nzao nm [a-/wa-] ox, bull.
nzi nm [a-/wa-] fly.
nzige nm [a-/wa-] locust.
nzio nm [i-/zi-] 1 big clay jar. 2 clay
water pot.
nzumari nm [i-/zi-] clarinet.

O
o.a kt [ele] marry a woman. (tde) olea, (tdew)olewa; (tdk) oleka; (tds) oza; (tdn)oana.
oam.a kt [sie] be drenched, be saturated in water. (tde) oamia; (tdk) oamika; (tds)oamisha.
oan.a kt [sie] 1 be married. 2 be compatible, be in harmony: Mawazo yake yame~ na yangu her views are
in harmony with mine. (tde) oania; (tdk) oanika; (tds) oanisha.
oanish.a kt [ele] associate, relate two things. (tde) oanishia; (tdk) oani-shika; (tdn)oanishana;
(tdw) oanishwa.
oda* nm [i-/zi-] order. (Kng)
ofisa* nm [a-/wa-] officer: ~ tawalaadministrative officer. (Kng)
ofisi* nm [i-/zi-] office: ~ya Waziri Mkuu Prime Minister's Office.
og.a1 kt [sie/ele] bath, take a bath/shower. (tde)ogea; (tdk) ogeka; (tds) ogesha.
-oga2 kv coward, timid.
ogele.a kt [sie] swim. (tdk) ogeleka; (tds)ogelesha.
ogofy.a kt [ele] frighten,terrify. (tde) ogofyea; (tdk) ogofyeka; (tdn) ogofyana; (tds)ogofyesha;
(tdw) ogofywa.
ogop.a kt [sie] 1 fear, be afraid/ fearful. 2 obey:~ Mwenyezi Mungu obey the Almighty God.
(tde) ogopea; (tdk) ogopeka; (tds) ogopesha; (tdn) ogopana; (tdw) ogopwa.
ogopesh.a kt [ele] frighten, scare. (tde)ogopeshea; (tdk) ogopesheka; (tdn)ogopeshana;
(tdw) ogopeshwa.
oili* nm [i-/zi-] oil. (Kng)
ok.a kt [ele] bake. (tde) okea; (tdk) okeka; (tds) okesha; (tdw) okwa.
oko.a kt [ ele] rescue; save; redeem. (tde)okolea, (tdew) okolewa, (tdek) okoleka; (tdn)okoana.
okok.a kt [sie]1 be rescued. 2 (dini) be saved. (tde) okokea; (tdk) okokeka.
okot.a kt [ele] 1 pick up. 2 find. (tde)
okotea; (tdk) okoteka; (tdn) okotana; (tds)okoteza; (tdw) okotwa.
ondo
okotez.a kt [ele] fumble, bungle.
(tde) kotezea; (tdk) okotezeka; (tdn)okotezana; (tds) okotezesha; (tdw) okotezwa.
oksijeni* nm [i-] oxygen. (Kng)
Oktoba* nm [ i-] October. (Kng)
ol.a kt [ele]1 look at, watch. 2 see. (tde) olea; (tdk) oleka; (tds) olesha; (tdn) olana; (tdw)olwa.
ole! ki woe! pity!: ~ wangu woe is me!
olimpiki* nm [i-] olympic. (Kng)
omb.a kt [ele] beg for, ask for, petition, request; pray for. (tde) ombea; (tdk) ombeka; (tdn)ombana;
(tds) ombesha; (tdw) ombwa.
ombaomba nm [a-/wa-] beggar.
ombe nm [i-/zi-]1 edge, rim, brim. 2 uncertain wavering movement.
ombe.a kt [ele] pray for, intercede for. 2 ask on behalf of: Naku~ ruhusa I am asking for permission on
your behalf. (tdk) ombeka.
ombi nm ma- [li-/ya-] request; prayer.
omboje.a kt [sie] be too soft, become too soft. (tdk) ombojeka; (tds) ombojesha; (tdw)ombojewa.
ombolekez.a kt [ele] recite words during oath taking/offering. (tde) ombolekezea; (tdk)ombole-kezeka;
(tds) ombolekezesha; (tdn)ombolekezana; tdw) ombo-lekezwa.
ombolez.a kt [ele] mourn, bewail, lament. (tde)ombolezea; (tdk) ombolezeka; (tdn)ombolezana;
(tds) ombolezesha; (tdw) ombo-lezwa.
ombwe nm [i-/zi-] vacuum.
omek.a kt [ele] 1 pile up, stack sth up. 2 compress, press; fill. (tde) omekea; (tdk)omekeka;
(tds) omekesha; (tdn) omekana; (tdw) omekwa.
omo nm [i-/zi-] bows, prow.
omo.a kt [ele] (udongo) dig up/out
break up. (tde) omolea, (tdew) omolewa; (tdk)omoleka; (tds) omosha.
on.a

on.a kt [ele] 1 see: Kusikia si ku~ hearing is not the same as seeing. 2 feel: Na~ njaa I am feeling hungry.
(tde) onea; (tdk) oneka; (tdn) onana; (tds) onesha; (tdw) onwa.
onan.a kt [sie] meet, see: Ali~ na rafiki yake jana he met his friend yesterday. (tde) onania;
(tdk) onanika; (tds) onanisha.
ondo nm ma- [li-/ya-] 1 knee. 2 leg, foot.
ondo.a kt [ele] remove, take away. (tde)ondolea, (tdew) ondolewa; (tdk) ondoka; (tdn)ondoana;
(tds) ondosha.
ondok.a kt [sie] leave, depart, go away. (tde)ondokea, (tdew) ondokewa; (tdk) ondokeka;
(tds) ondokesha.
ondokan.a kt [sie]~ na get rid of sth, escape from, be delivered from, emerge from: Ame~ na tabia ya
ombaomba he has been delivered from beggary.
ondoke.a kt [sie] 1 feel better, be feeling better. 2 prosper, do well: Mtoto ana~ vizuri the child is
prospering well.
ondoleo nm ma- [li-/ya-] remission, removal: ~ la dhambi remission of sins.
one.a kt [ele] bully, illtreat, harass, belittle. (tde)onelea; (tdk) oneka (tdn) oneana; (tdw)onewa.
onekan.a kt [sie] 1 be seen, be vissible, be apparent. 2 appear like/as if: Ina~ mvua itanyesha it appers as
if it will rain. (tde)onekania; (tdk) onekanika; (tds) onekanisha.
onele.a kt [sie] feel, think, consider: Nili~ bora nirudi nyumbani I felt it's best I returned home.
onevu kv 1 tyrannous, bully, opp-ressive. 2 transparent; obser-vable.
onge.a1 kt [ele] talk, chat. (tde)
ongelea, (tdek) ongeleka, (tdes)
ongelesha, (tdew) ongelewa. onge.a2 [ele] increase. (tdw) ongewa.
ongele.a kt [ele] talk about/over sth. (tdk)ongeleka; (tdn) ongeleana; (tds) ongelesha; (tdw) ongelewa.
ongez.a kt [ele] add, increase, augment.

(tde) ongezea; (tdk) ongezeka; (tdn)ongezana; (tdw) ongezwa.


ongeze.a kt [ele] add to/for, increase: Nitaku~ mshahara wako I shall increase your salary.
ongezeko nm ma- [li-/ya-] increment, surplus: ~ la misha-hara salary increment.
ongo.a kt [ele] 1 reform, convert, set right. 2 soothe a child by soft songs. (tde) ongolea, (tdw) ongolewa;
(tdk) ongoleka; (tdn)ongoana.
ongofu kv converted, reformed.
ongong.a kt [sie] cause to vomit. (tde)ongongea; (tdk) ongongeka; (tds)ongongesha.
ongop.a kt [sie] lie, deceive, cheat. (tde)ongopea, (tden) ongopeana, (tdew)ongopewa; (tdk) ongopeka;
(tds) ongopesha.
ongoz.a kt [ele] 1 lead, guide, show the way. 2 direct, conduct. (tde) ongozea; (tdk) ongozeka;
(tdn) ongozana; (tdw) ongozwa.
ongozan.a kt [sie] 1 go along together, follow one another. 2 guide one another. (tde)ongozania;
(tdk) ongozanika; (tds)ongozanisha.
onj.a kt [ele] taste.(tde) onjea;(tdk) onjeka; (tdn) onjana; (tds) onjesha; (tdw) onjwa.
onjesh.a kt [ele] give to taste, offer to taste. (tde) onjeshea; (tdk) onjesheka; (tdn)onjeshana;
(tdw) onjeshwa.
ony.a kt [ele] 1 warn, admonish. 2 forbid, prevent. (tde) onyea; (tdk) onyeka; (tdn)onyana;
(tds) onyesha; (tdw) onywa.
onyesh.a kt [ele] show, exhibit,
demonstrate. (tde) onyeshea; (tdk)
onyesheka; (tdn) onyeshana;
(tdw) onyeshwa.
onyesho nm ma- [li-/ya-] 1 scene (in a play).2 exhibition, show: Ma~ ya vitabu book exhibition/fair.
onyo nm ma- [li-/ya-] warning.
operesheni* nm [i-/zi-] operation. (Kng)
opereta* nm ma- [a-/wa-] operator. (Kng)
opo.a kt [ele] 1 draw out, remove, take off/out:~ ndoo kisimani fish a bucket orodha

out of a well. 2 save, rescue, deliver; remove a magic spell. (tde) opolea, (tdew) opolewa; (tdk)opoka;
(tds) oposha; (tdn) opoana.
orodha* nm [i-/zi-] list, inventory, catalogue. (Kar)
orodhesh.a* kt [ele] list, catalogue, compile an inventory. (tde) oro-dheshea; (tdk)orodhesheka;
(tdn) orodheshana; (tdw)orodheshwa (Kar)
-ororo kv soft, smooth: Ngozi ny~ smooth skin;Muziki mw~ soft music.
osh.a kt [ele] wash: ~ vyombo vya kulia wash the utensils. (tde) oshea; (tdk) osheka; (tdn)oshana;
(tdw) oshwa.
ot.a1 kt [ele/sie] germinate, grow, sprout, spring up: Mtama ume~ the sorghum has sprout up; ~ meno cut
teeth. (tde) otea; (tdk) oteka; (tds)otesha.
ot.a2 kt [ele] dream. (tde) otea; (tdk) oteka; (tdn) otana; (tds) otesha; (tdw) otwa.
ot.a3 kt [sie] bend when drying up. (tde) otea; (tdk) oteka; (tds) otesha; (tdw) otwa.
ot.a4 kt [ele] get warm: ~ jua bask
in the sun. (tde) otea; (tdk) oteka;
(tds) otesha; (tdw) otwa.
otam.a kt [sie] squat. (tde) otamia; (tdk)otamika; (tds) otamisha.
-o-ote kl any: Una kitabu chochote? do you have any book?
-ote kv all, whole, entire: Watu w~ all people;Vitabu vy~ all books; shule ya~ the entire school.
ote.a1 kt [sie] 1 lie in ambush,
waylay, lurk. 2 (mchezo wa mpira) be off side. (tdn) oteana; (tdw) otewa.
otea2 nm ma- [li-/ya-] lurking place, ambush area.
ovaroli* nm ma- [li-/ya-] overalls.
(Kng)
ovataimu* nm [i-/zi-] overtime: Kazi ya ~overtime work. (Kng)
ovodh.a kt [sie] swim in order to guard the drag-net. (tde) ovodhea; (tdk) ovodheka; (tds)ovodhesha.
-ovu kv evil, vile, wicked: Yu mw~ he is wicked.
ovyo kl 1 carelessly, haphazardly. 2 uselessly.
oya1 nm ma- [li-/ya-] handful (of sth): ~ ya mchele a handful of rice.
oy.a2 kt [sie] be calm/settled; rest, be comforted. (tde) oyea; (tdk) oyeka; (tds) oyesha.
oyee! ki hurrah!
oz.a1 kt [sie] rot, go bad, putrefy; stink; (nyama) be high. (tde) ozea; (tdk) ozeka; (tds) ozesha.
oz.a2 kt [sie] marry off sb: Jirani yetu atamw~ binti yake juma lijalo our neighbour will marry off his
daughter next week. (tde) ozea; (tdk)ozeka. (tds) ozesha; (tdn) ozana; (tdw) ozwa.
ozi nm ma- [li-/ya-] eye.

P
p.a kt [ele] give: Ameni~ pesa she has given me some money. (tde) pea, (tden) peana, (tdew)pewa.
pa.a1 kt [ele] crape (off/up): ~ samaki scrape off fish scales.(tde) palia, (tdek) palika, (tdes)palisha,
(tdew) paliwa.
pa.a2 kt [sie] rise, ascend: Sauti imeni~ I have lost my voice; I cannot speak louder; Sikukuu ya Ku~
Bwana the Ascension. (tde) palia, (tdek)palika; (tds) paza.
pa.a3 kt [ele] ~ moto transfer embers, convey fire by getting a live ember on a sherd. (nh) Palia makaa (a)
cover with embers, (b) endanger.(tde) palia, (tdek) palika, (tdes) palisha, (tdew) paliwa.
paa4 nm [a-/wa-] gazelle.
paa5 nm ma[ li-/ya-] roof.
paaz.a kt [ele] (nafaka) grind, pound (with a pestle or mortar). (tde) paazia; (tdk) paazika; (tds) paa-
zisha; (tdw) paazwa.
pacha nm ma- [a-/wa-] twin: ~ fanani identical twins. kv adherent, clustered, compatible, sticking
together: Ndizi ~ banana clusters.
pachik.a kt [ele] 1 insert,stick (in), fix: ~ kisu mshipini stick a knife into the girdle. 2 give sth to sb who
does not deserve it: Ameji~ ukubwa he has given himself leadership position which he does not deserve.
(tde) pachikia; (tdk)pachikika; (tds) pachikisha; (tdn) pachikana;(tdw) pachikwa.
pachipachi nm [ i-/zi-] space in between two thighs: Ameificha katika ~ ya
pak.a
mapaja she has hidden it between her thighs.
padri* nm ma- [ a-/wa-] priest, clergyman. (Kre)
pafu nm ma- [ li-/ya-] lung.
paga.a1 kt [ele] carry (e.g. a load) on head or shoulders. (tds) pagaza.
paga.a2 kt [sie] be possessed by an evil spirit. (tde) pagalia; (tds) pagaza; (tdw) pagawa.
pagao nm [ i-/zi-] charm against evil spirit; talisman.
pagaro1 nm [ i-/zi] belly band/girdle.
pagaro2 nm [ i-/zi-] firestick.
pagio nm ma- [ li-/ya-] tree cuts for climbing.
pagu.a kt [ele] change route to avoid sth. (tde)pagulia, (tdew) paguliwa; (tdk) paguka; (tds)pagusha.
paguo nm [ i-/zi-] diversion, detour.
pagwa nm [ i-/zi-] tip of a pole used as a rafter in constructing roofs of native houses.
paipu nm [i-/zi-] siren, horn.
paja nm ma-[ li-/ya-] thigh.
pajama* nm ma- li-/ya-] pyjamas. (Khi)
paje nm ma- [li-/ya-] sugarless straw of sorghum or maize.
paji nm ma [ li-/ya-] forehead.
paka1 nm [ a-/wa-] cat: ~ shume wild cat.
pak.a2 kt [ele] smear, spread; apply: ~ rangipaint; ~ dawa napply ointment. (nh) ~ mafuta kwa mgongo
wa chupa flatter; ~ matopedefame, sling mud at sb.
(tde) pakia; (tdk)pakika; (tdn) pakana; (tds) pakisha; (tdw)pakacha

pakwa.
pakacha1 nm ma- [ li-/ya-] palm leaf basket.
pakacha2 nm ma- [ a-/wa-] liar.
pakan.a kt [sie] have a common border, share a border.(tde) pa-kania; (tdk) pakanika; (tds)pakanisha.
pakanga1 nm [ i-/zi-] 1 massaging lotion. 2 rue; wormwood.
pakanga2 nm [ i-/zi-] labour pains.
pakas.a kt [ele] plait. (tde) pakasia; (tdk)pakasika; (tdn) pakasana; (tds) pakasisha;(tdw) pakaswa.
pakat.a kt [ele] hold sth in the lap.
(tde)pakatia; (tdk) pakatika; (tdn) pakatana; (tds)pakatisha; (tdw) pakatwa.
pakawa! ki conventional reply to a
story teller’s call: Paukwa! ~!
pakaz.a kt [ele] apply, smear.(tde)
pakazia; (tdk) pakazika; (tdn) pakazana; (tds)pakazisha; (tdw) pakazwa.
pak.i* kt [ele] park. (tde) pakia; (tdk) pakika;(tds) pakisha; (tdw) pakiwa.(Kng).
paki.a kt [ele] load, load on to; embark.
(tde)pakilia, (tden) pakiana, (tdes) pakiza, (tdew)pakiwa; (tdk) pakika.
pakiti* nm [ i-/zi-] packet. (Kng)
paku nm [ i-/zi-] spot.
paku.a kt [ele] 1 unload. 2 dish out,serve food.
(tde) pakulia, (tdek) pakulika, (tdes)pakulisha, (tdew) pakuliwa.
pali.a1 kl [ele] choke, gag on sth. (tds) paliza; (tdw) paliwa.
pambanu.a

pali.a2 kt [ele] weed. (tde) palilia; (tdk)palilika; (tdn) paliliana; (tdw) paliliwa.
palili.a kt [ele] weed.
palizi mn [i-/zi-] weeding.
pama nm [i-/zi-] wide brimmed hat.
pamba1 nm [i-/zi-] cotton.
pamba2 nm [i-/zi-] packed meal for a travelling.
pamb.a3 kt [ele] 1 adorn; decorate. 2 arrange; prepare: ~ maiti prepare a corpse for burial.
(tde) pambia; (tdk) pambika; (tdn) pambana;(tds) pambisha; (tdw) pambwa.
pamb.a4 kt [ele] cover; spread. (tde) pambia;(tdk) pambika; (tdn) pambana;
(tds)pambisha; (tdw) pambwa.
pambaja nm [i-/zi-] embrace, hug: Piga ~ give a hug, embrace.
pambajio nm ma- [li-/ya-] waiting room.
pamb.a moto kt [ele] be rampant, intensify.
pamban.a kt [sie] 1 contest. 2 collide, knock against one another. (tde) pambania; (tdk)
pambanika; (tds) pambanisha;
(tdw) pambanwa.
pambaniz.a kt [sie] prevaricate. (tde)pambanizia; (tdk) pamba-nizika;
(tdn)pambanizana; (tds) pambanizisha; (tdw)pambanizwa.
pambano nm ma- [ li-/ya-] contest; encounter.
pambanu.a kl [ele] distinguish; explain, clear up. (tde) pambanulia; (tdek) pambanulika,
(tdes)pambanulisha, (tdew) pa-mbanuliwa.
pambany.a

pambany.a kt [sie] prevaricate. (tde)


pambanyia; (tdk) pambanyika; tdn)pambanyana; (tds) pamba-nyisha; (tdw)pambanywa.
pambazuk.a kl [sie] 1 become light, get clear, be daylight. 2 dawn. (tde) pambazukia;
(tdk)pambazukika; (tds) pambazukisha.
pambazuko nm ma- [li-/ya-] dawn.
pambik.a kl [ele] adorn with feathers. (tde)pambikia; (tdw) pambikwa.
pambizo nm [i-/zi-] 1 margin. 2 outside usual residence/home: Yupo ~ni she/he is not home.
pambo nm ma- [li-/ya-] decoration, adornment, ornament.
pambu.a kt [ele] remove adorn-ment; disfigure, tarnish.
(tde) pambulia, (tdew) pambuliwa;(tdk) pambuka; (tdn) pambuana; (tds)pambusha.
pani.a kt [ele] bang; collide. (tdk) panika; (tdn)paniana; (tdw) paniwa.
pamoja kl together: ~ na yote uliyomweleza hakuamini despite all you told him he did not believe it.
pampu* nm [i-/zi-] pump. (Kng)
pamvu nm [i-/zi-] 1 betrothal. 2 money paid at betrothal.
pamwe kl together.
pana kv wide, broad.
pancha* nm [i-/zi-] puncture. (Kng)
panchi1* nm [i-/zi-] punch; punch press. (Kng)
panchi2* nm [i-/zi-] punch; punching bag. (Kng)
panda1 nm [i-/zi-] split, parting,
fork: Njia ~ cross roads. 2 catapult.
pang.a

panda2 nm [i-/zi-] bugle.


panda3 nm ma- [li-/ya-] forehead.
pand.a4 kt [ele] 1 climb, ascend,
mount. 2 rise. 3 get upon, ride upon. (tde)pandia; (tdk) pandika; (tdn) pandana; (tds)pandisha;
(tdw) pandwa.
pand.a5 kt [ele] 1 plant, sow. 2 bid. (tde)pandia; (tdk) pandika; (tdn) pandana;
(tds)pandisha; (tdw) pandwa.
pande1 nm [i-/zi-] disassociation: Piga ~disassociate with, stand aside.
pande 2 nm ma- [li-/ya-] block, large piece: ~ la mtu giant.
pandi.a kt [ ele] sponge. (tde) pandilia; (tdk)pandika; (tdn) pandiana; (tds) pandisha; (tdw)pandiwa.
pandikiz.a kt [ele] transplant; graft. (tde)pandikizia; (tdk) pandi-kizika; (tdn)pandikizana;
(tds) pandikizisha; (tdw)pandikizwa.
pandikizi nm ma- [li-/ya-] giant; big piece: ~ la mtu giant.
pandish.a kt [ele] 1 mount, hoist, raise. 2 inseminate. (tde) pandishia; (tdk) pandishika;
(tdn) pandishana; (tdw) pandishwa.
pandu nm [a-/wa-] type of large silvery fish.
paneli* nm [i-/zi-] panel. (Kng)
pang.a1 kt [ele] arrange. (tde) pangia; (tdk)pangika; (tdn) pa-ngana; (tds) pangisha; (tdw)pa-ngwa.
pang.a2 kt [ele] rent: Nyumba ya
ku~ rented house; house for rent. (tde) pangia;(tdk) pangika; (tds) pang.a

pangisha; (tdw) pangwa.


pang.a3 kt [ele] arrange brother-hood/sisterhood.
(tde) pangia; (tdk) pangika;(tds) pangisha; (tdw) pangwa.
pang.a4 kt [sie] co-habit. (tde) pangia; (tdk)pangika; (tds) pangisha.
panga5 nm ma- [li-/ya-] matchet, panga.
panga6 nm [i-/zi-] worship lace.
pangaboi nm ma- [li-/ya-] ceiling fan.
pangan.a kt [sie] queue. (tde) pangania; (tdk)panganika; (tds) panganisha.
pange nm [a-/wa-] tsetse fly.
pangish.a kt [ele] let, hire. (tde) pangishia;(tdk) pangishika; (tdn) pangishana; (tdw)pangishwa.
pango1 nm ma- [li-/ya-] cave.
pango2 nm [i-/zi-] rent.
pangu.a [ele] disarrange. (tde) pangulia, (tdes)pangulisha,
(tdew) panguliwa; (tdk) panguka;(tdn) panguana.
pangus.a1 kt [ele] dust.
(tde) pangusia; (tdk)pangusika; (tdn) pangusana; (tds)pangusisha; (tdw) panguswa.
pangusa2 nm [i-/zi-] syphilis.
pani.a kt [ele] 1 double up, turn up, fasten up. 2 insist on. (tdk)
panika; (tds) panisha; (tdw) paniwa.
panja nm ma- [li-/ya-] 1 forehead. 2 one sided hair cut.
panji nm [a-/wa-] type of yello-wish
brown kingfish.
pauka nm [i-/zi-] fan.
papatu.a

pantoni nm ma- [li-/ya-] ferry-boat.


panu.a kt [ele] broaden, widen, stretch. (tde)panulia, (tdes) pa-
nulisha, (tdew) panuliwa;(tdk) panuka; (tdn) panuana.
panya nm [ a-/wa-] rat.
panza nm [i-/zi-] 1 coconut left in the shell after grating. 2 piece of soap left after use.
panzi1 nm [a-/wa-] grasshopper.
panzi2 nm [a-/wa-] flying fish.
papa1 kl ~ hapa right here.
papa2 nm [a-/wa-] shark.
pap.a3 kt [sie] palpitate, throb, flutter. (tde)papia; (tdk) papika; (tds) papisha.
Papa4 nm [a-/wa-] Pope.
papachi nm [i-/zi-] teeth which have grown into one another.
papai nm ma- [li-/ya-] pawpaw.
papara kl carelessly; hastely.
paparik.a kt [sie] prevaricate, plutter. (tde)paparikia; (tdk) pa-parikika; (tds)paparikisha.
papas.a kt [ele] 1 feel, touch gently, stroke. 2 grope about, feel one’s way in the dark.
(tde)papasia; (tdk) papasika; (tdn) papasana; (tds)papasisha; (tdw) papaswa.
papasi nm [a-/wa-] 1 tick. 2 feeler.
papat.a kt [ele] slap. (tde) papatia; (tdk)papatika; (tdn) papatana; (tds) papatisha;(tdw) papatwa.
papatik.a kt [sie] 1 flutter, flap wings wildly. 2 be agitated/ anxious.
(tde) papatikia; (tdk)papatikika; (tds papatikisha.
papatu.a kt [ele] 1 remove forcefully; peel shell. 2 open. (tde) papatulia, (tdw) papatuliwa;
(tdk) papatuka;
papi

(tdn) papatuana; (tds) papatusha.


papi nm [i-/zi-] gusset; strip of wood/metal.
papi.a kt [ele] eat/take something greedily: Kula kwake ni kwa ku~ he/she eats greedily.
(tde)papilia, (tdek) papilika; (tds) papisha; (tdw)papiwa.
papo1 nm ma- [li-/ya-] palpitation, throb.
papo2 kl ~ hapo right there; there
and then.
papu.a kt [ele] enlarge, widen. (tde) papulia,(tdek) papulika, (tdes) papulisha, (tdew)papuliwa.
papur.a kt [ele] claw, rend, scratch. (tde)papuria; (tdk)
papurika; (tdn) papurana; (tds) papurisha;(tdw) papurwa.
papuri* nm [i-/zi-] as afoetida; flavoured thin cake. (Khi)
para1 nm [i-/zi-] simsim cake.
par.a kt [sie] make up. (tde) paria; (tdk)parika; (tds) parisha.
parachichi nm [li-/ya-] avocado.
parachuti* nm [i-/zi-] parachute. (Kng)
parade nm ma- [li-/ya-] (ubaharia)
thick rope.
paradiso* nm paradise. (Kng)
parafujo* nm [i-/zi-] screw. (Kre)
parag.a kt [ele] swarm up a tree, climb by grasping with arms and legs. (tde) paragia;
(tdk)paragika; (tdn) paragana; (tds) paragisha;(tdw) paragwa.
paragany.a kt [ele] disarrange, mix up. (tde)paraganyia; (tdk) para-ganyika; (tdn)paraganyana;
(tds) paraganyisha; (tdw)paraganywa.
paraz.a

parakacha nm [i-/zi-] 1 rustle, sound of crushed dry leaves. 2 sudden movement, dash.
parakachu.a kt [ele] remove forcefully and suddenly. (tde) parakachulia, (tdew) paraka-chuliwa;
(tdk) parakachuka; (tds)parakachusha.
parakas.a kt [sie] dash, rush. (tde) parakasia;(tdk) parakasika; (tds) parakasisha.
param.a kt [sie] be lacking/ wanting; be sterile/barren: Mnazi ume~ the coconut tree is barren; Uso wake
ume~ he/she does not show any feeling. (tde) paramia; (tdk) paramika;(tds) paramisha.
paramamba nm [a-/wa-] type of multi-coloured fish.
parami.a kt [ele] 1 climb on, mount. 2 interrupt in speech. (tdk) paramika;
(tds) paramisha;(tdw) paramiwa.
parandesi nm [i-/zi-] bracket.
parange nm ma- [li-/ya-] matchet,
panga.
parapanda nm [i-/zi-] last trump;
trumpet.
parapi nm [i-/zi-] outrigger float.
parar.a kt [sie] fade. (tde) pararia; (tdk)pararika; (tds) pararisha.
parare nm [a-/wa-] large barbed
legged grasshopper.
parari nm [i-/zi-] war horn, war bugle.
paraz.a1 kt [sie] 1 work unskillfully/carelessly. 2 grind coarsely, mess
up.(tde) parazia; (tdk)parazika; (tds) parazisha.
paraz.a2 kt [ele] weave, plait. (tde)
paredi

parazia; (tdk) parazika; (tdn) parazana; (tds)parazisha; (tdw) parazwa.


paredi* nm [i-/zi-] parade. (Kng)
pareto nm [i-/zi-] pyrethrum.
pari.a kt [ele] clean up at a betting game. (tde)parilia; (tdk) parika; (tdn) pariana; (tds)parisha;
(tdw) pariwa.
parishi* nm [i-/zi-] parish. (Kng)
parokia* nm [i-/zi-] parish. (Kng)
paroko nm ma- [a-/wa-] priest incharge of a parish.
paru nm ma- [li-/ya-] sugary harshish.
paru.a kt [ele] scrape, graze. (tde)
parulia; (tdk) paruka; (tdn) pa-ruana; (tds)paruza.
parur.a kt [ele] scratch, scrape.
(tde) paruria;(tdk) parurika; (tdn) parurana; (tds) paruriza;(tdw) parurwa.
paruwanja kl 1 just like that, in the same way. 2 clearly.
paruz.a kt [ele] 1 scrape. 2 scratch.
(tde)paruzia; (tdk) paruzika; (tdn) paruzana; (tds)paruzisha; (tdw) paruzwa.
pas.a kt [sie, ele] be obliged, be compelled. (tde) pasia; (tdk) pasika;
(tdn) pasana; (tds)pasisha. (tdw) paswa.
Pasaka* nm [i-/zi-] Easter. (Keb)
pasha1 nm [a-/wa-] red chested grey bird.
pash.a2 kt [ele] 1 inform, tell: ~ habari inform. 2 cause to have/get sth: ~ moto warm up. 3 be properly
coloured: Hina niliyopaka ime~ henna that I applied is
pat.a

properly coloured. (tde) pashia; (tdk) pashika;(tdn) pashana; (tdw) pashwa.


pashi.a kt [ele] join, connect. (tde) pashilia;(tdk) pashika; (tdn) pashiana; (tdw) pashiwa.
pasi1 ku without: Amenipiga ~ na sababu he beat me without any reason.
pasi2* nm [i-/zi-] pass: Toa ~ give a pass.
pas.i3 * kt [ele] pass: Alipopata mpira hakuu~ kwa mwenzake when he got the ball he did not pass it to his
team mate. (tde) pasia; (tdk)pasika; (tdn) pasiana. (tds) pasisha; (tdw)pasiwa. (Kng)
pasi4 nm [i-/zi-] iron.
pasi5* nm [i-/zi-] 1 pass. 2 pass-port, permit. (Kng)
Pasifiki* nm [ i-] Pacific. (Kng)
pasipoti* nm [i-/zi-] passport. (Kng)
pasish.a kt [ele] 1 cause to pass. 2 verify, certify.
(tde) pasishia; (tdk) pasishika; (tdn)pasishana; (tdw) pasishwa.
pasu.a kt [ele] 1 split, open. 2
tear: ~ karatasi tear a piece of paper. 3 ake way:~ njia make a path.
(tde) pasulia; (tdk) pasuka;(tdn) pasuana; (tds) pasusha; (tdw) pasuliwa.
pasuk.a kt [sie] burst, be torn, be lit, be open, be broken into pieces.
(tde) pasukia, (tdew)pasukiwa; (tdk) pasukika; (tds) pasukisha.
pat.a kt [ele] 1 obtain. 2 get. 3 happen to: Nili~ kufanya kazi hapa I happened to work here. (nh) ~
jiko get married. (tde) patia; (tdk)patan.a

patika; (tdn) patana; (tds) patisha; (tdw)patwa.


patan.a kt [sie] come to terms,
agree; be reconciled. (tde) patania; (tdk)patanika; (tds) patanisha.
patanish.a kt [ele] 1 reconcile, pacify. 2 bring to agreement. (tde) patanishia; (tdk) patanishika;
(tdn) patanishana; (tdw) patanishwa.
patapotea nm [ i-] gamble, pure luck: Biashara hii ni ~ sijaiona faida yake this business is a gamble I
have not realized its profit.
patashika nm [i-/zi-] commotion.
patasi1 nm [i-/zi-] chisel.
patasi2 nm [ i-] medicinal salt used as cure for stomach ache/headache.
Pate nm [ i-] East African island north of Kenya.
patena* nm [i-/zi-] paten. (Kfa)
patikan.a kt [sie] be found, be available: Siku hizi TV zina~ nowadays TVs are available. (ms) ~ be in hot
soup. (tde) patikania; (tdk)patikanika.
patiliz.a kt [ele] 1 take sb seriously. 2 wrap round the body. 3 give trouble to sb.
(tde)patilizia; (tdk) patilizika; (tdn) patilizana; (tds)patilizisha; (tdw) patilizwa.
patisi nm [i-/zi-] wrap stockings.
pato nm ma- [li-/ya-] income.
pau1 nm ma- [li-/ya-] rafter.
pau2 nm [i-/zi-] clubs in playing cards.
pau3 nm [i-/zi-] loaf of bread.
pau.a1 kt [ele] put up rafters. (tde)
paulia; (tdk) pauka; (tds) pausha.
pau.a2 kt [ele] fade. (tde) paulia; (tdk) pauka;(tds) pausha.
pefu

pauk.a kt [sie] 1 fade: Sare yake ya shule ime~his school uniform is faded.2 wither.
(tde)paukia; (tdk) paukika; (tds) paukisha.
paukwa! ki story! a word used to introduce a story.
pauni* nm [i-/zi-] pound. (Kng)
paya nm [i-/zi-] goats’ leg soup.
payapay.a kt [sie] 1 talk non-sense, talk foolishly. 2 become restless.
(tde) payapayia;(tdk) payapayika; (tds) payapayisha.
payaya nm [i-/zi-] wild peanut.
payo nm [i-/zi-] 1 foolish talk, chatter, blabbering. 2 adulterous behaviour.
payuk.a kt [sie] talk foolishly, talk nonsense. (tde) payukia; (tdk) payukika; (tds)payukisha.
paz.a kt [ele] ~ sauti raise voice, shout. (tde)pazia; (tdk) pazika; (tds) pazisha.
pazi nm [a-/wa-] Zaramo ruler’s rank.
pazia nm ma- [ li-/ya-] curtain. (Kaj)
pe kl eupe ~ completely white; Shati jeupe ~ a completely white shirt.
pe.a1 kt [sie] mature, be ripe. (tde) pelea; (tdk)peka; (tds) pesha.
pe.a2 kt [ele] sweep. (tde) pelea; (tdk) peka;(tdn) peana; (tds) pesha; (tdw) pewa.
pea3 nm [i-/zi-] pair. (Kng)
peasi* nm ma- [li-/ya-] pear. (Kng)
pech.a kt [sie] walk lamely. (tde) pechea; (tdk)pecheka; (tds) pe-chesha.
pedeli* nm [i-/zi-] pedal. (Kng)
pefu nm ma- [ li-/zi-] side fin of a fish.
pegi

pegi* nm [i-/zi-] peg. (Kng)


peke kl alone: Amekaa ~ yake he is sitting alone.
pekech.a kt [ele] 1 drill. 2 bore.
(tde)pekechea; (tdk) pekecheka; (tdn) pekechana;(tds) pekechesha; (tdw) pekechwa.
pekecho nm ma- [li-/ya-] 1 drill. 2 drilling.
pekechu.a kt [ele] look up sth, search diligently. (tde) pekechulia; (tdk) pekechuka; (tdn)peke-
chuana; (tds) pekechusha.
pekee kl unique, sole, lone.
pekenyu.a kt [ele] disconnect,
separate so as to find way. (tde) pekenyulia;(tdk) pekenyuka; (tdn) pekenyuana; (tds)pekenyusha.
pekepeke nm [i-/zi-] snooping, prying.
peketek.a kt [sie] be out of order, be destroyed. (tde) ) peketekea; (tdk)peketekeka; (tds) peketekesha.
peku nm ma- [li-/ya-] old worn out winnowing basket.
peku.a kt [sie] 1 scratch up. 2 brouse, scratch about. 3 walk bare footed.
(tde) pekulia; (tdk)pekuka; (tds) pekusha.
pekupeku1 kl barefooted.
pekupeku2 nm [a-/wa-] telltale.
pele.a kt [ele] prune. (tde) pelelea;
(tdk) peleka; (tds) pelesha.
pelek.a kt [ele] send, take. (tde) pelekea; (tdk)pelekeka; (tdn)
pelekana; (tds) pelekesha; (tdw) pelekwa.
pelele nm [a-/wa-] hyrax.
pelelez.a kt [ele] 1 spy on, pry into. 2 investigate. (tde) pelelezea; (tdk)
pembetatu sawa

pelelezeka; (tdn) pelelezana; (tdw) pelelezwa.


pelezi nm ma- [li-/ya-] indentation in a knife or axe.
pelelezi kv investigative.
Pemba nm [ i-] East African island North of Zanzibar and near Tanga.
pemb.a kt [ele] 1 deceive, outwit, flatter with fine words. 2 investigate, pry, snoop. (tde) pe-
mbea;(tdk) pembeka; (tdn) pembana; (tds)pembesha; (tdw) pembwa.
pembe1 nm [i-/zi-] 1 horn. 2 trumpet.
pembe2 nm [i-/zi-] angle, corner. (ms) ~ za chaki secret place.
pembe.a1 pia bembea kt [sie] sway, swing. (tde) pembelea; (tdk) pembeka; (tds)pembeza.
pembea2 nm [i-/zi-] swing, oscillation.
pembebutu nm [i-/zi-] obtuse angle.
pembej.a kt [ele] flatter, deceive. (tde)pembejea; (tdk) pembejeka; (tdn) pembejana;(tds) pembe-
jesha; (tdw) pembejwa.
pembejeo nm [i-/zi-] agricultural inputs.
pembejo nm [i-/zi-] outer part of a thigh.
pembekali nm [i-/zi-] acute angle.
pembemraba nm [ i-/zi] right angle.
pembeni kl aside, in a corner.
pembenne nm [i-/zi-] rectangle.
pembetatu nm [i-/zi-] triangle.
pembetatu mraba nm [i-/zi-] right angled triangle.
pembetatu pacha nm [i-/zi-] congruent triangle.
pembetatu sawa nm [i-/zi-]
pembezoni

equilateral triangle.
pembezoni kl at the edge.
pembu.a kt [ele] sift, sort out, select, winnow. (tde) pembulia,
(tdw) pembuliwa; (tdk)pembuka; (tdn) pembuana; (tds) pembusha.
pen.a kt [ele] row round. (tde) penea; (tdk)peneka; (tdn) penana; (tds) penesha; (tdw)penwa.
pend.a kt [ele] 1 love, like.2 will: Amefanya kwa ku~ kwake he did on his own will. (ms)M~e
akupendae love thy who loves thou.
(tde)pendea; (tdk) pendeka; (tdn) pendana; (tds)pendeza; (tdw) pendwa.
pende.a kt [ele] be loveable, be liked. (tdk)pendeka; (tdn)
pendeana; (tds) pendesha; (tdw) pendewa.
pendekez.a kt [ele] suggest, propose, recommend. (tde) pendekezea; (tdk)pendekezeka; (tdn) pende-
kezana; (tds)pendekezesha; (tdw) pendekezwa.
pendekezo nm ma- [li-/ya-] proposal, suggestion.
pendele.a kt [ele] prefer, be in favour of. (tdk)pendeleka; (tdn) pendeleana;
(tds)pendelesha; (tdw) pendelewa.
pendez.a kt [ele/sie] be attractive; be
loveable, be charming. (tde) pendekezea;
(tdk)pendezeka; (tdn) pendezana; (tds)pendezesha; (tdw) pendezwa.
pendo nm ma- [li-/ya-] love.
penelti* nm [i-/zi-] penalty. (Kng)
peng.a kt [ele] blow one’s nose. (tde) pengea;(tdk) pengeka; (tds)
pepe.a

pengesha; (tdw) pengwa.


pengine kl 1 perhaps. 2 somewhere else: Hapa hawauzi mafuta jaribu ~ they do not sell oil here, try
somewhere else.
pengo nm ma- [li-/ya-] gap, notch, vacant place:Kifo chake kimeacha ~ kubwa his death has left a big
gap.
peni1* nm ma- [li-/ya-] 1 penny. 2 silver coin. (Kng)
peni2 nm [i-/zi-] pen, fountain pen. (Kng)
peninsula* nm [i-/zi-] peninsula. (Kng)
penseli* nm [i-/zi-] pencil. (Kng) pensheni* nm[i-/zi-] pension. (Kng)
pentekoste* nm [ i-] 1 pentecost. 2 pentecostal sect. (Kng)
penu.a kt [ele] separate, open a little. (tde)penulia; (tdk) penuka; (tds) penusha.
peny.a kt [ele] 1 penetrate. 2 pierce. (tde)penyezea; (tdk) penyezeka; (tds) penyezana;(tdw) penyezwa.
penzi nm ma- [li-/ya-] love.
pep.a1 kt [sie] stagger, sway. (tde)
pepea; (tdk) pepeka; (tds)
pepesha.
pepa2 ki expression of thanks giving/ gratitude.
pepe1 nm ma- [li-/ya-] chaff, husk.
pepe2 kl astray, off course: Enda ~ go astray.
pepe.a1 kt [ele] 1 fan. 2 blow, wave: ~ benderawave on flag.
(tde) pepelea; (tdk) pepeka; (tds)pepesha; (tdn) pepeana; (tdw) pepewa.
pepe.a.2 kt [sie] fail to develop fully. (tde)pepelea; (tdk) pepeka; (tds) pepesha.
pepe.a3 kt [ele] ripen fruits artificially. (tde)pepelea; (tdk) pepeka; (tdn) pepeana; (tds)pepesha;
(tdw) pepewa.
peperuk.a kt [sie] be blown away, be wafted, fly off. Nguo ili~ kwa upepo the cloth was carried away by
the wind. (tde) peperukia; (tdk)peperukika; (tds) peperukisha.
peperush.a kt [ele] 1 blow away, waft. 2 air news/information. 3 sway a vehicle.
(tde)peperushia; (tdk) peperushika; (tds) peperu-shana; (tdw) peperushwa.
pepes.a kt [ele] blink, wink.
(tde) pepesea;(tdk) pepeseka; (tdn) pepesana; (tds)pepesesha; (tdw) pepeswa.
pepesu.a kt [ele] cause sth to fly away.
(tde)pepesulia; (tdk) pepesuka; (tds) pepesusha;(tdn) pepesuana; (tdw) pepesuliwa.
pepeta1 nm [i-/zi-] unripe pounded rice.
pepet.a2 kt [ele] winnow grain. (tde) pepetea;(tdk) pepeteka; (tds) pepetesha; (tdw)pepetwa.
pepezi nm [i-/zi-] breeze.
pepo1 mn [ a-/wa-] demon, spirit.
pepo2 mn [ a-/wa-] paradise.
pepopunda nm [i-/zi-] tetanus.
pepu.a kt [ele] winnow, sift. (tde)
pepulia, (tdew) pepuliwa; (tdk) pepuka; (tdn)pepuana; (tds) pepusha.
pera* nm ma- [ li-/ya-] guava. (Kre)
perege nm [a-/wa-] tilapia fish.
pevu

perema nm [i-/zi-] mumps.


peremb.a kt [ele] 1 aim at a target. 2 walk carefully. (tde) perembea; (tdk) perembeka;(tdn) pere-
mbana; (tds) perembesha; (tdw)perembwa.
perembe nm [i-/zi-] bamboo flute, whistle.
peremende* nm [i-/zi-] sweet, peppermint. (Kng)
perepes.a kt [sie] look about, look here and there, look to your left and right as you cross the road.
(tde) perepesea; (tdk) perepeseka; (tds)perepesesha.
pesa1* nm ma- [li-/ya-] 1 pice, the indian quarter anna. 2 three pie piece. (Khi)
pesa2* [i-/zi-] money. (Khi)
pesheni* nm ma- [li-/ya-] passion fruit.(Kng)
pet.a1 kt [ele] winnow grain. (tde) petea; (tdk)peteka; (tdn) petana; (tds) petesha; (tdw)petwa.
pet.a2 kt [ele] fold, bend. (tde) petea; (tdk)peteka; (tds) petesha; (tdw) petwa.
peta3 nm [i-/zi-] flower bud of a clove.
pete nm [i-/zi-] 1 ring. 2 earhole. 3 ornamental earplug.
peteo nm [i-/zi-] kind of roundish utensil like a winnowing basket.
petroli* nm [i-/zi-] petrol. (Kng) petu.a kt [ele] 1 turn upside down,
overturn. 2 inside out (e.g. shirt or cloth). (tde)petulia, (tdek) petulika, (tdew) petuliwa;
(tdn)petuana; (tds) petusha.
pevu kv mature, grown up: Mtoto pevu.a
wake amekuwa m~ her child has grown up. 2 be ripe: Embe ~ a ripe mango.
pevu.a kt [ele] force to mature: (tde) pevulia,(tdew) pevuliwa; (tdk) pevuka; (tds) pevusha.
pewa kl astray, sideways, off course: Enda ~ go sideways, go astray/off course.
pezi nm ma- [li-/ya-] fin.
pi kl word emphasizing blackness of sb or sth:Cheusi ~ it is pitch black.
pia1 kv & kl also, likewise; too.
pia2 nm [i-/zi-] 1 top. 2 cone, kneecap.
piano* nm [i-/zi-] piano. (Kng)
piapi.a kt [sie] wander here and here. (tde)piapilia, (tdek) piapilika, (tdes) piapilisha;(tdw) piapiwa.
picha* nm [i-/zi-] picture, photo-graph: Piga ~take photographs; Chora ~ draw a pi-cture. (Kng)
pig.a kt [ele] hit, beat: ~ ngumi give a blow; ~ magoti kneel; ~ tarumbeta blow a trumpet. (nh) 1 ~
mbio run, sprint, speed of; (2) ~ pasi iron clothes; (3) ~ chafya sneeze; (4) ~ falaki divine; (b) take time to
think about something; (4) ~ hodiask for entrance, knock at the door; (5) ~ jekiassist/help somebody; (6) ~
mafungu divide;
(7) ~ maji drink alcohol; (8) ~ miayo yawn;( 9) ~mbiu blow a
bugle; (10) ~ mbizi dive; (11) ~ mstari (a) underline; (b) cancel; (12) ~ kura vote, cast lots; (12) ~
marufuku ban, prohibit. (tde) pigia; (tdk)pigika; (tds) pigisha;
pilipili

(tde) pigana; (tdw) pigwa.


pigan.a kt [sie] fight: (tde) pigania; (tdk)piganika; (tds) piganisha; (tdw) piganwa.
pigani.a kt [ele]fight for/over: Ana~ maslahi ya wakulima he/she is fighting for farmers’ benefits. 2 fight
at/in: Wali~ kule mjini they fought each other in town. (tdk) piganika;
(tdn) piganiana;(tds) piganisha; (tdw) piganiwa.
pigi nm [i-/zi-] 1 small piece of medicinal stick. 2 piece of wood used for knocking down fruits.
pigi.a kt [ele] hit with; hit because of sth; hit/beat on behalf of sb.
pigili.a kt [ele] pound into, stamp down, hammer into.
(tdk) pigilika; (tds) pigilisha; (tdn)pigiliana; (tdw) pigiliwa.
pigo nm ma- [li-/ya-] beating, blow, shock.
pik.a kt [ele] cook. (nh) ~ majungu hatch a plot. (tde) pikia, (tdn) pikiana; (tdk) pikika;
(tds) pikisha; (tdw) pikwa.
pikipiki nm [i-/zi-] motorcycle, motorbike.
pik.u kt [sie] 1 win a trick at cards. 2 be on top, excell.
(tde) pikulia, (tdek) pikulika, (tdew)pikuliwa; (tdn) pikuana.
pilau* nm [i-/zi-] pilaf. (Kaj)
pili1 nm [a-/wa-] adder.
pili2 kv second, next.
pilikapilika nm [i-/zi-] rush, hustle and bustle.
pilipili* nm [i-/zi-] pepper, chilli: ~ hoho sweet pepper; ~ manga/ mtama black pepper. (Kaj)
piliz.a
piliz.a kt [ele] care of: nitai~ barua kwa Ali I will send you a letter care of Ali. (tde) pilizia,
(tdew) puliziwa; (tdk) pilizika; (tdn) pilizana;(tdw) pilizwa.
pima1 nm [i-/zi-] measure of length from one finger to the other when the arms are outstretched.
pim.a2 kt [ele] 1 measure, weigh. 2 test, examine, assess: ~ choo examine stool; Alikuja akani-eleza
maneno yake lakini niliya~ nikaona hayana maana he came and told me what he had, when I weighed
them I realised that they were meaninglesss. (tde) pimia; (tdk)pimika; (tdn) pimana; (tdw) pimwa.
pimajoto nm [i-/zi-] thermometer.
pimaji nm [i-/zi-] water/spirit level.
pinda kt [ele] 1 fold, bend. 2 sew a hem:
(tde)pindia; (tdk) pindika; (tds) pindisha; (tdn)pindana; (tdw) pindwa.
pindan.a kt [sie] make an effort, be zealous. (tde) pindania; (tdk) pindanika; (tds)pindanisha.
pindi1 nm [i-/zi-] piece of sth cut from sth: ~ ya mua a piece of sugarcane; ~ ya mkono part cut from an
arm.
pindi2 nm [i-/zi-] 1 time, moment:
~ alipoingia the mo-ment he
entered; ~ alipo-ondoka walifika the moment he left they arrived. 2
even through: Tutaonana ~ mwakani we will meet next year.
pindik.a kt [sie] be bent, be curved. (tde)pindikia; (tdk) pindikika; (tds) pindikisha.
pingo

pindo nm ma- [li-/ya-] hem: ~ jembamba a slim hem; ~ nene a big hem.
pindu1 kl word used to emphasize the overturn:Pinduka ~ over-turn completely.
pindu2 kv overturnable, turnable.
pindu.a kt [ele] 1 overturn, change sides: ~ garioverturn a car; ~ kikombe turn the cup upsidedown. 2
overthrow: ~ serikali overthrow a govern-ment. (tde) pindulia,
(tdew) pinduliwa;(tdk) pinduka; (tdn) pinduana; (tds) pindusha.
pinduk.a kt [sie] be overturned/ changed. (tde)pindukia; (tdk) pindukika;
(tds) pindukisha.pindukia kl out-and-out, over and above normal:Jamaa huyu amekunywa pombe
ku~ this person has taken a lot of alcohol.
pinduliw.a kt [sie] 1 be overthrown: Serikali ime~ the government is overthrown. 2 (sio rasmi) be
cuckolded.
ping.a kt [ele] 1 block, bar, obstruct. 2 oppose, contradict. 3 bet. (tde) pingia; (tdk) pingika;
(tdn) pingana; (tdw) pingwa.
pingamizi nm ma- [li-/ya-] ob-stacle, obstruction, (sheria)
injunction.
pingili nm [i-/zi-] plant cutting, ring
marking a knot or joint in a plant: ~ ya muwasugarcane joint.
pingiti nm ma- [i-/zi-] body: ~ la
binadamu a giant.
pingo1 nm ma- [li-/ya-] earplug (worn by women).
pingo2 nm ma- [li-/ya-] barrier,
pingu

obstruction bar e.g. a door bar.


pingu nm [i-/zi-] 1 handcuff, fetter. 2 loop/noose used when
climbing a tree especially a palm tree. (ms) ~ za maisha marriage bonds.
pingu.a kt [ele] give up, surrender. (tde)pingulia, (tdes) pingulisha, (tdew) pinguliwa; (tdk) pinguka;
(tdn) pinguana.
pinguo nm ma- [li-/ya-] surre-ndering, giving up.
pingusi nm [a-/wa-] kind of shark.
pingwa nm [i-/zi-] interlock.
pini* nm [i-/zi-] pin. (Kng)
pinki* kv pink. (Kng)
pipa* nm ma- [li-/ya-] barrel, drum. (Khi)
pipi nm [i-/zi-] sweet, peppermint.
piramidi* nm ma- [li-/ya-] pyra-mid. (Kng)
pirikan.a kt [ele] make an effort: Mfuniko wa pipa ulikuwa mgumu lakini nili~nao mpaka
nikaufungua the barrel cover was hard to open but I used force to open it. (tde) pirikania;
(tdk)pirikanika; (tds) pirikanisha; (tdw) pirikanwa.
piru nm ma- [a-/wa-] turkey.
pis.a kt [ele] cause mental distur-bance, cause madness/insanity. (tde) pisia; (tdk) pisika; (tdn) pisana;
(tdw) piswa.
pish.a1 kt [ele] let sth/sb pass, give way: (tde)pishia; (tdk) pishika; (tdn) pishana; (tdw)pishwa.
pish.a2 kt [ele] 1 sharpen. 2 mark with a hot iron. (tde) pishia; (tdk) pishika; (tdn) pishana; (tds) pishiza;
(tdw) pishwa.
plasta

pishi nm [i-/zi-] measure of 5 kilos used for measuring grain.


pisho nm ma- [li-/ya-] scar or mark caused by hot piece of iron.
pishori* nm [i-/zi-] long grained rice. (Khi)
pit.a kt [sie] 1 pass: ~ kulia turn right. 2 be out of date. 3 be temporary. 4 surpass, excell. (tde)pitia;
(tdk) pitika; (tdn) pitana; (tds) pitisha; (tdw) pitwa.
pite nm ma- [li-/ya-] fool, stupid
person, simpleton.
piti.a kt [ele] 1 pass by/at/near. 2 make a brief visit. (tde) pitilia; (tdk) pitika; (tdn) pitiana; (tds) pitisha;
(tdw) pitiwa.
pitiliz.a kt [sie] 1 surpass, pass over. 2 pass over the station. (tde) patilizia; (tdk) patilizika;
(tdn)patilizana; (tdw) patilizwa.
pitio nm ma- [li-/ya-] critical review.
pitish.a kt [ele] pass something, handover something, authorize: ~ azimio pass a resolution;~ hoja pass a
motion; ~ muda/ wakati pass the time; ~ sheria pass a law. (tde) pitishia; (tdk)pitishika; (tdn) pitishana;
(tdw) pitishwa.
pitiw.a kt [sie] forget something, overlook.
pitu.a kt [ele] 1 turn inside out.
overturn. (tde) pitulia; (tdk) pi-tuka; (tdn)pituana; (tds) pitusha.
piwa nm [i-/zi-] illicit liquor.
plagi* nm [i-/zi-] plug. (Kng)
plani* nm [i-/zi-] plan. (Kng)
plasta* nm [i-/zi-]1plaster. 2 Plaster of Paris (POP). 3 plaster for sores/ ulcers. (Kng)
plastiki

plastiki* nm [i-/zi-] plastic. (Kng)


plau* nm [i-/zi-] plough. (Kng)
po! ki (watoto) word used to express scorn/contempt.
po.a1 kt [sie] 1 cool: Maji yame~
the water is cooled. 2 be quiet
and calm. (tde) polea, (tdek) poleka; (tds)poza.
po.a2 kt [sie] recover, get well, be cured. (tde)polea, (tdek) poleka; (tds) poza.
pochi1* nm [i-/zi-] purse, wallet, pouch. (Kng)
pochi2* ma- [li-/ya-] wide bangle/ bracelet. (Kaj)
poda* nm [ i-] powder. (Kng)
podo nm ma- [li-/ya-] quiver.
podo.a kt [ele] put on cosmetics, make- up. (tde) podolea; (tdk) podoleka; (tdn) podoana;
(tds) podolesha; (tdw) podolewa.
pofu1 kv blind.
pofu2 nm [a-/wa-] eland.
pofu3 kv seedless: Iliki ~ seedless cardamon.
pofu.a kt [ele] 1 cause blindness. 2 bleed. (tde)pofulia, (tdew) pofuliwa; (tdk) pofuka; (tdn)pofuana;
(tds) pofusha.
pofuk.a kt [sie] become blind. (tde) pofukia.
pofush.a kt [ele] cause blindness.
(tde) pofushia; (tdk) pofushika; (tdn)pofushana; (tdw) pofushwa.
pogo.a kt [ele] prune. (tde) pogolea, (tdek)pogoleka, (tdes) pogolesha, (tdew) pogolewa; (tdk) pogoka;
(tdn) pogoana.
pogoo nm ma- [li-/ya-] tree branch.
pointi* nm [i-/zi-] point. (Kng)
pomo.a

poja.a kt [ele] deflate; shrink. (tde) pojalia, (tdek) pojalika; (tds) pojaza; (tdw) pojawa.
pojo nm [i-/zi-] green gram.
pok.a kt [ele] snatch, grab; rob. (tde) pokea; (tdk) pokeka; (tdn) pokana; (tds) pokesha; (tdw) pokwa.
poke.a kt [ele] 1 receive. 2 meet/ welcome somebody: Alitu~ kwa furaha she welcomed us happily.
(tde) pokelea, (tdek) pokeleka, (tdew)pokelewa; (tdn) pokeana; (tds) pokesha.
poko! ki expression of contempt.
pokony.a kt [ele] snatch; rob,
grab. (tde) pokonyea; (tdk) poko-nyeka; (tdn)pokonyana; (tds) pokonyesha; (tdw)pokonywa.
pole1 kv gentle.
pole2 kl my sympathy! sorry! take it easy!
pole.a kt [sie] work as a casual labour. (tdk)poleka; (tds) polesha.
polio* [ i-] polio. (Kng)
polisi1* nm ma- [a-/wa-] police: Askaripoliceman/policewoman. (Kng)
polisi2 nm [i-/zi-] police department: Kituo cha ~ police station.
pombe nm [i-/zi-] local brew, beer.
pombo nm [i-/zi-] type of slippery vegetable.
pomboo nm [a-/wa-] dolphin.
pomo.a kt [ele] 1 calm, placate: Alikuwa na hasira nyingi lakini nimem~ he was very angry but I have
calmed him. 2 knock down a pile of things. (tde) pomolea, (tdes) pomolesha, (tdew)pomolewa;
(tdk) pomoka; (tdn) pomoana.
pomoni

pomoni kl brimful.
pon.a kt [sie] 1 recover, get well, be cured:Amekwisha~ she has recovered. 2 escape: Basi lili-pinduka
lakini abiria wote wali~ the bus overturned, but all passangers escaped unhurt. (ms) ~ea chupuchupu be
saved by the skin of one's teeth. (tde) ponea; (tdk) poneka.
pond.a kt [sie] pound, crush, mash; smash, crash. (nh) ~ mali squander money, waste resources.
(tde) pondea; (tdk) pondeka; (tdn)pondana; (tds) pondesha; (tdw) pondwa.
pondea nm [i-/zi-] shoemaker's hammer.
pondek.a kt [sie] be crushed, be dented, be smashed; be mashed: (tde) pondekea; (tdk)ponge.a
pondekeka; (tds) pondekesha.
ponge.a kt [sie] recover e.g. from illness, dangerous undertaking etc. (tdk) pongeka; (tds)pongesha.
pongez.a kt [ele] congratulate.
(tde) pongezea; (tdk) pongezeka; (tdn)pongezana; (tds) ponge-zesha; (tdw)pongezwa.
pongezi nm [i-/zi-] congratu- lations.
pongono nm [i-/zi-] quiver.
pongoo nm [i-/zi-] wide beaded bracelet.
poni* nm [i-/zi-] pawn. (Kng)
pono nm [a-/wa-] type of fish said to be often in a torpid state.
pono.a kt [ele] bark. (tde) ponolea, (tdek)ponoleka, (tdes) ponolesha, (tdew) ponolewa;(tdn) ponoana.
ponuo nm ma- [li-/ya-] stripping off.
popot.a

ponya1 nm [i-/zi-] cure, remedy.


pony.a2 kt [ele] heal, cure. (tde)
ponyea; (tdk) ponyeka; (tdn) ponyana; (tds)ponyesha; (tdw) ponywa.
ponyok.a kt [sie] 1 slip: Kikombe kimeni~ the cup slipped out of my hands. 2 escape:Mtuhumiwa
amem~ askari the suspect has escaped from police
custody. (tde) ponyokea; (tdk)ponyokeka; (tdn) ponyokana; (tds)ponyokesha; (tdw) ponyokwa.
ponz.a1 kt [ele] endanger, put at risk, jeopardize.
(tde) ponzea; (tdk) ponzeka; (tdn) ponzana;(tds) ponzesha; (tdw) ponzwa.
ponza2 nm [i-/zi-] sth that endangers/jeopardizes sb.
pooz.a1 kt [sie] 1 paralyze. 2 (tunda) be withered and taste-less.
(tde) poozea; (tdk) poozeka;(tds) poozesha ; (tdw) poozwa.
pooza2 nm ma- [li-/ya-] something withered or arrested in growth (esp of fruits).
pop.a kt [ele] tie up firmly. (tde) popea; (tdk)popeka; (tdn) po-pana; (tds) popeza; (tdw)popwa.
popo nm [a-/wa-] 1 bat. 2 moth,
buterfly.
popo.a kt [ele] 1 knock down a fruit with a stone or a stick. 2 throw sth e.g. a stone with an aim of hurting
sb. (tde) popolea, (tdek) popoleka, (tdes) popolesha, (tdew) popolewa; (tdn)popoana.
popoo nm [i-/zi-] areca nut.
popot.a kt [ele] beat/hit hard. (tde) popotea; (tdk) popoteka; (tdn)
por.a

popotana; (tds) popotesha; (tdw) popotwa.


por.a1 kt [ele] rob; snatch, grab. (tde) porea;(tdk) poreka; (tdn) porana; (tds) poresha;(tdw) porwa.
pora2 nm ma- [a-/wa-] cockerel.
porapora nm ma- [a-/wa-] striped skunk-like animal that eats bees.
pori* nm ma- [li-/ya-] bushland, wilderness, scrubland, steppe. (Kar)
poroja kv waterly: Wali ~ watery rice.
porojo nm [i-/zi-] chitchat, light
conversation, idle chatter, small talk.
poromo.a kt [ele] knock down in a mass. (tde)poromolea, (tdew) poromolewa; (tdk)poromoka;
(tdn) poromoana; (tds) poro-mosha.
poromok.a kt [sie] glide or slip down in a mass, cascade. (tde) poro-mokea;
(tdk)poromokeka; (tdn) poromokana; (tds)poromokesha.
poromoko nm ma- [li-/ya-] shower/ fall of land, stones, water etc: Ma~ ya ardhi landslide; Ma~ ya
mto cataracts, rapids; Ma~ ya maji water falls; ~ la theluji na
mawe avalanche.
pos.a1 kt [ele] ask in marriage, propose a marriage. (tde) posea; (tdk) poseka;
(tdn)posana; (tds) posesha; (tdw) poswa.
posa2 nm [i-/zi-] engagement, proposal.
posho nm [i-/zi-] 1 allowance: ~ ya jamalaentertainment allowance; ~ ya kujikimusubsistence allowance;
potok.a

~ ya majukumu responsibility allowa-nce; ~ ya takrima hospitality allowance; ~ ya usumbufudisturbance


allowance. 2 food, ration.
posta* nm [i-/zi-] post office. (Kng)
post.i* kt [ele] post letters or parcels. (tde)postia, (tden) postiana,
(tdew) postiwa; (tdk)postika; (tds) postisha. (Kng)
pot.a kt [ele] twist. (tde) potea; tdk) poteka;(tdn) potana; (tds) potesha; (tdw) potwa.
pote nm ma- [li-/ya-] group of people; movement, school (of thought).
pote.a kt [sie] 1 be lost: Kalamu yangu ime~my pen is lost. 2 be wrong, err. (nh) potelea mbali to
hell. (tde) potelea, (tdek) poteleka, (tdew)potelewa; (tdn) poteana; (tds) poteza.
potevu kv stray: Mwanam~ stray child.
potez.a kt [ele] lose sth: Ame~ kitabu chake he has lost his book; ~ fahamu lose cons-ciousness, be
unconscious. (tde) potezea; (tdk) potezeka;(tdn) potezana; (tds) potezesha; (tdw)potezwa.
poto.a kt [ele] 1 twist, make crooked/curved/slanting. 2 ruin, pervert, spoil:Mipango yetu amei~ he has
spoiled our plans. (tde) potolea, (tdew) potolewa; (tdk) potoka;(tdn) potoana; (tds) potosha.
potok.a kt [sie] go astray, be misguided. (tde)potokea; (tdk) potokeka; (tds) potokesha.
potosh.a

potosh.a kt [ele] lead astray, pervert, mislead. (tde) potoshea; (tdk) potosheka; (tdn)potoshana;
(tdw) potoshwa.
potovu kv 1 stray; misleading. 2 spoiled.
povu nm ma- [li-/ya-] foam, scum, froth, lather:~ la sabuni soap lather.
poza1 nm [i-/zi-] payment to cool sb's bitterness.
poz.a2 kt [ele] 1 make cool, cool. 2 comfort, soothe. (tde) pozea; (tdk) pozeka; (tdn)pozana;
(tds) pozesha; (tdw) pozwa.
pozi nm [ i-/zi-] airs, showing off.
presha* nm [i-/zi-] pressure. (Kng)
profesa* nm ma- [a-/wa-]
professor. (Kng)
programu* nm [i-/zi-] programme. (Kng)
projekta* nm [i-/zi-] projector. (Kng)
propaganda* nm [i-/zi-] propa-ganda. (Kng)
propela* nm [i-/zi-] propeller. (Kng)
protestanti* nm [a-/wa-] protestant. (Kng)
protini* nm [i-/zi-] protein. (Kng)
protokali* nm [i-/zi-] protocol. (Kng)
pu! ki sound made when a heavy
object falls.
pua1 nm [i-/zi-] nose: Semea ~ni speak with a nasal voice.
pua2 nm [i-/zi-] part of a cell that can be folded, reef cringle in matting sail.
pu.a3 kt [ele] apply: ~ dawa apply ointment. (tde) pulia,
(tdek) pulika, (tdes) pulisha,(tdew) puliwa; (tdn) puana.
pukus.a

pu.a4 kt [ele] finish completely, finish everything:Ame~ wali he has finished all the rice. (tde)pulia;
(tdek) pulika, (tdes) pulisha, (tdew)puliwa; (tdn) puana.
pudini* nm [i-/zi-] pudding. (Kng)
pufya nm [i-/zi-] energizing medicine.
pugi nm [a-/wa-] wood-dove.
puju nm [a-/wa-] unicorn fish.
puju.a kt [ele] 1 degrade,
denigrate. 2 deface, render valuelessly.
(tde)pujulia, (tdew) pujuliwa; (tdk) pujuka; (tdn)pujuana; (tds) pujusha.
pukachaka! ki expression of contempt.
puku nm [a-/wa-] field rat/mouse.
pukuchu.a kt [ele] strip grains off a cob of maize. (tde) pukuchulia, (tdew) pukuchuliwa; (tdk) puku-
chuka; (tdn) pukuchuana; (tds)pukuchusha.
pukupuku kl 1 plentifully, in (large) quantity:Kilipoingia kipindupindu watu walikufa ~when cholera
erupted many people died. 2 jointly, together: Alitikisa mchungwa na machungwa yaka-anguka ~ he
shook the orange tree and the oranges fell together.
pukusa1 nm [i-/zi-] gift given to nubile girl.
pukus.a2 kt [ele] reward sb for his good deeds; dispense gifts.
(tde) pukusia; (tdk) pukusika;(tdn) pukusana; (tds) pukushisha; (tdw)pukuswa.
pukus.a3 kt [ele] cause to fall in showers, cause to shower down in pukus.a

quantities. (tde) pukusia; (tdk) pukusika; (tdn)pukusana; (tds) pukusisha; (tdw) pukuswa.
pukus.a4 kt [ele] bore. (tde) pukusia; (tdk)pukusika; (tdn) pukusana; (tds) pukusisha;(tdw) pukuswa.
pukut.a kt [ele] shake off; strip off.
(tde)pukutia; (tdk) pukutika; (tdn) pukutana; (tds)pukutisha; (tdw) pukutwa.
pukute nm [i-/zi-] rice cooked by pouring out the water to prevent it from sticking together.
pukutik.a kt [sie] fall off, drop down. (tde)pukutikia.
pukutish.a kt [ele] drop off, let
fall. (tde) pukutishia; (tdk) puku-tishika; (tdn)pukutishana; (tdw) pukutishwa.
puleki* nm [ i-/zi] sequins, tinsel. (Kaj)
pulik.a kt [sie] listen. (tde) pulikia; (tdk)pulikika; (tdn) pulikana (tds) pulikiza; (tdw)pulikwa.
puliz.a kt [ele] 1 blow, pump. 2 spray: ~ kiuadudu spray, insecticide. 3 pay out a rope.
pulizi.a kt [ele] blow into, blow sth up; spray on.
(tde) pulizilia; (tdk) pulizika; (tdn) puliziana;(tds) pulizisha (tdw) puliziwa.
pulizo nm ma- [ li-/ya-] balloon.
pum.a kt [sie] 1 exhale; pant, gasp. 2 throb, pulsate.
pumba nm ma- [ li-/ya-] 1 chaff of grain, husk, bran. 2 excretion under
the foreskin. 3 food stuck in the teeth.
pumba.a kt [sie] 1 be foolish/ silly/weak-minded. 2 be speechless
punda
with astonishment, be dumb founded (tde)pumbalia; (tds) pumbaza.
pumbao nm [i-/zi-] astoundment.
pumbavu kv foolish, stupid.
pumbaz.a kt [ele] 1 astound. 2 make a fool of.
(tde) pumbazia; (tdk) pumbazika; (tdn)pumbazana; (tds) pumbazisha; (tdw) pu-mbazwa.
pumbu nm ma- [li-/ya-] 1 scrotum, testicle. 2 hernia, hydrocele.
Pumbuji nm ancient town South of Bagamoyo.
pumu nm [i-/zi-] asthma.
pumu.a1 kt [ele] 1 breathe. 2 find relief, rest. (tde) pumulia, (tdek) pumulika, (tden)pumuliana,
(tdes) pumulisha, (tdew) pumu-liwa; (tdk) pumuka; (tds) pu-musha.
pumu.a2 kt [sie] punish because of non- payment of fees in schools. (tde) pumulia, (tdek)pumulika,
(tdes) pumulisha.
pumzi nm [i-/zi-] breath, respiration.
pumzik.a kt [sie] rest; get relief. (tde) pumzikia;(tdk) pumzikika; (tds) pumzikisha.
pumzish.a kt [ele] 1 give leave/
vacation, give time-off. 2 rest machines etc. (tde)pumzishia; (tdk) pumzishika; (tdn) pumzi-
shana; (tdw) pumzishwa.
pumziko nm ma- [li-/ya-] pause; half-time, interval, break, recess.
pun.a kt [ele] 1 wipe off perspi-ration. 2 remove husk; brush.
(tde) punia; (tdk) punika; (tdn)punana; (tds) punisha; (tdw) punwa.
punda1 nm [a-/wa-] donkey: ~ milia punda

zebra.
punda2 nm [i-/zi-] (zamani) anklet worn during enthronment of an Akida.
punde kl soon, in a short while, shortly. (ms) ~ si ~ suddenly.
punga1 nm [i-/zi-] male flower of maize/grass.
pung.a2 nm [ele] wave; swing sway. (tde)pungia; (tdk) pungika; (tdn) pungana; (tds)pung.a
pungisha; (tdw) pungwa.
pung.a3 kt [ele] ~ upepo/hewa go out for a rest. (tde) pungia; (tdk) pungika;
(tds) pungisha;(tdw) pungwa.
pung.a4 kt [ele] exorcize. (tde) pungia; (tdk)pungika; (tdn) pungana; (tds) pungisha; (tdw)pungwa.
pung.a5 kt [sie] decrease in heat esp. the sun. (tde) pungia; (tdk) pungika; (tds) pungisha.
pungu1 nm ma- [li-/ya-] float of a fishing net.
pungu2 nm [a-/wa-] type of skate.
pungu3 nm [ a-/wa-] type of eagle.
pungu.a kt [sie] 1 be less/
incomplete. 2 decrease, fall short of, diminish; abate. (tde)
pungulia; (tdk) punguka; (tds) punguza.
punguani nm [ a-/wa-] mentally deficient person; idiot, imbecile.
pungufu kv deficient, wanting, less.
punguk.a kt [sie] diminish, get less/ smaller. (tde) pungukia; (tdk) pungukika; (tds) pungukisha.
punguz.a kt [ele] reduce, shorten, diminish. (tde)punguzia; (tdk)
purukush.a

punguzika; (tdn) punguzana; (tds) punguzisha;(tdw) punguzwa.


pungwa nm [i-/zi-] excorcizing dance.
punj.a kt [ele] cheat/swindle by giving short measure or less than what is due.
(tde) punjia;(tdk) punjika; (tdn) punjana; (tds) punjisha; (tdw) punjwa.
punje1 nm [i-/zi-] grain.
punje2 nm [i-/zi-] ringworn.
punju nm [i-/zi-] poison made from the head of a black snake, lizard and chameleon entrails.
punta nm [i-/zi-] running stitch.
punye nm ma- [li-/ya-] ringworn on the head.
punyeto nm [i-/zi-] masturbation.
puo nm [i-/zi-] foolish talk.
pupa nm [i-/zi-] haste; eagerness; greediness, greed.
pupu.a kt [ele] strip off leaves by pulling.
(tde)pupulia, (tdek) pupulika, (tdes) pupulisha,(tdew) pupuliwa; (tdn) pupuana.
pupus.a kt [ele] set sail by pulling the mainsail rope.
(tde) pupusia; (tdk) pupusika; (tdn)pupusana; (tds) pupusisha; (tdw) pupuswa.
pur.a kt [ele] strip leaves by pulling. 2 rub cloth. 3 knock down sth.
(tde) puria; (tdk) purika;(tdn) purana; (tds) purisha; (tdw) purwa.
pure nm [i-/zi-] dish of boiled maize grains and beans.
puru nm [i-/zi-] piles, haemorrhoids.
puruk.a kt [sie] fly. (tde) purukia; (tdk)purukika; (tds) purukisha.
purukush.a kt [ele] 1 slight, treat with contempt, make light of, purukushani

ignore, disdain, neglect. 2 distract, divert. (tde)purukushia; (tdk) pu-


rukushika; (tdn)purukushana; (tdw) purukushwa.
purukushani nm [i-/zi-] negligence; superficial treat-ment, carelessness.
purur.a kt [ele] 1 pull leaves. 2 pull in through the mouth. (tde) pururia; (tdk) pururika;
(tdn)pururana; (tds) pururisha; (tdw) pururwa.
purutangi nm ma- [li-/ya-] big balloon.
pus.a kt [sie] cease to rain. (tde) pusia; (tdk)pusika; (tds) pusisha.
put.a kt [ele] 1 remove grain from
pods. 2 thrash, beat thoroughly. (tde) putia;(tdk) putika; (tdw) putwa.
puto nm ma- [li-/ya-] balloon.
puuk.a kt [sie] get thin. (tde) puukia; (tdk)puukika; (tds) puukisha.
puuz.a kt [ele] disregard, ignore, snub.
(tde)puuzia; (tdk) puuzika; (tdn) puuzana; (tds)puuzisha; (tdw) puuzwa.
puya1 nm [i-/zi-] thick sugar solution used in brewing.
puya2 nm [i-/zi-] rolled tobacco.
puya3 nm [i-/zi-] lies.
pw.a kt [sie] go out (of the tide), dry up, ebb. (tde) pwia; (tdk) pwika; (tds) pwisha.
pwaa nm [i-/zi-] 1 foreshore. 2 shore, coast.
pwag.a kt [ele] polish grain. (tde) pwagia; (tdk)pwagika; (tdn) pwagana; (tds) pwagisha; (tdw)pwagwa.
pwezu.a

pwagu nm ma- [a-/wa-] cheat.


pwaguzi nm ma- [a-/wa-] skilled
cheat.
pwaji1 nm [i-/zi-] foreshore.
pwaji2 nm [i-/zi-] idle chatter.
pwaju nm [a-/wa-] nightjar.
pwani nm [i-/zi-] coast, shore.
pway.a1 kt [sie] be loosefitting. (tde) pwayia; (tdk) pwayika; (tds) pwayisha.
pway.a2 kt [ele] pound. (tde) pwayia; (tdk)pwayika;(tdn) pwayana; (tds) pwayisha; (tdw)pwayiwa.
pwaz.a kt [ele] boil piece of cassava etc.
(tde)pwazia; (tdk) pwazika; (tdn) pwazana;(tds)pwazisha; (tdw) pwazwa.
pwe.a kt [sie] subside, go down. tde) pwelea; (tdek) pweleka, (tdes) pwelesha.
pweke kl alone.
pwele.a1 kt [sie] be hoarse/dried up. (tdk)pweleka; (tdn) pweleana; (tds) pwelesha.
pwele.a2 kt [ele] run aground, be grounded. (tdk) pweleka; (tdn) pweleana;
(tds)pwelesha; (tdw) pwelewa.
pwet.a kt [sie] be ashamed, be abashed; be humiliated. (tde) pwetea; (tdk) pweteka; (tds)pwetesha.
pwete kl carelessly.
pwetek.a kt [sie] be thrown down carelessly. (tde) pwetekea; (tdk) pwetekeka; (tds)pwetekesha.
pwetepwete kl loosely.
pweza nm [a-/wa-] cuttle fish; octopus.
pwezu.a kt [ele] put ashore. (tde)
pwit.a

pwezulia, (tdew) pwezuliwa; (tdk) pwezuka;(tdn) pwezuana; (tds) pwezusha.


pwit.a kt [sie] throb, pulse. (tde) pwitia; (tdk)pwitika; (tdn) pwitana; (tds) pwitisha; (tdw)pwitwa.

-pya kv 1 new, recent, modern. 2 novel, strange.


pyor.a kt [sie] insult. (tde) pyorea; (tdk)pyoreka; (tds) pyoresha.

R
raba* nm [i-/zi-] 1 training shoes, sports shoes, sneakers, plimsolls. 2 rubber, raser. (Kng)
rabana* kl necked. (Kar)
Rabi* nm [a-] Lord, God. (Kar)
rabsha* nm [i-/zi-] brawl, commotion, confusion. (Kar)
rada1* nm [i-/zi-] God’s punish-ment. (Kar)
rada2* nm [i-/zi-] radar. (Kng)
radhi* nm [i-/zi-] 1 contentment, satisfaction. 2 pardon, apology: Niwie ~ pardon me, I apologize. (Kar)
radi* nm [i-/zi-] clap of thunder, thunderbolt. (Kar)
radid.i* kt [sie] repeat. (tde) radidia; (tdk)radidika; (tds) radidisha; (tdw) radidiwa; (Kar)
rafadha nm [i-/zi-] propeller.
rafi kv fixed: Bei ~ fixed price; Kipimo ~ fixed measure.
rafiki* nm ma [a-/wa-] friend; comrade. (Kar)
rafu1* nm [i-/zi-] shelf. (Kar)
rafu 2* nm [i-/zi-] rough: Cheza ~ play rough. (Kng)
raghba* nm [i-/zi-] interest. (Kar)
raghb.u* kt [sie] have an interest; be interested in sth. (tde) raghbia; (tdk) raghbika; (tds)raghbisha.
raha* nm [i-/zi-] bliss, comfort, repose. (ms) ~ mustarehe absolute bliss/ comfort/repose. (Kar)
rahani1* nm [i-/zi-] pawn, security, mortgage:Weka ~ place in pawn, mortgage. (Kar)
rahani2 nm [i-/zi-] store.
rahimu* kv 1 (Uislamu) R~ God the Merciful. 2 kind, gentle, meek. (Kar)
rahis.i1* kt [sie] debase, make cheap, cheapen. (tde) rahisia; (tdk) rahisika; (tds) rahisisha. (Kar)
rahisi2* kv 1 cheap. 2 easy, simple:
Hesabu hizi ni ~ sana these
sums are very easy. (Kar)
rahisish.a kt [ele] simplify. (tde) rahisishia; (tdk) rahisishika; (tdn) rahisishana; (tdw)rahisishwa.
rambaz.a
(Kar)
ra.i1* kt [ele] 1 coax. 2 feed sb (as a sign of affection). (tde) raia, (tden) raiana, (tdew)raiwa;
(tdk) raika; (tds) raisha. (Kar)
rai2* nm [i-/zi-] view, opinion. (Kar)
rai3* nm [i-/zi-] health: Sina ~ I am not in good health. (Kar)
raia* nm [a-/wa-] citizen. 2 civilian. (Kar)
rais* nm [a-/wa-] president. (Kar)
Rajabu* nm [i-] seventh month of the Moslem calendar.
rajamu* nm [i-/zi-] trade-mark. (Kar)
rajimi* kv that which is beaten: Shetani~ beaten Satan. (Kar)
rajua1* nm [i-/zi-] expectation, hope. (Kar)
raju.a2 kt [sie] expect, hope. (Kar)
rakaa* nm [i-/zi-] (Waislam) bow. (Kar)
rakaateni* nm [i-/zi-] 1 two bows. 2 small events that last for a short while.
rakadha nm [i-/zi-] adamancy, insistence. (Kar)
rakamu* nm [i-/zi-] figure, number. (Kar)
raketi* nm [i-/zi-] racket. (Kng)
rakib.u kt [ele] mount, ride (a horse). (tde)rakibia, (tden) rakibiana, (tdew) rakibiwa; (tdk) rakibika;
(tds) rakibisha. (Kar)
rala* nm [i-/zi-] harbour. (Kar)
Ramadhani* nm [i-] Ramadhan. (Kar)
ramani* nm [i-/zi-] 1 map. 2 plan. (Kar)
ramba1 nm [i-/zi-] grass skirt.
ramba2 nm [i-/zi-] curved knife.
ramb.a3 kt [ele] lick. (nh) ~ kisogo disregard what sb said by
symbolism as a person goes away. (tde) rambia; (tdk) rambika; (tdn) rambana; (tds)
rambisha; (tdw) rambwa.
rambaz.a kt [sie] fish with a line from a moving vessel. (tde) rambazia; (tdk) rambazika;
(tdn)rambazana; (tds) rambazisha;
(tdw) rambazwa.
rambirambi
rambirambi* nm [zi-] condolences: Peleka ~send condo-lences. (Kar)
rambit.a kt [sie] have a desire for food. (tde)rambitia; (tdk) rambitika; (tdn) rambitana;
(tds) rambitisha; (tdw) rambitwa.
rambuza nm ma- [a-/wa-] woman impersonator.
ramia* nm [i-/zi-] clip of cartridges. (Kar)
ramis.i* kt [sie] enjoy oneself. (tde) ramisia; (tdk) ramisika; (tds) ramisisha. (Kaj)
ramli nm [i-/zi-] divination, sooth saying: Piga ~read the divining board, divine.
ramramu nm [i-/zi-] procession.
ramsa* nm [i-/zi-] celebration, merriment. (Kaj)
ranchi* nm [i-/zi-] ranch. (Kng)
randa1* nm [i-/zi-] carpenter's plane. Piga ~plane. (Kaj)
rand.a2 kt [ele] plane. (tde) randia; (tdk) randika; (tdn) randana; (tds) randisha; (tdw)randwa.
rand.a3 kt [sie] move around boasting. 2 loiter, wander, walk around aimlessly. (tde) randia;
(tdk) randika; (tds) randisha.
randarand.a kt [sie] loiter, walk round aimlessly. (tde) randia-randia; (tdk) randikarandika;
(tds) randisharandisha.
rangaito nm [i-/zi-] chaos, confusion, disturbance, mess.
rangi* nm [i-/zi-] 1 colour: ~ nyeupe white; ~ ya kijani green; ~ya kijivu grey. 2 chemical (white, black,
red etc) applied on surface to make it look different from the original: Paka ~ paint; Ubaguzi wa ~ colour
bar, apartheid. (Kaj)
raru.a kt [ele] tear apart, rip. (tde) rarulia; (tdk)raruka;
(tdn) raruana; (tds) rarusha.
raruk.a kt [sie] get torn, be torn, be tattered. (tde) rarukia; (tdk) rarukika, (tds) rarukisha.
rashi.a* kt [ele] 1 sprinkle.2 do sth
superficially. (tde) rashilia; (tdk)
refuk.a
rashika; (tdn) rashiana; (tdw) rashiwa. (Kar)
rasharasha* nm [i-/zi-] light rain, shower. (Kar)
rasi1* nm [i-/zi-] promontory, cape. (Kar)
rasi2* nm [i-/zi-] head. (Kar)
rasilimali* nm [i-/zi-] assets, capital. (Kar)
rasim.u1* kt [ele] 1 draft. 2 plan, organize work. (tde) rasimia; (tdk) rasimika; (tds) rasimisha.
rasimu*2 nm [i-/zi-] draft. (Kar)
rasmi* kv official, formal: Vazi ~ official dress;Barua ~ official letter. (Kar)
rasta* nm [i-/zi-] rasta. (Kng)
rasuli* nm [a-/wa-] prophet, apostle. (Kar)
ratiba* nm [i-/zi-] timetable, schedule. (Kar)
ratib.u* kt [ele] coordinate, arrange. (tde)ratibia, (tdew) ratibiwa; (tdk) ratibika; (tds)ratibisha.
ratil.i1* kt [sie] 1 read acurately. 2 weigh, measure. (tde) ratilia; (tdk) ratilika; (tds)ratilisha. (Kar)
ratili 2* nm [i-/zi-] pound. (Kar)
raufu* kv gentle. (Kar)
rauk.a kt [sie] wake up early. (tde) raukia; (tdk) raukika; (tds) raukisha.
raundi* nm [i-/zi-] round. (Kng)
raun.i kt [sie] walk about aimlessly, wander, loiter. (tde) raunia; (tdk) raunika; (tds)raunisha.
raus.i* kt [ele] trim sail, straighten a sail. (tde)rausia; (tdk) rausika; (tds) rausisha. (Kar)
razini kv stable minded, capable of thinking.
re.a kt [sie] be angry, be enraged.
(tde) relea; (tdk) reka; (tds) resha.
redio* nm [i-/zi-] radio. (Kng)
redio kaseti* nm [i-/zi-] radio cassette. (Kng)
ree* nm [i-/zi-] ace. (Kre)
refa* nm [a-/wa-] referee.(Kng)
refu kv 1 long, tall. 2 lasting.
refuk.a kt [sie] be lengthened, be
elongated, grow tall. (tde) refukia; refush.a
(tdk) refukika; (tds) refukisha.
refush.a kt [ele] lengthen, elongate. (tde)refushia; (tdk) refushika; (tdn) refushana; (tdw) refushwa.
rehani* nm [i-/zi-] red and brown striped silk cloth.
rehema* nm [i-/zi-] compassion, mercy, pity. (Kar)
rehem.u* kt [ele] have mercy on, pity. (tde)rehemia, (tden) rehe-miana; (tdew) rehemiwa;
(tdk) rehemika; (tds) rehemisha. (Kar)
rejareja* kl retail: Duka la ~ a retail shop. (Kar)
reje.a kt [sie] 1 return. 2 refer to. (tde) rejelea; (tdk) rejeka; (tdn) rejeana; (tds) rejesha; (tdw) rejewa.
(Kar)
rejesh.a* kt [ele] send back, return, reinstate. (tde) rejeshea; (tdk) rejesheka; (tdn)rejeshana;
(tdw) rejeshwa.(Kar)
rejesta1* nm [i-/zi] register. (Kng)
rejesta2* kt [ele] register. (Kng)
rekebish.a kt [ele] adjust, amend. (tde)rekebishia; (tdk) rekebi-shika; (tdn)rekebishana;
(tdw) rekebishwa.
rekebisho nm ma- [li-/ya-] adjustment, amendment.
reki* nm [i-/zi-] rake. (Kng)
rekodi1* nm [i-/zi-] (muziki) record. (Kng)
rekodi2* nm [i-/zi-] (michezo)
record: ~ ya mbio za nyika marathon record. (nh) vunja ~ break a record. (Kng)
rekod.i3* kt [ele] record. (tde) rekodia; (tdk)rekodika; (tds)
rekodisha; (tdw) rekodiwa.
(Kng)
rekodiplea* nm [i-/zi-] record player. (Kng)
reli* nm [i-/zi-] rail. (Kng)
remb.a kt [ele] beautify, decorate. (tde)rembea; (tdk) rembeka; (tdn) rembana; (tds)rembesha;
(tdw) rembwa.
rembesh.a kt [ele] beautify, decorate. (tde)rembeshea; (tdk)
rembesheka; (tdn) rembeshana;
ridh.i
(tdw) rembeshwa.
rembo kv beautiful, pretty, gorgeous: Msichana m~ a pretty girl.
rembu.a kt [ele] 1 make eyes at. 2 disfigure, spoil the beauty. (tde) rembulia, (tden)rembuliana;
(tdk) rembuka; (tds) rembusha.
reng.a kt [ele] cheat, make a fool of. (tde)rengea; (tdk) rengeka; (tdn) rengana; (tds)rengesha;
(tdw) rengwa.
renge1 nm ma- [a-/wa-] fool.
renge2 nm ma- [li-/ya-] youths' dance performed in a circle.
rerej.a kt [sie] talk nonsense. (tde) rerejea; (tdk) rerejeka; (tds) rerejesha.
reresh.a kt [sie] 1 be adulterous, have indecent behaviour. 2 loiter, wander. (tde) rereshea;
(tdk) reresheka.
rewa nm [i-/zi-] 1 large signal drum. 2 special beat of a drum for calling people.
reza nm [i-/zi-] door ring through which an iron fastener is fixed to fasten doors.
ria nm [i-/zi-] doing sth for self esteem.
riadha nm [i-/zi-] athletics.
riahi* nm [i-/zi-] gas in the stomach. (Kar)
riale* nm [i-/zi-] rial. (Kar)
riari.a kt [sie] fret. (tde) riarilia; (tdk) riarika; (tdn) riariana; (tds) riarisha; (tdw) riariwa.
riba* nm [i-/zi-] interest, usury: Kula ~ practice usury. (Kar)
ribiz.a kt [ele] insert a vowel between consonants to form a
syllable. (tde) ribizia; (tdk) ribizika; (tdn)ribizana; (tds) ribizisha; (tdw) ribizwa.
riboni* nm [i-/zi-] ribbon. (Kng)
riboribo nm [i-/zi-] shout of joy, shouts of festivity.
ridhaa* nm [i-/zi-] endorsement, satisfaction. (Kar)
ridh.i* kt [ele] agree, be pleased. (tde) ridhia, (tdw) ridhiwa; (tdk) ridhika; (tdn) ridhiana; (tds)
ridhisha. (Kar)
ridhi.a* kt [sie] approve, agree, accept. (tde)ridhilia; (tdk) ridhika; (tdn) ridhiana; (tds)ridhisha;
(tdw) ridhiwa. (Kar)
ridhik.a* kt [sie] be satisfied, be contented. (tde) ridhikia; (tdk) ridhikika; (tdn) ridhikana;
(tds) ridhikisha. (Kar)
ridhish.a* kt [ele] cause to be contented, cause to be satisfied. (tde) ridhishia; (tdk) ridhishika;
(tdn) ridhishana; (tdw) ridhishwa. (Kar)
rihani* nm [i-/zi-] basil flower. (Kar)
rihi* nm [i-/zi-] smell, scent. (Kar)
rijali* nm ma- [a-/wa-] man with sexual powers. (Kar)
rika1 nm [i-/zi-] small long drum with skin stretched over one side and metal stuck on the edges.
rika2 nm ma- [li-/ya-] age mate: Mimi na Maria ni ~ moja Maria and I are age mates.
rikabu nm [a-/wa-] beast of burden.
rikoriko nm [i-/zi-] side dish.
riksho nm ma- [li-/ya-] push cart.
rilab.a kt [ele] deny, refute, negate. (tde)rilabia, (tden) rilabiana, (tdew) rilabiwa; (tdk)rilabika;
(tds) rilabisha.
rima nm ma- [li-/ya-] pit trap.
rimbwata nm [i-/zi-] love medicine.
rin.a kt [ele] harvest honey. (tde)
rinia; (tdk) rinika; (tds) rinisha; (tdw) rinwa.
rinda nm ma- [li-/ya-] 1 pleat. 2
dress, gown.
rindim.a kt [sie] rumble. (tde) rindimia; (tdk)rindimika; (tds) rindimisha.
ring.a1 kt [sie] 1 show off, put on airs. 2 boast. (tde) ringia; (tdk) ringika; (tds) ringisha.
ring.a2 kt [ele] impregnate. (tde) ringia; (tdk)ringika; (tdn) ringana; (tds) ringisha; (tdw)ringwa.
ripe.a* kt [ele] repair, mend. (tde)
ripelea; (tdk) ripeka; (tds) ripesha;
(tdw) ripewa. (Kng)
ripoti1* nm [i-/zi-] report.(Kng)
ripot.i2* kt [ele] report. (tde) ripotia, (tden)ripotiana, (tdew) ripotiwa; (tdk) ripotika; (tds)ripotisha.
(Kng)
ripuripu! ki hip hip!
risala* nm [i-/zi-] 1 message. 2 speech. (Kar)
risasi* nm [i-/zi-] 1 bullet: Piga ~ shoot. 2 solder, lead. (Kar)
rishafu* nm [i-/zi] carbon paper. (Kar)
risha.i* kt [ele] 1 exude moisture, sprinkle. 2 be drenched, moist, cool. (tde) rishaia, (tdew)rishaiwa;
(tdk) rishaika; (tdn) rishaana; (tds)rishaisha. (Kar)
risimu nm [i-/zi-] base/reserve price.
risiti* nm [i-/zi-] receipt. (Kng)
ritad.i* kt [sie] backslide. (tde)
ritadia; (tdk) ritadika; (tds) ritadisha. (Kar)
rith.i* kt [ele] inherit. (tde) rithia, (tden)rithiana, (tdew) rithiwa (tdk) rithika; (tds)rithisha. (Kar)
riwaya1* nm [i-/zi-] novel. (Kar)
riwaya2* nm [i-/zi-] school of thought. (Kar)
rizavu* nm [a-/wa-] reserve. (Kng)
riziki* nm [i-/zi-] God's blessings, God's providence. (ms) Mtoto si ~ the child is dead. 2 sustenance, daily
needs. (nh) ~ na maji imekuwa si ~ time of death has come. (Kar)
robo* nm [i-/zi-] quarter: ~ tatu three quarters. (Kar)
robota* nm ma- [li-/ya-] bale: ~ la pambacotton bale; ~ la katani sisal bale. (Kar)
roda* nm [i-/zi-] pulley. (Kre)
rodi nm [i-/zi-] monocle.
rog.a kt [ele] bewitch sb. (tde) rogea; (tdk)rogeka; (tdn) rogana; (tds) rogesha; (tdw)rogwa.
rogony.a kt [ele] (uganga) mumble aloud, gabble. (tde) rogonyea; (tdk) rogonyeka; (tdn)rogonyana;
(tds) rogonyesha; (tdw)rogonywa.
roho* nm [i-/zi-] 1 soul, spirit: ~
rojo
Mtakatifu The Holy Spirit. 2 kindness: Fulani hana ~ nzuri so and so is unkind. 3 essential thing.
(nh) Kata ~ die; Kaza ~ tolerate, persevere; ~ mkononi be worried. mroho nmgreedy. (Kar)
rojo nm [i-/zi-] thick gravy.
rojorojo kv pasty, thick, viscous.
roketi* nm [i-/zi-] rocket. (Kng)
rombez.a kt [sie] wait around for handout, sponge. (tde) rombezea; (tdk) rombezeka; (tdw) rombezwa.
ronda nm [a-/wa-] type of sardine.
ronde.a kt [ele/sie] 1 snoop around, search around for sth. 2 wait around for handout, sponge.
(tde) rondelea; (tdk) rondeka; (tdn)rondeana; (tds) rondesha; (tdw) rondewa.
rondo nm ma- [li-/ya-] (mnyama) leg.
rongera nm [li-] unfermented beer/brew.
rongo kv untrue, false.
ropok.a kt [ele] talk nonsense,
blether, blab. (tde) ropokea; (tdk) ropokeka; (tds) ropokesha; (tdw) ropokwa.
roromo.a kt [ele] expand sth. (tde) roromolea, (tdew) roromolewa; (tdk) roromoka; (tdn)roromoana;
(tds) roromosha.
roshani* nm [i-/zi-] balcony. (Kaj)
rovu nm [i-/zi-] goitre.
rovyo kv soft, squishy.
row.a kt [ele] get wet, be drenched, be soaked. (tde) rowea; (tdk) roweka; (tdn) rowana; (tds)rowesha.
rozari* nm [i-/zi-] rosary. (Kng)
ruba nm [a-/wa-] leech.
rubaa* nm [i-/zi-] team, league. (Kar)
rubani* nm [a-/wa-] pilot, captain. (Kar)
rubega nm [i-/zi-] man's open sided cloak.
rubun.i1* kt [ele] swindle, cheat, lure.(tde)rubunia, (tdn) rubu- niana, (tdw) rubuniwa; (tdk)
rubunika; (tds) rubunisha. (Kar)
ruhus.u
2
rubuni nm [i-/zi-] advance payment.
rud.i1* kt [sie] return, reverse: Ame~ jana kutoka Tanga he/she returned yesterday from Tanga.
(tde) rudia, (tden) rudiana, (tdew)rudiwa; (tdk) rudika; (tds) rudisha. (Kar)
rud.i2 kt [ele] repay. (tde) rudia, (tden)rudiana, (tdew) rudiwa; (tdk) rudika; (tds)rudisha.
rud.i3* kt [ele] discipline, punish,
reform sb. (tde) rudia, (tden) rudiana, (tdew)rudiwa; (tdk) rudika; (tds) rudisha. (Kar)
rud.i4 kt [sie] (nguo) shrink. (tde) rudia; (tdk)rudika; (tds) rudisha.
rudi.a kt [ele] repeat, revise, return to. (tdk)rudika; (tdn) rudiana; (tds) rudisha; (tdw)rudiwa.
rudian.a kt [sie] 1 reunite. 2 have a return match, replay. (tde) ru-diania; (tdk) rudianika;
(tds)rudianisha.
rudish.a kt [ele] return sth. 2 refund. (ms) ~mlango close the door. (tde) rudishia; (tdk)rudishika;
(tdn) rudishana; (tdw) rudishwa.
rudishi.a kt [ele] replace. (tdk)
rudishika; (tdn) rudishiana; (tdw) rudishiwa.
ruduf.u* kt [ele] 1 double: Alizi~ nyuzi she doubled the threads. 2 duplicate. (tde) rudufia,
(tdew) rudufiwa; (tdk) rudufika; (tds)rudufisha. (Kar)
rufaa nm [i-/zi-] appeal: Kata ~ lodge an appeal. (Kar)
rufa.i kt [ele] ascend. (tde) rufaia, (tdew)rufaiwa; (tdk) fufaika; (tds) rufaisha.
rugaruga* nm ma- [a-/wa-] vigilante, chief's messenger. (Kar)
ruhani* nm ma- [li-/ya-] kind of jinn.
ruhusa nm [i-/zi-] permission: Pa ~ give permission; Omba ~ ask permission.
ruhus.u kt [ele] permit, allow, authorize. (tde)ruhusia, (tden) ruhusiana, (tdew) ruhusiwa; (tdk)
ruhusika.
rui
rui nm ma- [a-/wa-] cheat, liar, fraud.
rujum.u* kt [sie] stone. (tde) rujumia, (tden)rujumiana, (tdew) rujumiwa; (tdk) rujumika;
(tds) rujumisha.
ruk.a1 kt [ele] 1 fly. 2 jump, hop: Alikuja akani~ He came and jumped over. (nh) rukwa na akili lose
one's mind, become mentally ill, be insane. (tde) rukia; (tdk) rukika; (tdn) rukana; (tds) rukisha;
(tdw) rukwa. mrukaji nm.
ruk.a2 kt [sie] deny, denounce, disown. (tde)rukia; (tdk) rukika; (tds) rukisha.
ruk.a3 kt [sie] (nguo) shrink. (tde)
rukia; (tdk) rukika; (tds) rukisha.
ruki.a kt [sie] 1 fly over, jump over. 2 jump on to. 2 interrupt. mrukiaji nm.
ruku.u* kt [sie] bow during prayer. (tde)rukuia; (tdk) rukuika; (tds) rukuisha.
rukwama nm ma- [li-/ya-] push
cart, hand cart.
rula* nm [i-/zi-] ruler. (Kng)
rumada* nm [i-/zi-] fastening of the rudder. (Kre)
rumande nm [i-/zi-] remand. (Kng)
rumani nm [i-/zi-] young girl's teat.
rumba nm ma- [li-/ya-] rumba. (Kng)
rumbi nm ma- [li-/ya-] large water pot.
rumenya nm [i-/zi-] cohabitation at a woman's home. (nh) Wekwa ~ be kept at a woman's place.
rund.a kt [ele] be stunted. (tde) rundia; (tdk)rundika; (tdn)
rundana; (tds) rundisha; (tdw) rundwa.
rundik.a kt [ele] pile up, accumu-late. (tde)rundikia; (tdk) rundikika; (tdn) rundikana; (tds)
rundikisha; (tdw) rundikwa.
rundo nm ma- [li-/ya-] pile, heap: ~ la karatasia pile of papers; ~ la takataka a pile of garbage.
rungu nm ma- [li-/ya-] club, knobkerrie.
rupia* nm [i-/zi-] rupee. (ms) ~ kwa ya piliexactly the same,
very similar. (Khi)
rus.a kt [ele] seduce a woman. (tde) rusia; (tdk) rusika; (tdn) rusana; (tds) rusisha; (tdw)ruswa.
rush.a kt [ele] 1 toss up, throw. 2 deny to pay. (tde) rushia; (tdk) rushika; (tdn) rushana; (tdw) rushwa.
rushwa nm [i-/zi-] bribe, corruption, kickback:Kula ~ demand a bribe; toa ~ offer a bribe.
rusu1* nm [i-/zi-] layer, tier. (Kar)
rus.u2* kt [ele] pile, arrange in layers/tiers. (tde)rusia; (tdk) rusika (tdn) rusana; (tds) rusisha;
(tdw) ruswa.
rutuba* nm [i-/zi-] fertility. (Kar)
rutubik.a kt [sie] be fertile. (tde)
rutubikia; (tdk) rutubikika; (tds) rutubikisha.
rutubish.a kt [ele] apply nutrients.
tde) rutubishia; (tdk) rutubishika; (tdn)rutubishana; (tdw) rutu-bishwa. rutubisho nm.
ruwaza* nm [i-/zi-] pattern. (Kar)
ruya* nm [i-/zi-] vision, dream. (Kar)
ruz.u* kt [sie] be bankrupt, run
short of money. (tde) ruzia; (tdk) ruzika; (tds)ruzisha. (Kar)
ruzuk.u1* kt [sie] bestow blessings. (tde)ruzukia; (tdk) ruzukika; (tds) ruzukisha. (Kar)
ruzuku2* nm [i-/zi-] subsidy. (Kar)
ruzuna* nm [i-/zi-] herbal cure for cough/madness. (Kar).

S
1
saa * nm [i-/zi-] 1 hour: Tulisafiri kwa ~ mojawe travelled for one hour. 2 watch, clock: ~ ya mkono wrist
watch; ~ ya ukutani wall clock. (Kar)
saa! 2* ki word expressing wonder, impatience or vexation: Sema ~! speak will you! (Kar)
saada* nm [i-/zi-] luck.
saba* nm [i-/zi-]1 seven. 2 week: ~ mbili two weeks. 3 honeymoon.
sababish.a* kt [ele] cause. (tde) sababishia;(tdw) sababishwa. (Kar)
sababu* nm [i-/zi-] reason, cause, motive: Hebu nieleze ~ ya mwalimu kukuadhibu tell me the reason
why the teacher punished you; Nimekuja hapa kwa ~ yako I came here because of you. (Kar)
sabalkheri!* ki Good morning! (Kar)
sabasaba nm [i-] 1 day in which TANU party was founded on 7.7. 1954. 2 Trade Fair Day in Tanzania
observed on 7th July of every year.
sabasi* nm ma- [a-/wa-] sneak, sower of discord. (Kar)
sabatashara* nm [i-/zi-] seventeen. (Kar)
sabatele nm [i-/zi-] abject rice seed.
sabato* nm [i-/zi-] Sabbath. (Kng)
sabih.i kt [ele] glorify the name of God. (tde)sabihia; (tdk) sabihika; (tdn) sabihiana; (tds)sabihisha;
(tdw) sabihiwa.
sabik.i* kt [sie] lead the way, go before. (tde)sabikia; (tdk) sabikika; (tds) sabikisha. (Kar)
sabili* kl in the name of God; freely. (nh) Toa ~(a) give in the name of God, (b) give freely.(Kar)
sabini* nm [i-/zi-] seventy. (Kar)
sabmarini* nm [i-/zi-] sub-marine.(Kng)
sabuni* nm [i-/zi-] soap: Mche wa ~ bar of soap; ~ ya kufulia laundry soap; ~ ya kuogeabath soap. (Kar)
sachi*1 nm [i-/zi-] search. (Kng)
sach.i*2 kt [ele] search.(tde) sachia,
(tden) sachiana, (tdew) sachiwa; (tdk)sachika; (tds) sachisha. (Kng)
sadaka* nm [i-/zi-] offering, sacrifice; alms. (Kar)
sadfa* nm [i-/zi-] simultaneous
sag.a
happening of two events. (Kar)
sadif.u1*kt [sie] happen simul-taneously. (tde)sadifia; (tdk) sadifika. (Kar)
sadifu2* kv appropriate, right: Teknolojia ~ appropriate technology. (Kar)
sadik.i* kt [ele] believe, accept as truthful; trust. (tde) sadikia; (tdk) sadikika;
(tds) sadikisha;(tdw) sadikiwa.
sadikik.a* kt [sie] be credible. (Kar)
sadikifu* kv true; credible, credulous, trustworthy. (Kar)
sadiri* nm [i-/zi-] 1 chest. 2 heart. (Kar)
safa nm [i-/zi-] big and deep trough used for bathing.
safari* nm [i-/zi-]1 safari, journey, trip. 2 time, turn, instance: ~ hii this time. (Kar)
safi* kv 1 clean, clear, pure: Shati ~ clean shirt. 2 honest, sincere: Nimesema hili kwa moyo ~ I said this in
good spirit. 3 correct, in order:Maelezo yako ni ~ your statement is correct/ in order. (Kar)
safihi1* nm ma- [a-/wa-] impudent/ rude/ stubborn person.(Kar)
safih.i2* kt [ele] 1 abuse, treat scornfully. 2 remain quiet when asked sth. (tde) safihia;
(tdk)safihika; (tdn) safihiana; (tds) safihisha; (tdw)safihiwa.(Kar)
safina* nm [i-/zi-] Noah's ark.(Kar)
safir.i * kt [sie] travel, go on a safari, journey. (tde) safiria; (tdk) safirika. (Kar)
safirish.a* kt [ele] send off, dispatch by motor vehicle, ship, aeroplane, etc. (tde) safirishia;
(tdk) safirishika; (tdn) safirishana; (tdw)safirishwa. (Kar)
safish.a* kt [ele] clean; refine; purify. (tde)safishia; (tdk) safishika; (tdn) safishana; (tdw) safishwa.
(Kar)
safu* nm [i-/zi-] line, row, queue, range: ~ ya miti row of trees; ~ ya milima mountain ranges. 2 pile,
stratum, layer. (Kar)
safura* nm [i-/zi-]1 disease caused by hookworms. 2 hookworms.
sag.a
sag.a kt [ele] 1 grind, pulverise, mince, crush to bits. 2 wear sth out. 3 have sex (for lesbians). (tde) sagia;
(tdk) sagika; (tdn) sagana; (tds)sagisha; (tdw) sagwa.
sagai1 nm [i-/zi-] javelin, short spear.
sagai2 nm [i-/zi-] festivities bringing together paternal sides following the acceptance of marriage gifts.
sagamba nm [i-/zi-] callus.
saghiri* kv small, little. (Kar)
sagik.a kt [sie] be ground, be milled. (tde)sagikia; (tdk) sagikika.
sago nm [i-/zi-] dry banana leaf, slipper. (ms)Kula ~ enjoy dancing.
sagu.a kt [ele] ridicule, make fun of, mock, joke with.(tde) sagulia; (tdk) sagulika; (tdn)saguana;
(tds) sagulisha; (tdw) saguliwa.
saguo nm ma- [li-/ya-] joke, ridicule.
sahaba* nm ma- [a-/wa-] close followers of Prophet Mohammed. (Kar)
sahali* nm [i-/zi-]1 lightness. 2 easiness. (Kar)
sahani* [i-/zi-]1 plate, dish. 2 gramophone record. (Kar)
sahari nm [i-/zi-] turban cloth.
sahau* kt [ele] forget; overlook. (tde) sahaulia; (tdk) sahulika; (tdn) sahauliana;
(tds)sahaulisha; (tdw) sahauliwa. (Kar)
sahaulifu* kv forgetful, inattentive, absent-minded. (Kar)
sahibu* nm ma- [a-/wa-] friend, companion. (Kar)
sahifa* nm [i-/zi-] page/leaf of a book.(Kar)
sahihi1* nm [i-/zi-] attestation, guarantee; signature: Tia~ sign, put your signature.
sahihi2* kv correct, accurate. (Kar)
sahihi3* kl correctly, accurately.
(Kar)
sahihish.a kt [ele]1 correct, make corrections; mark: ~mtihani mark an examination. 2 adjust, amend.
(tde) sahihishia; (tdk) sahihishika; (tdn) sahihishana; (tdw) sahihishwa. (Kar)
sahihisho* nm ma- [li-/ya-] correction,
amendment, adjust-ment. (Kar)
sahili1* kv 1 light. 2 simple. (Kar)
sakam.a
sahil.i2* kt [ele] make light; simplify.(tde)sahilia; (tdk) sahilika; (tds) sahilisha; (tdw)sahiliwa. (Kar)
sakat.a1
sa.i* kt [ele]1 provoke, tease. 2 invite sb to compete. (tde) saia; (tdk) saika;
(tdn) saiana; (tds) saisha; (tdw) saiwa. (Kar)
saidi.a* kt [ele] help, assist, support. (tdk)saidika; (tdn) saidiana; (tds) saidisha; (tdw)saidiwa. (Kar)
saikolojia* nm [i-] psychology. (Kng)
sail.i* kt [ele] interview, interrogate, question. (tde) sailia; (tdk) sailika; (tds) sailisha; (tdn)sailiana;
(tdw) sailiwa. (Kar)
saini1* nm [i-/zi-] signature; attestation: Tia ~put your signature, sign. (Kar)
sain.i2* kt [ele] sign, attest.(tde) sainia; (tdk)sainika; (tdn) sainiana; (tds) sainisha; (tdw)sainiwa. (Kng)
sair.i1 kt [ele] coax, allure, entice; flatter. (tde)sairia; (tdk) sairika); (tdn) sariana;
(tds)sairisha; (tdw) sairiwa.
sair.i2* kt [ele/sie] 1 coast, hug the shore in a vessel. 2 pound sth in mortar by hitting the pestle on the
sides of the mortar. (tde) sairia; (tdk)sairika; (tds) sairisha; (tdn) sairiana; (tdw)sairiwa. (Kar)
sairi3 nm [i-/zi-] (Uislamu) one of the doomsday fires.
saisi* nm [a-/wa-] groom. (Kar)
saizi* nm [i-/zi-] size. (Kng)
sajil.i* kt [ele] register. (tde) sajilia; (tdk)sajilika; (tdn) sajiliana; (tds) sajilisha; (tdw)sajiliwa. (Kar)
sajini* nm ma- [a-/wa-] sergeant. (Kng)
sak.a kt [ele] hunt down: ~ mhalifu hunt down a criminal. (tde) sakia; (tdk) sakika;
(tdn)sakana; (tds) sakisha; (tdw) sakwa.
sakafu* nm [i-/zi-] floor. (Kar)
sakafi.a* kt [ele] cement. (tde) sakafilia; (tdk)sakafika; (tdn) sakafiana; (tds) sakafisha;(tdw) sakafiwa.
(Kar)
sakam.a1 kt [ele] pester, hound. (tde) sakamia;(tdk) sakamika; (tdn) sakam.a
sakamana; (tds) sakamiza; (tdw) sakamwa.
sakam.a2 kt [sie] be stuck/ caught.(tde)sakamia; (tdk) sakamika; (tds) sakamiza.
sakarani kv stupid from drink.
sakat.a1 kt [ele] hit, go at sth: Anali~ rumbashe is pounding out a dance; Ameu~ wali wotehe has eaten all
the
rice; ~ ngumi punch sb hard. (tde) sakatia;(tdk) sakatika; (tds) sakatisha; (tdn)sakatana; (tdw) sakatwa.
sakata2 nm [i-/zi-] pushing and shoving during a commotion, fracas, chaos.
sak.i* kt [ele] be tight, be stuck: Kizibo kime~the cork is tight. (tde) sakia; (tdk) sakika;
(tdn)sakiana; (tds) sakiza; (tdw) sakiwa. (Kar)
sakim.u* kt [sie] be ill/sick.(tde) sakimia; (tdk)sakimika. (Kar)
sakin.i* kt [sie] reside, live, dwell. (tde)sakinia; (tdk) sakinika; (tds) sakinisha. (Kar)
sakramenti* nm [i-/zi-] sacrament. (Kng)
saksafoni* nm [i-/zi-] saxophone. (Kng)
sakubimbi nm ma- [a-/wa-] sneak, lying gossip.
sala* nm [i-/zi-] prayer. (Kar)
saladi* nm [i-/zi-] salad: ~ ya matunda fruit salad. (Kng)
salalaa! ki God help us!
salama* nm [i-] security, safety, peace: Akitaka ~ akae kimya if he wants peace he should keep quiet.
(Kar)
salamati nm [i-/zi-] topmast rope in a vessel.
salamu* nm [i-/zi-]1 greeting: Juma amekuletea ~ your greetings from Juma. 2 message: Rais amepokea
~ maalum kutoka kwa Mfalme the President has received a special message from His Majesty the King; ~
aleikummay peace be with you! (Kar)
salata* nm ma- [a-/wa-] sower of discord. (Kar)
sal.i* kt [sie] pray, recite prayers. (tde) salia;(tdk) salika; (tds) salisha; (tdw)
samba.a
saliwa. (Kar)
sali.a kt [sie] be extra/left over.
salili nm [a-/wa-] kind of pigmy goose.
salimi.a* kt [ele] greet, give regards to sb. (tdk)salimika; (tdn) salimiana; (tds) salimisha;
(tdw) salimiwa.(Kar)
salimik.a* kt [sie] be saved/ rescued, be safe and sound. (tde) salimikia. (Kar)
salimini* kl safely, in safety: Wanafunzi waliwasili salama ~ the students arrived safely. (Kar)
salim.u* kt [ele] greet: Kaka yako anaku~ your brother greets you. (nh) ~ amri surrender. (tde)salimia;
(tdk) salimika; (tdn) salimiana; (tds)salimisha; (tdw) salimiwa. (Kar)
salio nm ma- [li-/ya-] remains, remnants, leftovers, balance.
salish.a* kt [ele] conduct prayers. (tde)salishia; (tdk) salishika; (tdn) salishana; (tdw)salishwa. (Kar)
salit.i* kt [ele] 1 betray: Hawa ndio askari waliotu~ these are the soldiers who betrayed us. 2 mix: ~ unga
na sukari mix flour and sugar. (tde) salitia; (tdk) salitika; (tdn) salitiana; (tds) salitisha;
(tdw) salitiwa. (Kar)
salitik.a* kt [sie] be enamoured of, be captivated by. (tde) salitikia. (Kar)
salua nm [i-/zi-] history; ancient times.
saluti* [i-/zi-] salute: Pokea ~ take
the salute. (Kng)
samadari* nm [i-/zi-] Zanzibar bed. (Khi)
samadi* nm [i-/zi-] manure (of animal dung). (Kar)
samahani! 1* ki excuse me! sorry! (Kar)
samahani2* nm [i-/zi-] forgiveness: Omba ~ ask for forgiveness. (Kar)
samai nm [i-/zi-] instrumental religious music.
samaki nm [a-/wa-] fish.
samani* nm [i-/zi-] furniture. (Kaj)
samawari nm [i-/zi-] kind of charcoal urn, charcoal heater.
samawati* nm [i-] sky blue, azure. (Kar)
samba.a kt [sie] spread, be scatteredsambamba
about. (tde) sambalia; (tdk) sa-mbalika; (tds)sambaza.
sambamba kl parallel; alongside, abreast, side by side.
sambaratik.a kt [sie] be in disarray. (tde)sambaratikia.
sambaratish.a kt [ele] scatter, confuse. (tde)sambaratishia; (tdk) samba-ratishika;
(tdn)sambaratishana; (tdw) sambaratishwa.
sambasamb.a kt [sie] move about anxiously; lack composure/calm. (tde) sambasambia; (tdk)samba-
sambika; (tds) sambasambisha.
sambik.a kt [ele] force to do sth. (tde)sambikia; (tdk) sambikika; (tdn) sambikana,
(tds) sambikisha; (tde) sambikwa.
sambiz.a kt [ele] rinse a corpse. (tde) sambizia; (tdk) sambizika; (tds) sambizisha; (tdw)sambizwa.
sambo nm [i-/zi-] sailing vessel.
sambusa* nm [i-/zi-]samosa . (Kaj)
sameh.e* kt [ele]1 pardon, forgive, remit. 2 pass over. (tde) samehea; (tdk) sameheka; (tdn) sameheana;
(tdw) samehewa.
samesame1* nm [i-/zi-]1 red bead. 2 small fruit. (Kar)
samesame2* nm [a-/wa-] red ant. (Kar)
samli* nm [i-/zi-] ghee. (Kar)
sampuli* nm [i-/zi-]1 sample. 2 new fashion. (Kng)
sana1* kl very; at the most. (Kar)
san.a2 kt [ele] forge. (tde) sania (tdk) sanika;(tds) sanisha; (tdw) saniwa.
sanaa* nm [i-/zi-] art, work of art, skilled handicraft: Kazi ya ~ handcraft, craftwork; ~ za
maonyesho theatre arts. (Kar)
sanamaki* nm [i-/zi-] senna. (Kar)
sanamu* nm [i-/zi-] idol, statue. (Kar)
sanda* nm [i-/zi-] shroud, burial cloth. (Kar)
sandali* nm [i-/zi-]1 sandal-wood. 2 perfume made from sandal-wood. (Kar)
sandarusi* nm [i-/zi-] gum copal; resin; plastic. (Kar)
sanduku* nm ma- [li-/ya-] box, case; suitcase, trunk. (Kar)
saratani
sangara1 nm [a-/wa-] small red ant.
sangara2 nm [a-/wa-] Nile perch.
sanid.i kt [ele] manufacture, make. (tde)sanidia; (tdk) sanidika; (tds) sani-disha; (tdw)sanidiwa.
sanifish.a kt [ele] standardize. (tde) sanifishia;(tdk) sanifishika; (tdw) sanifishwa.
sanif.u1* kt [ele] 1 work skillfully, compose, invent. 2 design. (tde) sanifia; (tdk) sanifika;(tds) sani-
fisha; (tdw) sanifiwa. (Kar)
sanifu2* kv 1 skilled, attractive. 2
standard: Lugha ~ standard language. (Kar)
sani.i kt [ele] produce an art work; make skillfully, invent. (tde) sanilia; (tdk) sanilika; (tds) sansha;
(tdw) saniwa.
sanjari* nm [i-/zi-] convoy; unbroken line. (Kar)
sansuri* nm [a-/wa-]1 baracouta. 2 brown flying fish. (Kar)
santuri* nm [i-/zi-] gramophone, musical box:Sahani ya ~ gramophone disc. (Kar)
sanzu.a kt [ele] remove without permission. (tde) sanzulia; (tdk) sanzulika; (tds)sanzulisha;
(tdw) sanzuliwa.
sanzuk.a kt [sie] leave. (tde) sanzukia; (tdk)sanzukika; (tds) sanzukisha.
sap.a1 kt [ele] take everything, remove completely; declare bankrupt, make insolvent.
(tde) sapia; (tdk) sapika; (tds) sapisha; (tdw)sapwa.
sapa2 nm [i-/zi-] worn out thing.
sapatu1 nm [i-/zi-] slipper. (Kre)
sapatu2 nm [i-/zi-] reed rope used in making baskets/mats.
sar.a kt [ele] smear completely. (tde) saria;(tdk) sarika; (tdn) sarana; (tds) sarisha; (tdw)sarwa.
sarabi* nm [i-/zi-] mirage. (Kar)
sarafu* nm [i-/zi-] coin, specie. 2 copper ornamental band worn on the head/neck. (Kar)
sarahangi nm [i-/zi-] chest drawer.
sarakasi* nm [i-/zi-] circus. (Kng)
sarara* nm [i-/zi-] sirloin steak. (Kar)
saratani* nm [i-/zi-] cancer. (Kar)
sare
sare nm [i-/zi-]1 uniform. 2 draw: Toka ~ draw, tie (in a game).
sarif.u* kt [ele] 1 use words grammatically/with style. 2 use economically/thriftly. 3 take good care of
sth. (tde) sarifia; (tdk) sarifika; (tds)sarifisha; (tdw) sarifiwa. (Kar)
sarufi* nm [i-/zi] grammar. (Kar)
saruji1* nm [i-/zi-] cement, concrete. (Kar)
saruji2* nm [i-/zi-] saddle. (Kar)
saruni nm [i-/zi-] sarong.
sasa1* kl now: ~ hivi right now. (Kar)
sasa2 nm ma- [li-/ya-] bird's nest.
sasa3 nm [i-/zi-] type of spinach.
sasamlanda nm [i-/zi-] type of green vegetable which has to be pounded before cooking.
satalaiti* nm [i-/zi-] satellite. (Kng)
sataranji1* nm [i-/zi-] chess. (Kar)
sataranji2* nm [i-/zi-] type of sleeping mat. (Kar)
satini* nm [i-/zi-] satin. (Kar)
sato nm [a-/wa-] grey tilapia.
satua nm [i-/zi-] capability, ability.
saumu1* nm [i-] fast, fasting. (Kar)
saumu2* nm [i-/zi-] garlic. (Kar)
sauti* nm [i-/zi-] sound, voice: Kwa ~ moja in unison, in total agreement; Kuwa na ~ have voice, be
responsible for, have authority. (Kar)
savana* nm [i-/zi-] savannah. (Kng)
sawa* kv same, equal. (Kar)
sawasawa* kl right, okay, all right; equal. (Kar)
sawazish.a kt [ele]1 rectify. 2 equalize, level, make level. (tde) sawazishia; (tdk)sawazishika;
(tdn) sawazishana; (tdw)sawazishwa.
sawia* kl simultaneously, con-currently, at the same time. (Kar)
sawid.i1* kt [ele] draft. (tde) sawidia; (tdk)sawidika; (tds) sawidisha; (tdw) sawidiwa.(Kar)
sawid.i2 kt [ele] put to shame, disgrace, dishonour. (tde) sawidia; (tdk) sawidika; (tds)sawidisha;
(tdn) sawidiana; (tdw) sawidiwa.
sawijik.a* kt [sie] be emaciated/ disfigured/marred because of disease, famine etc.(tde) sawijikia; (tds)
sawijisha. (Kar)
sawir.i* kt [ele] draw, form, design. (tde)sawiria; (tdk) sawirika; (tds) sawirisha; (tdw)sawiriwa. (Kar)
sayansi* nm [i-/zi-] science. (Kng)
sayansi kimu nm [i-/zi-] domestic science.
sayari* nm [i-/zi-] planet. (Kar)
sayidi* nm [a-/wa-] lord, master, sir. (Kar)
saz.a kt [ele] leave over, leave unfinished, cause to remain.
(tde) sazia; (tdk) sazika; (tds)sazisha; (tdw) sazwa.
sazo nm ma- [li-/ya] remains, leftovers.
sebeh.a kt [sie] eat breakfast, break fast in the morning. (tde) sebehea; (tdk) sebeheka; (tds)sebehesha.
sebule* nm [i-/zi-] living room, sitting room, lounge. (Kar)
sedek.a* kt [ele] be ill for a long time. (tde)sedekea; (tdk) sedekeka; (tdw) sedekwa.(Kar)
sefu1* nm ma- [li-/ya-] safe. (Kng)
sefu 2 nm [i-/zi-] matchet.
sefule* nm [a-/wa-] low fellow, vile sega
person. (Kar)
sega1 nm ma- [li-/ya-] honeycomb.
seg.a2 kt [ele] double up clothes to the knee. (tde) segea; (tdk) segeka; (tdn) segana; (tds)segesha;
(tdw) segwa.
segemnege kl carelessly, hapha-zardly, disorderly.
sehemu* nm [i-/zi-]1 fraction, section, part, portion.2 side, direction: Anakaa ~ ya mashariki ya mji he
lives in the east side of the town. (Kar)
sekenek.a kt [sie] be syphilized, be infected by syphilis. (tde) sekenekea; (tdk) sekenekeka;
(tds) sekenekesha.
sekeneko nm [i-/zi-] syphilis.
sekenene nm [i-/zi-] eyelid pimple.
sekini nm [i-/zi-] hair tuft.
sekondari* nm [i-/zi-] secondary (school). (Kng)
sekta* nm [i-/zi-] sector. (Kng)
seku.a kt [ele] uproot, shove. (tde) sekulia;(tdk) sekulika; (tdn) sekuana; (tds) sekulisha; (tdw) seku-
sekunde
kuliwa.
sekunde* nm [i-/zi-] second. (Kng)
selele.a kt [sie] settle, remain in a place. (tdk)seleleka; (tdw) selelewa.
seli1* nm [i-/zi-] sale. (Kng)
seli2* nm [i-/zi-] cell. (Kng)
selo* nm [i-/zi-] signal of the arrival/ departure of a ship/ train. (Kng)
sem.a kt [ele] 1 speak, say. 2 scold, speak against; advise, counsel. 3 backbite, badmouth. (tde) semea;
(tdk) semeka; (tdn) semana; (tds) semesha; (tdw) semwa.
semansi* nm [i-/zi-] summons.(Kng)
sembe nm [i-/zi-] corn flour, maize flour.
sembuse kl let alone, not to mention.
semekan.a kt [sie] be purported, be
claimed.
sementi* nm [i-/zi-] cement. (Kng)
semezan.a kt [sie] 1 converse, wrangle. 2 (nh) be in good relations, speak to each other. (tde)semezania;
(tdk) semazanika; (tds)semezanisha.
seminari* nm [i-/zi-] seminary.
(Kng)
sena kv beautiful.
sene.a kt [sie] become blunt. (tdk) seneka; (tds) seneza
senene1 nm [a-/wa-] green grasshopper.
senene2 nm [i-/zi-] long illness.
seneta* nm ma- [a-/wa-] senator. (Kng)
seng.a kt [ele] incise, cut. (tde) sengea; (tdk)sengeka; (tdn) sengana; (tds) sengesha; (tdw)sengwa.
seng'enge nm [i-/zi-] barbed wire; iron wire; fencing wire.
sengeny.a kt [ele] backbite, badmouth, culumniate. (tde) sengenyea; (tdk)sengenyeka; (tdn) sengenyana;
(tds)sengenyesha; (tdw) sengenywa.
sensa* nm [i-/zi-] census. (Kng)
sentafowadi* nm [a-/wa-] centreforward. (Kng)
sentensi* nm [i-/zi-] sentence. (Kng)
senti* nm [i-/zi-] cent, one cent piece; coin. (Kng)
sentigramu* nm [i-/zi-] centigramme. (Kng)
sentimita* nm [i-/zi-] centimetre. (Kng)
sepetu* nm [i-/zi-] shovel, spade. (Kng)
sepetuk.a kt [sie] reel to and fro,
shabaha
stagger, toffer. (tde) sepetukia; (tdk) sepetu-kika; (tds) sepetukisha.
Septemba* nm [i-/zi-] September. (Kng)
sera1* nm [i-/zi-] fortress, fort. (Kar)
sera2 nm [i-/zi-] beeswax.
sera3 nm [i-/zi-] 1 policy: ~ ya kilimoagricultural policy. 2 deportment, behaviour, bearing: Anafuata ~
nzuri za babake she follows her father’s good
behaviour.
seraji nm ma- [li/ya-] lantern, lamp.
seredani nm [i-/zi-] 1 charcoal stove, urn.
seremala* nm ma- [a-/wa-] carpenter. (Kar)
serena nm [i-/zi-] white/ red quick
ripening millet.
sererek.a kt [sie] skid, slide, glide. (tde)sererekea; (tdk) sererekeka; (tds)sererekesha.
serikali* nm [i-/zi-] government: ~ kuu central government; ~ ya kijeshi military government; ~ ya
mtaa local government; ~ ya mseto coalition government; ~ ya muda interim government. (Kaj)
sesa nm [i-] non-terrace farming.
set.a kt [ele] 1 crush, squash, mash. 2 jostle, press. (tde) setea; (tdk) seteka; (tds) setesha; (tdw) setwa.
setek.a kt [sie] be dented, be pressed in. (tde)setekea; (tds) setekesha.
seti1* nm [i-/zi-] sevens ( in a pack of playing cards). (Kfa)
seti2* nm [i-/zi-] set: ~ ya vyombo vya kuliadinner set. (Kng)
setla* nm ma- [a-/wa-] settler. (Kng)
seuze pia sembuse ki let alone, much less, to say nothing of.
sez.a kt [ele] smooth wood with adze. (tde)sezea; (tdk) sezeka; (tdw) sezwa.
Shaaban* nm [i-/zi-] month pro-ceeding Ramadhan; eighth month in the Moslem calendar. (Kar)
shaba* nm [i-/zi-] brass; copper. (Kar)
shababi* nm [a-/wa-] youth. (Kar)
shabaha* nm [i-/zi-]1 target, aim, objective. 2 ambition, intention. 3 shabaki
ability to aim at a target. (Kar)
shabaki* nm [a-/wa-] quarrelsome person. (Kar)
shabashi! * ki wonderful! wow! (Kar)
shabih.i* kt [ele] look like; correspond to; resemble. (tde) shabihia; (tdk)
shabihika; (tdn)shabihiana; (tds) shabihisha; (tdw) shabihiwa. (Kar)
shahada1* nm [i-/zi-] degree. (Kar)
shahada2* nm Moslem creed, confession of faith: Kidole cha ~ forefinger; Maji ya ~ (a) water used
ceremonially at a funeral; (b) water to wash the dead; Kupiga ~ to recite the Moslem creed. (Kar)
shahamu* nm [i-] lard, grease, animal fat. (Kar)
shahawa* nm [i-/zi-] semen, sperm. (Kar)
shahidi* nm [a-/wa-]1 witness. 2 martyr. (Kar)
shahiri* kl openly, unashamedly. (ms) Dhahiri ~clearly. (Kar)
shaibu* nm ma- [a-/wa-] very old man. (Kar)
shairi* nm ma- [li-/ya-] poem, verse. (Kar)
shaj.a kt [sie] wander aimlessly, roam about, stray. (tde) shajia; (tdk) shajika; (tds) shajisha.
shajara* nm [i-/zi-]1 diary. 2 kinship, lineage, genealogy. (Kar)
shajish.a kt [ele] incite, instigate, provoke; taunt, activate.
shaka1* nm [i-/zi-] doubt, worry, uncertainty:Tia ~ give rise to doubt; Bila ya ~ undoubtedly;Usiwe na
~ don't worry. (Kar)
shak.a2 kt [ele] chase away, drive off. (tde)shakia; (tdk) shakika; (tdn) shakana; (tds)shakisha;
(tdw) shakwa.
shakawa nm [i-] distress, misery, heartache, suffering.
shake (nh) Ingiwa na ~ (1) cry, sob; (2) cry silently, grieve.
shakevale nm [a-/wa-] African harrier-hawk.
shakil.i kt [sie] repair, restore, mend. (tde)shakilia; (tdk) shakilika; (tds) shakilisha; (tdw) shakiliwa.
shamrashamra
shakir.i1* kt [sie] be satisfied, be satiated (esp with food). (tde) shakiria; (tdk) shakirika;
(tds) shakirisha; (tdw) shakiriwa. (Kar)
shakiri2 kv 1 courageous. 2 mannerless, destructive, ruinous.
shakiz.a kt [ele] order sth to pursue
sth. (tde) shakizia; (tdk) shakizika; (tds)shakizisha; (tdw) shakizwa.
shakwe nm [a-/wa-] bird of the tern/gull family.
shalaka* nm [i-/zi-] hole in the gunwale of a boat for securing the loop of rope used as rowlock. (Kar)
shalaka * nm [i-/zi-] shawl . (Kng)
shalik.i1* kt [ele] 1 bind lightly/ loosely; fix on/in loosely. 2 repair, maintain. (tde) shalikia;
(tdk)shalikika; (tds) shalikisha; (tdw) shalikiwa. (Kar)
shalik.i2* kt [ele] row (a boat). (tde) shalikia; (tdk) shalikika; (tdw) shalikiwa. (Kar)
shamba nm ma- [li-/ya-]1 farm, field, plot for cultivation; plantation, estate. 2 country side.
shambiro1* nm ma- [li-/ya-] brothel, whorehouse. (Kar)
shambiro2* kl disorderly, aimlessly. (Kar)
shambuli.a kt [ele] 1 attack, pounce on sb, assault, raid. (tdk) shambulika; (tdn)shambuliana; (tdw) sha-
mbuliwa.
shambulio nm ma- [li-/ya-] attack, assault, raid.
shamili* nm [i-] earring. (Kar)
shamir.i1 kt [sie] be widespread, rife, be common knowledge. (tde) shamiria; (tdk)shamirika;
(tds) shamirisha; (tdw) shamiriwa.
shamir.i2* kt [ele] 1 load gun. 2 pound/ hammer into; put together, assemble.
(tde) shamiria;(tdk) shamirika; (tdn) shamiriana; (tds)shamirisha; (tdw) shamiriwa. (Kar)
shamirisho nm [ li- ] (sarufi) complement.
shamla nm [i-] assembly, meeting.
shamrashamra nm [i-/zi-] celebrations, merrymaking, gaiety.
Shamu
Shamu* nm [i-] Syria: Bahari ya ~ Red Sea. (Kar)
shanga.a kt [sie] be amazed/ surprised, be dumbfounded (with wonder or horror). (tde)shangalia;
(tdk) sha-ngalika; (tdn)shangaana; (tds) shangaza; (tdw)
shangawa.
shangama nm [i-/zi-] 1 loose short-sleeved shirt with unstitched sides. 2 house with ridge roof.
shangaz.a kt [ele] astonish, amaze. (tde)shangazia; (tdk) shangazika; (tdn)shangazana;
(tdw) shangazwa.
shangazi nm ma- [a-/wa-] paternal aunt.
shangili.a kt [ele] rejoice, cheer, acclaim.
shangingi1 nm ma- [a-/wa-] (ms) ~ experienced hooker.
shangingi2 nm ma- [li-/ya-] big luxurious four wheel drive car.
shangwe nm [i-/zi-] rejoicing, festi-vity, demonstration of joy.
shani nm [i-/zi-] novelty, curiosity, adventure; fluke.
shanta* nm [i-/zi-] rucksack, backpack, haversack, knapsack. (Kar)
shanuo1 nm ma-[li-/ya-] comb.
shanuo2 nm [a-/wa-] round fish with straight narrow fins on the back.
sharabu1* nm [i-] intoxicatinng drink, alcohol. (Kar)
sharab.u2* kt [ele] absorb, drink up, saturate. (tde) sharabia; (tdk) sha-rabika; (tdw)sharabiwa. (Kar)
sharafa* nm ma-[li-/ya-] sideburns. (Kar)
shari* nm [i-/zi-]1 anger, adversity. 2 trouble, malice, evil: Taka ~ look for trouble. (Kar)
sharid.i kt [sie] run. (tde) sharidia; (tdk)sharidika; (tds) sharidisha.
sharifu1* nm ma- [a-/wa-]1 descendant of Prophet Moha-mmed. 2 esteemed person. (Kar)
sharif.u2* kt [ele] honour, esteem. (tde)sharifia; (tdk) sharifika, (tden) sharifiana, (tdew) sharifiwa;
(tds) sharifisha. (Kar)
sharti1* nm[i-/zi-] rope for tigh-tening a mast on a vessel. (Kar)
shawish.i
sharti2* nm ma- [li-/ya-] condition, statute, stipulation. (Kar)
sharti*3 must, obligation: Ukitaka kuishi ni ~ ufanye kazi if you want to live you must work.
sharubati* nm [i-] sherbet. (Kar)
sharubu* nm ma- [li-/ya-] moustache. (Kar)
shashi* nm [i-/zi-] thin muslin material; very thin light paper. (Kar)
shashimamishi nm [a-/wa-]
useless/hopeless person; rogue.
shata nm ma- [li-/ya-] lees, oil-
cake.
shatashata kv juicy, thick, rich food: Ndizi zimetiwa tui ~ the bananas are rich in coconut milk.
shati* nm ma- [li-/ya-] shirt. (Kng)
shatoruma nm [i-/zi-] shawl usu worn round the waist as a belt.
shau.a kt [ele] 1 praise/glorify sb, exalt; flatter. 2 show off, be proud/arrogant; be conceited. (tde)shaulia;
(tdk) shaulika; (tdn) shauana; (tds)shaulisha; (tdw) shauliwa.
shaufu* kv showy, prententious, given to frivolity. (Kar)
shauku* nm [i-/zi-] anxiety; craving, yen, eagerness. (Kar)
shaunge nm ma- [li-/ya-] long big flower of the frangipane family with strong odour.
shauri1* nm ma- [li-/ya-] 1 issue; problem; predicament: ~ yako it's your own fault/problem. 2 advice,
counsel: Alikupa ~ gani? what advice did he offer you? (nh) (1) Kata ~ decide; (2)Sina ~ I have no say in
this. (Kar)
shaur.i2* kt [ele] advice, counsel. (tde) shauria; (tdk) shaurika; (tdn) shauriana; (tdw)shauriwa. (Kar)
shaurian.a* kt [sie] make consultations. (tde)shauriania. (Kar)
shavu nm ma- [li-/ya-] cheek: ~ la samaki gill.
Shawali* nm [u-] tenth month in the Moslem calendar. (Kar)
shawish.i* kt [ele] 1 tempt, persuade. 2 coax, entice. (tde) shawishia, (tden) shawishik.a
shawishiana, (tdew) shawishiwa; (tdk)shawishika. (Kar)
shawishik.a kt [sie] be tempted, be persuaded. (tde) shawishikia.
shayiri* nm [i-] barley. (Kar)
shazasi* nm [i-] sal ammoniac. (Kar)
shazia* nm [i-/zi-] long needle (used in making mats, sewing sacks etc.), bodkin, sailmaker's needle.
(Kar)
shegele nm [i-/zi-] beaded loinbelt.
sheha* nm ma- [a-/wa-] headman, chief, councillor. 2 old person, village head, party head. 3 (Zanzibar)
ward executive officer. (Kar)
shehe1* nm ma- [a-/wa-] sheikh. (Kar)
shehe2* nm ma- [a-/wa-] wise old man. (Kar)
shehena* nm [i-/zi-] cargo, shipment; freight. (Kar)
shehenez.a* kt [ele] load cargo, possess a lot of things. (tde) shehenezea; (tdk) shehenezeka;
(tdn) shehenezana; (tdw) shehenezwa. (Kar)
shehen.i* kt [ele] load cargo. (tde) shehenia; (tdew) sheheniwa; (tdk) shehenika; (tds)shehenisha. (Kar)
shela1* nm [i-/zi-] veil. (Kar)
shela2* nm [i-/zi-] sword dance. (Kar)
shelabela* kl carelessly, hopelessly, untidily; haphazardly. (Kar)
shelisheli nm ma- [li-/ya-] bread fruit.
shemasi* nm ma- [a-/wa-] deacon. (Kar)
shemeji nm ma- [a-/wa-] 1 (wanaume) sister/brother in law. 2 wife/husband's friend.
shemere nm [i-/zi-] nose ring (of an ox). (nh)Tia mtu ~ subdue sb.
shenez.a kt [ele] load cargo. (tde) shenezea;(tdk) shenezeka; (tdn) shenezana; (tds)shenezesha;
(tdw) shenezwa.
shenzi* kv uncouth, barbarous, uncivilized. (Kaj)
sherasi nm ma- [a-/wa-] dance leader.
shere* nm [i-/zi-] ridicule, derision, joke:Chezea ~ play a joke on, make a fool of. (Kar)
sherehe1* nm [i-/zi-] celebration,
festival. (Kar)
sherehe2* nm [i-/zi-] 1 glossary. 2 blurb. (Kar)
shikaman.a
sheria* nm [i-/zi-] 1 law, statute, code. 2 decree, order, ordinance. 3 regulations, obligation. (Kar)
sherisi* nm [i-] carpenter's glue. (Kar)
sheshe kv beautiful, good, nice: Kitu ~ a beautiful thing.
sheshi nm [i-/zi-] light muslin material; thin tissue paper.
shetani* nm ma- [a-/wa-] 1 satan, devil, demon. 2 wicked person. (Kar)
shetashet.a kt [sie] limp with a stick. (tde)shetashetea; (tdk) sheta-sheteka; (tds)shetasheteka.
shetri* nm [i-] stern ( of a vessel), poop of a dhow. (Kar)
shib.a* kt [sie] be satisfied, be satiated. 2 be in very close contact with sb; have a soft spot for sb.
(tde) shibia, (tdew) shibiwa; (tdk) shibika,(tdn) shibana; (tds) shibisha. (Kar)
shibe* nm [i-/zi-] satiety, fulness, satisfaction.Nilikula ~ yangu I ate to my satisfaction. (Kar)
shibish.a* kt [ele] satisfy sb; give enough to eat:Chakula hiki kinashibisha this food is filling.
(tde) shibishia; (tdw) shibishwa. (Kar)
shibli nm [a-/wa-] lion cub.
shida* nm [i-/zi-] hardship, distress, problem, difficulty; want: Hakuna ~ there is no problem;Kuna ~ ya
maji there is scarcity of water. (Kar)
shifta nm ma- [a-/wa-] (Kenya)
pirate, brigand, highway robber.
shifti1* nm [i-/zi-] shift: Mshono
wa ~ shift style. (Kng)
shifti2* nm [i-/zi-] shift: Wafanya-kazi wa ~ ya usiku night shift workers. (Kng)
shik.a kt [ele]1 hold, catch; apprehend, arrest: ~ kalamu hii hold this pen; Polisi walim~ mwizithe police
arrested a thief. 2 stick, adhere, cling. (nh) (1) ~ adabu be polite; (2) ~ maneno be cautious. (3) ~ njia (a)
go. (b) follow the way/footsteps of sb; (4) ~ sikio give sound warning/ advice. (tde) shikia;
(tdk) shikika;(tdn) shikana; (tds) shikisha; (tdw) shikwa.
shikaman.a kt [sie] hold on together, shikamoo
be consolidated. (tde) shikamania; (tdk)shikamanika; (tds) shikamanisha.
shikamoo! ki respectful greeting to an elder.
shikan.a kt [sie] 1 be in co-operation with, be together in all aspects. 2 be at grips with sb. (tde)shikania;
(tdk) shikanika; (tds) shikanisha.
shikili.a [ele] 1 hold on tight, clutch, cling to. 2 insist on, persist.
(tdk) shikilika; (tdn)shikiliana; (tdw) shikiliwa.
shikio nm ma- [li-/ya-]1 handle, sth to hold by. 2 rudder.
shikiz.a kt [ele] use/do sth temporarily: Anaji~ na gari hili bovu he is temporarily using this broken car.
(tde) shikizia; (tdk) shikizika; (tdn)shikizana; (tdw) shikizwa.
shilamu* nm [i-/zi-] water pipe's stem. (Khi)
shilanga nm [i-/zi-] long handled hoe.
shilingi* nm [i-/zi-] shilling. (Kng)
shimali nm 1 north; the direction of Mecca. 2 left side.
shime* nm [i-] call or appeal to increase effort.(Kar)
shimizi* nm [i-/zi-] chemise, petticoat. (Kfa)
shimo nm ma- [li-/ya-] hole, pit, cavity: Sahani ya ~ hollow plate.
shina1 nm ma- [li-/ya-] stem, tree trunk.
shina2 nm ma- [li-/ya-] (siasa) cell: Kiongozi wa ~ wa CCM CCM cell leader.
shind.a1 kt [ele] 1 win, succeed: Hakuna timu iliyo~ there was no winning team. 2 surpass, excel, be the
best: Alim~ rafiki yake kwa
pointi mbili he surpassed his friend by two points. 3 overcome, conquer, subdue: Jeshi liliwa~
wavamizi the army conquered the invaders. (tde) shindia; (tdk) shindika; (tds)shindisha; (tdn) shindana;
(tdw) shindwa.
shind.a2 kt [sie] spend a whole day: Leo nime~ mjini I spent the day in shinda
town. (tde) shindia; (tdk) shindika; (tds)shindisha.
shinda3 kv half full, semi-full.
shirik.i
shindan.a kt [sie] compete; strive, struggle. (tde)shindania; (tds) shi-ndanisha.
shindani kv competitive; antago-nistic, opposing, argumentative: Huyu ni m~ sana he is very
argumentative.
shinde kv 1 defeated, unsuccessful, conquered, overcome. 2 competing.
shindik.a kt [ele] close, shut (door, window):Hebu ~ huo mlango please close the door.
(tde)shindikia; (tdk) shindikika; (tds) shindikisha; (tdw) shindikwa.
shindili.a kt [ele] press, compress, ram in, force into: ~ bunduki load a gun; ~ chakula kinywanistuff food
into the mouth; ~ pamba ndani ya gunia press cotton in a sack. (tdk) shindilika;
(tdn) shindiliana; (tdw) shindiliwa.
shingo nm [i-/zi-] neck: ~ ya chupa neck of a bottle. (ms) Kwa ~ upande reluctantly.
shinikiz.a kt [ele]1 pressurize, press, compel. 2 be firm over sth. (tde) shinikizia; (tdk)shinikizika;
(tdn) shinikizana; (tdw)shinikizwa.
shinikizo nm [i-/zi-]1 pressure: ~ la
damu blood pressure; Aliondolewa kazini kwa ~ pressure was used to remove him from work. 2 force.
shira nm [i-] syrup.
shiraa nm [i-/zi-] women's opaque face veil.
shirika1* nm ma- [li-/ya-] 1 corporation, organization, congre-gation: ~ la Afya Duniani
World Health Organization; ~ la Nyumba la Taifa National Housing Corporation; ~ la Roho
Mtakatifu The Congregation of the Holy Ghost Fathers; ~ la Fedha la Dunia International Monetary
Fund; Shirika la umma parastatal organization. 2 partnership, communion, common interest. (Kar)
shirika2* kv corporate, of common
interest. (Kar)
shirik.i1* kt [ele] 1 cooperate, participate, share in, take part in. 2 be intimately devoted to, be addicted to.
shirik.i
(tde) shirikia; (tdk) shirikika; (tdn) shirikiana; (tds) shirikisha; (tdw) shirikiwa. (Kar)
shirik.i2* kt [ele] (Ukristo) receive Holy Communion. (Kar)
shirikian.a* kt [sie] cooperate with. (tde)shirikiania; (tdk) shirikianika; (tds)shirikianisha. (Kar)
shirikish.a* kt [ele] co-opt, incorporate; include; involve; be composed/ comprised of. (tde) shirikishia;
(tdk) shirikishika; (tdn)shirikishana; (tdw) shirikishwa. (Kar)
shirikisho* nm ma- [li-/ya-] federation, union, corporation, confederation. (Kar)
shisha* nm [i-/zi-] hourglass. (Kar)
shitad.i kt [sie] 1 persist, persevere, endure. 2 continue non-stop. (tde) shitadia; (tdk)shitadika;
(tds) shitadisha.
shiti* nm ma- [li-/ya-] bed sheet. (Kng)
shizi nm [i-/zi-] alcohol made from coconut palm, bamboo or cashew apple.
shoga nm ma- [a-/wa-] 1 woman's female friend. 2 homosexual, gay.
shogi* nm [i-] pit inside a vessel where slaves were hidden. (Kar)
shoka nm ma- [li-/ya-] axe: ~ la bapa adze.
shokishoki nm ma- [li-/ya-] fruit of the rambutan tree (usu. grown in
Zanzibar).
shokoa1* nm [i-/zi-] forced labour. (Kaj)
shokoa2 nm [i-/zi-] abandoned farmland.
shombe nm ma- [a-/wa-] halfcaste person, mulatto, mixed blood, coloured.
shombo nm [i-] fish smell.
shomoro nm [a-/wa-] sparrow; weaver finch.
shon.a kt [ele] sew; mend by sewing: ~ upindohem. (tde) shonea; (tdk) shoneka;
(tdn)shonana; (tds) shonesha; (tdw) shonwa.
shonan.a kt [sie] be packed full, be
congested. (tde) shonania; (tdk) shonanika;(tds) shonanisha.
shonde1 ma- [li-/ya-] heap of
human/animal dung; dried cake of
shuduza
dung.
shonde2 nm [i-] grudge, animosity: Wekea ~hold a grudge against sb.
shonga nm [i-/zi-] 1 curse. 2 madness, lunacy.
shono.a kt [ele] unsew, undo sewing. (tde)shonolea, (tdek) shonoleka, (tdew)shonolewa.
shore1 nm [a-/wa-] black-capped bulbul: ~kishungi paradise fly-catcher; ~ wanda grey headed sparrow.
shore2 nm [i-] tuft.
shoro kl unsuccessfully; awkwardly; crookedly.
shoti1* kl hurriedly, fast; quickly: Farasi aliondoka ~ the horse galloped. (nh) Enda/Toka ~ gallop. (Kar)
shoti2 nm [i-] loss: ingia ~ make a loss. (Kng)
shoto1 nm [i-/zi-] left handedness,
left hand.
shoto2 kl astray; askew: Mambo yanakwenda ~things are going astray.
shtaka* nm ma- [li-/ya-] complaint, accusation, charge; case. (Kar)
shtak.i* kt [ele] accuse, charge. (tde) shtakia, (tden) shtakiana; (tdew) shtakiwa; (tdk)shtakika. (Kar)
shtu.a kt [ele] 1 startle, scare; shock, surprise. 2 sprain, dislocate: Alipoanguka ali~ goti lake he sprained
his knee when he fell down. (tde)shtulia, (tdew) shtuliwa; (tdk) shtuka; (tds)shtusha, (tdn) shtuana.
shtush.a kt [ele] shock; startle: Maneno yake yalim ~ her words shocked him. (tde) shtushia;
(tdk) shtushika; (tdn) shtushana; (tdw)shtushwa.
shu.a kt [ele] lower a boat/ship into the water; lower down. (tde) shulia, (tdek) shulika, (tdew)shuliwa;
(tds) shusha.
shubaka*nm ma- [li-/ya-] niche, alcove. (Kar)
shubiri1 [i-/zi-] measure between tips
of the thumb and the middle finger.
shubiri2 nm [i-] bitter aloe.
shuduza nm ma- [li-/ya-]coconut palm's shufaa nm [i-] 1 forgiveness, pardon, mercy,
absolution. 2 partial recovery, improvement, relief: Leo amepata ~ she is feeling better today.
shufaka* nm [i-] compassion, mercy, kindness, tenderness. (Kar)
shuf.u* kt [ele] see, look at. (tde) shufia; (tdk)shufika; (tds) shufisha; (tdn) shufana; (tdw)shufwa.
shufwa* nm [i-] even number: Mbili,nne na sita ni namba ~ two, four and six are even numbers. (Kar)
shughuli* nm [i-/zi-] business, occupation, activity, engagement: Hana ~ nyingi leo he is not busy
today. (Kar)
shughulik.a1* kt [sie] be busy/engaged/occupied; attend to business. (tde)shughulikia. (Kar)
shughulika!2 ki (kijeshi) be in a straight line!
shughuliki.a* kt [ele] attend to, be busy with; be responsible for. (tdw) shughulikiwa. (Kar)
shughulish.a* kt [ele] occupy sb,
keep sb busy. (tde) shughulishia; (tdn)shughulishana; (tdw) shughulishwa. (Kar)
shuhudi.a* kt [ele] witness. (tdn) shuhudiana; (tdw) shuhudiwa. (Kar)
shuhudiani nm [i-] witness fee (usu. being a portion of what was witnessed).
shujaa nm ma- [a-/wa-] hero, warrior, brave person: ~ wa vita vikuu vya kwanza first world war hero.
shuk.a1 kt [sie] 1 debark, disembark, alight, descend, go down: ~ pwani land on the beach, go down to the
beach; ~ kwenye gari alight from the car. 2 fall: Bei ya mchele ime~ the price of rice has fallen.
(tde) shukia; (tdk) shukika; (tds)shukisha.
shuka2 nm ma- [li-/ya-] bed sheet, loin cloth.
shuke pia suke nm ma- [li-/ya-] ear of various plants.
shuki.a kt [ele] get off at; land at.
shukrani* pia shukurani nm [i-/zi-] gratitude, thanks; acknow-ledgement: Toa ~ give thanks. (Kar)
shur.u
shuk.u* kt [ele] suspect, doubt, feel scruples. (tde) shukia; (tdk) shukika; (tden) shukiana;
(tdew) shukiwa; (tds) shukisha; (Kar)
shukurani* nm taz shukrani. (Kar)
shule* nm [i-/zi-] school: ~ ya msingi primary school; ~ ya chekechea kindergarten/nursery school; ~ ya
bweni boarding school. (Kje)
shuli nm [i-] backyard.
shumari nm [i-] aniseed.
shumbi* nm [i-]1 deep water; depth. 2 heap of sand. (Kar)
shumburere* nm [i-/zi-] sombrero. (Kre)
shume* nm [a-/wa-] 1 paka ~ wild cat, large male cat.2 evil person. (Kar)
shumndwa nm [a-/wa-] hyena.
shundi nm [a-/wa-] stripped coucal.
shung.a kt [ele] drive off/ away
fowls/birds, show off. (tde) shungia; (tdk)shungika; (tdn) shungana; (tds) shungisha; (tdw) shungwa.
shuo nm [i-] ableness, ability, deftness.
shupa.a kt [sie]1 be hard, be tough, be firm, be well set, be dry. 2 be obstinate, be defiant, be stiff, be
unyielding. (tde) shupalia; (tdek)shupalika, (tdew) shupaliwa; (tds) shupaza.
shupali.a kt [ele] insist, affirm with urgency. (tde) shupalilia; (tdk)
shupalika; (tdn) shupaliana; (tds) shupalisha; (tdw) shupaliwa.
shupatu nm ma- [li-/ya-] narrow strip of plaited palm leaves for lacing bedsteads.
shupavu kl 1 dry, firm, tough, strong, hard.2 obstinate, pertinent: Mtoto ~ sana a very obstinate child.
shupaza1 nm [i-/zi-] spades in playing cards.
shupaz.a2 kt [ele] harden, render tough, make obstinate. (tde) shupazia;
(tdk) shupazika;(tds)shupazisha; (tdn) shupazana; (tdw) shupazwa.
shupu nm ma- [li-/ya-] straw basket.
shura* nm [i-] saltpetre. (Kaj)
shuru1 nm [i-/zi-] embroidery stitch.
shur.u2 kt [sie] tack (clothes): (tde)
shuruti
shuria; (tdew) shuriwa; (tdk) shurika, (tds)shurisha.
shuruti* kl by force, obligatory, compulsorily. (Kar)
shurutish.a* kt [ele] force, compel, oblige. (tde)shurutishia; (tdk) shurutishika; (tdn)shurutishana;
(tdw) shurutishwa. (Kar)
shush.a kt [ele] 1 lower, bring down, demote: ~ daraja demote; ~ pumzi exhale; ~ mzigo lower down the
load. 2 ejaculate. (tde) shushia; (tdk)shushika; (tdw) shushwa.
shushu nm ma- [li-/ya-] husk, peel, skin (of a fruit), rind: ~ la ndizi banana skin; ~ la mpungarice husk.
shushushu nm ma- [a-/wa-] (si rasmi) intelligence officer.
shut.a kt [sie] fart, break wind. (tde) shutia; (tdk) shutika; (tds) shutisha.
shuti* nm ma- [li-/ya-] (mpira) kick, shot. (Kng)
shutuma* nm [i-/zi-] accusation, blame, criticism, insinuation. (Kar)
shutum.u* kt [ele] accuse, tell off, reprove. (tde)shutumia, (tden) shutumiana; (tdw)shutumiwa;
(tdk) shutumika; (tds)shutumisha. (Kar)
shuu nm ma- [li-/ya-] foamy sea waves.
shuzi nm ma- [li-/ya-] fart.
shwari* kv calm, tranquil. (Kar)
si kt [sie] is/are not: Yeye ~ mtumwa she is not a slave; Wao ~ wanafunzi they are not students.
si.a1 kt [ele] sow seeds. (tde) silia, (tdek)silika; (tdes) silisha; (tdew) siliwa.
si.a2 kt [ele] drive away ants with fire. (tde)silia, (tdek) silika, (tdes) silisha, (tdew) siliwa.
siafu nm [a-/wa-] red brown ants, safari ants.
siagi* nm [i-] butter. (Kar)
siahi nm [i-] scream.
siasa* nm [i-/zi-] politics: Elimu ya ~ political education. (Kar)
sibab.i* kt [ele] heap abuse on sb; overwhelm with abuse; slander. (tde) sibabia, (tden)sibabiana,
(tdew) sibabiwa; (tdk) sibabika, (tds) sibabisha. (Kar)
siborio* nm [i-/zi-] ciborium. (Kla)
sihir.i
sib.u* kt [ele] 1 foretell an event
which later happens. 2 be confronted with, be bombarded, be attacked: Maradhi yamem~ he has been
attacked by disease. (Kar)
sidiria* nm [i-/zi-] brassiere. (Kar)
sifa1* nm [ya-] fish oil (shark etc) used to caulk vessels. (Kar)
sifa2* nm [i-/zi-] praise, reputation; qualifications, credentials; trait: Hana ~ nzuri he has a bad reputation.
(Kar)
sifi.a* kt [ele] praise sb, glorify, honour sb. (tdn)sifiana; (tdw) sifiwa. (Kar)
sifik.a* kt [sie] be exaulted, be renowned for sth, be praiseworthy: Mchezaji anaye~ a renowned player.
(tde) sifikia; (tdk) sifikika; (tds) sifikisha. (Kar)
sifongo* nm [i-/zi-] sponge. (Kar)
sif.u* kt [ele] commend, praise; flatter: ji~ boast, brag. (tde) sifia; (tdew) sifiwa; (tdk) sifika. (Kar)
sifuri1* nm [i-] brass. (Kar)
sifuri2* nm [i-/zi-] zero, nought, nil. (Kar)
sig.a1 kt [ele] change colour due to dirt/filth. (tde) sigia; (tdk) sigika; (tds) sigisha; (tdn)sigana;
(tdw) sigwa.
sig.a2 kt [sie] contradict, differ:
Mawazo yetu yanasigana our opinions differ. (tde) sigia; (tdk) sigika; (tds) sigisha; (tdw)sigwa.
sigara* nm [i-/zi-] cigarette: Vuta ~ smoke a cigarette. (Kng)
sigi nm [a-/wa-] small short-tailed brown bird with striped chest and red beak.
siha* nm [i-] health, strength: Hana ~ nzuri he is not healthy. (Kar)
sih.i1* kt [ele] beg humbly, beseech, intreat, suplicate. (tde) sihia, (tden) sihiana, (tdew)sihiwa;
(tdk) sihika; (tds) sihisha.(Kar).
sih.i2* kt [ele] be confirmed to be correct or true, be agreeable, conform, comply. (tde) sihia,
(tdew) sihiwa; (tdk) sihika; (tds) sihisha. (Kar)
sihir.i1* kt [ele] bewitch, throw a spell sihiri
over sb/sth. (tde) sihiria, (tden) sihiriana, (tdew) sihiriwa; (tdk) sihirika, (tds) sihirisha. (Kar)
sihiri2* nm [i-] witchcraft, magic. (Kar)
sijafu* nm [i-/zi-] wristband. (Kaj)
sijambo kl I'm fine, I'm much better.
sijida* nm [i-/zi-] coloured spot on the forehead. (Kar)
sijiko nm [li-] grief, sadness.
siki* nm [i-] vinegar. (Kaj)
siki.a kt [ele] 1 hear: Unam~ ? do you hear him? 2 obey, pay attention: Hasikii aambiwalohe pays no
attention to what he is told. 3 feel, sense: ~ baridi feel cold; ji~ vibaya feel unwell;ji~ nyumbani feel at
home; ~ njaa feel hungry. (tdk) sikika; (tdn) sikiana; (tds) sikiza; (tdw)sikiwa.
sikik.a kt [sie] (sauti) be audible, be heard.
sikilizan.a kt [sie] get along well, come to an understanding, agree to each other. (tde)sikilizania;
(tdk) sikili-zanika; (tds)sikilizanisha.
sikini nm [i-] hair cut that leaves a tuft on the forehead.
sikio nm ma- [li-/ya-] ear.
sikitik.a kt [sie] be sorry, be sad, be disappointed. (tde) sikitikia; (tden) sikitikiana; (tdew) sikitikiwa;
(tdk) sikitikika, (tds)sikitikisha.
sikitiko nm ma- [li-/ya-] grief, sadness, sorrow; disappointment; regret.
sikitikish.a kt [ele] disappoint; sadden. (tde)sikitikishia; (tdk) sikitishika; (tdn)sikitikishana;
(tdw) sikitikishwa.
sikivu kv obedient; attentive.
siku nm [i-/zi-] day: ~ hadi ~ day to day; ~ zotealways; ~ za usoni near future; ~ kwa~ day after day.
sikukuu nm [i-/zi-] holiday, festival: ~ ya kuzaliwa birthday.
sila* nm [i-/zi-] scoop/ bucket/pail for bailing water out of a boat. (Kaj)
silabasi* nm [i-/zi-] syllabus. (Kng)
silabi* nm [i-/zi-] syllable. (Kng)
silaha* nm [i-/zi-] weapon, arms: Twaa ~ take up arms.
silesi* nm [i-/zi-] slice of bread. (Kng)
sili.a kt [ele] entrust sth to sb while away. (tde)sililia; (tdk) silika; (tdn)
simbik.a
siliana; (tds) silisha; (tdw) siliwa.
silika* nm [i-] instinct, disposition, character:Ana ~ za mnyama he has animal instincts. (Kar)
silimu kt [sie] be converted to Islam. (tde)silimia; (tdk) silimika; (tds) silimisha.
silinda* nm [i-/zi-] cylinder. (Kng)
silingi* nm [i-/zi-] sling. (Kng)
silisili* nm [i-/zi-] chain, shackles, fetter. (Kar)
sima nm [i-] stiff-porridge.
simam.a kt [sie] 1 stand, rise up: ~ dede stand uncertainly; ~ tisti stand firm. 2 stop, be stationary, come
to a standstill. 3 be erect, be elevated, be upright/straight. (tde) simamia; (tden) simamiana,
(tdew) simamiwa, (tdk)simamika; (tds) simamisha.
simami.a kt [ele] preside; supervise, administer.
simamish.a kt [ele] 1 stop, obstruct, thwart, terminate: ~ ajira terminate employment; ~
ujenzi stop construction. 2 erect, set up, cause to stand. 3 uphold a candidate, select/confirm a candidate.
(tde) simamishia; (tdk)simamishika; (tdn) simamishana; (tdw)simamishwa.
simang.a kt. [ele] sneer, jeer at, reproach. (tde)simangia; (tdk) simangika; (tdn) simangana;
(tds) simangisha; (tdw) simangwa.
simango nm ma- [li-/ya-] jeers, sneers, reproach.
simanzi nm [li-] grief, depression, deep sorrow.
simba1 nm [a-/wa-] lion: Mtoto wa ~ lion cub; (unajimu) Leo.
simb.a2 kt [ele] code a language.
(tde) simbia; (tdk) simbika; (tds) simbisha;(tdw) simbwa.
simbamarara nm [a-/wa-] large spotted hyena.
simbi nm ma- [li-/ya-] small cowry shell (used for playing certain games and formerly used as currency).
simbik.a kt [ele] entangle thread on a fishing hook.
(tde) simbikia; (tdk) simbikika; (tds)simbikiza; (tdw) simbiko
simbikwa.
simbiko nm ma- [li-/ya-] entangle-ment.
simbo* nm [i-/zi-] thimble. (Kng)
simbu.a kt [ele] (lugha) decode. (tde) simbulia, (tdek) simbulika, (tdes) simbulisha, (tdew)simbuliwa.
simbuli.a kt [ele] reproach. (tde) simbulilia; (tdk) simbulika; (tdn) simbuliana;
(tds)simbulisha; (tdw) simbuliwa.
simbulio nm ma- [li-/ya-] reproachment.
sime nm [i-/zi-] long double-edged knife.
simik.a1 kt [ele] erect, set up. (tde) simikia;(tdk) simikika; (tdw) simikwa.
simik.a2 kt [ele] install in office, appoint. (tde)simikia; (tdn) simikana; (tdk) simikika; (tdw)simikwa.
simile ki step aside! make way!
out of the way!
simo1 nm [i-/zi-] jargon; argot, patois.
simo2 ki count me out! it doesn’t concern me!
simsim nm [i-] sesame.
simu1 nm [i-/zi-] 1 telephone: kibanda cha ~telephone booth; Kitabu cha ~ telephone dire-ctory; piga
~ make a call, phone. 2 telephone message: ~ ya mdomo (phone) call; ~ ya upepotelegraph.
simu2 nm [a-/wa-] type of sardine
or sprat.
simuli.a* kt [ele] narrate, recount. tdk)simulika; (tdn) simuliana; (tdw) simuliwa.(Kar)
simulizi* nm ma- [li-/ya-] story, tale, narrative:Fasihi ~ oral literature. (Kar)
sinasin.a kt [sie] be on the verge of tears, breathe hard. (tde) sinasinia, (tdk) sinasinika,
(tds) sinasinisha.
sindano nm [i-/zi-] 1 needle: ~ ya kushona nguo sewing needle. 2 injection: Choma ~ give
injection; Nunua ~ mbili na mabomba mawilibuy two needles and two syringes. 3 kind of thin rice. 4
sinzi.a
small long mango.
sindik.a1 kt [ele] extract: ~ mafuta extract oil. (tde) sindikia; (tdk) sindikika; (tds)sindikisha;
(tdw) sindikwa.
sindik.a2 kt [ele] shut, close, set ajar: ~ mlangoshut the door (do not lock). (tde) sindikia; (tdk)sindikika;
(tds) sindikisha; (tdw) sindikwa.
sindikiz.a kt [ele] escort;
(tde) sindikizia; (tdn)sindikizana; (tdk) sindikizika; (tds)sindikizisha; (tdw) sindikizwa.
sinema* nm [i-/zi-] 1 cinema hall. 2 movie, film. (Kng)
sing.a1 kt [ele] massage, rub with oil/perfume.
(tde) singia; (tdn) singana; (tdk) singika; (tds)singisha; (tdw) singwa.
singa2 nm [zi-] long straight hair.
singe nm [i-/zi-] bayonet.
singizi.a kt [ele] slander, insi-nuate, calumniate:ji~ pre-
tend.(tde) singizilia; (tdk) singizika;(tdn) singiziana; (tds) singizisha; (tdw)singiziwa.
sini1* nm ma- [li-/ya-] gum of the teeth. (Kar)
sini2* nm [i-/zi-] feature, complexion; shape. (Kar)
sini3 nm [i-] porcelain, chinaware.
sini4 kl never, not at all.
sinia* nm ma- [li-/ya-] platter. (Kar)
siniguse nm fragile glass beads.
sinki* nm ma- [li-/ya-] sink. (Kng)
sinodi* nm [i-/zi-] synod. (Kng)
sinu.a kt [ele] push aside, bend over, tilt. (tde)sinulia,
(tdes) sinulisha, (tdew) sinuliwa; (tdk)sinuka, (tdn) sinuana.
siny.a kt [ele] hate, despise, scorn. (tde) sinyia;(tdk) sinyika; (tdn) sinyana; (tds) sinyisha;(tdw) sinywa.
sinya.a kt [sie] wither away, shrivel; pine away, waste away. (tde) sinyalia, (tdek) sinyalika,
(tdew) sinyaliwa; (tds) sinyaza.
sinzi.a1 kt [sie] doze, be drowsy. (tde) sinzilia, (tdek) sinzilisha; (tdw) sinzi.a
sinziwa.
sinzia2 nm [a-/wa-] pickpocket.
sio nm [i-/zi-] broken pot.
sipo ki I’m not here, I’m not involved.
siraji* nm [i-/zi-] lamp, torch. (Kar)
sirati* nm [i-] (Uislamu) heavenly path. (Kar)
siri1 nm [i-/zi-] secret, secrecy. kv confidential; clandestine, covert: Barua ya ~ confidential letter. (Kar)
sir.i2* kt [sie] evolve; change drastically, turn out to be the opposite. (tde) siria; (tdk) sirika; (tds)sirisha.
(Kar)
sirib.a kt [ele] 1 plaster, smooth over a surface (wall, floor, ceiling etc) by wet soil/cement. 2 spread
liquid stuff on another surface. (tde)siribia; (tdk) siribika; (tdn) siribana; (tds)siribisha; (tdw) siribwa.
siridado nm [a-/wa-] moth which destroys clothes and paper.
sirim.a* kt [sie] lose patience through being kept waiting for a long time.
(tde) sirimia; (tdk)sirimika; (tds) sirimisha. (Kar)
sirinji* nm [i-/zi-] syringe. (Kng)
sisi kw we, us: ~ ni wanafunzi we are students;Tupatie (~) kazi hiyo give us that work.
sisimizi nm [a-/wa-] small black
ant.
sisimk.a kt [sie] tingle with fear/cold/excitement, cause the
blood to run cold, raise hairs. (tde) sisimkia; (tdw) sisimkwa.
sisimu.a kt [ele] thrill, excite, stir up the passions. (tde) sisimulia; (tdk) sisimuka; (tdn)sisimuana;
(tds) sisimusha; (tdw) sisimuliwa.
sisisi kl fully packed, closely knit together:Ukumbi ulijaa watu ~ the hall was fully packed.
kv literal: Tafsiri ~ literal
translation.
sisitiz.a kt [ele] emphasize, insist, stress. (tde)sisitizia; (tdk) sisitizika; (tdn) sisitizana; (tdw)sisitizwa.
sista* nm ma- [a-/wa-] 1 nun, sister.
sofa
2 senior hospital nurse. (Kng)
sita1* nm [i-/zi-] six. (Kar)
sit.a2 kt [sie] hesitate, pause, falter, vacillate. (tde) sitia; (tdk) sitika; (tds) sitisha.
sitaha* nm [i-/zi-] deck (of a vessel). (Kar)
sitara* nm [i-/zi-] 1 hiding/concealing sth. which is shameful. 2 hiding place, private place. (Kar)
sitaw.i kt [sie] prosper, flourish,
be in good condition. (tde) sitawia; (tdk)sitawika; (tds) sitawisha.
sitawish.a kt [ele] 1 promote growth, cultivate. 2 develop, embellish, enhance. (tde) sitawishia;
(tdk) sitawishika; (tdn) sitawishana; (tdw)sitawishwa.
siti* nm [a-/wa-] madam, lady. (Kar)
sitiari* nm [i-/zi-] metaphor. (Kar)
sitini* nm [i-/zi-] sixty. (Kar)
sitir.i kt [ele] 1 disguise, conceal, camouflage, cover up. 2 protect, safeguard, shelter from.
(tde)sitiria; (tdk) sitirika; (tdn) siti-riana; (tds)sitirisha; (tdw)
sitiriwa.
sivyo?1 ki ain’t that so! isn’t that so!
sivyo!2 ki not that way!
siyo ki no, not so.
siwa* nm ma- [li-/ya-] 1 wooden/ivory horn used as a trumpet. 2 mace. (Kar)
skauti* nm ma- [a-/wa-] boy scout. (Kng)
skeli* nm [i-/zi-] scale. (Kng)
sketi* nm [i-/zi-] skirt. (Kng)
skonzi* nm [i-/zi-] scones, roll, bun. (Kng)
skrubu* nm [i-/zi-] screw. (Kng)
skuli* nm [i-/zi-] school. (Kng)
skuta* nm [i-/zi-] scooter. (Kng)
sleti* nm [i-/zi-] slate. (Kng)
sob.a kt [sie] be weak, be slack. (tde) sobea; (tdk) sobeka; (tds) sobesha.
soda* nm [i-/zi-] soda. (Kng)
sodai nm [a-/wa-] arrogant person, proud person.
sodo nm [i-/zi-] sanitary pad/napkin.
sofa* nm [i-/zi-] sofa. (Kng)
soga
soga nm [i-/zi-] chat, light conver-sation, small talk: Piga ~ have a chat.
soge.a kt [sie] move: ~ mbele move forward; ~ karibu move nearer; ~ mbali zaidi move further away.
(tde) sogelea, tdek) sogeleka, (tden)soge-
leana, (tdew) sogelewa; (tds) sogeza.
sogi nm [i-/zi-] saddle-bag, pannier.
sogo.a kt [sie] (si rasmi) have a chat. (tde)sogolea; (tdes) sogolesha.
sogon.a kt [sie] clean/wipe oneself with grass/leaves after defe-cating. (tde) sogonea; (tdk) sogoneka;
(tds) sogonesha.
sogora nm ma- [a-/wa-] 1 dance leader. 2 expert.
soka* nm [i-] soccer. (Kng)
soketi* nm [i-/zi-] socket. (Kng)
soko nm ma- [li-/ya-] market, mart, business centre: Idara ya ma~ marketing department;Meneja
ma~ marketing manager; ~ la kimataifa
international market; ~ la ndani internal market;~ la nje external market.
soko.a kt [ele] untwine sth from inside, unwind from sth.
(tde) sokolea; (tdek) sokoleka; (tdes)sokolesha; (tdew) sokolewa.
sokomez.a kt [ele] push into a small space, force into a limited space.
(tde) sokomezea; (tdk)sokomezeka; (tdn) sokomezana; (tds) soko-mezesha; (tdw) sokomezwa.
sokomoko nm [li-] hullabaloo, confusion, turmoil.
sokondo nm [i-/zi-] cold chisel; diamond chisel.
sokot.a1 kt [ele] 1 twist, twine: ~ kamba twine the rope. 2 roll, spin: ~ sigara roll a cigarette.
(tde) sokotea; (tdk) sokoteka; (tdn) sokotana; (tds) sokotesha; (tdw) sokotwa.
sokot.a2 kt [ele] have stomach cramps: tumbo linani~ I have stomach cramps. (tde) sokotea;
(tdk) sokoteka; (tdn) sokotana; (tds)sokotesha; (tdw) sokotwa.
soksi* nm [i-/zi-] sock. (Kng)
somesh.a
sokwe nm ma- [a-/wa-] ape.
sokwemtu nm [a-/wa-] chimpanzee, gorilla.
soli1* nm [i-/zi-] sole of a shoe.
(Kng)
soli2* nm [a-/wa-] sergeant major. (Ktu)
solo1 nm [i-/zi-] round hard seeds used in the game of bao.
solo2 nm ma [li-/ya-] terrace dug on a cotton farm to prevent loss
of water.
solo3 nm [i-/zi-] matrix.
som.a kt [ele] 1 read. 2 study, receive teaching; attend school; be educated. 3 observe sb. (tde)somea;
(tdk) someka; (tdn) somana; (tds)somesha; (tdw) somewa.
somb.a1 kt [ele] carry to and fro;
collect: Siku nzima ana~ maji she’s been carrying water the whole day. (tde) sombea; (tdk)
sombeka; (tds) sombesha; (tdw) sombwa.
somba2 nm [a-/wa-] fish.
somber.a kt [sie] move by means of clasping and grasping with hands as when climbing a tree.
(tde) somberea; (tdk) sombereka; (tds)somberesha; (tdw) somberwa.
sombogo.a kt [ele] twist the body, wriggle. (tde)sombogolea; (tdk)
sombogoleka; (tden) sombo-goana; (tdes)sombogolesha; (tdew) sombogolewa.
sombombi nm [a-/wa-] trouble-some person, bothersome person.
some.a kt [ele] 1 read to/for. 2 study, take a subject: Ana~ nini? what subject is he studying?Ana~
udaktari he is studying doctor of medicine. (tdk) someka; (tds) somesha.
somek.a kt [sie] be readable, be decipherable:Hati yake haiso-meki his handwriting is unintelli-gible.
(tde) somekea; (tds) somekesha.
somesh.a kt [ele] 1 teach: Ana~ watoto wadogo kusoma he teaches small children to read. 2 send to
somo
school, educate: Ana~ watoto wake ng’ambohe is educating his children overseas. (tde)someshea;
(tdk) somesheka; (tdw)someshwa.
somo1* nm ma- [li-/ya-] 1 subject. 2 lesson. (Kar)
somo2 [a-/wa-] 1 namesake. 2 friend.
somo3 ma- [a-/wa-] initiation
instructor.
son.a kt [sie] relax, rest (in order to get a cool breeze). (tde) sonea; (tdk) soneka; (tds)sonesha.
sonara* nm [a-/wa-] jeweller, goldsmith, silversmith. (Khi)
sondo pia sondomti nm [a-/wa-]
woodborer.
song.a1 kt [ele] 1 press. (nh) ~ mbele go forward; ~ ugali
prepare stiff porridge. 2 fit tight. (tde) songea; (tdk) songeka; (tdn) songana;
(tds) songesha;(tdw) songwa.
song.a2 kt [ele] squeeze, twist. (tde) songea; (tdk) songeka; (tdn) songana; (tds) songesha;
(tdw) songwa.
songaman.a kt [sie] be jammed together. (tde)songamania; (tdk) songamanika; (tds)songamanisha.
songo.a kt [ele] wring, squeeze out, press together. (tde) songolea, (tdew) songolewa, (tdk) songoka,
(tdn) songoana; (tds)songosha.
songofu kv squeezed out.
songonyo.a kt [ele] squeeze together, tight,twist hand, wring out. (tde) songonyolea,
(tdew)songonyolewa; (tdk) songonyoka; (tdn)songo-nyoana; (tds) songonyosha.
songoro nm [a-/wa-] long grey short finned fish.
songosongo kv twisted, not straight.
soni nm [i-/zi-] shyness, shame: Ona ~ feel shy, be shamed.
sono.a kt [ele] hurt, grieve, pain. (tde) sonolea;(tdew) sonolewa;
(tdk) sonoka; (tdn) sonoana; (tds) sonosha.
sonon.a1 kt [ele] make well done. (tde)sononea; (tdk) sononeka; (tdn) sononana; (tds) sononesha;
(tdw) sononwa.
sonon.a2 kt [sie] be sorry, grieve,
spekta
regret. (tde) sononea; (tdk) sononeka; (tds)sononesha.
sononek.a kt [sie] be grieved, be vexed, feel hurt. (tde) sononekea; (tds) sononekesha.
sononeko nm [i-/zi] feeling grieved,
grief.
sony.a pia fyonya kt [ele] whistle in contempt. (tde) sonyea; (tdk) so-nyeka; (tdn) sonyana;
(tds) sonyesha; (tdw) sonywa.
sor.a kt [ele] cohabit. (tde) sorea;
(tdk) soreka; (tdn) sorana; (tds) soresha; (tdw) sorwa.
soro nm [i-/zi-] bridegroom's dish.
soroveya* nm [a-/wa-] surveyor. (Kng)
soseji* nm [i-/zi-] sausage. (Kng)
sosholojia* nm [i-] sociology. (Kng)
soson.a kt [sie] clean oneself after defecation. (tde) sosonea; (tdk) sosoneka; (tds)sosonesha;
(tdw) sosonwa.
sot.a kt [sie] 1 crawl along. 2 have a rough time. (tde) sotea; (tdk) soteka; (tds) sotesha.
sotoka nm [i-] rinderpest.
sower.a kt [sie] dance gracefully. (tde)sowerea; (tdk) sowereka; (tds) soweresha.
soz.a1 kt [ele] bring ashore. (tde) sozea; (tdk)sozeka; (tdn) sozana; (tds) sozesha; (tdw)sozwa.
soz.a2 kt [ele] lose, squander. (tde) sozea; (tdk)sozeka; (tdn) sozana; (tds) sozesha; (tdw)sozwa.
soz.a 3 kt [ele] collect and move in a group. (tde)sozea; (tdk) sozeka; (tdn) sozana;
(tds)sozesha; (tdw) sozwa.
spaki* nm [i-/zi-] spark. (Kng)
spana* nm [i-/zi-] spanner. (Kng)
spanaboi* nm [a-/wa-] mechanic’s assistant. (Kng)
spea* nm [i-/zi-] sparepart. (Kng)
speksheni1* nm [i-/zi-] inspection: Fanya ~inspect. (Kng)
spekshen.i2* kt [ele] inspect. (tde)spekshenia; (tdew) speksheniwa; (Kng) (tdk)spekshenika; (tden)
speksheniana; (tds) spekshenisha.
spekta* nm ma- [a-/wa-] inspector. (Kng)
spidi
spidi* nm [i-/zi-] speed. (Kng)
spika* nm ma- [a-/wa-] speaker. (Kng)
spinachi* nm [i-/zi-] spinach. (Kng)
spiriti* nm [i-/zi-] spirit. (Kng)
sponji* nm [i-/zi-] sponge. (Kng)
spoti1* nm ma- [a-/wa-] sport. (Kng)
spoti2* nm [i-/zi-] sport. (Kng)
springi* nm [i-/zi-] spring. (Kng)
staaf.u* kt [sie] retire. (tde) staafia;
(tdk) staafika; (tds) staafisha; (tdn)staafishana; (tdw) staafishwa. (Kar)
staajabi.a* kt [ele] be astonished, be amazed, be astounded. (tde) staajabilia; (tdk)staajabika;
(tdn) staajabiana; (tds)staajabisha; (tdw) staajabishwa. (Kar)
staarabik.a* kt [sie] be civilized. (tde)staarabikia; (tdk) staarabikika. (Kar)
staarabish.a* kt [ele] civilize. (tde)staarabishia; (tdk) staarabishika;
(tdn) staarabishana; (tdw) staara-bishwa.
staarabu* kv civilized: Mtu huyu ni m~ this person is civilized. (Kar)
stadi* nm [a-/wa-] skillful person, expert. (Kar)
stafeli* nm ma- [li-/ya-] soursop fruit. (Khi)
staftahi1* nm [i-] breakfast. (Kar)
staftah.i2* kt [sie] breakfast. (tde) staftahia; (tdk) staftahika; (tds) staftahisha. (Kar)
staha* nm [i-/zi-] respect, honour, reverence. (Kaj)
stahab.u* kt [ele] prefer, be pleased with, like:Na~ kukaa na njaa I prefer staying hungry. (tde) stahabia;
(tdk) stahabika; (tdn)stahabiana; (tds) stahabisha; (tdw) stahabiwa. (Kar)
stahamil.i* pia stahimili kt [ele] endure, persevere, be patient. (tde) stahamilia; (tdk)stahamilika;
(tdn) stahamiliana; (tds)stahamilisha; (tdw) stahamiliwa. (Kar)
stah.i* kt [ele] respect, honour. (tde) stahia; (tdk) stahika; (tdn) stahiana; (tds) stahisha;(tdw) stahiwa.
(Kar)
stahifu* kv honourable, respectful. (Kar)
stahik.i* kt [ele] deserve, be worthy,
stihizai
be duty bound. (tde) stahikia; (tdk) stahikika; (tdn) stahikiana; (tds) stahikisha; (tdw)stahikiwa.
(Kar)
stahil.i1* kt [ele] deserve, merit. (tde) stahilia; (tdk) stahilika; (tdn)
stahiliana; (tds) stahilisha; (tdw) stahiliwa. (Kar)
stahili2* nm [i-/zi-] merit. Kar)
stahimilivu* kv patient, enduring. (Kar)
staili* nm [i-/zi-] style. (Kng)
stajiri* kt [ele] beg. (tde) stajiria, (tden)stajiriana, (tdew) stajiriwa; (tdk) stajirika; (tds) stajirisha.
(Kar)
staka* [i-/zi-] leather sandal. (Kar)
stakabadhi1* nm [i-/zi-] receipt. (Kar)
stakabadh.i2* kt [ele] entrust to,
hand over. (tde) stakabadhia, (tden)stakabadhiana, (tdew) stakaba-dhiwa; (tdk)stakabadhika;
(tds) stakabadhisha. (Kar)
stakimu* kt [sie] 1 reside, dwell. 2 prosper. 3 be proved, be confirmed. (tde) stakimia; (tdk)stakimika ;
(tds) stakimisha; (tdw) stakimiwa. (Kar)
stakir.i* kt [sie] be calm; concentrate; rest:Baada ya kufanya kazi nina~ after working I rest.
(tde) stakiria; (tdk) stakirika; (tds)stakirisha. (Kar)
stala nm [i-/zi-] sash (worn by priests).
stareh.e1* kt [sie] 1 be comfortable. 2 have a luxury life. (tde) stareheshea;
(tdk) stareheka;(tds) starehesha. (Kar)
starehe2* nm [i-/zi-] 1 comfort, repose. 2 luxurious life. (Kar)
stashahada* nm [i-/zi-] diploma. (Kar)
stata* nm [i-/zi-] starter. (Kng)
stawi* kt [sie] prosper, thrive. (tde) stawia; (tdk) staawika; ( tds) sta-wisha. (Kar)
steki* nm [i-/zi-] steak. (Kng)
stempu* nm [i-/zi-] stamp. (Kng)
stendi* nm [i-/zi-] stand. (Kng)
stesheni* nm [i-/zi-] station. (Kng)
steshenimasta* nm [a-/wa-] station-master. (Kng)
stihizai1* nm [i-/zi-] disgrace. (Kar)
stihizai
stihizai2* kt [ele] insult, dishonour, disgrace. (tde) stahizaia; (tdk)
stahizaika; (tdn) stahizaiana; (tds)stahizaisha; (tdw) stahizaiwa. (Kar)
stima1* nm [i-/zi-] steamer. (Kng)
stima2* nm [i-/zi-] gas cooker. (Kng)
stimu nm [i-/zi-] spark, electricity.
stoo* nm [i-/zi-] store, warehouse, godown, storeroom, storehouse. (Kng)
stova nm [i-/zi-] gas cooker.
stovu* nm [i-/zi-] stove. (Kng)
stu.a pia shtua kt [ele] 1 startle. 2 sprain. (tde)stulia,_ (tdew) stuliwa; (tdk) stuka; (tdn)stuana;
(tds) stusha.
studio* nm [i-/zi-] studio. (Kng)
stuli* nm [i-/zi-] stool. (Kng)
su.a kt [ele] spit, eject water from the mouth. (tde) sulia; (tdk) suka; (tdn) suana; (tds)susha;
(tdw) suliwa.
suala* nm ma- [li-/ya-] issue, question. (Kar)
subira* nm [i-/zi-] patience, endurance, patient waiting. (Kar)
subir.i* kt [ele] wait. (tde) subiria, (tden)subiriana, (tdew) subiriwa; (tdk) subirika;(tds) subirisha.
(Kar)
subu1* nm [i-/zi-] mould. (Kar)
sub.u2* kt [ele] cast, mould. (tde) subia, (tdew)subiwa; (tdk) subika; (tds) subisha. (Kar)
subuku.a kt [ele] poke. (tde) subu-kulia; (tdk)subukuka; (tdn) subukuana; (tds) subukusha.
sudi* nm [i-/zi-] luck: Huyu ana ~ sana he is very lucky. (Kar)
sudusi* nm [i-/zi-] sixth. (Kar)
suezi nm [i-/zi-] soft steel.
sufi* nm [i-/zi-] kapok. (Kar)
sufii* nm [a-/wa-] hermit, dervish, mystic, monk. (Kar)
sufu* nm [i-/zi-] wool. (Kar)
sufufu kl in large amounts: Ana pesa ~ he has large amounts of money.
sufuria* nm [i-/zi-] metal pot/pan. (Kar)
sugu nm [i-/zi-] callosity, wart. kv callous, hardened: Jambazi ~ hardened criminal. 2 chronic,
habitual; constant.
sugu.a kt [ele] scrub, rub, scour, clean by rubbing. (tde) sugulia, (tdek)
sukut.u
sugulika, (tdes) sugulisha,
(tdew) suguliwa; (tdn) suguana.
suheli* nm [i-/zi-] south. (Kar)
suhuba* nm [i-/zi-] friendship. (Kar)
suhubian.a* kt [sie] befriend one another: Huyo si mtu wa ku~ naye she is not a person to befriend.
(tde) suhubiana, (tdk) suhubianika, (tds) suhubianisha. (Kar)
sui* nm [a-/wa-] patient person.
(Kar)
suitafahamu* nm [i-/zi-] misunder-standing. (Kar)
sujudi.a* kt [ele] 1 bow to, bow before. 2 adore. (tde) sujudilia; (tdk) sujudika; (tdn)sujudiana;
(tds) sujudisha; (tdw) sujudiliwa. (Kar)
sujud.u* kt [ele] bow in reverence. (tde)sujudia, (tden) sujudiana, (tdew) sujudiwa; (tdk) sujudika;
(tds) sujudisha. (Kar)
suk.a 1 kt [ele] plait hair, weave a mat. (tde) sukia; (tdk) sukika; (tdn) sukana; (tds)sukisha;
(tdw) sukwa.
suk.a 2 kt [ele] shake, wag. (tde) sukia; (tdk)sukika; (tdn) sukana; (tds) sukisha; (tdw)sukwa.
sukari* nm [i-/zi-] sugar: ~ guru brown sugar. (Kaj)
sukasuk.a kt [ele] shake. (tde) sukasukia; (tdk) sukasukika; (tds) sukasukisha; (tdn)sukasukana;
(tdw) sukasukwa.
suke nm ma- [li-/ya-] corn/grain ear.
suko nm [i-/zi-] whetstone, grindstone.
suku.a kt [ele] break apart. (tde) sukulia; (tdk)sukuka; (tdn) sukuana; (tds) sukusha; (tdw)sukuwa.
sukum.a kt [ele] push.
(tde) sukumia; (tdk)sukumika; (tdn) sukumana; (tds) sukumiza;(tdw) sukumwa.
sukumawiki nm [i-/zi-] rape plant, kale.
sukumiz.a kt [ele] push, shove.
(tde) sukumizia; (tdk) suku- mizika; (tdn)sukumizana;
(tdw) sukumizwa.
sukut.u kt [sie] keep quiet, be silent, shut up. (tde) sukutia; (tdk) sukutika; (tds) sukutisha.
sukutu.a
sukutu.a kt [ele] gargle, rinse month. (tde)sukutulia; (tdk) sukutuka; (tds) sukutusha;(tdw) sukutuwa.
suli nm [i-/zi-] crimson cloth.
sulik.a kt [sie] feel dizzy. (tde) sulikia; (tdk)sulikika; (tds) sulikisha.
sulisuli nm [a-/wa-] type of kingfish.
sultani* nm ma- [a-/wa-] sultan. (Kar)
sulu kl piga ~ polish.
sulubish.a* kt [ele] torture, crucify. (tde)sulubishia; (tdk) sulubishika; (tdn)sulubishana; (tdw) sulu-
bishwa. (Kar)
sulub.u* kt [ele] crucify, torture. (tde) sulubia, (tden) sulubiana,
(tdew) sulubiwa; (tdk)sulubika; (tds) sulubisha. (Kar)
sulubu* nm [i-/zi-] hard labour. (Kar)
suluhi.a kt [sie] behave according to norms.
(tde) suluhilia; (tdk) suluhika; (tds) suluhisha;(tdw) suluhiwa.
suluhish.a* kt [ele] reconcile, mediate, conciliate. (tde) suluhishia; (tdk) suluhishika;(tdn) sulu-
hishana; (tdw) suluhishwa. (Kar)
suluhisho* nm ma- [li-/ya-] 1 reconciliation, mediation, arbi-tration. 2 solution. (Kar)
suluhu1* nm [i-/zi-] compromise, reconciliation. (Kar)
suluhu2* kl draw: Toka ~ draw; mchezo ulikuwa ~ the match was a draw. (Kar)
sumaku nm [i-/zi-] 1 magnet. 2 loadstone.
sumb.a1 kt [sie] 1 worry. 2 be confused. (tde)sumbia; (tdk) sumbika; (tds) sumbisha; (tdw)sumbwa.
sumb.a2 kt [ele] sell at a give
away price, sell sth off. (tde)
sumbia; (tdk) sumbika; (tds) sumbisha; (tdw)sumbwa.
sumba3 nm [i-/zi-] 1 enclosed tip of a banana plant. 2 coconut shell fibres.
sumbu.a kt [ele] bother, vex, disturb, annoy. (tde) sumbulia, (tdew) sumbuliwa; (tdk) su-
sura
mbuka; (tdn) sumbuana; (tds) sumbusha.
sumbuk.a kt [sie] waste time; be disturbed. (tde) sumbukia; (tdk) sumbukika; (tds)sumbukisha.
sumbufu kv disturbing, annoying.
sumbwi nm ma- [li-/ya-] fist.
sumsuma kv energetic: Kijana ~ energetic youth.
sumu* nm [i-/zi-] poison, toxin. (Kar)
sum.u kt [ele] poison.(tde) sumia; (tdk)sumika; (tdn) sumiana; (tds) sumisha.
suna nm [i-] commendable deed, meritorious deed. (ms) Tia ~ circumcise.
sundusi nm [i-/zi-] high quality silk.
sungu.a kt [ele] gather chaff (when winnowing). (tde) sungulia, (tdek) sungulika, (tdew)sunguliwa;
(tds) sungusha.
sungura nm [a-/wa-] rabbit, hare.
sungusungu1 nm [a-/wa-] black ant.
sungusungu2 nm [a-/wa-] 1 vigilante, militia. 2 home guard.
suni kv of sunnite sect: Yeye ni ~ he belongs to the sunnite sect.
sunz.a1 kt [ele] give sth relu-ctantly.
(tde)sunzia; (tdk) sunzika; (tdn) sunzana; (tds)sunzisha; (tdw) sunzwa.
sunz.a2 kt [sie] feel around, grope about. (tde)sunzia; (tdk) su-nzika; (tds) sunzisha.
sunz.a3 kt [ele] 1 throw with a sling. 2 move the hand forward and backward.
(tde) sunzia; (tdk)sunzika; (tdn) sunzana; (tds) sunzisha; (tdw)sunzwa.
sunz.a4 kt [ele] tease, provoke, annoy, irk.
(tde)sunzia; (tdk) sunzika; (tdn) sunzana; (tds)sunzisha; (tdw) sunzwa.
sunzu nm [i-/zi-] tuft of hair on the fore head.
supamaketi* nm [i-/zi-] super-market. (Kng)
supu* nm [i-] soup. (Kng)
sura1* nm 1 appearance, face. 2 feature. 3 look.(Kar)
sura
sura2* nm chapter. (Kar)
sur.a* kt [sie] fart. (tde) suria; (tdk) surika; (tds) surisha. (Kar)
suri nm [i-/zi-] nut crackers.
suria* nm [a-/wa-] concubine. (Kar)
suriama* nm [a-/wa-] halfcaste, mixed blood, coloured. (Kar)
surua* nm [i-] measles. (Kaj)
suruali* nm [i-/zi-] trousers. (Kar)
surupwenye nm ma- [li-/ya-] 1 wide loose trousers. 2 overall, overcoat.
sururu1 nm [a-/wa-] type of sword fish.
sururu2 nm [a-/wa-] curlew.
sururu3 nm [a-/wa-] palm boring beetle.
sururu4 nm [i-/zi-] pickaxe
surwa nm [i-] additional broth.
sus.a1 kt [sie] 1 boycott. 2 abandon. (tde)susia; (tdk) susika; (tdn) susana; (tds)susisha; (tdw) suswa.
sus.a2 kt [ele] shake. (tde) susia; (tdk) susika; (tdn) susana; (tds) susisha; (tdw) suswa.
susa3 nm [a-/wa-] jigger.
susa4* nm [i-/zi-] tartar. (Kar)
susa5 nm [i-/zi-] unsweet tip of a sugarcane.
susi nm [i-/zi-] liquorice.
susi.a kt [ele] boycott. (tde) susilia; (tdk)susika; (tdn) susiana; (tds) susisha; (tdw)susiwa.
susu nm [i-/zi-] 1 hammock. 2
hanging bed. 3 round pad (placed under a pot to support and raise it up from the ground).
susum.a kt [sie] carry large quantities of things.
(tde) susumia; (tdk) susumika; (tds)susumisha; (tdw) susumwa.
swila
susurik.a kt [sie] loiter, roam about, go about aimlessly. (tde) susu-
rikia; (tdk) susurikika;(tds) susurikisha; (tdw) susurikwa.
susuwa.a kt [sie] 1 become dry
and hard. 2 become ashamed, be abashed, be humiliated. (tde) susuwalia; (tdek) susuwalika;
(tds) susuwaza.
sut.a1 kt [ele] confront/charge one publicly for spreading lies/ rumours. (tde) sutia; (tdk) sutika;
(tdn) sutana; (tds) sutisha; (tdw) sutwa.
suta2 nm [a-/wa-] bankrupt person.
suti* nm [i-/zi-] suit. (Kng)
suto nm ma- [li-/ya-] public charge for wrong doing/spreading rumours.
suuz.a kt [ele] rinse, swill. (tde) suuzia; (tdk)suuzika; (tdn) suuzana; (tds) suuzisha; (tdw)suuzwa.
swag.a kt [ele] drive (animals) along fast. (tde)swagia; (tdk) swagika; (tds) swagisha; (tdw)swagwa.
swala1* nm [i-/zi-] prayer. (Kar)
swala2 nm [a-/wa-] gazelle.
swahibu* nm [a-/wa-] friend. (Kar)
swali1* nm ma- [li-/ya-] question. (Kar)
swal.i* kt [sie] pray. (tde) swalia, (tdew)swaliwa; (tdk) swalika; (tds) swalisha. (Kar)
sweta* nm [i-/zi-] sweater. (Kng)
swi nm [a-/wa-] fish.
swichi* nm [i-/zi-] switch. (Kng)
swila nm [i-/zi-] 1 hammock. 2 nm
[a-/wa-] spitting cobra.

T
t.a1 kt [sie] hit, beat. (tde) tia; (tdk) tika; (tds)tisha.
t.a2 kt [ele] lay eggs. (tde) tia; (tdk) tika; (tds)tisha; (tdw) twa.
taa1* nm [i-/zi-] lamp, lantern. (Kar)
taa2 nm [a-/wa-] large flat fish, skate.
taa3 nm [i-/zi-] discipline, obedience.
taa4* kv exalted. (Kar)
taabani* kl in distress, in serious straits: Hali yangu ~ I’m in distress. (Kar)
taabik.a* kt [sie] be in distress, be in a crisis, struggle. (tde) taabikia; (tdk) taabikika; (tds)taabikisha.
(Kar)
taabini nm [i-/zi-] narration of remembrance of a deceased (usually delivered forty days after the death of
the deceased): Jana tulimfanyia ~ mwenzetu yesterday we performed narration of reme-mbrance to our
deceased colleague.
taadab.u* kt [sie] be polite, behave with courtesy. (tde) taadabia; (tdk) taadabika; (tds)taadabisha.
(Kar).
taadhima* nm [i-/zi-] honour, glory, respect. (Kar)
taadhim.u* kt [sie] honour, respect. (tde)taadhimia; (tdk) taadhimika; (tds)taadhimisha.
taahar.i* kt [sie] be late, delay. (tde) taahiria; (tdk) taaharika; (tds) taaharisha. (Kar)
taahira1* nm [a-/wa-] mentally retarded person. (Kar)
taahira2* nm [i-/zi-] delay. (Kar)
taala* kv exalted: Allah ~ God is exalted.
taalak.i* kt [sie] be connected with, be affliated to. (tde) taalakia; (tdk) taalakika; (tds)taalakisha. (Kar)
taalamik.a* kt [sie] be know-legeable. (tde)taalamikia; (tdk) taalamikika; (tds)taalamikisha. (Kar)
taal.i* kt [sie] come. (tde) taalia; (tdk)
taalika; (tds) taalisha. (Kar)
taalimu* nm [i-/zi-] education. (Kar)
taamal.i* kt [sie] think, comp-rehend. (Kar)
taamuli* nm [i-/zi-] thought, meditation. (Kar)
taanis.i* kt [sie] please, give pleasure to, entertain. (tde) taanisia; (tdk) taanisika; (tds)taanisisha. (Kar)
taanusi* kv enjoyable, loveable, attractive. (Kar)
taarabu* nm [i-/zi-] Arabian/Indian melody. (Kar)
taaradh.i* kt [sie] inquire, investi-gate. (tde)taaradhia; (tdk) taara-dhika; (tdn)taaradhiana; (tds) ta-
aradhisha; (tds)taaradhiwa. (Kar)
taarifa* nm [i-/zi-] information, report. (Kar)
taarif.u* kt [ele] inform, report. (tde) taarifia, (tden) taarifiana; (tdk) taarifika; (tds)taarifisha;
(tdw) taarifiwa. (Kar)
taashira* nm [i-/zi-] sign, symbol, indication. (Kar)
taasisi* nm [i-/zi-] institute. (Kar)
taata.a* kt [sie] be worried, fret, be confused. (tde) taatalia; (tdk) taatalika; (tds) taatalisha.(Kar)
taathira* nm [i-/zi-] 1 scar. 2 defect.
tabahar.i

3 influence. (Kar)
tabahar.i* kt [sie] become expert, specialize. (tde) taabaharia; (tdk) taabaharika; (tds)taabaharisha.
(Kar)
tabaini* nm [i-/zi-] antithesis. (Kar)
tabaka* nm ma- [li-/ya-] 1 layer, stratum. 2 social class, class: ~ tawala ruling class. (Kar)
tabakero* nm [i-/zi-] snuff box, tobacco case. (Kre)
taban.a kt [sie] gabble a spell. (tde) tabania; (tdk) tabanika; (tds) ta-banisha; (tdw)tabanwa.
tabang.a kt [ele] adulterate, spoil. (tde)tabangia; (tdk) tabangika; (tds) tabangisha; (tdn) tabangana;
(tdw) tabanganwa.
tabano nm [i-/zi-] special words said to wish a sick person well.
tabarad.i* kt [sie] be calm, become cool. (tde)tabaradia; (tdk) tabaradika; (tds)tabaradisha. (Kar)
tabaruku* kt [ele] bless, join together in prayer/conversation. (tde) tabarukia; (tdk)tabarukika;
(tds) tabarukisha; (tdw) taba-rukiwa. (Kar)
tabasam.u1* kt [sie] smile. (tde) tabasamia; (tdk) tabasamika; (tdn) tabasamiana; (tds)tabasa-misha;
(tdw) tabasamiwa. (Kar)
tabasamu2* nm [i-/zi-] smile. (Kar)
tabasur.i* kt [sie] become wise, become prudent. (tde) tabasuria; (tdk) tabasurika; (tds) tabasu-risha.
tabawal.i* kt [sie] urinate. (tde) tabawalia; (tdk) tabawalika; (tds) tabawalisha; (tdw)tabawaliwa.
tafadhalish.a
tabenakulo* nm [i-/zi-] tabernacle. (Kng)
tabia* nm [i-/zi-] habit, character. (Kar)
tabibu* nm [a-/wa-] clinical officer, doctor; healer. (Kar)
tabi.i kt [ele] imitate. (tde) tabilia; (tdk) tabika; (tdn) tabiana; (tds) tabisha; (tdw) tabiwa.
tabik.i* kt [sie] be equal to. (tde) tabikia; (tdk)tabikika; (tds) tabi-kisha. (Kar)
tabir.i* kt [ele] forecast, prophesy; interpret dreams. (tde) tabiria; (tdk) tabirika; (tds)tabirisha;
(tdw) tabiriwa. (Kar)
tabu nm [i-/zi-] distress, difficult circumstances, misery.
tabu.a kt [sie] beat a sisal leaf till the fibres can be seen. (tde) tabulia; (tdk) tabuka; (tds)tabusha.
taburu* nm [i-/zi-] 1 parade. 2 drill. (Kar)
tabwatik.a kt [ele] soften, be soft; be loose.
tabwatabwa kv soft.
tadarak.i* kt [sie] undertake, take responsibility. (tde) tadarakia; (tdk) tadarakika; (tds)tadara-kisha.
(Kar)
tad.i1* kt [sie] transgress, offend, be
rude. (tde) tadia; (tdk) tadika; (tds) tadisa. (Kar)
tadi2* nm [i-/zi-] transgression, offence, rudeness.
tadibiri nm [i-/zi-] good mana-gement.
tafadhali* kl please. (Kar)
tafadhalish.a* kt [ele] request kindly. (tde)tafadhalishia; (tdk) tafadhalishika; (tdn) tafadhali-
tafakar.i
shana; (tdw) tafadhalishwa. (Kar)
tafakar.i* kt [ele] think (over carefully), meditate (upon), ponder. (tde) tafakaria; (tdk)tafakarika;
(tds) tafakarisha. (Kar)
tafakuri* nm [i-/zi-] thought, meditation. (Kar)
tafir.i* kt [ele] disrupt, trouble, bother, disturb. (tde) tafiria; (tdk) tafirika; (tds) tafirisha;
(tdn) tafiriana; (tdw) tafiriwa. (Kar)
tafish.i kt [ele] vex, bother, disturb. (tde)tafishia; (tdk) tafishika; (tdn) tafishiana; (tdw)tafishwa. (Kar)
tafit.i* kt [ele] 1 research. 2 investigate. (tde)tafitia; (tdk) tafitika; (tdn) tafitiana; (tds)tafitisha;
(tdw) tafitiwa. (Kar)
taflisi nm [i-/zi-] confiscation.
tafrani* nm [i-/zi-] bother, distur-bance, trouble, fuss. (Kar)
tafrija* nm [i-/zi-] party, reception. (Kar)
tafsir.i1* kt [ele] translate. (tde) tafsiria; (tdk)tafsirika; (tdn) taf-siriana; (tds) tafsirisha;
(tdw) tafsiriwa. (Kar)
tafsiri2* nm [i-/zi-] translation. (Kar)
tafu nm [i-/zi-] muscle.
tafun.a kt [ele] chew, nibble, gnaw. (tde)tafunia; (tdk) tafunika; (tdn) tafunana; (tds)tafunisha;
(tdw) tafunwa.
tafut.a kt [ele] search, look for, search out, find, obtain. (tde) tafutia; (tdk) tafutika; (tdn) tafu-tana;
(tds) tafutisha; (tdw) tafutwa.
tag.a1 kt [ele] lay eggs.
taga2 nm [i-/zi-] bifurcated
branch.
taga.a1 kt straddle. (tde) tagalia; (tdk)tagalika; (tds) tagalisha.
taga.a2 nm ma- [li-/ya-] branch.
taghayar.i kt [sie] decompose. (tde)taghayaria; (tdk) taghayarika; (tds)taghayarisha; (tdw) tagha-
yariwa.
tahabibu nm [i-/zi-] speed (of a dagger when shaken).
tahadhar.i* kt [sie] be wary, be cautious. (tde)tahadharia; (tdk) tahadharika; (tds)tahadharisha. (Kar)
tahadhari* nm [i-/zi-] precaution. (Kar)
tahafifu* nm [i-/zi-] 1 betterment, improvement. 2 low, insignificant: Mgonjwa amepata ~ the patient is
feeling better; Bei ya nyama ni ~ the price of meat is very affordable. (Kar)
tahajia* nm [i-/zi-] spelling, ortho-graphy. (Kar)
tahakiki* nm [i-/zi-] review, critique. (Kar)
tahalili* nm [i-/zi-] dirge. (Kar)
tahamak.i* kt [sie] take a quick notice, observe. (tde) tahamakia; (tdk) tahamakika; (tds)tahama-
kisha. (Kar)
tahanani kv irreparable.
tahania nm [i-/zi-] congratulation.
taharak.i* kt [sie] be upset, be confused. (tde)taharakia; (tdk) taharakika; (tds)taharakisha. (Kar)
tahariri* nm [i-/zi-] editorial co-mments. (Kar)
taharizi* nm [i-/zi-] side pieces of a rob. (Kar)
taharuki
taharuki* nm [i-/zi-] 1 excitement, disquiet.2 anxiety. (Kar)
tahayari* kt [sie] feel ashamed, feel shy. (tde)tahayaria; (tdk) tahaya-rika; (tds)tahayarisha. (Kar)
tahayuri* nm [i-/zi-] shame. (Kar)
tahin.i* kt [ele] test, examine. (tde) tahinia; (tdk) tahinika; (tds) tahinisha; (tdw) tahiniwa. (Kar)
tahir.i* kt [ele] circumcize. (tde) tahiria; (tdk)tahirika; (tds) tahi-risha; (tdw) tahiriwa. (Kar)
tahiyatu* nm [i-/zi-] (Uislamu) 1 recitation after second or last bow. 2 style of sitting when praying.
(nh) Kaa ~ be ready to leave. (Kar)
tai1 nm [a-/wa-] eagle.
tai2* nm [i-/zi-] tie, necktie. (Kng)
taibu1* ki good! certainly! very well! (as a rejoinder of approval).
taibu2* kv good. (Kar)
taifa* nm ma- [li-/ya-] nation. (Kar)
taifish.a* kt [ele] nationalize. (tde) taifishia; (tdk) taifishika; (tdw) taifishiwa. (Kar)
taifodi* nm [i-/zi-] typhoid. (Kng)
taip.u1* kt [ele] type. (tde) taipia, (tden)taipiana, (tdew) taipiwa; (tdk) taipika; (tds)taipisha. (Kng)
taipu2* pia taipureta* nm [i-/zi-] typewriter. (Kng)
taire ki 1 attention (word used by a magician to call for attention). 2 exactly, okay (an expression of
agreement with what the magician has said).
tairi* nm [i-/zi-] tyre. (Kng)
taiti* nm [i-/zi-] skin-tight clothes.
(Kng)
taj.a kt [ele] mention. (tde) tajia;
takadam.u
(tdk) tajika; (tdn) tajana; (tds) tajisha; (tdw)tajwa.
tajamala* nm [i-/zi-] favour. (Kar)
tajamal.i* kt [sie] favour, do a favour. (tde)tajamalia; (tdk) tajamalika; (tds) tajamalisha;
(tdw) tajamaliwa. (Kar)
taji* nm ma- [li-/ya-] 1 crown, diadem. 2 championship. (Kar)
tajiri* nm ma- [a-/wa-] 1 rich/ wealthy person. 2 business-man/woman. 3 employer. kv rich, wealthy.
(Kar)
tajiriba* nm [i-/zi-] experience. (Kar)
tajirik.a* kt [sie] become rich. (tde) tajirikia; (tds) tajirisha. (Kar)
tajuwidi* nm [i-/zi-] good reading of the Koran. (Kar)
taka1 nm [i-/zi-] dirt, filth, rubbish.
tak.a2 kt [ele] wish, want, need. (tde) takia; (tdk) takika; (tdn) takana; (tds) takisha; (tdw)ta-kwa.
tak.a3 kt [sie] be on the verge of, be inclined, have a desire for: Mtoto ali~ kuanguka the child almost fell
down. (tde) takia; (tdk) takika; (tds)takisha.
takabal.i* kt [sie] assent/accept a prayer/request (used only in reference to God): Dua yako ime~wa your
prayer has been accepted. (tde) takabalia; (tdk) takabalika; (tdw) takabaliwa. (Kar)
takabar.i* kt [sie] be proud, put on airs. (tde)takabaria; (tdk) taka-barika; (tds)takabarisha. (Kar)
takadam.u* kt [sie] precede, start, go before, lead the way. (tde)
takariri
takadamia; (tdk) takadamika; (tds)takadamisa. (Kar)
takariri* nm [i-/zi-] repetition. (Kar)
takas.a kt [ele] cleanse, purify. (tde) takasia; (tdk) takasika; (tdn) takasana; (tds) takasisha;
(tdw) takaswa.
takat.a1 kt [sie] be clean: Nguo zime~ clothes are clean. (tde) takatia; (tdk) takatika; (tds)takatisha.
takat.a2 kt [sie] spread on playing board ready to play (after your counters have been taken by an
opponent). (tde) takatia; (tdk) takatika; (tds) takatisha; (tdw) takatwa.
takataka nm [i-/zi-] rubbish, filth, dirt.
takatifu kv holy, sacred: Roho M~ Holy Ghost/Spirit.
takbira* nm [i-/zi-] expression of glorifying God (in Islam). (Kar)
takdiri* nm [i-/zi-] God's power, grace of God. (Kar)
taki nm [i-/zi-] coconut dregs.
takia* nm ma- [li-/ya-] cushion. (Kar)
takikan.a kt [sie] be needed, be wanted. (tde)takikania; (tdk) takikanika; (tds)takikanisha.
takilifu* nm [i-/zi-] discomfort, annoyance, trouble. (Kar)
tako nm ma- [li-/ya-] 1 buttock, behind, rump. 2 butt, base (of something).
takribani* kl almost, about: Ilikuwa ~ saa tatuit was about 9.00 hours. (Kar)
takrima* nm [i-/zi-] 1 reception, hospitality, feast. 2 festive enter-
tamaa
tainment. (Kar)
takriri* nm [i-/zi-] 1 repetition. 2 chorus. (Kar)
taksiri* nm [i-/zi-] defect, fault; deficit. (Kar)
takua nm [i-/zi-] piety, devoutness.
takwimu* nm [i-/zi-] statistics. (Kar)
talaka* nm [i-/zi-] divorce. (Kar)
talasimu* nm [i-/zi-] charm, talisman. (Kar)
talibisi* nm [i-/zi-] matting bulwark aboard a vessel. (Kar)
tali.i1* kt [ele] peruse. (tde) taliia; (tdk) taliika; (tds) taliisha; (tdw) taliiwa. (Kar)
tali.i2* kt [sie] tour. (tde) talia; (tdk) talika; (tds) talisha; (tdw) taliwa. (Kar)
talik.i1* kt [ele] divorce. (tde) talikia; (tdk)talikika; (tdn) tali-kiana; (tds) talikisha; (tdw)talikiwa.
(Kar)
taliki2 nm [i-/zi-] rope used to lift the foot of a sail or cargo.
taliz.a kt [ele] plaster sth with mortar to make smooth.
(tde) talizia; (tdk) talizika; (tds)talizisha; (tdw) talizwa.
talkini* nm [i-/zi-] reading per-formed after burial according to Islamic traditions. (Kar)
talo nm [i-/zi-] 1 stick throwing game. 2 six inch long stick used in a stick throwing game.
tama1 kl really, truly, truthfully.
tama2* nm [i-/zi-] conclusion, end. (Kar)
tama3 nm cheek: Shika ~ rest the cheek on the hand; Piga ~ fill mouth with fluid.
tamaa* nm 1 lust, longing. 2 tamakan.i
expectation, ambition.
tamakan.i kt [sie] settle. (tde) tamakania; (tdk)tamakanika; (tds) tamakanisha.
tamalak.i* kt [ele] rule, exercise authority.
(tde)tamalakia; (tdk) tamalakika; (tdn)tamalakiana; (tds) tamalakisha; (tdw) tama-lakiwa. (Kar)
taman.i* kt [ele] desire, want, long for, covet, like, crave.
(tde) tamania; (tdk) tamanika;(tdn) tamaniana; (tds) tamanisha; (tdw)tamaniwa. (Kar)
tamathali* nm [i-/zi-] figure of speech. (Kar)
tamasha* nm [i-/zi-] show, spectacle, pageant, festivity, carnival. (Kar)
tamati* kt [i-/zi-] end, conclusion. (Kar)
tamauk.a* kt [sie] despair, lose hope. (tde)tamaukia; (tdk) tamaukika; (tds) tamaukisha. (Kar)
tamb.a1 kt [sie] walk in a conceited way, strut proudly. (tde) tambia; (tdk) tambika; (tds)tambisha.
tamb.a2 kt [ele] narrate. (tde) tambia; (tdk)tambika; (tdn) tambiana; (tds) tambisha;(tdw) tambiwa.
tamba.a1 kt [sie] crawl, creep. (tde) tambalia; (tdk) tambalika; (tds) tambalisha.
tambaa2 nm ma- [li-/ya-] rag, threadbare clothes.
tambara nm ma- [li-/ya-] rag, threadbare clothes.
tambarajik.a kt [sie] become weak/slack. (tde)tambarajikia;
tami.a
(tdk) tambarajikika; (tds) tamba-rajikisha.
tambarare nm [i-/zi-] flat land.
tambavu nm [i-/zi-] thread/rope or belt hung on the shoulders or over the chest.
tambaz.a kt [ele] drawl.
(tde) tambazia; (tdk)tambazika; (tdn) tambazana; (tds)tambazisha; (tdw) tambazwa.
tambazi nm [i-/zi-] extensive swelling of the whole body.
tambi nm [i-/zi-] vermicelli, noodles; pasta.
tambik.a kt [ele] perform rituals to appease the dead.
(tde) tambikia; (tdk) tambikika; (tds)tambikisha; (tdw) tambikiwa.
tambiko nm [i-/zi-] offering made to propitiate the spirits of the dead.
tambo1 nm [i-/zi-] puzzle, cryptic saying.
tambo2 nm [i-/zi-] size, amplitude.
tambu.a kt [ele] recall, recognize, realize. (tde)tambulia; (tdk) tambulika; (tdn) tambuana;
(tds) tambulisha; (tdw) tambuliwa.
tambuk.a kt [sie] pass over, surmount.
(tde)tambukia; (tdk) tambukika; (tds) tambukisha;(tdw) tambukwa.
tambuu* nm [i-/zi-] 1 betel leaf. 2 chewing betel leaf mix. (Kaj/Khi)
tambuz.a kt [ele] weld. (tde) tambuzia; (tdk)tambuzika; (tds) tambuzisha; (tdw) tambuzwa.
tambuzi kv intelligent, shrewd, clever: Ana akili ~ he is intelligent.
tami.a kt [sie] be charming, be pleasing, be attractive, be
tamka
delightful. (tde) tamilia; (tdk) tamika; (tds)tamisha.
tamk.a kt [ele] pronounce, state. (tde) tamkia; (tdk) tamkika; (tds) tamkisha; (tdw) tamkwa.
tamko nm ma- [li-/ya-] pro-nuncement, statement, procla-mation.
tamrini* nm [i-/zi-] 1 mental exercise, exercise:~ za sarufi grammatical exercises. 2 tradition, practice.
(Kar)
tamshi nm ma- [li-/ya-] pronunciation.
tamthilia* nm [i-/zi-] drama, play. (Kar)
tamu* kv 1 sweet. 2 delicious. (Kar)
tamviri nm [i-/zi-] branch.
tamw.a kt [sie] enjoy, profit from, feel happy. (tde) tamwia; (tdk) tamwika; (tds) tamwisha.
tanabah.i* kt [sie] become aware/ conscious, realize, remember.
(tde) tanabahia; (tdk)tanabahika; (tds) tanabahisha. (Kar)
tanabahish.a* kt [ele] 1 alert sb, caution sb. 2 remind. (tde) tana-bahishia; (tdk)tanabahishika;
(tdn) tanabahishana; (tdw)tana-bahishwa. (Kar)
tanadhar.i* kt [sie] beware, take care, be discreet. (tde) tana-
dharia; (tdk) tanadharika;(tds) tanadharisha. (Kar)
tanasar.i* kt [sie] convert from Islam to Christianity.(tde) tana-saria; (tdk) tanasarika;
(tds) tanasarisha.
tanbihi* nm [i-/zi-] footnote, notabene, note. (Kar)
tand.a kt [ele] 1 extend, spread, lay
tanga
out. 2 overcast, spread over. 3 catch fish by spreading net or large calico in water. (tde)tandia;
(tdk) tandika; (tds) tandisha/tandaza; (tdw) tandwa.
tandabelua* nm [i-/zi-] uproar, commotion. (Khi)
tandabui nm [i-/zi-] spider’s web.
tandala nm [a-/wa-] greater kudu.
tandam.a kt [sie] spread out, lie stretched out. (tde) tandamia; (tdk) tandamika; (tds)tandamisha.
tandatu nm [i-/zi-] six.
tandawa.a kt [sie] be stretched out. (tde)tandawalia; (tdk) tanda-walika; (tds)tandawalisha.
tandaz.a kt [ele] 1 spread out. 2 reveal. (tde)tandazia; (tdk) tandazika; (tdn) tandazana;
(tds) tandazisha; (tdw) tandazwa.
tandik.a1 kt [sie] lay a cover, spread out: ~ meza lay a table; ~ kitanda make a bed. (tde)tandikia;
(tdk) tandikika; (tds) tandikisha; (tdw) tandikwa.
tandik.a2 kt [sie] beat, hit: ~ viboko, whip. (tde)tandikia; (tdk) tandikika; (tds) tandikisha;
(tdw) tandikwa.
tandiko nm ma- [li-/ya-] bedding, mattress.
tando nm [i-/zi-] fish trap.
tandu nm [a-/wa-] centipede.
tandu.a kt [ele] take off, remove what is laid on, spread out or displayed).
(tde) tandulia; (tdk)tanduka; (tdn) tanduana; (tds)tanduza/tandulisha; (tdw) tanduliwa.
tanga1 nm [i-/zi-] sail: Tweka ~ hoist sail; tua ~lower sail.
tanga
tanga2 nm ma- [li-/ya-] formal mourning period.
tang.a3 kt [sie] loiter, wander, stroll about. (tde)tangia; (tdk) tangika; (tds) tangisha.
tanga.a kt [sie]1 be spread. 2 become known, be famous. (tde) tangalia; (tdk) tangalika; (tds)tangaza.
tangalachi nm [i-/zi-] burial mat.
tangaman.a kt [sie] 1 mix, be together. 2 be in agreement with, be in harmony with. (tde) tanga-mania;
(tdk) tangamanika; (tds)tangamanisha.
tangamano nm [i-/zi-] 1 toge-therness. 2 harmony.
tangawizi nm [i-/zi-] ginger.
tangaz.a kt [ele] advertise, announce. (tde)tangazia; (tdk) tangazika; (tdn) tangaziana; (tds) tangazisha;
(tdw) tangazwa.
tangazo nm ma- [li-/ya-] advertisement, announcement.
tange nm [i-/zi-] cleared forest for farming.
tangi* nm ma- [li-/ya-] tank, cistern. (Kng)
tango1 nm ma- [li-/ya-] cucumber.
tango2 nm ma- [li-/ya-] loitering, wanderings.
tangu kl since: ~ lini? since when?
tangu.a kt [ele] annul, revoke, rescind.
(tde)tangulia; (tdk) tanguka; (tdn) tanguana; (tds)tanguza; (tdw) tanguliwa.
tanguli.a kt [sie] take the lead, precede, go ahead.
(tde) tangulilia; (tdk) tangulika; (tdn)tanguliana; (tds) tanguliza; (tdw) tanguliwa.
tani1* nm ma- [li-/ya-] 1 ton. 2 size
tanzu.a
(in strength): Huwezi kupigana naye huyo si ~ yako you cannot fight him, he is not your size. (Kng)
tani2 kl on the back: Lala ~ sleep on the back.
tani.a* kt [ele] joke, chaff. (tdk) tanika; (tdn)taniana; (tds) tanisha; (tdw) taniwa. (Kar)
taniboi* nm [a-/wa-] lad, turnboy. (Kng)
tanji nm [i-/zi-] act of impounding sb’s property (in order to recover an unpaid loan): Piga ~impound.
tano nm [i-/zi-] five.
tanu nm [i-/zi-] fire wood heap.
tanu.a kt [ele] 1 widen, expand. 2 stretch apart, open wide.
(tde) tanulia; (tdk) tanuka; (tdn)tanuana; (tds) tanusha; (tdw) tanuliwa.
tanuk.a kt [sie] be expanded, be stretched apart, be wide open.
(tde) tanukia; (tdk)tanukika; (tds) tanusha.
tanuri* nm ma- [li-/ya-] kiln, furnace. (Kar)
tanz.a kt [ele] complicate. (tde) tanzia; (tdk)tanzika; (tdn) tanzana; (tds) tanzisha; (tdw)tanzwa.
tanzi nm ma- [li-/ya-] noose, loop.
tanzia* nm [i-/zi-] 1 obituary, death announcement. 2 (tamthiliya) tragedy. (Kar)
tanzu nm [i-/zi-] branch. kv subsildiary: JV Group ina makampuni ~ mengi The JV Group has many
subsidiary companies.
tanzu.a kt [ele] 1 solve a puzzle. 2 clarify, elaborate. (tde) tanzulia; tanzuk.a
(tdk) tanzuka; (tdn) tanzuana; (tds) tanzusha; (tdw) tanzuliwa.
tanzuk.a kt [sie] 1 be clarified. 2 be clear weather. (tde) tanzukia; (tdk) tanzukika; (tds)tanzukisha.
tao nm ma- [li-/ya-] arch, curve.
tapa1 nm ma- [li-/ya-] leaf of a Deleb palm.
tapa2 nm ma- [li-/ya-] dried banana stem.
tapaka.a kt [sie] be spread all over, be scattered. (tde) tapakalia; (tdk) tapakalika; (tds) tapakaza.
tapany.a kt [ele] squander, scatter. (tde)tapanyia; (tdk) tapanyika; (tds) tapanyisha;
(tdw) tapanywa. tapatap.a kt [sie] fret, be worried, be upset, be confused. (tde) tapa-tapia;
(tdk) tapatapia; (tds) tapa-tapisha.
tapeli nm ma- [a-/wa-] swindler, conman, trickster.
tapi.a kt [ele] strive for, pursue, be avid for. (tde) tapilia; (tdk) tapika; (tds) tapisa; (tdw)tapiwa.
tapik.a kt [ele] vomit. (tde) tapikia; (tdk)tapikika; (tds) tapisha; (tdw) tapikwa.
tapish.a1 kt [ele] give final initiation teachings to young girls. (tde) tapishia; (tdk) tapishika;
(tdw) tapishwa.
tapish.a2 kt [ele] 1 flash toilet (to get rid of dirt). 2 cause to vomit. (tde) tapishia; (tdk)tapishika;
(tdn) ta-pishana; (tdw) tapishwa.
tapisho1 nm [i-/zi-] initiation rites fee (for girls).
tapisho2 nm [i-/zi-] emetic.
tapo1* nm ma- [li-/ya-] troupe, group of people. (Ktu)
tarakany.a
tapo2 nm [i-/zi-] areca nut-like fruit whose flour is used to make porridge.
tapo3 nm [i-/zi-] net of a dwarf-palm leaf used to join two strings of a dragnet.
tara nm [i-/zi-] bizarre behaviour, harassment.
taraa ku if, in case: ~ ukimwona daktari mwambie aje In case you see a doctor tell him to come.
tarabe* nm door of two halves.
(Kar)
tarabizuna nm [i-] perfume made from pot-pourri.
tarabushi nm [i-/zi-] fez.
taradad.i kt [sie] wander about, hesitate. (tde)taradiadia; (tdk) taradadika; (tds)taradadisha;
(tdw) taradadiwa.
taradhi.a kt [sie] beg, ask for remission. (tde)taradhilia; (tdk)
taradhilika; (tds) taradhilisha.
tarafa* nm [i-/zi-] division. (Kar)
taraghani nm [i-/zi-] boast: Siku hizi ana~ sana. He is boasting these days.
taraj.i* kt [sie] hope, intend. (tde) tarajia; (tdk)tarajika; (tds) tarajisha. (Kar)
taraji.a* kt [sie] expect, hope. (tde) tarajilia; (tdk) tarajika; (tds) tarajisha. (Kar)
tarajio* nm ma- [li-/ya-] expec-tation, hope. (Kar)
tarakany.a* kt [sie] 1 interrupt and disrupt discussion. 2 speak quickly and in a confused manner; talk
senselessly. (tde) tarakanyia; (tdk)tarakanyika; (tds) tarakanyisha. (Kar)
tarakimu
tarakimu* nm [i-/zi-] numeral, digit. (Kar)
tarare nm [i-/zi-] weed.
taratibu1* nm [i-/zi-] procedure, formality. (Kar)
taratibu2* kl carefully, orderly, slowly. (Kar)
tarawanda nm mi- [u-/i-] wooden sandal.
tarawehi* nm [i-] long optional prayer during Ramadhan. (Kar)
taraza* nm [i-/zi-] embroidered hem. (Kar)
tarazak.i* kt [sie] earn a living. (tde) tarazakia; (tdk) tarazakika; (tds) tarazakisha. (Kar)
tarazia* nm [i-] coastal dance in which men and women take turns to dance in a circle. (Kar)
tarazo* nm [i-/zi-] terrazzo. (Kng)
tarehe* nm [i-/zi-] 1 date. 2 history. (Kar)
tari* nm m- [i-/zi-] 1 small drum. 2 drum used in exorcising spirits. 3 male stick dance. (Kaj)
tarijama nm [i-/zi-] autobiography.
tarika nm [i-/zi-] 1 creed. 2 brotherhood.
tariki* nm [i-/zi-] way: Shika ~ wende zako Go away. (Kar)
tarishi* nm [a-/wa-] messenger, courier. (Kar)
tariz.i* kt [ele] 1 embroider; weave
a border. 2 roll thread on a spindle. (tde) tarizia; (tdk) tarizika; (tdn) tarizana; (tds) tarizisha;
(tdw) tariziwa. (Kar)
tarjumi1 kt [ele] translate. (tde) tarjumia; (tdk)tarjumika; (tds) tarjumisha; (tdw) tarjumiwa.
tarjum.i2 nm [i-/zi-] translation.
tasilit.i
taruma* nm ma- [li-/ya-] 1 rib, frame (of a boat). 2 railway sleeper. 3 incision, tatoo. (Kar)
tarumbeta* nm ma- [li-/ya-] trumpet. (Kng)
tasa1 adj sterile, barren.
tasa2 odd: Namba ~ Odd number.
tasa3 num [i-/zi-] 1 metal bowl for washing. 2 silver gong used in music.
tas.a4 kt [ele] complicate, perplex. (tde) tasia; (tdk) tasika; (tdn) tasana; (tds) tasisha; (tdw)taswa.
tasaufi nm [i-/zi-] religions education.
tasawar.i kt [sie] 1 be reliable, credible. 2 seem to be good, seem to succeed. (tde) tasawaria;
(tdk) tasawarika; (tds) tasawarisha.
tasbihi* nm [i-/zi-] 1 prayer beads. 2 rosary. (Kar)
tashbihi* nm [i-/zi-] simile. (Kar)
tashdidi* nm [i-/zi-] stress. (Kar)
tashihisi* nm [i-/zi-] personification. (Kar)
tashkota nm [i-/zi-] mandolin.
tashtiti1* nm [i-/zi-] satire.
tashtiti2* nm [i-/zi-] instigation, provocation. (Kar)
tashwishi* nm [i-/zi-] uncertainity, doubt. (Kar)
tasi1 nm [i-] oil for cleaning rope/belt which strengthens them.
tasi2 nm [a-/wa-] broad black sea fish.
tasihili kl quickly, hurriedly.
tasinifu* nm [i-/zi-] thesis, disser-tation. (Kar)
taslimu* nm [i-/zi-] cash. (Kar)
tasilit.i* kt [ele] make mischief, tattle on. (tde)tasilitia, (tden) tasilitiana; tasliti
(tdk) tasilitika; (tds) tasilitisha; tdw)tasilitiwa. (Kar)
tasliti nm [i-] wanting desperately.
tasnia* nm [i-/zi-] industry:~ya utalii tourist industry. (Kar)
tasu.a kt [ele] 1 solve. 2 clarify, elaborate. (tde)tasulia; (tdk) tasuka; (tds) tasusha; (tdw)tasuliwa.
taswira* nm [i-/zi-] 1 image, picture, imagery. 2 diagram. (Kar)
tat.a1 kt [sie] be tangled, be complicated. (tde)tatia; (tdk) tatika; (tds) tatiza.
tata2 nm [i-/zi-] 1 tangle. 2 compli-cation. kvcompound, complex.
tatag.a kt [sie] cross by holding on to sth. (tde)tatagia; (tdk) tatagika; (tds) tatagisha.
tatanish.a kt [ele] be perplexing, complicate. (tde) tatanishia; (tdk) tatanishika; (tdn)tatanishana;
(tdw) tatanishwa.
tatanisho nm ma- [li-/ya-] perplexity, complication.
tatanu.a kt [ele] expand, widen. (tde) tatanulia; (tdk) tatanuka; (tdn) tatanuana; (tds)tatanusha;
(tdw) tatanuliwa.
tatarik.a kt [sie] 1 rattle, crackle. 2 chatter, gabble. (tde) tatarikia; (tdk) tatarikika; (tds)tathmin.i
tathmin.i* kt [ele] evaluate. (tde) tathminia; (tdk) tathminika; (tdn) tathminiana; (tds)tathminisha;
(tdw) tathminiwa. (Kar)
tatiz.a kt [ele] complicate, perplex, puzzle. (tde)tatizia; (tdk) tatizika; (tdn) tatizana; (tds)tatizisha;
(tdw) tatizwa.
tatu nm [i-/zi-] three.
tawasal.i
tatu.a kt [ele] 1 solve. 2 disentangle. (tde)tatulia; (tdk) tatulika; (tdw) tatuliwa.
taufiki* nm [i-/zi-] grace of God. (Kar)
taulo* nm [i-/zi-] towel. (Kng)
taumu* nm ma- [li-/ya-] prop, support. (Kar)
tauni* nm [i-/zi-] bubonic plague. (Kar)
tausi* nm [a-/wa-] peacock, peahen. (Kar)
taw.a1 kt [sie] 1 live in seclusion. 2 lead a devout life. (tde) tawia; (tdk) tawika; (tds) tawisha.
tawa2 nm metal frying pan. (Kar)
tawadh.a* kt [sie] 1 wash after toilet. 2 make ablutions before prayers. (tde) tawadhia; (tdk)ta-wadhika;
(tds) tawadhisha. (Kar)
tawaf.u* kt [sie] die with honour. (tde) tawafia; (tdk) tawafika; (tds) tawafisha. (Kar)
tawakal.i* kt [sie] trust in God. (tde)tawakalia; (tdk) tawakalika; (tds)tawakalisha. (Kar)
tawal.a* kt [ele] 1 govern, administer, rule. 2 control. (tde) tawalia; (tdk) tawalika; (tdn)tawalana;
(tds) tawalisha; (tdw) tawaliwa.(Kar)
tawanyik.a kt [sie] disperse, be scattered. (tde)tawanyikia; (tdk) tawanyikika; (tds)tawanyikisha.
tawany.a kt [ele] spread, scatter, disperse. (tde)tawanyia; (tdk) tawanyika; (tdn) tawanyana;
(tds) tawanyisha; (tdw) tawanywa.
tawasal.i* kt [ele] pray to God in collaboration with a religious leader. (tde) tawasalia; (tdk)
tawasifu
tawasalika; (tds) tawasalisha; (tdw)tawasaliwa. (Kar)
tawasifu* nm [ i-/zi-] autobio-graphy. (Kar)
tawaz.a* kt [ele] install in office, enthrone. (tde)tawazia; (tdk) ta-wazika; (tds) tawazisha;
(tdw) tawazwa. (Kar)
tawi nm ma- [li-/ya-] branch.
tawili* kv long: Umri ~ long life. (Kar)
taya1 nm ma- [li-/ya-] jaw.
taya2 nm [i-/zi-] piece of sail cloth.
tay.a kt [ele] reproach, rebuke. (tde) tayia; (tdk) tayika; (tdn) tayana; (tds) tayisha.
tayari* kl ready, already. (Kar)
tayo nm ma- [li-/ya-] insult, abuse.
tayu nm [i-/zi-] scales, balance, weighing machine.
tazam.a kt [ele] 1 look at, watch. 2 help, aid. 3 be wary/cautious. (tde) tazamia; (tdk)tazamika;
(tdn) tazamana; (tds) tazamisha; (tdw) tazamwa.
tazami.a kt [ele] 1 divine. 2 expect, intend, hope.
tebo* nm [i-/zi-] table. (Kng)
tebwere1 kv soft, loose.
tebwere2 ki expression of empha-sizing softness (of sth).
tebwerek.a kt [sie] be soft. (tde) tebwerekea; (tdk) tembwerekeka; (tds) tembwerekesha.
tefutefu kv soft.
teg.a kt [ele] set a trap, entrap: ~ mtego set a trap. (nh) (1) ~ sikio listen attentively. (2) ~ kazishirk work.
(tde) tegea; (tdk) tegeka; (tdn)tegana; (tds) tegesha; (tdw) tegwa.
teke
tege kv bow legged, bandy legged.
tege.a kt [ele] 1 lay trap for. 2 shirk work. (tdk)tegeka; (tdn) tegeana; (tds) tegesha; (tdw)tegewa.
tegeme.a kt [ele] 1 depend on, rely on. 2 anticipate, expect. (tdn) tegemeana; (tdw)tegemewa.
tegemeo nm ma- [li-/ya-] support, hope, expectation.
tegemezi kv dependent.
tego1 nm [i-/zi-] sexual ailment believed to be caused by running with sb’s wife.
tego2 nm [i-/zi-] a circumciser’s board.
tegu nm ma- [li-/ya-] tapeworm.
tegu.a kt [ele] 1 disassemble a trap. 2 remove (a pot) from a stove/ cooker. 3 sprain, dislocate.
(tde) tegulia; (tdk) teguka; (tdn) teguana; (tds) tegusha; (tdw) teguliwa.
teguk.a kt [sie] be sprained. (tde) tegukia; (tdk) tegukika; (tds) tegukisha.
tehem.u kt [ele] 1 disgrace, belittle. 2 feel ashamed. (tde) tehemia; (tdk) tehemika; (tdn)tehemiana;
(tds) tehemisha; (tdw) tehemwa.
teitei nm ma- [li-/ya-] loose pants.
teka1 nm ma- [li-/ya-] mini-sitting room.
tek.a2 kt [ele] scoop up, fetch. (tde) tekea; (tdk) tekeka; (tdn) tekana; (tds) tekesha; (tdw) tekwa.
tek.a3 kt [ele] capture, kidnap, hijack, seize.(nh) ~ nyara kidnap, hijack. (tde) tekea; (tdk)tekeka;
(tdn) tekana; (tds) tekesha; (tdw)tekwa.
teke1 nm ma- [li-/ya-] kick. (nh) Piga teke
~ separate, expel, abandon.
teke2 kv tender, soft.
tekelez.a kt [ele] implement, execute. (tde)tekelezea; (tdk) te-kelezeka; (tds)tekelezesha;
(tdw) tekelezwa.
tekelezo nm ma- [li-/ya-] imple-mentation, execution.
teketez.a kt [ele] destroy, burn, ravage. (tde)teketezea; (tdk) teketezeka; (tds)teketezesha;
(tdw) teketezwa.
tekeny.a1 kt [ele] tickle. (tde) tekenyea; (tdk)tekenyeka; (tdn) tekenyana; (tds)tekenyesha;
(tdw) tekenywa.
tekenya2 nm ma- [a-/wa-] jigger, flea.
tekete.a kt [sie] 1 be burned down, be ravaged. 2 perish. (tde) teketelea; (tdk) teketeka; (tds)teketeza.
teketeke kv soft, squishy.
tekew.a kt [sie] be helpless. (tde) tekewea; (tdk) tekeweka; (tds) tekewesha.
teknolojia* nm [i-/zi-] technology. (Kng)
teksi* nm [i-/zi-] taxi. (Kng)
teku.a kt [ele] 1 push down. 2 uproot forcefully. (tde) tekulia; (tdk) tekuka; (tdn) tekuana;
(tds) tekulisha; (tdw) tekuliwa.
tele kv plenty, full. kl fully.
telegramu* nm [i-/zi-] telegram. (Kng)
telek.a kt [ele] set pot on a stove. (tde)telekea; (tdk) telekeka; (tdw) telekwa.
teleka nm [a-/wa-] swallow.
telekevu kv obedient.
tembo
telekez.a kt [ele] abandon. (tde) telekezea; (tdk) telekezeka; (tdn) telekezana; (tdw)telekezwa.
teleksi* nm [i-/zi-] telex. (Kng)
televisheni* nm [i-/zi-] television. (Kng)
telez.a kt [sie] 1 slip; be slippery: Usipite hapa pana ~ don’t pass here, it is slippery. 2 slide. 3 glide. 4
make a slight mistake un-knowingly. (tde)telezea; (tdk) telezeka; (tds) telezesha.
teli* nm [i-/zi-] gold or silver thread. (Kaj)
telki* nm [i-/zi-] horse’s quick trot: Enda ~ run, trot. (Khi)
tem.a1 kt [ele] cut: ~ kuni cut firewood. (tde)temea; (tdk) temeka; (tdn) temana; (tds)temesha;
(tdw) temwa.
tem.a2 kt [ele] spit (out): ~mate spit (out) spittle. (tde) temea; (tdk) temeka; (tds) temesha; (tdw) temwa.
tembe1 nm [a-/wa-] pullet, young hen.
tembe2 nm [li-/ya-] flat-roofed house.
tembe3 nm [i-zi-] pill, tablet: ~ya aspirini asprin tablet.
tembe.a kt [sie] 1 walk, move around, travel around. 2 fornicate. (tde) tembelea; (tdk)tembeleka;
(tds) tembeza; (tdw) tembelewa.
tembele.a kt [ele] 1 visit. 2 walk with: ~ mkongojo walk with a stick. (tde) tembelea; (tdk) tembe-leka;
(tdn) tembeleana; (tdw)tembelewa.
tembez.a kt [ele] take sb around; show around; hawk.
tembo1 nm [a-/wa-] elephant: Mkono tembo
wa ~ a type of big and long plantain.
tembo2 nm [i-/zi-] coconut palm wine.
tembo3 nm [a-/wa-] changu-like fish.
teme.a kt [ele] spit at/on. (tde) temelea; (tdk)temeka; (tdn) temeana; (tds) temesha; (tdw)temwa.
temsi* nm [i-/zi-] filigree.
temu.a kt [ele] hollow out a log. (tde) temulia, (tdew) temuliwa; (tdk) temuka; (tdn)temuana;
(tds) temusha.
tena ku, kl again.
tend.a1 kt [sie] 1 do, act, treat: ~ vizuri perform well. 2 treat sb badly. (tde) tendea; (tdk)tendeka;
(tds) tendesha.
tenda2* nm [i-/zi-] tender, bid. (Kng).
tende1 nm ma- [li-/ya-] elephantiasis.
tende2 nm [i-/zi-] date. tendegu nm ma- [li-ya-] bed’s leg.
tendek.a kt [sie] be over and done, be accomplished. (tde) tendekea; (tdk)tendekeka; (tds) tendekeza.
tendes.a kt [sie] over do: (tde) tendesea; (tdk)tendeseka; (tds) tendesesha.
tendeti nm [li-/ya-] pastry/doughnut.
tendo ma- [li-/ya-] act, action, deed.
tendwa nm [i-/zi-] cure, treatment, therapy, corrective measure.
teng.a1 kt [ele] separate, isolate, ostracize. (tde)tengea; (tdk) tengeka; (tds) tengesha; (tdn)tengana;
(tdw) tengwa.
tenga2 nm ma- [li-/ya-] bamboo basket.
tenga3 nm [a-/wa-] type of ray fish.
terebesha
tenga4 nm ma- [li-/ya-] animal/bird trap.
tengan.a kt [sie] 1 be separated. 2 be estranged.(tde) tengania; (tdk) tenganika; (tds)tenganisha.
tenge1 nm [i-/zi-] disorder, chaos. kl crooked, out of line: Mambo yamekwenda ~ things have gone to the
dogs.
tenge2 nm [i-/zi-] trapezium.
tenge.a kt [sie] be back to normal, be settled down. (tdk) tengeka; (tds) tengeza.
tengenez.a kt [ele] 1 manufacture, assemble, prepare. 2 repair, fix, mend, correct. (tde)tengenezea;
(tdk) tengenezeka; (tds) tenge-nezesha; (tdn) tengenezana; (tdw)tengenezwa.
tengu.a kt [ele] 1 annul. 2 sprain, twist, wrench. (tde) tengulia; (tdk)
tenguka; (tds) tengusha; (tdn) tenguana; (tdw) tenguliwa.
tenisi* nm [i-/zi-] tennis: Kiwanja cha ~ tennis court. (Kng).
teo nm [i-/zi-] sling.
tepe* nm [i-/zi-] braid, tape. (Kng)
tepete.a kt [sie] be weak, be listless. (tdk)tepeteka; (tds) tepetesha.
tepetepe1 kv soft, smooth, tender.
tepetepe2 kl too much: Ana maneno ~ he talks too much.
tepetevu kv loose, weak, limp.
tepo nm [i-/zi-] pride, conceit, showing off.
tepu* nm [i-/zi-] tape. (Kng).
tepu.a kt [sie] enervate, make weary. (tde)tepulia; (tdk) tepuka; (tds) tepusha.
terebesha nm [i-/zi-] edge of sth e.g. a table, dhow, boat.
terem.a kt [sie] be at ease, be happy. (tde)teremea; (tdk) teremeka; (tds) teremesha.
teremk.a kt [sie] descend; get off; alight. (tde)teremkia; (tdk) tere-mkika; (tds) teremsha.
teremki.a kt [ele] get off at, alight at, disembark at.
teremsh.a kt [ele] lower; discharge; let off. (tde)teremshia; (tdk) teremshika; (tdn)teremshana;
(tdw) teremshwa.
tes.a kt [ele] torture, persecute. (tde) tesea; (tdk) teseka; (tds) tesesha; (tdn) tesena; (tdw) teswa.
tesek.a kt [sie] suffer, be tortured; be persecuted.
tet.a kt [ele] backbite, speak against.
tete1 nm ma- [li-/ya-] reed.
tete2 kl unsteadily, with a stagger: Enda ~ walk unsteadily.
tete3 nm [i-/zi-] slag, dross.
tete.a1 kt [sie] cackle.
tete.a kt [ele] speak up for, defend. (tde)tetelea; (tdk) teteka; (tdn) teteana; (tdw)tetewa.
tetekuwanga nm [i-/zi-] chickenpox.
tetem.a kt [sie] tremble, shake, vibrate. (tde)tetemelea; (tdk) tete-meka; (tds) tetemesha.
tetemek.a kt [sie] tremble, shake, vibrate, quake, quiver, shiver: (tde) tetemekea; (tdk)teteme-keka;
(tds) tetemekesha; (tdw)tetemekewa.
tetemeko nm ma- [li-/ya-] tremble, quake. ~ la ardhi earthquake.
tetere nm [a-/wa-] ring-necked dove.
teterek.a kt [sie] 1 stagger, wobble. 2 budge.
tetesi nm [1-/zi-] rumour.
theluji
teu.a kt [ele] select, appoint, designate, choose. (tde) teulia; (tdk) teulika; (tdn) teuana; (tds)teulisha;
(tdw) teuliwa.
teuk.a kt [sie] belch; burp. (tde) teukia; (tdk)teukika; (tds) teu-sha.
teule kv chosen, elect.
teushi nm [i-/zi-] stinking belch.
tezi1* nm ma- [li-/ya-] stern, poop of a ship. (Kaj).
tezi2 nm [i-/zi-] 1 gland. 2 tumour, glandular, goitre, wen.
tezo nm ma- [li-/ya-] adze.
thabiti* kv 1 firm, rigid, undoubted. 2 truth, with no doubt: Kauli yake ~ what he says is the truth. (Kar)
thakili* nm [i-/zi-] condition that causes trouble, hardship, distress. kv distressing, troublesome, hard-
ship. (Kar)
thakilish.a* kt [ele] distress, disturb, trouble. (Kar)
thama* ku except for, likewise. (Kar).
thamani* nm [i-/zi-] value. (Kar)
thamanini* nm [i-/zi-] light cotton cloth. (Kar)
thamin.i* kt [ele] 1 value, appraise. 2 respect, value sb. (tde) tha-minia; (tdk) thaminika; (tds)tha-
minisha; (tdn) thaminiana; (tdw)thaminiwa. (Kar)
thamra* nm [i-/zi-] young cloves beginning to form. (Kar)
thaura* nm [a-/ya-] revolution. (Kar)
thawabu* nm [i-/zi-] spiritual reward, gift. (Kar)
thelathini* nm [i-/zi-] thirty. (Kar)
theluji* nm [i-/zi-] snow. (Kar)
theluthi* nm [i-/zi-] one third. (Kar)
themanini* nm [i-/zi-] eighty. (Kar)
themometa* nm [i-/zi-] thermo-meter. (Kng)
thenashara* nm [i-/zi-] twelve. (Kar)
theolojia* nm [i-/zi-] theology. (Kng).
thibit.i* kt be true/authentic. (tde) thibitia; (tdk)thibitika; (tdn) thibitiana; (tds) thibitisha;
(tdw) thibitishwa. (Kar)
thibitik.a* kt [sie] be proven. (tde) thibitikia; (tdk) thibitikika; (tdn) thibitikana. (Kar)
thibitish.a* kt [ele] confirm, ratify, prove. (tde)thibitishia; (tdk) thi-bitishika; (tdw)thibitishwa. (Kar)
thibitisho* nm [li-/ya-] proof, confirmation. (Kar)
thori* nm [a-/wa-] impotent. (Kar)
thubutu1* kt [sie] dare, have courage to do sth. (Kar)
thubutu2* ki cannot dare! Je anaweza kunipiga? ~! can he fight me? he cannot dare! (Kar)
thubutu3* kt [sie] come true. (Kar)
thumni* nm [i-/zi-] 1 one eighth of sth. 2 fifty-cent coin. (Kar)
thurea* nm [i-/zi-] 1 chandelier. 2 pleiades. (Kar)
ti kl total black, completely: mweusi ~completely black.
ti.a1 kt [ele] 1 put sth into, pour into. 2 bring about, cause: ~ kisu makali sharpen the knife. (ms) (1) ~
adabu punish. (2) ~ aibu bring/cause shame, disgrace. (3) ~ hofu frighten. (4) ~ mbaroni put under
custody. (5) ~ hatianiconvict. (6) ~ moyo encourage.
(7) ~ nanga cast anchor. (8) ~ saini sign, accept. (nh) (1) ~ jeki assist, help. (2) ~ shonga inspire sb to do
sth wrong. (3) ~lia maanani consider seriously. (4) ~lia mkazo emphasize. (5) ~lia pondo assist/help to
get sth. (tde) tilia, (tden)tiliana, (tdek) tilika; (tds) tilisha, (tdew) tiliwa.
tia2 nm [i-/zi-] kind of traditional dance.
tiabu* nm [i-/zi-] stick throwing
game. (Kar)
tiara1* nm [i-/zi-] kite. (Kar)
tiara2* nm [li-/ya-] crown. (Kar)
tiba nm [i-/zi-] medical treatment, medicine.
tib.u1 kt [ele] cure, treat, heal. (tde) tibia, (tden)tibiana; (tdk) tibika; (tdw) tibiwa.
tibu2 nm [i-/zi] scented ointment.
tibu.a kt [ele] stir up, unsettle. (ms) ~ mambointrude other peoples’ affairs. (tde) tibulia, (tden) tibuliana;
(tdk) tibuka; (tdn) tibuana; (tds) tibulisha; (tdw) tibuliwa.
tibwirik.a kt [sie] 1 be shaky as if one is dancing. 2 be weak, be loose. 3 do sth with anxiety:
(tde) tibwirikia; (tdk) tibwirikika; (tds)tibwirikisha.
tifu.a kt [ele] loosen soil, make soil soft. (tde)tifulia; (tdk) tifuka; (tds) tifusha; (tdw)tifuliwa.
tifutifu nm [li-/ya-] loose soil/sand.
tig.a kt [ele] pound, crash, mash sth by using hands or feet. (tde) tigia; (tdk) tigika; (tds)tigisha;
(tdn) tigana; (tdw) tigwa.
ti.i kt [ele] obey, conform, be
tiifu
submissive. (tde) tiia; (tdk) tiika; (tds) tiisha; (tdn) tiiana; (tdw) tiiwa.
tiifu kv obedient, submissive.
tija nm [i-/zi-] 1 productivity. 2 expertise.
tijara nm [i-/zi-] profit, surplus.
tik.a kt [sie] roll, swing. (tde) tikia; (tdk)tikika; (tds) tikisha.
tiketi* nm [i-/zi-] ticket. (Kng)
tiki kl completely: nimechoka ~ I am completely tired.
tikinyik.a kt [sie] laugh stupidly while shaking the body. (tde) tikinykia; (tdk) tikinyikika;
(tds) tikinyikisha.
tikis.a kt [ele] shake, wave sth: (tde) tikisia; (tdk) tikisika; (tdn) tikisana; (tds) tikisisha; (tdw) tikiswa.
tikisik.a kt [sie] be shaky, unsteady. (tde)tikisikia; (tdk) tikisikika;
(tds) tikisikisha.
tikit.a kt [ele] enjoy: ~ usingizi enjoy sleep. (tde) tikitia; (tdk) tikitika; (tdn) tikitana; (tds)tikitisha;
(tdw) tikitwa.
tikiti nm ma- [li-/ya-] watermelon.
tikitiki kl completely flat/damaged.
tilifik.a kt [sie] perish, be destro-yed.(tde)tilifikia; (tdk) tilifikisha; (tds) tilifikisha.
timamu* kv complete, mature: Akili ~ mature mind; sanity. (Kar)
timazi* nm [i-/zi-] mason’s plu-mmet. (Kar)
timb.a1 kt [ele] 1 step on sth e.g. mud or dung. 2 use sth extra-vagantly. (tde) timbia; (tdk)timbika;
(tdn) timbana; (tds) timbisha; (tdw)timbwa.
tindi
timba2 nm [i-/zi-] string of sth e.g. beads.
timba3 nm [i-/zi-] malt.
timbe nm [i-/zi-] lump of cast or unwrought metal.
timbi nm [i-/zi-] bracelet, armlet, bangle.
timi.a* kt [ele] 1 be completed, be realized, 2 come to term, be concluded. (tde) timilia; (tdk)timilika;
(tds) timiza, (tdsw) timizwa. (Kar)
timiry.a kt [ele] assist, help, be useful. (tde)timiryia; (tdk) timiryika; (tds) timiryisha; (tdn)timiryana;
(tdw) timirywa.
timiz.a* kt [ele] complete, fulfil: ~ ahadi fulfil a promise. (tde) timizia; (tdk) timizika; (tds)timizisha;
(tdn) timizana; (tdw) timizwa. (Kar)
timilifu* kv perfect. (Kar)
timk.a kt [sie] 1 run off, trot away, dash. 2 be ruffled. (tde) timkia; (tdk) timkika; (tdn)timkana;
(tds) timkisha; (tdw) timkwa.
timtimu kv ruffled: Amekuja hapa nywele ~ he came here with ruffled hair.
timu* nm [i-/zi-] team. (Kng)
timu.a kt [ele] 1 run away, dash, speed off. 2 disarrange, make ruffle: ~ nywele ruffle the hair.
(tde) timulia; (tdk) timulika; (tds) timulisha; (tdn) timuana; (tdw) timuliwa.
tind.a kt [ele] shape eyebrows or hairline: (tde)tindia; (tdk) ti-ndika; (tds) tindisha; (tdn) ti-ndana;
(tdw) tindwa.
tindi1 nm [i-/zi-] joint.
tindi
tindi2 nm [i-/zi-] spoke.
tindi.a kt [ele] have pains after falling down. (tde) tindilia; (tdk) tindika; (tdn) tindiana; (tds) tindisha;
(tdw) tindiwa.
tindiga nm ma- [ li-/ya-] marshgrass.
tindikali* nm [i-/zi-] acid. (Kar)
tindikiw.a kt [sie] run short of, be lacking.
tindo nm [i-/zi-] cold chisel, punch.
ting.a1 kt [sie] swing. (tde) tingia; (tdk)tingika; (tds) tingisha.
ting.a2 kt [sie] encircle, hem in, entwine. (tde)tingia; (tdk) tingika; (tds) tingisha.
ting.a3 kt [ele] get to the net/goal: Mpira ume~ golini the ball got into the goal.
tingatinga1 nm ma- [li-/ya-] 1 bridge made of timber. 2 marsh area.
tingatinga2 nm ma- [li-/ya-] bulldozer.
tinge nm [i-/zi-] competition in leaping.
tingi nm [i-/zi-] strope used in changing sail.
tingish.a kt [sie/ele] shake, shake up. (tde)tingishia; (tdk) tingishika; (tdn) tingishana; (tdw) tingishwa.
tini* nm ma- [li-/ya-] fig. (Kar)
tiny.a kt [ele] cut a small piece e.g. of meat. (tde) tinyia; (tdk) tinyika; (tds) tinyisha; (tdn)tinyana;
(tdw) tinywa.
tipitipi nm [a-/wa-] white-browed
caocal.
tipwatipwa kv soft and plump.
tirir.i kt [ele] annoy sb by repeating the same mistake. (tde) tiriria; (tdk) tiririka;
(tdn)tiririana (tds) tiririsha; (tdw) titiriwa.
tiva
tiririk.a kt [sie] trickle, flow, drip. (tde)tiririkia; (tdk) tiririkika; (tds) tiririsha.
tisa* nm [i-/zi-] nine. (Kar)
tish.a kt [ele] frighten, terrify, threaten. (tde)tishia; (tdk) tishika; (tdn) tishana; (tdw)tishwa.
tishali* nm ma- [li-/ya-] lighter, barge. (Kar)
tishi.a kt [ele] threaten: ~uhai wa mtu threaten the life of sb. (tdk) tishika; (tdn) tishiana; (tdw)tishiwa.
tishik.a kt [sie] be terrified, be threatened. (tde)tishikia; (tdk) tishikika.
tishio nm ma- [li-/ya-] threat, scare.
tisini* nm [i-/zi-] ninety. (Kar)
tisti* kl firm, unwavering: Simama ~ stand firm. (Kar)
titi nm ma- [li-/ya-] teat, breast.
titi.a kt [sie] sink. (tde) titilia; (tdk) titika; (tds)titisha.
titig.a kt [ele] hit/beat severely. (tde) titigia; (tdk) titigika; (tdn) titigana; (tds) titigisha; (tdw) titigwa.
titik.a kt [sie] carrying a heavy load. (tde)titikia; (tds) titikisha/ti-tikiza.
titim.a1 kt [sie] rumble, roll. (tde) titimia; (tdk)titimika; (tds) titimisha/titimiza.
titim.a2 kt [sie] sink (of land). (tde) titimia; (tdk) titimika; (tds) titimisha/titimiza.
titimu.a kt [ele] squander, misap-propriate. (tde)titimulia; (tdk) titimulika; (tdn) titimuana;
(tds) titimulisha; (tdw) titimuliwa.
tiva nm [a-/wa-] Zanzibar bou-
to.a
bou/puffback.
to.a kt 1 put out, remove: ~ uwanjani remove from the ground. 2 publish, produce, generate: ~ mfano give
an example; ~ harufu produce bad smell; ~ habari report, give information; ~ sautiproduce sound. 3 offer
sth to someone. 4 subtract, reduce: (1) ~ moyoni forget. (2) ~ sabili/mhanga sacrifice. (tde) tolea;
(tdk)toleka; (tdn) toleana; (tds) tolesha; (tdw)tolewa.
toasi n ma- [li-/ya-] cymbal, large castanet.
toba n [i-/zi-] repentance.
tobo n ma- [li-/ya-] hole.
tobo.a kt [sie/ele] 1 drill, bore,
puncture. 2 speak out, reveal. (tde) tobolea; (tdk) toboleka; (tdn) toboana; (tds) tobolesha;
(tdw) tobolewa.
tobok.a kt [sie] be holed, be punctured. (tde)tobokea; (tdk) tobokeka; (tds) tobokesha.
tobosha nm ma- [li-/ya-] sweet fritter made of flour with sugar or honey.
tobwe nm ma- [li-/ya-] hole.
tochi* nm [i-/zi-] torch, flashlight. (Kng)
tofali* nm ma- [li-/ya-] brick. (Kar)
tofauti1* nm [i-/zi-] difference. (Kar)
tofauti2* kl differently. kv different. (Kar)
tofautian.a* kt [sie] differ. (tde) tofautiania; (tdk) tofautianika; (tds) tofautianisha. (Kar)
tofautish.a* kt [sie] differentiate. (tde)tofautishia; (tdk) tofau-tishika. (Kar)
tofy.a kt [sie] press gently. (tde)
tokeo
tofyea; (tdk) tofyeka; (tdn) to-fyana; (tds)tofyesha; (tdw) to-fywa.
tog.a kt [ele] pierce ears/nose/lips. (tde) togea; (tdk) togeka; (tdn) to-gana; (tds) togesha; (tdw) togwa.
togwa nm [li-/ya-] sweet malt drink.
tohara* nm [i-/zi-] clean, purity; circumcision. (Kar)
toharik.a* kt [sie] be pure/clean. (tde)toharikia. (Kar)
toharisha* kt [ele] cleanse, purify. (tde)toharishia; (tdk) tohari-shika; (tdn)toharishana;
(tdw) toharishwa. (Kar)
tohe nm [a-/wa-] reedbuck.
toho.a kt [ele] 1 dilute. 2 adapt/ modify. (tde)toholea; (tdk) toho-leka; (tdn) tohoana; (tds)toho-lesha;
(tdw) toholewa.
toj.a kt [ele] incise, scarify, tattoo. (tde) tojea; (tdk) tojeka; (tdn) tojana; (tds) tojesha; (tdw)tojwa.
tojo nm ma- [li-/ya-] tattoo, incision.
toka1 kl from.
tok.a2 kt [sie] get out, go out/leave, exit: ~ damubleed; ~ jasho sweat; ~ machozi weep; ~ moshiemit
smoke; ~ jichoni no more love. (tde)tokea; (tdk) tokeka; (tds) tokesha.
tokan.a kt [sie] result from, stem from; be caused by: Umasikini wake ume~ na ulevihis/her poverty is a
result of heavy drinking. (tde)tokania; (tdk) to-kanika; (tds) tokanisha.
toke.a kt [sie] appear, occur, happen, emerge. (tdk) tokeka; (tds) tokeza.
tokeo nm ma- [li-/ya-] result,
tokez.a
outcome.
tokez.a kt [sie] protrude, be prominent. (tde)tokezea; (tdk) tokezeka; (tds) tokezesha.
tokeze.a kt [sie] appear at, emerge at. (tdk)tokezeka; (tds) toke-zesha.
tokome.a kt [sie] vanish, disappear. (tde)tokomelea; (tdk) toko-meleka; (tds)tokomeza.
tokomeze.a kt [ele] annihilate. (tdk)tokomezeka; (tds) tokomezesha.
tokomire nm [i-/zi-] kind of Zaramo dance.
tokoni nm [u-] pelvic joint.
tokos.a kt [sie] boil. (tde) tokosea; (tdk)tokoseka; (tds) tokosesha.
tokot.a kt [sie] boil. (tde) tokotea; (tdk)tokoteka; (tds) tokotesha.
tokw.a kt [sie] shed, gush out: ~ na machozished tears, weep.
tola* nm [i-/zi-] weight of about half an ounce used for weighing silver, gold, oil and perfumes. (Khi)
tolatola nm [i-/zi-] various. different types.
toleo nm ma- [li-/ya-] 1 issue. 2 offering. 3 edition.
tom.a kt [sie] burst into, rush into. (tde) tomea; (tdk) tomeka; (tdn) tomana; (tds) tomesha;
(tdw) tomwa.
tomas.a* kt [ele] press gently. (tde) tomasia; (tdk) tomasika; (tdn) tomasana; (tds)tomasisha;
(tdw) tomaswa. (Kar)
tomb.a kt [sie] fuck, have sex, copulate. (tde)tombea; (tdk) tombeka; (tdn) tombana; (tds)tombesha;
(tdw) tombwa.
tombo1 nm ma- [li-/ya-] human
tongo
breast.
tombo2 nm [li-/ya-] quail.
tombola* nm [i-/zi-] lottery, to-mbola. (Kje)
tombovu nm [i-/zi-] 1 stinking belch. 2 abusive words.
tome.a kt [ele] 1 apply final touches of mason’s work, do retouching. 2 write dictionary entries. 3 press
grains in a sack to fill to the top. (tde)tomelea; (tdk) tomeka; (tds) tomesha; (tdw)tomewa.
tomo nm [li-/ya-] smoothing stone.
tomoko nm ma- [li-/ya-] custard–apple.
tomondo nm ma- [li-/ya-] malay apple.
ton.a kt [sie] leak, drip. (tde) tonea; (tdk)toneka; (tdn) tonana; (tds) tonesha; (tdw)tonwa.
tondo nm [a-/wa-] kind of snail.
tondoo nm [i-/zi-] thimble.
tone1 nm ma- [li-/ya-] drop, drip.
tone2 nm [i-/zi-] bad effect.
tone.a kt [ele] plait hair for the first time. (tde)tonelea; (tdk) toneleka; (tdn) toneana; (tds)tonesha;
(tdw) tonewa.
tonesh.a kt [ele] re-open a sore. (tde)toneshea; (tdk) tonesheka; (tdn) toneshana; (tdw) toneshwa.
tonesho nm ma- [li-/ya-] act of re-opening a sore.
tonga1 nm ma- [li-/ya-] kind of fruit resembling a coconut.
tonga2 nm ma- [li-/ya-] type of medlar.
tonge nm ma- [li-/ya-] lump/ball of food.
tongo1 nm ma- [li-/ya-] discharge from eye(s).
tongo
tongo2 nm [li-/ya-] flock of small
birds.
tongo3 nm ma- [li-/ya-] deserted place.
tongo.a kt [sie] speak out, explain clearly. (tde)tongolea; (tdk) tongoleka; (tds) tongonya tongo-
lesha/tongoleza; (tdw) tongolewa.
tongonya nm ma- [li-/ya-] type of wild banana.
tongoz.a kt [ele] seduce. (tde) tongozea; (tdk)tongozeka; (tdn) tongozana; (tds) tongozesha;
(tdw) tongozwa.
toni* nm [i-/zi-] tone. (Kng)
tononok.a kt [sie] be in fine shape. (tde)tononokea; (tdk) tono-nokeka; (tds)tononosha.
tope nm ma- [li-/ya-] mud, mire.
tope.a kt [sie] 1 sink, be immersed. 2 be expert, specialize. (tdk) to-peka; (tds) topeza.
topetope nm ma- [li-/ya-] custard-apple fruit.
topi1* nm [i-/zi-] tophat. (Kng)
topi2 nm [a-/wa-] hartebeest.
topito* nm [i-/zi-] torpedo. (Kng)
topo.a1 kt [sie] remove from, pull out, rescue from, remove a magic spell.(tde) topolea; (tdk)topoleka;
(tdn) topoana; (tds) topolesha; (tdw) topolewa.
topo.a2 kt [ele] mark boundaries. (tde) topolea; (tdk) topoleka; (tdn) topoana; (tds) topolesha;
(tdw) topolewa.
topozi nm ma- [li-/ya-] medicine, medicament.
topu* ki full to the brim, completely: Kisima kimejaa ~ the well is full to the brim. Amelewa ~he is
toto.a
completely drunk. (Kng)
tora* nm [i-/zi-] small spear. (Kar)
torati* nm [i-/zi-] the Torah. (Keb)
torok.a kt [sie] escape, disappear, abscond. (tde) torokea; (tdk) torokeka; (tdn) torokana; (tds) torosha;
(tdw) torokwa.
torosh.a kt [ele] 1 elope, assist to run away. 2 assist a prisoner to run away. (tde) toroshea; (tdn) toro-
shana; (tdw) toroshwa.
toroli* nm ma- [li-/ya-] trolley. (Kng)
tos.a1 kt [sie] dip, immerse, plunge into. (tde)tosea; (tdk) toseka; (tds) tosesha; (tdn)tosana; (tdw) toswa.
tosa2 kl nearly ripe: Embe ~ a mango nearly ripe.
tosh.a kt [sie] be enough, be sufficient: Chakula hiki hakija~ this food is not enough; Nguo hii inam~ this
cloth fits her: (tde) toshea; (tdk)tosheka; (tdn) toshana; (tds) tosheza; (tdw)toshwa.
toshek.a kt [sie] be satisfied, be satiated: Nime~ I have had enough. (tde) toshekea; (tdk) to-shekeka.
toshelez.a kt [sie] be adequate, be sufficient, satisfy. (tde) toshe- lezea; (tdk) toshelezeka; (tdn) to-
shelezana; (tdw) toshelezwa.
tosi* nm [i-/zi-] toast. (Kng)
tot.a kt [sie] be drenched: ~ sink in water. (tde)totea; (tdk) toteka; (tds) totesha.
totam.a kt [ele] squat. (tde) totamia; (tdk)totamika; (tds) totamisha; (tdw) totamwa.
toto.a kt [ele] hatch out. (tde)
totoro
(tdk) totoleka; (tds) totolesha; (tdw) totolewa.
totoro kl completely: Giza ~ complete darkness.
totov.a kt [sie] be speechless, be dumbfounded. (tde) totovia; (tdk) totovika; (tds) totovisha.
totovu nm [a-/wa-] swelling fish.
tovi nm [a-/wa-] breeding bull.
tovu1 nm ma- [li-/ya-] navel like ornament.
tovu2 kl mannerless: M~ wa adabu he/she is mannerless, he/she is indisciplined.
towashi* nm ma- [a-/wa-] eunuch. (Kaj)
towe.a kt [ele] use as a relish. (tde) towelea, (tdek) toweleka, (tdes) toweleza, (tdew)towelewa.
towek.a kt [sie] disappear, vanish. (tde)towekea; (tdk) towekeka;
(tds) towekeza.
toz.a1 kt [ele] fine. (tde) tozea; (tdk) tozeka; (tdn) tozana; (tds) tozesha; (tdw) tozwa.
toza2 nm [i-/zi-] tobacco pipe.
trafiki* nm ma- [a-/wa-] traffic. (Kng)
transfoma* nm [i-/zi-] transformer. (Kng)
trekta* nm ma- [li-/ya-] tractor. (Kng)
trela* nm ma- [li-/ya-] trailer. (Kng)
treni* nm ma- [li-/ya-] train. (Kng)
tropiki* nm [i-/zi-] tropic. (Kng)
tu kl only, just: Alikuja mtu mmoja ~ only one person came; Sawa ~ it is okay.
tu.a1 kt [sie] 1 stop at, stop over, camp. 2 set, land on/at: Jua lime~ the sun has set. 3 put down:~
tukan.a
mzigo set the luggage down.
tu.a2 kt [sie] 1 be calm, be settled. 2 be understood: Kama methali hiyo imeku~basi umeupata ujumbe
wangu. if you understood that proverb you got my message.
tua3 nm [i-/zi-] disgrace, shame.
tuam.a kt [sie] be nice, calm; precipitate. (tde)tuamia; (tdk) tu-amika; (tds) tuamisha; (tdw)tuamwa.
tubi.a kt [sie] repent. (tdk) tubika; (tds)tubisha.
tub.u kt [ele] repent, be penitent, confess. (tde)tubia; (tdk) tubika; (tds) tubisha; (tdw) tubiwa.
tubwiki.a kt [sie] tumble into water, plunge into water: (tde) tubwi-kilia; (tdk) tubwikika;
(tds)tubwikisha.
tufaha nm ma- [li-/ya-] apple.
tufani* nm ma- [li-/ya-] hurricane, tempest, typhoon, storm. (Kar)
tufe nm ma- [li-/ya-] globe.
tuf.u kt [sie] visit a Holy place.
tuguu nm ma- [li-/ya-] grain-drying mat.
tuhuma nm [i-/zi-] suspicion; accu-sation.
tuhum.u kt [ele] suspect, accuse. (tde) tuhumia, (tden) tuhumiana; (tdk) tuhumika; (tds)tuhumisha;
(tdw) tuhumiwa.
tui nm ma- [li-/ya-] coconut milk.
tuil.i* kt [sie] take long time to complete a task. (tde) tuilia; (tdk) tuilika; (tds) tuilisha.
tuka1 nm [i-/zi-] verandah post.
tuka2 nm [i-/zi-] 1 bunch of seedlings. 2 dry land.
tukan.a kt [ele] abuse, insult, call tukano
bad names. (tde) tukania; (tdk) tukanika; (tdn)tukanana; (tds) tukanisha; (tdw) tukanwa.
tukano nm ma- [li-/ya-] insult, abuse.
tuki.a kt [sie] happen, occur. (tde) tukilia; (tdk)tukika; (tds) tukiza; (tdw) tukiwa.
tukio nm ma- [li-/ya-] event, happening, occurrence.
tukizi nm [i-/zi-] rarity, scarcity.
tuku nm [a-/wa-] kind of poisonous diodon fish.
tukufu kv glorious, exalted.
tuku.ka kt [sie] be exalted/revered. (tde)tukukia; (tds) tukukisha.
tukut.a1 kt [ele] shake, be petulant. (tde)tukutia; (tdk) tukutika; (tdn) tukutana; (tds)tukutisha;
(tdw) tukutwa.
tukut.a2 kt [sie] be jumpy/uptight. (tde) tukutia; (tdk) tukutika; (tds) tukutisha.
tukutiko nm ma- [li-/ya-] tremor, tremulous movement, nervous excitement. (ms) ~ la moyofluttering of
the heart, excited feeling.
tukuto nm ma- see tukutiko.
tukutu kv mischievous, naughty.
tukwa nm ma- [i-/zi-] tonsil.
tule* kv 1 unpleasant: Tabia ~ unpleasant behaviour. 2 weak, poor. (Kar)
tuli kl calm, tranquil, serene. (ms) Ametulia ~ kama maji mtungini he is calm.
tuli.a kt [sie] be calm, be settled, be quiet:Upepo ume~ the wind is calm. (tdk) tulika; (tds) tuliza.
tulivu kl quiet, peaceful: Mtoto m~
tumbo
a quiet child.
tuliz.a kt [ele] 1 calm sb/sth. 2
placate. (tde) tulizia; (tdk) tuli-zika; (tdn)tulizana; (tds) tuli-zisha; (tdw) tulizwa.
tulizan.a kt [sie] comfort one another, be calm, be quiet. (tde) tulizania; (tdk) tulizanika;
(tds)tulizanisha.
tulizo nm ma- [li-/ya-] consolation, comfort.
tum.a kt [ele/sie] send e.g. a letter, a message. (tde) tumia; (tdk) tumika; (tdn) tumana; (tds)tumisha;
(tdw) tumwa.
tumain.i1 kt [sie] hope, expect, trust. (tde)tumainia; (tdk) tumainika; (tdn) tumainiana; (tds) tuma-
inisha; (tdw) tumainiwa.
tumaini2 nm ma- [li-/ya-] expe-ctation, hope.
tumba1 nm ma- [li-/ya-] pod.
tumba2 nm ma- [li-/ya-] bud.
tumba3 nm [i-/zi-] moon’s halo.
tumba4 nm [i-/zi-] type of small long drum.
tumba5 nm mi- [i-/zi-] bale, large bundle.
tumbaku* nm [i-/zi-] tobacco. (Kng)
tumbawe nm ma- [li-/ya-] soft coral/rag.
tumbi1 nm mi- [i-/zi-] basket used for carrying fish.
tumbi2 kl a lot, many: Ameniletea maembe ~ nzima he brought me a lot of mangoes.
tumbo1 nm ma- [li-/ya-] 1 stomach. 2 belly, abdomen. 3 womb: Wamezaliwa ~ moja they are born from
the same mother; ~la kuharadiarrhoea.
tumbo
tumbo2 nm [i-/zi-] literary work e.g. poetry, songs etc.
tumbu.a kt [ele] disembowel, rip open. (ms) ~ macho gaze at. (tde) tumbulia; (tdk)tumbulika;
(tdn) tumbuana; (tdw) tumbuliwa.
tumbuiz.a kt [ele] entertain with music or songs. (tde) tumbuizia; (tdk) tumbuizika; (tdn)tumbu-izana;
(tdn) tumbuizwa.
tumbuizo nm ma- [li-/ya-] crooning, humming, a lullaby, a soothing
melody, entertaiment.
tumbuki.a kt [sie] 1 fall into. 2 get into trouble. (tdk) tumbukika; (tds) tumbukiza.
tumbukiz.a kt [ele] 1 drop into, throw into, push into. 2 cause sb
get into trouble. (tde) tumbukizia; (tdk)tumbukizika; (tdn) tumbu-kizana; (tds)tumbukizisha;
(tdw) tumbukizwa.
tumbuli.a kt [ele] stare at (eyes wide open), gaze.
tumburujik.a kt [sie] be deco-mposed, decay, rot. (tde) tumbu-rujikia; (tdk) tumburujikika;
(tds) tumburujikisha.
tumbu nm [i-/zi-] iron door lock.
tume1 nm [i-/zi-] commission: ~ ya bei price commission; ~ ya kudumu permanent commission; ~ ya
uchaguzi election commission.
tume2 nm [i-/zi-] restless condition.
tumi.a kt [ele] use, utilize, apply: (tdk) tumika; (tdn) tumiana; (tds) tumisha; (tdw) tumiwa.
tumiki.a kt [ele] serve, be at the service
of. (tdk)tumikika; (tdn) tumikiana; (tds) tumikisha;(tdw) tumikiwa.
tungaman.a
tumikish.a kt [ele] make sb work for you. (tde)tumikishia; (tdk) tumi-
kishika; (tdn)tumikishana; (tdw) tumikishwa.
tun.a kt [sie] 1 swell, inflate. 2 show anger.
(tde)tunia; (tdk) tunika; (tdn) tunana; (tds) tunisha;(tdw) tunwa.
tund.a1 kt [ele] pick/pluck fruits. (tde) tundia;(tdk) tundika; (tds) tundisha; (tdw) tundiwa.
tunda2 nm ma- [li-/ya-] fruit.
tundik.a kt [ele] hang. (tde) tundikia; (tdk)tundikika; (tdn) tundikana; (tdw) tundikwa.
tundu1 nm ma- [li-/ya-] hole, hollow.
tundu2 nm ma- [li-/ya-] nest, den.
tundui.a kt [sie] keep an eye on, watch out for.(tde) tunduilia; (tdk) tunduika; (tds) tunduiza.
tunduizi kl watchful.
tunduwa.a kt [sie] be flabbergasted, be dumbfounded. (tde) tundu-
walia; (tdk)tunduwalika; (tdn) tunduwana; (tds)tunduwalisha; (tdw) tunduwaliwa.
tung.a1 kt [ele] string. (tde) tungia; (tdk)tungika; (tdn) tungana; (tds)
tungisha; (tdw) tungwa.
tung.a2 kt [ele] form matter, suppurate: ~ mimba get pregnant; ~ usaha suppurate.
(tde)tungia; (tdk) tungika; (tdn) tungana; (tds)tungisha; (tdw) tungwa.
tung.a3 kt [ele] compose: ~ hadithi compose a story; ~ hotuba write a speech; ~ shairicompose a poem.
(tde) tungia; (tdk) tungika;(tdn) tungana; (tds) tungisha; (tdw) tungwa.
tungaman.a kt [sie] tie together,
tungat.a
glue together, stick together. (tde) tungamania;(tdk) tungamanika; (tds) tungamanisha.
tungat.a kt [ele] pick up, carry on the shoulder:
(tde) tungatia; (tdk) tungatika; (tdn)tungatana; (tds) tungatisha; (tdw) tungatwa.
tungi nm ma- [li-/ya-] lamp.
tungo nm [i-/zi-] composition e.g. of poems, songs etc.
tungu.a kt [ele] 1 take down sth which was hanged. 2 knock/shoot
down. (tde) tungulia;(tdk) tunguka; (tdn) tunguana; (tds)tungulisha; (tdw) tunguliwa.
tunguja nm [i-/zi-] small roundish tomato.
tungule nm ma- [i-/zi-] cherry tomato.
tunguri nm [i-/zi-] magical man’s gourd.
tunguridi nm [a-/wa-] weaver finch.
tuni nm [i-/zi-] tune.
tunu nm [i-/zi-] 1 gift/valuable fit. 2 rarity: ~ ya maisha the precious gift of life; Maembe yamekuwa ~
siku hizi mangoes are rare nowdays.
tunuk.a kt [ele] 1 set one’s heart on, value sth. 2 award.
(tde) tunukia, (tden) tunukana; (tdk)tunukika; (tds) tunukisha; (tdw) tunukwa.
tunuki.a kt [ele] award. (tde) tunukilia; (tdk)tunukika; (tdn) tunukiana; (tds) tunukisha;
(tdw) tunukiwa.
tunuk.u kt [ele] award. (tde) tunukia; (tdk)tunukika; (tdn) tunukiana; (tds) tunukisha; (tdw)
tunukwa.
tunutu nm [a-/wa-] locust larvae.
tusi
tunz.a1 kt [ele] care for, take care of look after, maintain, preserve, conserve, provide for.
(tde)tunzia; (tdk) tunzika; (tdn) tunzana; (tds)tunzisha; (tdw) tunzwa.
tunz.a2 kt [ele] award, reward. (tde) tunzia;(tdk) tunzika; (tdn) tunzana; (tds) tunzisha;(tdw) tunzwa.
tunzo nm [li-/ya-] reward, award.
tup.a1 nm [i-/zi-] rasp.
tup.a2 kt [ele] 1 throw, throw away. 2 abandon.
(tde) tupia; (tdk) tupika; (tdn) tupiana; (tds)tupisha; (tdw) tupwa.
tupu1 kl 1 empty: Chupa ~ an empty bottle. 2 unmixed, mere: Waliohudhuria walikuwa wana-wake wa
~ women only attended.
tupu2 kl naked: Amekaa ~ he is naked.
tupu3 nm [i-/zi-] sex organ: ~ ya mbele penis or vagina; ~ ya nyuma the anus.
tura nm [i-/zi-] wild tomato.
turubai* nm ma- [li-/ya-] canvas, tarpaulin. (Kar)
turufu* nm [i-/zi-] trumps in cards: Kura ya ~veto. (Kar)
turuhani1* nm [i-/zi-] tare. (Kaj)
turuhani2* nm [i-/zi-] prestige, respect: Toa ~damage a good name. (Kaj)
turusi nm [i-/zi-] wooden chisel.
turuturu nm [i-/zi-] pimple, acne.
tusi1 nm ma- [li-/ya-] insult, abusive remark, bad word.
tus.i2 kt [ele] insult, abuse. (tde) tusia; (tdk)tusika; (tdn) tusiana; (tds) tusisha; (tdw)tusiwa.
tusi3 nm [i-/zi-] coffin, bier.
tuta
tuta1 nm ma- [li-/ya-] terrace, hillock, dune, bump: Piga ~ prepare terrace.
tuta2 kt [ele] 1 carry heavy loads. 2 pick/take things without any arrangement.
(tde) tutia; (tdk)tutika; (tdn) tutana; (tds) tutisha; (tdw) tutwa.
tut.a3 kt [sie] grope. (tde) tutia; (tdk) tutika;(tdn) tutana; (tds) tutisha; (tdw) tutwa.
tuta4 nm [a-/wa-] scavenger beetle.
tuti.a kt [ele] fill up a pit or hole with rubbish, level a road. (tdk) tutika; (tdn) tutiana; (tds)tutisha;
(tdw) tutiwa.
tutik.a kt [ele] put/pile many things together. (tde) tutikia; (tdk) tuti-kika; (tdn) tutikana;(tds) tuti-
kisha; (tdw) tutikwa.
tutu1 nm [i-/zi-] pimple.
tutu2 nm [a-/wa-] small dove like bird.
tutu3 nm [i-/zi-] dish of cow peas and maize or millet and coconut milk.
tutuk.a kt [sie] form small swellings.
(tde)tutukia; (tdk) tutukika; (tdn) tutukana; (tds)tutukisha; (tdw) tutukwa.
tutum.a kt [sie] swell up; bubble up, boil up with anger.
(tde) tutumia; (tdk) tutumika; (tdn)tutumana; (tds) tutumisha; (tdw) tutumwa.
tutumu.a kt [sie] swell, brag, boast. (tde)tutumulia; (tdk) tutumuka; (tds) tutumusha.
tutumvi nm [i-/zi-] insect bite, grass rash.
tutuo nm ma- [li-/ya-] avidity,
burning desire, a passion for
twek.a
something.
tutus.a1 kt [sie] beat, throb as of the heart.
(tde)tutusia; (tdk) tutusika; (tdn) tutusana; (tds)tutusisha; (tdw) tutuswa.
tutus.a2 kt [sie] grope about in the dark, looking for something or way:
(tde) tutusia; (tdk)tutusika; (tdn) tutusana; (tds) tutusisha;
(tdw) tutuswa.
tutwe kl quietly. Kaa ~ stay without saying anything, keep mum.
tuwazi nm [u-/i-] copper platter used in music.
tuzo nm [i-/zi-] prize, reward.
tuzu.a kt [ele] ashame, disgrace. (tde) tuzuia;(tdk) tuzuka; (tdn) tuzuana; (tds) tuzusha;(tdw) tuzuwa.
twa.a kt [ele] take, pick up, take over, capture, occupy.
(tde) twalia; (tdk) twalika; (tdn)twaana; (tds) twaisha; (tdw) twawa.
twaibu kt yes!, it is true, exactly.
twang.a kt [ele] pound. (tde) twangia; (tdk)twangika; (tdn) twangana; (tds) twangisha; (tdw) twangwa.
twali.a kt [ele] take up for sb; take over for, seize from.
twaz.a kt [ele] vaunt, be proud/arrogant.
(tde)twazia; (tdk) twazika; (tdn) twazana; (tds)twazisha; (tdw) twazwa.
twek.a1 kt [ele] hoist e.g. a flag, a sail of a boat, a load on the
shoulder. (tde) twekea; (tdk)twekeka; (tdn) twekana; (tds)
twekesha; (tdw) twekwa.
tweka2 nm [i-/zi-] load.
twesh.a1 kt [sie] 1 greet elders e.g. father, mother. 2 (mitara) pay unscheduled visit to a co-wife.
twesha2 nm [i-/zi-] load.
twet.a kt [sie] gasp, pant for
breath. (tde)twetea; (tdk) tweteka; (tdn) twetana; (tds)twetesha; (tdw) twetwa.
twez.a kt [ele] humiliate, belittle, degrade. (tde)twezea; (tdk) twe-zeka; (tdn) twezana; (tds)twe-
zesha; (tdw) twezwa.
twiga nm [a-/wa-] giraffe.
twik.a kt [ele] lift a load, put on a head-load.
(tde) twikia; (tdk) twikika; (tdn) twikana; (tds)twikisha; (tdw) twikwa.
twinga nm [i-/zi-] kind of a big kite.
twish.a kt [ele] hoist, shoulder a
load, place a head-load. (tde) twishia; (tdk)twishika; (tdn) twishana; (tdw) twishwa.
tyubu* nm [i-/zi-] tube. (Kng)

U
ua1 nm ma- [li-/ya-] flower. (nh) Hana
ma~ he/she has nothing, he/she is of
no use.
ua2 nm (nyua) [u-/zi-] fence, court yard, hedged yard.
u.a3 kt [ele] kill, murder. (tde) ulia, (tdek) ulika, (tdes) ulisha, (tdew) uliwa; (tdn) uana.
uadhimishaji* nm [u-] celebrations, ceremony:~ wa sikukuu ya Taifa national day celebrations. (Kar)
uadilifu* nm [u-] integrity. (Kar)
uadui nm [u-] enmity.
uagizaji nm [u-] ordering: ~ wao sio mzuri their way of ordering is not proper.
uaguzi nm [u-] 1 prediction, divination. 2 medical treatment. 3 removal of a spell.
uaili* nm [u-] blame, guilt. (Kar)
uainisho nm [u-] classification.
uajenti* nm [u-] agency. (Kng)
uajiri nm [u-] employment.
uajuza nm [u-] (wanawake) old age.
uakiaji nm [u-] swallowing of sth.
uakida nm [u-] 1 leadership, command. 2 assistantship to the District Commander during colo-nial era. 3
cultural leadership position of the Swahili community.
uakuwaji nmu-] grabbing, snatching.
ualikaji1 nm [u-] clicking, snapping, clapping, quacking.
ualikaji2 nm [u-] invitation.
ualimu nm [u-] teaching profession.
ualisaji nm [u-] nursing.
uamana nm [u-] trusteeship.
uambaji nm [u-] speaking.
uambuaji nm [u-] peeling, debar-king, stripping (of bark, leaves, etc.)
uambukizaji nm [u-] contagion, infection.
uamiaji nm [u-] protection of plantation.
uangavu
uaminifu nm [u-] honesty, reliability.
uamili nm [u-] command, leader-ship.
uamuaji nm [u-] arbitration, mediation, judgement, ruling.
uamuzi nm [u-] judgement, decision.
uana nm [u-] sex.
uanadamu nm [u-] humanity.
uanaanga nm [u-] astronomy.
uanachama nm [u-] membership.
uanafunzi nm [u-] studentship.
uanagenzi nm [u-] apprenticeship.
uanahalali nm [u-] legitimacy of a child.
uanaharamu nm [u-] 1 illegitimacy of a child. 2 buffoonery.
uanahewa nm [u-] 1 aeronautics. 2 astronautics.
uanamaji nm [u-] 1 navigation. 2 seamanship. 3 marine activity.
uanamapinduzi nm [u-] revolu-tionary spirit.
uananchi nm [u-] citizenship.
uanapwa nm [u-] 1 navigation. 2 seamanship. 3 marine activity.
uanasheria nm [u-] 1 law. 2 legal profession.
uanauke nm [u-] womanhood.
uanaume nm [u-] manhood.
uanazuoni nm [u-] scholarship.
uandaaji nm [u-] preparation.
uandamaji nm [u-] procession, following.
uandazi nm [u-] table setting.
uandikaji nm [u-] writing, pen-manship.
uandikishaji nm [u-] registration.
uandishi nm [u-] writing, authorship.
uanga nm [u-] witchery, wizardry.
uangaliaji nm [u-] watching.
uangalifu nm [u-] care, attention.
uangalizi nm [u-] care, supervision.
uangamizaji nm [u-] distraction.
uangavu nm [u-] transparency, clarity.
uani nm [u-] 1 back yard. 2 toilet, restroom. (nh) Enda ~ go to the toilet.
uanzishaji nm [u-] commencement, establishment.
uapaji nm [u-] swearing, oath taking.
uasherati nm [u-] promiscuity, lewdness.
uashi nm [u-] masonry.
uasi* nm [u-] rebellion. (Kar)
uaskari nm [u-] military profession.
uati nm (mbati) [u-/zi-] main beam.
uatilifu nm [u-] physical handicap.
uayari nm [u-] cheating, deception, trickery.
ubadhilifu nm [u-] misappropriation, embezzlement.
ubadilifu nm [u-] change; mutation, permutation, modification, variation.
ubadilikaji nm [u-] changing, mutating, permutation.
ubaguzi nm [u-] 1 discrimination. 2 separatism: ~ wa rangi apartheid, racism, colour prejudice.
ubahaimu nm [u-] brutality, barbarity.
ubahalulu nm [u-] foolishness, stupidity.
ubaharia nm [u-] navigation, seamanship.
ubahau nm [u-] 1 brutality, barbarity. 2 foolishness.
ubahili nm [u-] avarice, miserliness.
ubainifu nm [u-] 1 clarification. 2 understanding.
ubale nm (mbale) [u-/zi-] 1 slice. 2 middle bunch of dwarf palm.
ubalighishaji nm [u-] conveyance, deliverance.
ubalozi nm [u-] embassy, consulate, ambassadorial rank.
ubamba nm [u-] flake of sth.
ubambanyaji nm [u-] 1 rectification. 2 confusing.
ubambikaji nm [u-] dipping.
ubambo nm [u-] wingborne.
ubanangaji nm [u-] destruction.
ubango nm (bango) [u-/ zi-] 1 leathery sheath of a betel nut. 2 kind of reed.
ubani* nm [u-] 1 incense, frankincense. 2 customary fee. 3 money for condolence. (nh) (1)Tia ~ pray for
the dead person. (2) Wangu wa ~my lover. (Kar)
ubano nm (mbano) [u-/zi-] clip.
ubao nm (mbao) [u-/zi-] 1 wood, board, plank. 2 bench. 3 chalk board. (ms) ~ wa miliki keen's lead.
(nh) Piga ~ float in water.
ubapa nm (bapa) [u-/zi-] flat blade (of a knife etc.), flat surface.
ubaradhuli* nm [u-] impertinence, rudeness. (Kar)
ubaramaki nm [u-] silliness, foolishness.
ubaridi nm [u-] 1 coldness, cool-ness. 2 indiference. 3 gentleness.
ubarubaru nm [u-] puberty.
ubasha* nm [u-] sodomy. (Kar)
ubashasha* nm [u-] cheerfulness. (Kar)
ubashiri* nm [u-] prediction, foretelling, divination. (Kar)
ubati1 nm (mbati) [u-/zi-] small long room in a house.
ubati2 nm (mbati) [u-/zi-] small whip.
ubatilifu nm [u-] vanity, emptiness, futility, abolition, cancellation. (Kar)
ubatizaji* nm [u-] baptising. (Kng)
ubatizo* nm [u-] baptism. (Kng)
ubavu nm (mbavu) [u-/zi-] 1 rib, flank. 2 the side: Lala ~ lie on the side; Mashua imelala ~the boat lies
on its side.
ubawa nm (mbawa) [u-/zi-] wing: ~ wa eropleniaeroplane wing.
ubawabu* nm [u-] work of a doorman.
ubaya
(Kar)
ubaya nm [u-] evil, badness.
ubazazi nm [u-] dishonesty, cheating.
ubeberu nm [u-] imperialism.
ubedui nm [u-] barbarity.
ubele nm [u-] feather.
ubeleko nm (mbeleko) [u-/zi-] baby's sling.
ubembe nm [u-] 1 coaxing, wheedling, allurement. 2 prosti-tution, seduction.
ubepari nm [u-] capitalism.
uberu nm (mberu) [u-/zi-] small cloth in a dhow or boat.
ubeti nm (beti) [u-/zi-] stanza, verse.
ubia1 nm (mbia) [u-/zi-] pot used to fry rice fritters.
ubia2 nm [u-] partnership, joint-venture.
ubichi nm [u-] 1 unripeness, greenness; rawness, immaturity. 2 wetness, moistness.
ubigoubigo nm (mbigombigo) [u-/zi-] rim, verge, edge.
ubikira nm [u-] virginity.
ubinadamu nm [u-] humane.
ubinafsi nm [u-] individualism, self-centredness, egotism.
ubinafsishaji nm [u-] privatisation.
ubinda nm (mbinda) [u-/zi-] 1 girdled loin-cloth tucked between legs. 2 napkin.
ubingwa nm [u-] 1 championship. 2 expertise.
ubini nm [u-] being son of.
ubishi nm [u-] argument, dispute.
ubivu nm [u-] ripeness.
uboho nm [u-] 1 bone marrow. 2 brain.
uboi nm [u-] house-boy work.
ubongo nm (mbongo) [u-/zi-] brain, intelligence.
ubora nm [u-] 1 quality, excellence. 2
uchakavu
feeling of superiority.
uborongaji nm [u-] lowering the standards, destruction, harm.
ubovu nm [u-] rottenness, unfortunate aspect of sth, fault, defect.
ubozi nm [u-] ignorance, inexperience, foolishness, stupi-dity.
ubua nm (mabua) [u-/ya-] straw, stubble.
ububu1 nm [u-] dumbness.
ububu2 nm [u-] small black beads.
ubuge nm [u-] frequent nibbling.
ubugu nm (mbugu) [u-/zi-] kind of ropelike plant.
ubukuzi1 nm [u-] studious reading.
ubukuzi 2 nm [u-] discovery.
ubunge nm [u-] parliamentarianship.
ubutu nm [u-] bluntness.
ubuyu nm [u-] baobab nut/pith.
ubwabwa nm [u-] rice gruel porridge.
ubwana nm [u-] overload, over bearing, tyranny.
ubwanyenye nm [u-] bourgeoisie.
ubwege nm [u-] stupidity, foolishness.
ubwete nm [u-] laziness, idleness.
ucha nm [u-] reverential fear, awe, reverence.
uchache nm [u-] scarcity, paucity.
uchachu nm [u-] sourness.
uchafu nm [u-] dirt, filth.
uchaga nm (chaga) [u-/zi-] rack stage.
uchago nm (chago) [u-/zi-] headboard side.
uchaguzi nm (chaguzi) [u-/zi-] 1 selection. election: ~mkuu general election.
uchaji nm [u-] reverential fear, awe, reverence.
uchakavu nm [u-] deterioration, depreciation, wear and tear.
uchakubimbi
uchakubimbi nm [u-] gossipy.
uchale1 nm (chale) [u-/zi-] cut, gash, incision:Chanja~ make a cut on the body. 2 mutual incision for
making eternal friendship.
uchongeaji
uchale2 nm [u-] sense of humour.
uchama nm [u-] dirt, filth.
uchambuzi nm [u-] analysis, critique.
uchane nm (chane) [u-/zi-] bunch of sugar cane/bananas; palm leaf.
uchanga nm [u-] immaturity, un-ripeness.
uchangamfu nm [u-] cheerfulness.
uchango nm (chango) [u-/zi-] small intestine.
uchanjaa nm [u-] ground, field.
uchapaji1 nm [u-] printing.
uchapaji2* nm [u-] hitting, beating. (Khi)
uchapasi nm [u-] dexterity, adroitness.
uchapishaji nm [u-] publishing.
uchavushaji nm [u-] pollination.
uchawi nm [u-] witchcraft, sorcery.
uchechea nm [u-] lightness.
uchechefu nm [u-] shortage, scarcity.
uchekaji nm [u-] laughing, humour.
uchekechea nm [u-] collection of small things.
uchengelele nm [u-] small intestines.
uchepe nm [u-] vagrancy, vaga-bondage.
uchepechepe nm [u-] wetness, moisture.
ucheshi nm [u-] cheerfulness, gaiety; humour.
ucheu nm [u-] ploughed land sowing.
uchezaji nm [u-] style of playing.
uchi nm (nyuchi) [u-/zi-] 1 nakedness, nudity. 2 sex organ: Amekaa ~ he/she is naked. (ms) ~ wa
mnyama stark naked. kl naked, nude.
uchunguzi
uchikichi nm [u-] curve in a vessel's prow.
uchikichia nm [u-] collection of very tiny things.
uchimvi nm [u-] bad omen.
uchinjo nm [u-] slaughterer's fee.
uchochezi nm [u-] agitation, incitement.
uchochole nm [u-] abject poverty, penury.
uchochoro nm (chochoro) [u-/zi-] 1 alley. 2 narrow path.
uchokozi nm [u-] provocation.
uchomozi nm [u-] removal of magic/ witchcraft/spell.
uchonganishi nm [u-] agitation, incitement.
uchongeaji nm [u-] slandering, false accusation.
uchongezi nm [u-] slander, false accusation.
uchoraji nm [u-] drawing, painting, designing.
uchovu nm [u-] fatigue.
uchoyo nm [u-] avarice, meanness, miserliness.
uchu nm [u-] desire, craving, passion.
uchuku nm [u-] lie.
uchukuzi nm [u-] transportation.
uchumba nm [u-] courtship.
uchumi nm [u-] 1 economy. 2 economics.
uchungu nm [u-] 1 pain, sadness. 2 labour, pain. 3 bitterness, anguish.
uchunguzi nm [u-] 1 search, test, examination,observation, investigation: ~ wa maabara laboratory
test; ~ wa afya medical examination; Niko chini ya ~ I am under investigation. 2 research.
uchuro
uchuro nm [u-] bad omen.
uchusa nm [u-] sulkiness.
uchuuzi nm [u-] retail business, hawking.
uchwara kv worthless, pitiable, insigni-ficant, petty: Ubwanyenye ~ petty bourgeoisie.
udadisi nm [u-] investigation, search, curiosity, inquiry.
udaha nm [u-] cayenne pepper.
udakizi nm [u-] interruption.
udaktari nm [u-] 1 medical profession. 2 doctorate, doctoral degree: Ana shahada ya ~ wa falsafa katika
uchumi he/ she has a doctorate in economics.
udaku nm [u-] blabbering.
udakuzi nm [u-] interruption.
udalali nm [u-] auctioneering, brokerage.
udamisi nm [u-] humour, amusement, joviality, light-heartedness.
udanganyifu nm [u-] cheating, deception, trickery.
udekani nm [u-] deaconship.
udekuaji nm [u-] 1 act of felling sb/sth by a blow. 2 shooting or knocking down sth. 3 turning abruptly.
udenda nm [u-] drool, spittle.
udenguaji nm [u-] boasting, pomposity, swagger.
uderere nm [u-] drool, spittle.
udererezi nm [u-] trickling.
udevu nm (ndevu) [u-/zi-] beard.
udhahania nm [u-] abstraction.
udhaifu nm [u-] weakness, infirmity.
udhalili nm [u-] abjection, lowliness.
udhalimu nm [u-] oppression, tyranny.
udhamini nm [u-] sponsorship.
udhanifu nm [u-] idealism.
udh.i kt [ele] disturb, annoy, vex. (tde)
uenezi
udhia; (tdk) udhika; (tdn) udhiana; (tds)udhisha; (tdw) udhiwa. (Kar)
udhia nm [u-] annoyance, disturbance, vexation.
udhibiti nm [u-] control.
udhik.a kt [sie] be annoyed. (tde) udhikia; (tdk) udhikika.
udhu* nm [u-] (Uislamu) ablution. (Kar)
udhuru* nm [u-] excuse, pretext, apology. (Kar)
udi1 nm [u-] incense of aloe wood. (nh) kwa ~ na uvumba by all means, by hooks and crooks.
udi2* nm (nyudi) [u-/zi-] lute. (Kar)
udiwani* nm [u-] councillorship. (Kar)
udobi* nm [u-] laundering. (Khi)
udodi nm (dodi) [u-/zi-] wire bracelet.
udodosaji nm [u-] inquiry, inve-stigation. (Kar)
udogo nm [u-] 1 smallness, minuteness. 2 scarcity.
udohoudoho nm [u-] bites, snacks.
udokozi nm [u-] pilfering.
udondoshaji nm [u-] deletion.
udole nm [u-] energy, power to do sth. (ms)Hana ~ he is weak.
udongo nm [u-] soil.
udugu nm [u-] kinship, relationship.
uduvi nm [u-] shrimp.
uegeshaji nm [u-] parking.
uele nm (ndwele) [u-/zi-] disease, sickness, illness.
uelekeo nm [u-] direction, tendency.
uelewano nm [u-] understanding, harmony.
uendelezaji nm [u-] 1 continuation, development. 2 spelling.
uendeshaji nm [u-] administration.
uenyekiti
uenyekiti
2 publicity: ~ wa habari information dissemination.
uenyekiti nm [u-] chairmanship, chair.
ufa nm (nyufa) [u-/zi-] crack, cleft.
ufafanuzi nm [u-] elaboration, clarification.
ufagizi nm [u-] sweeping, cleaning job.
ufahamu nm [u-] comprehension, consciousness.
ufahari* nm [u-] pride, loftiness, pomposity. (Kar)
ufalme nm [u-] kingship, the crown.
ufanifu nm [u-] success.
ufanisi nm [u-] efficiency.
ufarisi nm [u-] expertise, credential, acumen.
ufasaha nm [u-] eloquence, diction.
ufashisti* nm [u-] fascism. (Kng)
ufasiki nm [u-] prostitution, repro-bation, degeneracy.
ufedhuli nm [u-] contempt.
ufifi nm [u-] awareness, hint.
ufifilizi nm [u-] weakening, diminishing.
ufinga nm (finga) [u-] the act of sitting in front of a house for reception of visitors.
ufinyanzi nm [u-] ceramics.
ufisadi nm [u-] corruption, adultery.
ufite nm [u-] long narrow cloth.
ufito nm (fito) [u-/zi-] lath/pole for building.
ufizi nm (fizi) [u-] gum.
ufu1 nm [u-] death, demise.
ufu2 nm [u-/zi-] grated coconut.
ufuasi nm [u-] following, acco-mpanying.
ufufuo nm [u-] resurrection.
ufugaji nm [u-] animal husbandry: ~ boralivestock management.
ufukara nm [u-] abject poverty.
uga
ufuko nm (fuko) [u-/zi-] shoreline, beach; coast.
ufukufuku nm [u-] provocation.
ufukwe nm [u-] shoreline, beach; coast.
ufumbuzi nm [u-] 1 clarification, explanation. 2 solution.
ufumwele nm (fumwele) [u-/zi-] fibre.
ufundi nm [u-] craftmanship, technical know how: ~ magari motor mechanics; ~ mchundobasic
technology; ~ sadifu qualified technology; ~ stadi expert workmanship.
ufundishaji nm [u-] teaching.
ufungu nm (fungu) [u-/zi-] clan, lineage.
ufunguo1 nm (funguo) [u-/zi-] key.
ufunguo2 nm [u-] map key.
ufunguzi nm [u-] inauguration, opening.
Ufunuo nm [u-] Revelation.
ufuo nm (fuo) [u-/zi-] drainage, channel.
ufupi nm [u-] shallowness, brevity, shortness:kwa ~ in brief.
ufurufuru* nm [u-] 1 anger, ire. 2 cloudness. (Kar)
ufusio* nm [u-] escape of wind, breaking of wind without noise. (Kar)
ufuska nm [u-] prostitution, fornication.
ufuta nm [u-] sesame seed/oil, simsim.
ufyambo nm (mafyambo) [u-/ya-] sanitary napkin.
ufyefye1 nm [u-] wind, reed toy.
ufyefye2 nm [u-] leanness, emaciation.
ufyosi nm [u-] absurdity, jest, josh.
uga1 nm (nyuga) [u-/zi-] court yard, ground.
ugaga
(tdk) ugika; (tds) ugisha; (tdw) ugwa.
ugaga nm [u-] tartar.
ugaidi nm [u-] terrorism.
ugale nm (gale) [u-/zi-] core, pith.
ugali nm [u-] stiff porridge.
ugandamizaji nm [u-] compression.
uganga nm [u-] 1 medical treatment, medical profession. 2 traditional healing practice.
ugavi nm [u-] distribution, supply: ~ wa umemeelectrical supply: ~ na utashi supply and demand.
ugavu1 nm (ngavu) [u-/zi-] fish/animal net.
ugavu2 nm [u-] tartar.
ugawaji nm [u-] distribution.
ugea nm [u-] dish of shark/ray fish fillet.
ugege nm [u-] grating, dry feeling on teeth caused by acid fruits, acid taste.
ugemaji nm [u-] tapping.
ugemi nm [u-] taz. ugemaji.
ugeni nm [u-] 1 strangeness, newness, foreignness. 2 visitor(s), official visitor(s). 3 visitation.
ugenini kl in a foreign place.
ugeuzi nm [u-] changing, change, turning around, reform.
ughaibuni* kl abroad, overseas, foreign place. (Kar)
ughushi nm [u-] 1 artificiality, production of synthetics. 2 for-gery: ~ wa hundi za benki bank cheque
forgery.
ugimbi nm [u-] brew, alcohol, liquor.
ugingisi nm [u-] exasperation of a co-wife.
ugoe nm (ngoe) [u-/zi-] 1 hooking of opponent's leg in wrestling. 2 hooked stick.
ugogo nm [u-] provocation.
uhafifu
ugoigoi nm [u-] laziness, idleness.
ugomba nm [u-] friendship among youth.
ugombezi nm [u-] defending another person's rights.
ugombo nm [u-] type of banjo.
ugomvi nm [u-] quarrel, dispute, fight.
ugonezi nm [u-] divination by dream analysis.
ugoni nm [u-] 1 act of surprising one committing adultery. 2 fine for committing adultery.
ugonjwa nm [u-] illness, disease, sickness. (ms)~ ni suna kufa faradhi illness is optional but death is
inevitable; ~ wa zinaa sexually transmitted disease.
ugoro nm [u-] 1 snuff. 2 nonsense.
ugozi nm [u-] small piece of hide/skin.
ugoya nm (ngoya) [u-/zi-] feather, quill.
ugu.a kt [sie] be ill, be ailing, be sick: ~ pole get well. (ms) Ku~ si kufa being ill is not death. (tde)ugulia,
(tdek) ugulika; (tdn) uguana; (tds)uguza.
ugumba nm [u-] sterility, infertility, childlessness, barrenness.
ugumu nm [u-] 1 hardness, difficulty. 3 miserliness.
ugundi nm [u-] coconut husk balm.
ugunduzi nm [u-] discovery, innovation, invention.
uguz.a kt [ele] nurse the sick. (tde) uguzia; (tdk)uguzika; (tdn) uguzana; (tdw) uguzwa.
ugwadu nm [u-] sour taste.
ugwe nm (nyugwe) [u-/zi-] rope.
uhaba nm [u-] shortage, scarcity.
uhafifu nm [u-] triviality, weakness.
uhaini
uhai* nm [u-] life. (Kar)
uhaini* nm [u-] treason. (Kar)
uhaji* nm [u-] (nh) Ingia ~ (a) convert to the Moslem faith. (b) be circumcised as a condition of
converting to Islam. (Kar)
uhakiki* nm [u-] 1 verification. 2 literary criticism. (Kar)
uhakimu* nm [u-] judgeship. (Kar)
uhalali* nm [u-] legality, legitimacy. (Kar)
uhalifu* nm [u-] lawlessness. (Kar)
uhamaji nm [u-] migration.
uhamiaji nm [u-] immigration.
uhamisho nm [u-] transfer.
uhandisi nm [u-] engineering: ~ mitambomechanical engineering ; ~ ujenzi civil engineering.
uhanithi nm [u-] impotence. (ms) ~! nonsense!
uharibifu* nm [u-] destruction, harm. (Kar)
uhariri* nm [u-] editing, editorial work. (Kar)
uharo nm [u-] soft faeces, running stool, purgation.
uhasama* nm [u-] hostility, antagonism. (Kar)
uhasibu* nm [u-] accountancy. (Kar)
uhasidi* nm [u-] envy. (Kar)
uhawara nm [u-] concubinage.
uhayawani* nm [u-] beastliness, shamelessness, brutality, hooli-ganism. (Kar)
uhazigi nm [u-] cure of a fracture or a dislocation.
uheke nm [u-] gossip; hypocrisy.
uhenga nm [u-] antiquarianism, antiquity.
uhitaji nm [u-] want, requirement,
ujanja
desire, need; indigence.
uhodari nm [u-] bravery, courage.
uhondo nm [u-] fist, generous entertainment.
uhonyoaji nm [u-] extravagance.
uhuni nm [u-] 1 vagrancy, hooliganism. 2 bachelorhood.
uhunzi nm [u-] metal work, work of a blacksmith.
uhuru nm [u-] independence, freedom, liberty.
uhusiano nm [u-] relationship.
uigaji nm [u-] imitation, copying.
uimara nm [u-] firmness, strength, stability.
uimarishaji nm [u-] stabilisation, strengthening.
uingizaji nm [u-] importation: ~ wa biaimportation of beer.
uingiaji nm [u-] penetration.
Uislamu* nm [u-] Islam. (Kar)
uja nm [u-] humanity, human nature.
ujahili1* nm [u-] mercilessness, brutality, cruelty. (Kar)
ujahili2* nm [u-] foolishness, imbecility, ignorance. (Kar)
ujaji1 nm [u-] coming; approxi-mation.
ujaji2* nm [u-] judgeship.(Kng)
ujaka1 nm [u-] kind of spinach.
ujaka2 nm [u-] odour, bad smell, stink.
ujalidi* nm [u-] bookbinding. (Kar)
ujamaa* nm [u-] 1 family ties/ relationships. 2 socialism. (Kar)
ujambazi nm [u-] armed robbery, gangsterism; racketeering.
ujana nm [u-] youth, adolescence.
ujane nm [u-] widowhood, widower-hood.
ujangili nm [u-] poaching.
ujapojapo
deceit, cunning, cleverness.
ujapojapo nm (japojapo) [u-/zi-] narrow path.
ujapongo nm [u-] enormous appetite, craving for food (after an illness).
ujari* nm (njari) [u-/zi-] tiller-rope, rudder tackle. (Kar)
ujasiri* nm [u-] bravery; audacity, daring. (Kar)
ujasusi* nm [u-] espionage, spying. (Kar)
ujauzito nm [u-] pregnancy, gestation.
uzazi nm [u-] prosperity, abundance.
ujazo nm [u-] volume, capacity.
ujengaji nm [u-] building, constru-ction.
ujenzi nm [u-] building, construction.
ujeuri* nm [u-] arrogance, insolence. (Kar)
uji nm [u-] porridge, gruel. (ms) Mfua ~ smart person.
ujima nm [u-] communalism; subsistence economy; communal work: Lima ~ cultivate commu-nally.
ujinga nm [u-] ignorance.
ujio nm [u-] coming, arrival, advent.
ujira* nm [u-] wage, pay. (Kar)
ujirani* nm [u-] neighbourliness,
neighbourhood. (Kar)
ujiti nm (njiti) [u-/zi-] twig.
ujoli nm [u-] free slave lineage/ descent.
ujomba nm [u-] relationship between a child and a maternal uncle.
ujombani nm [u-] 1 (zamani) Swahili region. 2 the maternal side.
ujuaji nm [u-] impudence, imperti-nence, sauciness, precocity.
ujuba* nm [u-] fearlessness and insolence. (Kar)
ujukuti nm (njukuti) [u-/zi-] 1 palm leaf midriff. 2 bicycle spoke.
ukaimu
ujumbe nm [u-] 1 message. 2 delegation: ~ wa Kenya unao-ngozwa na Waziri wa Elimu the Kenyan
delegation is led by the Minister of Education.
ujumi nm [u-] aesthetics.
ujusi* nm [u-] 1 post-natal defile-ment. 2 post-natal odour. (Kar)
ujuvi nm [u-] impudence, impertinence, sauciness, precocity; indiscretion, curiosity.
ujuzi nm [u-] skill, know-how, experience, expertise.
uk.a1 kt [sie] go. (tde) ukia; (tdk) ukika; (tds)ukisha.
uk.a2 kt [ele] hate, abhor, dislike. (tde) ukia; (tdk) ukika; (tdw) ukwa.
ukaaji nm [u-] 1 mode of sitting. 2 mode of living.
ukaango nm [u-] 1 coconut flower stem sheath. 2 large cooking pot.
ukabaila nm [a-] feudalism.
ukabidhi1* nm [u-] trusteeship. (Kar)
ukabidhi2* nm [u-] economy. (Kar)
ukabila nm [u-] tribalism.
ukachero nm [u-] detective work.
ukadamu* nm [u-] work of a foreman, foremanship. (Kar)
ukadhi* nm [u-] Islamic judgeship. (Kar)
ukafiri* nm [u-] blasphemy, apostasy, sacrilege. (Kar)
ukafu1 nm [u-] foam, froth.
ukafu2 nm [u-] dryness of teeth after eating unripe acid fruits, acid taste.
ukaguzi nm [u-] inspection; audit.
ukahaba* nm [u-] prostitution. (Kar)
ukaidi* nm [u-] stubbornness,
ukaimu2* nm [u-] act of exorcising spirits. (Kar)
ukakafu nm [u-] acid taste.
ukakamavu nm [u-] determination; endurance.
ukakasi nm [u-] acid taste.
ukale nm [u-] distant past.
ukali nm [u-] 1 fury, severity. 2 keenness, intensity.
ukalifu* nm [u-] bother, annoyance. (Kar)
ukalili nm [u-] scarcity, dearth, rarity.
ukambaa nm [u-] cord of plaited leaf-strips.
ukambi nm [u-] measles.
ukame nm [u-] drought, dry spell.
ukamilifu nm [u-] perfection, completeness.
ukamilisho nm [u-] satisfactory completion of sth, perfection.
ukamio nm [u-] squeezer.
ukamvu nm [u-] acid taste.
ukanda nm [u-/zi] (kanda) 1 belt: ~ wa tropikitropical belt. 2 zone: ~ wa vita war zone.
ukandamizaji nm [u-] oppression, suppression.
ukano nm [u-] sinew, tendon.
ukapera nm [u-] bachelorhood.
ukarabati nm [u-] rehabilitation, renovation.
ukarafati nm [u-] preventive maintenance.
ukarani nm [u-] office/clerical work.
ukaramshi nm [u-] craftiness mixed with shamelessness.
ukarara nm [u-] very large cooking pot.
ukaria nm [u-] ochre.
ukarimu* nm [u-] hospitality, generosity. (Kar)
ukindu
ukasi nm (kasi) [u-/zi-] coconut-shell ladle.
ukasisi* nm [u-] priesthood, chaplaincy. (Kar)
ukata nm [u-] poverty.
ukataji nm [u-] 1 cutting. 2 buying of cloth materials and sewing them.
ukatibu* nm [u-] secretariat. (Kar)
ukatili* nm [u-] cruelty, brutality, barbarity, savagery. (Kar)
ukavu1 nm [u-] dryness.
ukavu2 nm [u-] imperturbability: ~ wa machounconcerned/fearless, unabashed look or character.
ukaya nm (kaya) [u-/zi-] veil.
uke nm [u-] 1 vagina. 2 womanhood.
ukelele nm [u-] cry, scream, shout; grousing.
ukembe nm [u-] infancy.
ukembwa nm [u-] 1 soft matter. 2 immaturity.
ukemi nm [u-] 1 scream, shout, cry, call. 2 reproof, scolding.
ukengee nm [u-] handless knife/ machete.
uketo1 nm [u-] depth.
uketo2 nm [u-] popcorn.
ukewenza nm [u-] co-wifehood.
uki nm [u-] honey.
ukigo nm (kigo) [u-/zi-] fence, hedge.
ukili nm (kili) [u-/zi-] strip of plaited palm leaf.
ukili.a kt [sie] intend, determine.
ukimwa1 nm [u-] boredom.
ukimwa2 nm [u-] sulkiness, gloom, despondency, dumps.
UKIMWI nm [u-] AIDS.
ukinaifu nm [u-] monotony, satiety.
ukindu nm (kindu) [u-/zi-] wild-date-palm leaf.
ukingo
ukingo nm (kingo) [u-/zi-] edge, brink, rim, verge.
ukinzani nm [ u-] antagonism; opposition.
ukiri.i kt [sie] deny, refute. (tde) ukiria; (tdk)ukirika; (tds) ukirisha.
ukiritimba nm [u-] monopoly.
ukiwa nm [u-] solitude, loneliness.
ukoga nm [u-] 1 tartar (on the teeth). 2 scum (on water).
ukogo nm (kogo) [u-/zi-] waist beads.
ukoja nm (koja) [u-/zi-] bead necklace.
ukoka nm [u-] creeping grass. (ms) Vika kilemba cha ~ flatter sb.
ukoko nm [u-] 1 bottom food crust. 2 scurf.
ukoloni* nm [u-] colonialism: ~ mamboleo neo-colonialism. (Kng)
ukoma nm [u-] leprosy.
ukomba nm [u-] young coconut with soft kernel.
ukombati nm (kombati) [u-/zi-] 1 small lath/pole for building. 2 tall thin tree.
ukombe nm (kombe) [u-/zi-] 1 hollowing tool. 2 clay or wooden spoon.
ukombozi nm [u-] liberation, emancipation.
ukomo nm [u-] end, limit: ˜ wa njia end of the road.
ukomunisti* nm [u-] communism. (Kng)
ukomwe nm (komwe) [u-/zi-] cowry.
ukonavi nm [u-] virgin wife’s present.
ukongo nm [u-] illness, sickness, ailment, disease.
ukongonyani nm [ u-] hard cord of the centre of the sugar cane leaf.
ukongwe nm [u-] old age.
ukonyezo nm [ u-] winking.
ukonyoaji nm [u-] plucking.
ukumbizo
ukonzo nm (konzo) [u-/zi-] hunting /fishing spear.
ukoo1 nm (koo) [ u-/zi-] clan, kinship, family:Jina la ~ family name.
ukoo2 nm [u-] filth, dirt.
ukope nm (kope) [u-/zi-] 1 eyelid. 2 eye lash. (ms) Anadaiwa kope si zake he has many debts.
ukopi nm [u-] borrowing.
ukora nm [u-] vagrancy.
ukorofi nm [u-] destructiveness, antipathy, malignity; nuisance.
ukosefu nm [u-] lack/ deficiency of sth.
ukosi nm (kosi) [u-/zi-] collar.
ukozi nm [ u-] fixed forestay in a vessel.
Ukristo* nm [u-] Christianity. (Kng)
ukuaji nm [ u-] growth, develop-ment.
ukuba1* nm [u-] bad omen, misfortune, evil fortune: Usinitie ~ don’t bring me ill luck. (Kar)
ukuba2* nm [u-] bad smell, odour, stink. (Kar)
ukubalifu nm [ u-] acceptability.
ukubwa nm [u-] seniority; size, magnitude, volume, capacity.
ukucha nm (kucha) [u-/zi-] nail, claw.
ukufi nm (kufi) [u-/zi-] handful.
ukukwi nm (kukwi) [a-/wa-] kind of green harmless snake (usu. found in trees).
ukulima nm [u-] farming.
ukumbi nm (kumbi) [u-/zi-] 1 parlour. 2 hall: ˜wa mikutano conference hall.
ukumbiri nm [u-] coconut matting for building purposes.
ukumbizo1 nm [u-] outside verandah.
ukumbizo 2 nm [u-] dump.
ukumbusho
ukumbusho nm [u-] comme-moration, memorial, reme-mbrance.
ukumbuu nm [u-] sash, belt.
ukumvi nm (kumvi) [u-/zi-] husk, bran, chaff.
ukunde nm [u-] bud of runner bean.
ukunga nm [u-] 1 obstetrics. 2 midwifery.
ukungu1 nm [u-] 1 fog, mist. 2 dampness.
ukungu2 nm [u-] fungus.
ukungu3 nm [u-] conception.
ukunguni nm [u-] laziness, idleness.
ukungwi nm [u-] initiator’s ope-ration/work.
ukuni nm (kuni) [u-/zi-] firewood, fuelwood.
ukunjo nm [u-] folding; bend, fold.
ukunjufu nm [u-] cheerfulness.
ukupe nm [u-] exploitation.
ukura1 nm [u-] wicker trap’s cover.
ukura2 nm [u-] kind of millet.
ukurasa nm (kurasa) [u-/zi-] page.
ukurugenzi nm [u-] directorship.
ukurutu nm [u-] skin rash, prickly heat, eczema.
ukusanyaji nm [u-] collection, gathering.
ukuta nm (kuta) [u-/zi-] wall.
ukuti nm (kuti) [u-/zi-] 1 coconut leaf. 2 children’s circling game.
ukuu nm [u-] greatness, seniority.
ukuukuu nm [u-] state of being worn out/old from old age; deterio-ration, depreciation.
ukwaju nm (kwaju) [u-/zi-] tamarind fruit.
ukware nm [u-] lascivious love, uncontrolled carnal lust, hyper- sexual drive, nymphomania.
ukwasi nm [u-] liquidity, opulence,
ulili
wealth, riches.
ukwasu nm [ u-] itchy rashes.
ukwato nm (kwato) [u-/zi-] hoof.
ukwe nm [u-] kinship by marriage.
ukweli nm [u-] truth, truthfulness, truism, reality.
ukwenje nm (kwenje) [u-/zi-] rebuke, reproof; cry, shout.
ukwezi nm [u-] 1 climbing, mounting. 2 coconut trees cli-mbing.
ulaanifu nm [u-] cursing.
ulafi nm [u-] gluttony.
ulaini nm [u-] 1 fineness. 2 smoothness, softness, tenderness.
ulaiti nm [u-] light cotton material.
ulaji nm [u-] eating: ~ rushwa corruption, bribery.
ulaka nm [u-] cashew apple wine.
ulalamishi nm [u-] querulousness, complaint, discontent.
ulalo1 nm [u-] diagonal.
ulalo2 nm [u-] camping place.
ulama nm ma- [a-/wa-] 1 expert, specialist. 2 scholar.
ulanga nm [ u-] mica.
ulanguzi nm [u-] 1 black - marketing. 2 profiteering.
ulanzi nm [u-] bamboo wine.
uledi nm [a-/wa-] cabin boy.
ulegevu nm [u-] 1 weakness, slackness. 2 laziness.
ulemavu nm [u-] disability.
uleoleo nm [u-] state of swaying/ staggering.
ulevi nm [u-] 1 intoxicant. 2 drunkenness, alcoholism.
ulezi1 nm ma- [u-/ya-] upbringing.
ulezi2 nm [u-] finger/bullrush millet.
ulifi nm [u-] payment, paying.
ulili nm [ u-] 1 stretcher. 2 kind of a
ulimaji
platform.
ulimaji [u-] cultivating.
ulimbo nm [u-] birdlime, glue.
ulimbwende nm [u-] beauty, adornment.
ulimi nm (ndimi) [u-/zi-] 1 tongue. 2 tongue-like object. 3 tongue of flame.
ulimwengu nm [ u-] 1 world, universe. 2 worldly matters/ affairs/things: Mambo ya ~ the pleasures of
life.
ulindaji nm [u-] security, surveillance; protection.
ulindi nm [u-] piece of stick with a hole used specifically for making fire.
ulinganifu nm [u-] analogy, harmony, correspondence.
ulingano nm [u-] likeness, analogy, harmony.
ulingo nm [u-] 1 (shambani) observation platform. 2 boxing ring, wrestling mat.
ulinzi nm [u-] 1 defence. 2 manner of defending; security, survei-llance.
ulipaji nm [u-] payment, paying.
ulitima* nm [u-] poverty, severe economic hardship, distressful circumstances. (ms) Shika ~fight for the
last winning card. (Kar)
uliwali* nm [u-] headmanship (in a Muslim community). (Kar)
uliz.a kt [ele] ask, question, interrogate inquire. (tde) ulizia; (tdk) ulizika; (tdn) ulizana;
(tds)ulizisha; (tdw) ulizwa.
ulizi.a kt [ele] ask for, enquire. (tdn) uliziana; (tdw) uliziwa.
ulizo nm ma- [li-/ya-] 1 question. 2 question mark.
ulodi* nm [u-] pomposity, swagger.
(Kng)
ulokole nm [u-] revivalism, born again
umbi.a
belief.
uloo nm [u-] type of fish-hook.
ulozi nm [u-] witchcraft.
ulumbi nm [u-] eloquency.
uma1 nm (nyuma) [u-/zi-] fork.
um.a2 kt [ele] bite, sting. (tde) umia; (tdk)umika; (tdn) umana; (tds) umiza; (tdw) umwa.
um.a3 kt [sie] ache, hurt, pain. (tde) umia; (tdk)umika; (tdw) umwa.
umaarufu* nm [u-] fame, popularity, prominence. (Kar)
umahiri* nm [u-] skill, ingenuity, finesse. (Kar)
umajimaji nm [u-] dampness, moisture.
umajinuni* nm [u-] imbecility, stupidity. (Kar)
umaksisti* nm [u-] Marxism. (Kng)
umalaya* nm [u-] prostitution. (Kar)
umale nm [u-] sea depth.
umamluki nm [u-] mercenariness.
umande nm [u-] dew.
umaridadi nm [u-] fashion, chic, style.
umashuhuri nm [u-] fame, popu-larity, prominence.
umaskini* nm [u-] poverty. (Kar)
umati* nm [u-] crowd, throng. (Kar)
umayamaya nm [u-] multitude of people.
umb.a kt [ele] 1 create, shape, fashion. 2 make pottery. (tde) umbia; (tdk) umbika; (tds)umbisha;
(tdw) umbwa.
umbali nm [u-] distance.
umbeja nm [u-] fashion, chic, style.
umbeya nm [u-] gossip, tale- bearing.
umbi.a kt [sie] soar about, glide round. (tde)umbilia, (tdek) umbilika; (tds) umbisha.
umbijani nm [u-] chlorophyl. umbik.a kt [sie] be created/shaped. (tde)umbikia;
(tdk) umbikika; (tds) umbikisha.
umbile nm ma- [li-/ya-] nature,
natural state/condition.
umbo nm ma- [li-/ya-] shape, form, morphology, structure.
umbu nm ma- [a-/wa-] sister or brother.
umbu.a kt [ele] 1 depreciate,
devulge, degrade; shame sb, ruin someone’s reputation. 2 disfigure, deform, deface. (tde)umbulia,
(tdes) umbulisha, (tdew) umbuliwa; (tdk) umbuka; (tdn) umbuana.
umbuji nm [u-] grace, elegance.
umbuya nm [u-] genuine friendship.
umeme nm [u-] 1 lightning. 2 electricity.
umero nm [u-] gluttony, greediness.
umi.a kt [ele] be injured/hurt. (tde) umilia, (tdek) umilika; (tds) umiza.
umik.a kt [ele] cup blood. (tde) umikia; (tdk)umikika; (tdn) umikana; (tds) umikisha; (tdw)umikwa.
umio nm ma- [li-/ya-] throat, oesophagus.
umito nm [u-] 1 oedema. 2 heaviness/idleness of a man whose wife is pregnant (thought to be caused by
his wife’s condition).
umma nm [u-] the public, mass, the populace:Mali ya ~ public property; Kazi ya ~ public work; Jeshi
la ~ people’s army.
umoja nm [u-] 1 unity, fellowship. 2 singularity; (sarufi) singular.
Umoja wa Mataifa nm [u-] the United Nations Organization.
Umoja wa Nchi Huru za Afrika nm [u-] the Organization of African Unity.
umri* nm [u-] age. (Kar)
umu.a1 kt [ele] leaven dough. (tde) umulia,(tdew) umuliwa; (tdk) umuka; (tds) umusha.
umu.a2 kt [ele] 1 take (by craft) sb’s wife. 2 deprive bees of their honey. (tde) umulia, (tdek)umulika,
(tdes) umulisha, (tdew) umuliwa.
umu.a3 kt [ele] cast metal in a mould. (tde)umulia, (tdk) umulika, (tdes) umulisha, (tdew)umuliwa.
umuhimu nm [u-] importance, significance.
umuk.a kt [sie] be leavened/raised. (tde)umukia; (tdk) umukika.
umw.a kt [sie] be in pain, ache: ~ kichwa have a headache.
umwagaji nm [u-] pouring, spilling: ~ damubloodshed.
umwagiliaji nm [u-] irrigation, watering.
una nm [a-/wa-] type of tuna fish.
unaa nm [u-] stirring up mischief.
unabii* nm [u-] prophecy. (Kar)
unadhifu* nm [u-]smartness. (Kar)
unafiki* nm [u-] hypocrisy. (Kar)
unafuu* nm [u-] amelioration, betterment, improvement. (Kar)
unahodha* nm u-] captaincy (e.g.) of a vessel. (Kar)
unaibu* nm [u-] deputyship. (Kar)
unajimu* nm [u-] 1 astronomy. 2 astrology. (Kar)
unajisi* nm [u-] 1 uncleanness, impurity, defilement. 2 rape. (Kar)
unamuzi nm [u-] freeing sth/sb out of a trap.
unane1 nm [u-] bicycle spoke.
unane2 nm [u-] slenderness and weakness of a person.
und.a1 kt [ele] 1 construct, make, assemble. 2 (nh) (gari) run over sth/sb. (tde) undia; (tdk)undika;
(tdn) undana; (tds) undisha; (tdw)undwa.
und.a2 kt [ele] gather honey. (tde) undia; (tdk)undika; (tds) undi-sha; (tdw) undwa.
undam.a kt [ele] have sex. (tde) undamia. (tdk)undamika. (tds) undamisha, (tdw) undamwa.
undani1 nm [u-] grudge: Hatutaki ~ hapa we do not need grudges here.
undani2 nm [u-] core/heart of the matter.
undu nm (nyundu) [u-/zi-] comb of a cock.
undugu nm [u-] relationship, kinship.
uneemevu nm [u-] state of being blessed/prosperous/bounteous.
unenaji nm [u-] speaking, stating.
unene nm [u-] (mtu) obesity; thickness.
uneni nm [u-] speaking badly to sb, backbiting.
unga1 nm [u-] flour, meal: ~ wa mahindi corn meal; ~ wa mbao sawdust.
ung.a2 kt [ele] join, unite, combine. (tde) ungia; (tdk) ungika; (tdn) ungana; (tds) ungisha; (tdw) ungwa.
ung.a3 kt [ele] season, spice. (tde) ungia; (tdk)ungika; (tds) ungisha; (tdw) ungwa.
ungam.a kt [ele] confess, admit. (tde) ungamia; (tdk) ungamika; (tds) ungamisha; (tdw)ungamwa.
ungami.a kt [ele] confess to. (tde) ungamilia, (tdes) ungamilisha, (tdew) ungamiliwa.
ungamish.a kt [ele] hear a confe-ssion,
unyakuzi
persuade to confess. (tde) ungamishia; (tdk)ungamishika; (tdn) ungamishana; (tdw) unga-mishwa.
ungamo1 nm ma- [li-/ya-] 1 confession. 2 manner of confe-ssing.
ungamo2 nm [u-] yellow plant colour.
ungan.a kt [sie] unite, be united/ joined. (tde)ungania; (tdk) unganika; (tds) unganisha.
unganish.a kt [ele] connect, merge, join, amalgamate. (tde) unganishia; (tdk)unganishika; (tdw) unga-
nishwa.
ungo1 nm (nyungo) [u-/zi-] winno-wing basket.
ungo2 nm [u-] crab’s scale.
ung’ongo nm (ng’ongo) [u-/zi-] strip of palm-leaf.
ungu.a kt [sie] burn. (tde) ungulia, (tdek)ungulika.
Unguja nm [i-] Zanzibar (Island) and town.
unguz.a kt [ele] burn, char, scorch. (tde)unguzia, (tdk) unguzika; (tdn) unguzana; (tdw)unguzwa.
unju nm [a-/wa-] very tall person: Yu mrefu kama ~ he is very tall.
unono nm [u-] comfort, luxury. (ms) lala ~ may you sleep comfortably.
ununu nm [u-] inner coconut leaf fibre: Puna ~strip the fibre.
ununuaji nm [u-] purchasing, buying.
ununuzi nm [u-] purchasing, buying.
unyaa nm [u-] nausea, disgust.
unyafuzi nm [u-] kwashiorkor.
unyago nm [u-] 1 girls' initiation. 2 dancing and other activities connected with the initiation ceremony.
unyakuzi nm [u-] 1 snatching,
unyama
grabbing. 2 habit of stealing; theft.
unyama nm [u-] inhumanity, savagery, brutality.
unyamavu nm [u-] quiet, silence, repose, taciturnity.
unyambi nm [u-]1 dog-in-the-manger attitude, covetousness. 2 bravery of doing things uncon-cerned
with you.
unyang’anyi nm [u-] usurpation, seizure; robbery.
unyange nm [u-] cry, shout, scream (for help), wail, ululation.
unyanya nm [u-] 1 nausea, disgust. 2 disdain.
unyarafu nm [u] disgust, nausea; disdain, aloofness/pride/superiority felt by a person over another who is
dirty.
unyarubanja nm [u-] feudalism.
unyasi nm (nyasi) [u-/zi-] grass.
unyaufu nm [u-] condition of being dried up/shrivelled.
unyayo nm (nyayo) [u-/zi-] footprint.
unyegezi nm [u-] 1 condition of being dazzled. 2 dazzle.
unyeleo nm (nyeleo) [u-/zi-] skin pore.
unyende nm (nyende) [u-/zi-] scream; ululation.
unyenyekeo nm [u-] feeling of a chill or tickle.
unyenyekevu nm [u-] humility, self-abasement, servility.
unyenyezi nm [u-] feeling of a thrill or tickle.
unyeo nm (nyeo) [u-/zi-] skin pore.
unyeti nm [u-] sensitivity.
unyevu nm [u-] dampness, humidity; fog, mist.
unyofu nm [u-] uprightness, honesty.
unyogovu nm [u-] weariness, slack-ness.
unyonge nm [i-] weakness.
upakuzi
unyonge nm [i-] weariness, slackness.
unyong’onyo nm [i-] weariness, slackness.
unyonyaji nm [u-] exploitation.
unyounyo kl closely: Fuata ~ follow sb very closely.
unyoya nm ma- [u-/ya-] feather, quill.
unyumba nm [u-] marital life. 2 sex as a marital right.
unyusi nm (nyusi) [u-/zi-] hair of the eyebrow.
unywaji nm [u-] drinking/absorbing.
unywanywa nm [u-] nausea, disgust.
unywele nm (nywele) [u-/zi-] hair.
uo nm (nyuo) u-/zi-] sheath, scabbard.
uogopaji nm [u-] fearing; reverential fear, reverence, awe.
uokovu nm [u-] salvation.
uombaji nm [u-] begging; praying.
uonevu nm [u-] spite.
uongo nm [u-] lie, falsity, falsehood.
uongozi nm [u-] leadership, management.
uongofu nm [u-] righteousness, uprightness.
uovu nm [u-] evil, wickedness.
uoto nm [u-] vegetation.
uowevu nm [u-] liquid.
uoza nm [u-] corruption; rot.
uozi nm [u-] act of marrying.
uozo nm [u-] rot, rottenness, decay.
upadiri nm [u-] priesthood, chaplaincy.
upagazi nm [u-] portership.
upaji1 nm [u-] talent, endowment.
upaji nm [u-] offering, giving.
upakizaji nm [u-] loading.
upakizi nm [u-] loading.
upakuaji nm [u-] unloading.
upakuzi nm [u-] unloading.
upamba
dressing.
upamba2 nm (pamba) [u-/zi-] small handless knife.
upamba3 nm (pamba) [u-/zi-] tusk of a boar.
upambaji nm [u-] decorating, decoration.
upambanuzi nm [u-] differentiation,
distinguishing.
upana nm [u-] width, breadth.
upandaji nm [u-] 1 planting. 2 climbing.
upande nm (pande) [u-/zi-] 1 direction. 2 piece, portion, certain part. (ms) mambo yamekwenda~ things
have gone all wrong.
upanga nm (panga) [u-/zi-] 1 sword. (ms) ~ wa jogoo comb of a cock. 2 long wooden knife used in
weaving.
upangaji nm [u-] arranging, setting in order; rental, renting.
upanuzi nm [u-] expansion, broaden-ing, spreading, extension.
upanzi nm [u-] planting.
upapasa nm [u-] cassava bread.
upapi nm (papi) [u-/zi-] strip, gusset.
upara nm [u-] baldness.
uparara nm [u-] (zamani) short spear.
upasi nm [u-] enmity.
upasuaji nm [u-] 1 surgery. 2 splitting.
upatanishaji nm [u-] reconciliating.
upatanisho nm [u-] reconciliation.
upati nm (pati) [u-/zi-] 1 wearing a loin cloth by tucking it up between the legs. 2 sanitary napkin.
upatiara nm [u-] trickery.
upatikanaji nm [u-] availability.
upatilivu nm [u-] reproach, blame.
upatu* nm (patu) [u-/zi-] 1 gong. 2 plate for collecting gifts at a celebration. 3 gifts collected and
upenyezi
presented at a celebration. 4 arrangement of contributing money to group members in turns. (Khi)
upau nm (pau) [u-/zi-] pole.
upawa nm (pawa) [u-/zi-] shallow ladle.
upayukaji nm [u-] ranting, blustering, chattering.
upekecho1 nm (pekecho) [u-/zi-] twirling, stirring.
upekecho2 nm [u-] drilling, boring.
upekepeke nm [u-] prying, gossip, eavesdropping.
upeketevu nm [u-] contempt, arro-gance, provocation.
upekuzi nm [u-] searching; investigation.
upele nm [u-] scabies.
upelekaji nm [u-] 1 sending, transmitting. 2 delivery.
upelelezi nm [u-] 1 investigation. 2 searching; curiosity.
upembe nm (pembe) [u-/zi-] 1 horn. 2 upper corner of a sail.
upembo nm (pembo) [u-/zi-] hook (for pulling down fruits from a tree).
upendano nm [u-] mutual love.
upendeleo nm [u-] partiality, prejudice, preference, predilection, favouritism.
upendezaji nm [u-] pleasantness.
upendezi nm [u-] pleasantness.
upendo nm [u-] love.
upenu nm (penu) [u-/zi-] 1 eaves, overhang of roof. 2 appendage to house.
upenyenye nm (penyenye) [u-/zi-] 1 rumour, gossip. 2 small opening through which sth is passed.
upenyezaji nm [u-] penetration.
upenyezi nm [u-] underhand illicit
upenyo
action; bribery.
upenyo nm (penyo) [u-/zi-] 1 penetration. 2 aperture.
upenyu nm (penyu) [u-/zi-] aperture; gap in the teeth.
upeo nm [u-] climax, limit, horizon.
upepe nm (pepe) [u-/zi-] bean's coating.
upepea nm [u-] rain that passes through the windows due to wind, light breeze.
upepeaji nm [u-] fanning; waving.
upepeo nm (pepeo) [u-/zi-] fan, punkah.
upepezi nm [u-] fanning.
upepo nm (pepo) [u-/zi-] wind, breeze.
upera nm [u-] type of fine fibre producing plant.
upesi kl quickly, hurriedly.
upeto nm (peto) [u-/zi-] bend.
upevu nm [u-] maturity.
upiganaji nm [u-] battling, fighting.
upimaji nm [u-] measurement, assessment.
upinda kl naturally: Kufa ~ die a natural death.
upinde nm (pinde) [u-/zi-] bow. (ms) ~ wa mvua rainbow.
upindo nm (pindo) [u-/zi-] 1 hem. 2 wrapper, folding cloth.
upinzani nm [u-] 1 opposing; contrariness; antagonism. 2 oppo-sition.
upishi nm [u-] cookery.
upo nm (nyupo) [u-/zi-] dipper.
upofu nm [u-] blindness.
upogo kl awry, zigzag: Mambo yamekwenda ~things have gone awry.
upokaji nm [u-] plundering, robbery.
upokeaji u nm [u-] reception.
upokonyaji nm [u-] seizure.
upole nm [u-] gentleness, humbleness,
urafiki
humility.
upondo nm (pondo) [u-/zi-] 1 punting pole. 2 pole for vaulting.
upongoo nm (pongoo) [u-/zi-] 1 central rib of a coconut leaf. 2 weaving rib.
upoozaji nm [u-] paralysis.
uporo nm [u-] leftovers.
uposaji nm [u-] proposing.
upote nm (pote) [u-/zi-] thong, bowstring.
upoteaji nm [u-] loss.
upotevu nm [u-]1 waste, prodigality. 2 loss.
upotovu nm [u-] depravity, perversion.
upuga nm (puga) [u-/zi-] young fruitage.
upumba nm (pumba) [u-/zi-] curved-at-the-tip knife; thin curved broad-bladed knife.
upumbavu nm [u-] 1 foolishness, stupidity. 2 senselessness.
upumuo nm [u-] breathing.
upungufu nm [u-] deficiency, shortage, scarcity.
upupu nm [u-] 1 cow-itch plant. 2 stinging rash from grain dust.
upurukushani nm [u-] contempt, disdain.
upuuzi nm [u-] nonsense, absurdity.
upwa1 nm (pwaa) [u-/zi-] coast.
upwa2 nm [u-] niecehood.
upwamu nm [u-] shameless roguery.
upweke nm [u-] loneliness, solitude, isolation.
upya nm [u-] novelty; newness.
uradi* nm (nyiradi) [u-/zi-] recitation after main prayer: Vuta ~ kwa tasbihi recite by using prayer beads.
(Kar)
urafiki* nm [u-] friendship,
urahisi
comradeship. (Kar)
urahisi* nm [u-] 1 ease, simplicity. 2 cheapness. (Kar)
uraia* nm [u-] 1 citizenship. 2 civics. (Kar)
uraibu* nm [u-] addiction, habit, enjoyment. (Kar)
urais* nm [u-] presidency. (Kar)
uramali* nm [u-] black magic, black art. (Kar)
uramberambe nm [u-] coconut kernel.
urari* nm [u-] balance: ~ wa hesabu balance of accounts. (Kar)
urasimu* nm [u-] bureaucracy. (Kar)
uratibu* nm [u-] coordination. (Kar)
uraufu* nm [u-] compassion, gentleness. (Kar)
urazini nm [u-] rationale.
ureda nm [u-] happiness, comfort, luxury.
urefu nm [u-] 1 distance, length: ~ wa barabarathe road’s length. 2 height.
urekebishaji nm [u-] adjustment, reformation.
urembo nm [u-] 1 decoration. 2 beauty. 3 fashion, chic, style.
urithi* nm [u-] 1 inheritance. 2 heritage. (Kar)
uroho nm [u-] greediness, gluttony.
uru1* nm [i/zi-] (karata) diamond. (Kre)
uru2 nm ma- [a-/wa-] monitor lizard.
uruhanga nm (ruhanga) [i-/zi-] wild
banana seed.
urujuani* nm [i-/zi-] violet. (Kaj)
urukususu* nm [i-/zi-] cough medicine. (Kar)
urumo* nm [u-] poverty, indigence, need, straitened circumstances: Pigwa na ~ be indigent; be in need,
be financially strained, be poor. (Kar)
usanifu
urushaji nm [u-] (bei) overcharging.
urusi nm (rusi) [a-/wa-] one-month-old calf.
usa nm [u-] cord, rope.
usafi* nm [u-] cleanliness, hygiene, sanitation: ~ni tabia hygiene is an in-born habit. (Kaj)
usafidi* nm [u-] euphemism. (Kaj)
usafihi* nm [u-] insolence, arrogance. (Kar)
usafiri* nm [u-] transport. (Kar)
usafirishaji* nm [u-] transportation. (Kar)
usafishaji* nm [u-] cleaning, cleansing, refining. (Kaj)
usaha* nm [u-] pus. (Kar)
usahaulifu* nm [u-] forgetfulness. (Kar)
usahibu* nm [u-] friendship, confidence. (Kar)
usahihi* nm [u-] accuracy, correctness, rightness. (Kar)
usaili* nm [u-] interview. (Kar)
usajili* nm [u-] registration. (Kar)
usakumbimbi nm [u-] tale-bearing, tale-telling, gossip.
usalama* nm [u-] 1 safety, security: Baraza la~ Security Council. 2 work of security officers. (Kar)
usalata nm [u-] leakage of information; prying, gossip.
usaliti* nm [u-] betrayal. (Kar)
usambazaji nm [u-] dissemination, distribution.
usambiko nm [u-] habit of forcing people to do sth, coercion.
usani* nm [u-] metal work, smithery. (Kar)
usanifu* nm [u-] 1 composing. 2 standardization. (Kar)
usanii
usanii* nm [u-] art, artistry. (Kar)
usasi nm [u-] hunting.
usawa* nm [u-] equality: ~ wa binadamuequality of human beings; level: ~ wa bahari sea-level. (Kar)
useja1 nm [u-] bachelorhood, celibacy.
useja2 nm (seja) [u-/zi-] collar of beads.
usemaji nm [u-] style of speaking; eloquence, rhetoric.
usemi nm (semi) [u-/zi-] 1 style of speaking. 2 expression, statement, saying. 3 language; dialect.
usena1 nm [u-] bee sting.
usena2 nm [u-] friendship, comrade-ship; confidence.
usengenyaji nm [u-] backbiting.
useremala nm [u-] carpentry.
ush.a kt [ele] foam and roar like a wave. (tde)ushia; (tdk) ushika; (tds) ushisha; (tdw)ushwa.
ushababi nm [u-] youth, youth-fulness. (Kar)
ushabaki* nm [u-] cunning, stratagem, trickery. (Kar)
ushabiki nm [u-] devotion, fanaticism.
ushahidi* nm [u-] evidence, testimony. (Kar)
ushaibu* nm [u-] old age. (Kar)
ushairi* nm [u-] poetry, verse. (Kar)
ushakii1* nm [u-] bravery, courage. (Kar)
ushakii2* nm [u-] evil, wickedness. (Kar)
ushanga nm (shanga) [u-/zi-] bead.
ushari nm [u-] provocation, quarrelsomeness.
usharifu* nm [u-] nobility, respectability, excellence. (Kar)
usharika nm (sharika) [u-/zi-] parish.
ushaufu* nm [u-] frivolity, flirting.
ushuhuda
(Kar)
ushauri nm [u-] 1 advice. 2 consultancy.
usheha1* nm [u-] councillorship; headmanship. (Kar)
usheha2* nm [u-] big crowd of people. (Kar)
ushei kl and a bit, plus a bit: Amenipa shilingi mia na ~ she has given me one hundred plus shillings.
ushemasi* nm [u-] deaconship. (Kar)
ushenzi* nm [u-] savagery, barbarity. (Kaj)
ushimba nm [a-/wa-] shrimp.
ushindani nm [u-] competition,
rivalry.
ushinde nm [u-] defeat.
ushindi nm [u-] 1 victory, conquest, success. 2 point of dispute, cause of contention.
ushiri nm [u-] tenth.
ushirika1* nm [u-] union, co-operative: Duka la~ co-operative shop. (Kar)
ushirika2* nm [u-] communion: ~ MtakatifuHoly Communion. (Kar)
ushirikiano* nm [u-] co-operation. (Kar)
ushirikina* nm [u-] superstition. (Kar)
ushirikishaji* nm [u-] mobilization. (Kar)
ushoga1* nm [u-] friendship between women. (Kar)
ushoga2* nm [u-] gayness, homo-sexuality. (Kar)
ushoni nm [u-] 1 sewing. 2 tailor’s wage. 3 style of sewing.
ushoroba nm [u-] alleyway, passageway.
ushuhuda* nm [u-] testimony, evidence, proof. (Kar)
ushujaa
ushujaa* nm [u-] bravery, valour, heroism. (Kar)
ushumbi nm [u-] makeshift sail.
ushungi1 nm [u-] 1 veil. 2 comb of a cock. 3 crest feathers.
ushungi2 nm [u-] prepuce.
ushupavu nm [u-] 1 firmness. 2 obstinancy.
ushuru* nm [u-] customs duty. (Kar)
ushuzi nm [u-] farting, flatulation.
ushwa nm [u-] husk, bran.
usi nm [u-] grass bearing cotton-like flowers.
usia1 nm [u-] will; testament. (Kar)
usi.a2 kt [ele] make a will, will to, express dying wishes; advise. (tdk) usika; (tdn) usiana; (tds)usisha;
(tdw) usiwa. (Kar)
usichana nm [u-] girlhood.
usikivu nm [u-] attentiveness.
usiku nm [u-] night.
usimamizi nm [u-] supervision, management.
usindikaji nm [u-] extraction: ~ wa
mafuta oil pressing/milling.
usinga1 nm (singa) [u-/zi-] 1 horse’s or hartebeest’s hair. 2 flywhisk.
usinga2 nm [ u-] kind of magic cast on adulterers.
usingizi nm [u-] sleep.
usira nm [u-] powder made from an animal’s burnt skin, used as a protective charm against that particular
animal.
usiri* nm [u-] delay, lagging. (Kar)
usisi nm [a-/wa-] type of black bird.
usita nm [u-] alley, narrow passage, path.
usito nm [u-] deafness.
usitu nm (situ) [u-/zi-] split wild date
usuluhishi
palm leaf.
uso nm [u-] face, surface: ~ wa ardhi earth’s surface.
usodai nm [u-] pride, disdain, arrogancy.
usogora nm [u-] 1 pushiness, bossy attitude. 2 valour, courage, resolve, determination.
usongombwingo nm [u-] hypocrisy.
usono nm [u-] resting.
usoshalisti* nm [u-] socialism. (Kng)
ustaarabu* nm [u-] civilisation. (Kar)
ustadi* nm [u-] skill, mastery, expertise, aptitude. (Kaj)
ustahamilivu* nm [u-] patience, perseverance, endurance, forbe-arance. (Kar)
ustahiki* nm [u-] entitlement. (Kar)
ustawi nm [u-] welfare, prosperity: ~ wa jamiisocial welfare.
ustawishaji nm [u-] growth, development:Mamlaka ya ~ wa Makao Makuu Capital Develop-ment
Authority.
usu! kl hush! silence!
usubi nm [a-/wa-] gnat, midge, sandfly.
usufi* nm (sufi) [u-/zi-] kapok. (Kar)
usufii* nm [u-] holiness. (Kar)
usufu* nm (sufu) [u-/zi-] wool. (Kar)
usugu nm [u-] callousness.
usuhuba* nm [u-] friendship. (Kar)
usukani* nm (sukani) [u-/zi-] 1 rudder; steering wheel. 2 (ms) leadership. (Kar)
usultani* nm [u-] sultanship. (Kar)
usulubu* nm [u-] hard work. (Kar)
usuluhishi* nm [u-] mediation, arbitration, reconciliation, paci-fication. (Kar)
usumaku
usumaku nm [u-] magnetism.
usumba nm [u-] coconut fibre, coir.
usumbi nm [u-] mischievousness, petulance, naughtiness.
usumbufu nm [u-] nuisance, bother, disturbance.
usungo nm [u-] naivity in sexual maters.
usununu nm [u-] arrogance, inso-lence.
usuria* nm [u-] concubinage. (Kar)
ususi nm [u-] plaiting.
ususu nm [u-] corridor.
ususuani nm [u-] firmness (to temptations).
uswahili* nm [u-] 1 Swahili norms. 2 eloquence in Swahili. (Kar)
uta nm (nyuta) [u-/zi-] bow (for arrows).
utaa nm (taa) [u-/zi-] storage.
utaabishaji nm [u-] affliction, per-secution.
utaalamu* nm [u-] expertise, professionalism. (Kar)
utaba nm [u-] fearing breaking/ plucking off.
utabibu* nm [u-] medical pro-fession. (Kar)
utabiri* nm [u-] 1 forecast, pro-phecy. 2 prediction, divination, foretelling. (Kar)
utabwa nm [u-] softness.
utadi nm [u-] rudeness.
utafiti nm [u-] research, investiga-tion. (Kar)
utagaa nm [u-] branch.
utago nm [u-] broom grass.
utaifa* nm [u-] nationalism,
nationality, nationhood. (Kar)
utaiti* nm [u-] abject poverty. (Kar)
utaji* nm [u-] head gear/scarf. (Kar)
utajiri* nm [u-] wealth, richness. (Kar)
utakaso nm [u-] purification,
utanzu
sanctification.
utako nm [u-] keel.
utaleleshi* [u-] prostitution. (Kar)
utalii* nm [u-] tourism. (Kar)
utamaduni* nm [u-] culture. (Kar)
utamaradi* nm [u-] cosmetics. (Kar)
utambaa nm [u-] rag.
utambazi nm [u-] creeping, craw-ling.
utambi1 nm (tambi) [u-/zi-] 1 wick. 2 medicated cotton wool for curing abscesses/ulcers.
utambi2 nm (tambi) [u-zi-] intestinal wall.
utambo nm (tambo) [u-/zi-] swi-nging handle (e.g. of a pail/iron pot etc).
utamboni nm [u-] presence of war, state of being at war.
utambuzi nm [u-] perception, consciousness, realization.
utamu nm [u-] sweetness; deli-ciousness.
utamviri nm (tamviri) [u-/zi-] branch.
utanashati* nm [u-] neatness, smartness. (Kar)
utandabui nm [u-] spider’s web.
utando nm [u-] 1 spider’s web. 2 coating, film, membrane: ~ wa maziwa milk cream.
utanga nm [u-] top or bottom of a wicker trap.
utangazaji nm [u-] 1 broadcasting. 2 advertizing, publicity.
utango nm [u-] (mtumbwi, dau) seat.
utangule nm (tangule) [u-/zi-] coconut fibre rope.
utangulizi nm (tangulizi) [u-/zi-] 1 preceding. 2 introduction.
utani nm [u-] 1 joking relationship. 2 joke, friendly teasing.
utanzu nm (tanzu) [u-/zi-] branch.
utapiamlo
utapiamlo nm [u-] malnutrition.
utapishi1 nm [u-] finalization of the initiation right.
utapishi2 nm [u-] vomiting.
utaratibu* nm (taratibu) [u-/zi-] procedure. (Kar)
utari* nm (tari) [u-/zi-] 1 ship hauling cable. 2 string, cord, rope. (Kar)
utasa nm [u-] sterility, barrenness.
utashi nm [u-] will power, determination, desire.
utasi nm [u-] inability to speak, speech impediment, being tongue-tied.
utata1 nm (tata) [u-/zi-] complexity, complication.
utata2 nm (tata) [u-/zi-] lisp; speech impediment.
utatu nm [u-] trinity: ~ Mtakatifu The Holy Trinity.
utatuzi1 nm [u-] frequent tearing of clothes.
utatuzi2 nm [u-] solution; disenta-nglement.
utawa nm [u-] 1 monasticism. 2 seclusion.
utawala* nm [u-] 1 administration. 2 rule, reign. (Kar)
utaya nm (taya) [u-/zi-] jaw, jaw-bone.
utazamaji nm [u-] looking, watching, spectatorship.
ute nm (nyute) [u-/zi-] mucus, slime, exudate: ~wa yai egg white.
utegaji1 nm [u-] trapping.
utegaji2 nm [u-] shirking.
utekelezaji nm [u-] implementation.
utelezi nm [u-] 1 slipperiness. 2 slippery place.
utembezi nm [u-] 1 walking about (for pleasure). 2 adultery, inde-cency.
utembo nm [u-] fibre.
uti
utendaji nm [u-] performance, execution.
utendi nm (tendi) [u-/zi-] epic poem.
utengaji nm [u-] separation/
exclusion.
utengano nm [u-] separation, exclusion.
utengemano nm [u-] tranquility, settling down after an upheaval.
utengenezaji nm [u-] 1 repairing. 2 manufacturing, assemblage.
utenguo nm [u-] annulment.
utenguzi nm [u-] turning aside; distortion.
utenzi1 nm [u-] action, activity, operation.
utenzi2 nm (tenzi) [u-/zi-] epic poem.
uteo nm (teo) [u-/zi-] winnowing basket.
utepe nm (tepe) [u-/zi-] 1 ribbon, band. 2 tape.
utepetevu nm [u-] laziness.
uteremkaji nm [u-] descending, disembarkation.
utesaji nm [u-] persecution, moles-tation, torturing, abuse.
utesi nm [u-] rumour.
utete nm ma- [u-/ya-] reed.
utetezi nm [u-] defence.
uteule nm [u-] state of being elected/appointed/nominated.
uteuzi nm [u-] appointment, nomination.
uthabiti* nm [u-]stability, firmness. (Kar)
uthibitisho* nm [u-] confirmation, verification. (Kar)
uti nm (nyuti) [u-/zi-] 1 tree trunk. 2 backbone, spine: ~ wa mgongo spinal cord.
utii
utii* nm [u-] obedience; discipline.
(Kar)
utiifu* nm [u-] obedience, discipline.
utiko nm [u-/i-] roof ridge.
utimbakwira nm [u-] betrayal.
utimbi nm [u-] execration, menace.
utimilifu* nm [u-] perfection, completion. (Kar)
utimizaji* nm [u-] completion, fulfilment. (Kar)
utingo nm [u-] 1 porter. 2 portering.
utiriri nm [u-] 1 dripping. 2 flow of people/things. 3 constant coming of people. 4 elusiveness.
utisho nm [u-] frightening, terrifying, scaring.
utitiri nm [u-] 1 chicken lice. 2 abundance, plenty.
uto nm [u-] 1 vegetable oil. 2 any oily substance/secretion. 3 extract.
utobwe nm [u-] inexpertness, incompetence in ‘bao’ game.
utokazi nm [u-] kind of white wax.
utokezo nm [u-] protrusion.
utoko nm (toko) [u-/li-] vaginal mucus.
utomondo nm [u-] type of strong fibre used in string instruments.
utomvu nm [u-] plant sap.
utondoti1 nm (tondoti) [u-/zi-] big silver pendant.
utondoti2 nm (tondoti) [u-/zi-] repetition; long explanation.
utoneo nm [u-] dripping.
utongo1 nm (tongo) [u-/zi-] eye discharge.
utongo2 nm [a-/wa-] type of blackbird.
utongozaji nm [u-] 1 seduction. 2 allurement.
utoro nm [u-] absenteeism, truancy.
utosi nm [u-] head, crown.
utupu
utoto nm [u-] childhood.
utotole nm [u-] lost property reward.
utovu nm [u-] lack : ~ wa nidhamu lack of discipline, indiscipline.
utu nm [u-] humanity, human nature.
utu uzima nm [u-] adulthood, matu-rity.
utukufu nm [u-] glory, magnificence.
utukutu nm [u-] mischievousness, petulance, naughtness, mischief.
utulivu nm [u-] serenity, equani-mity, calmness.
utumbo nm [u-] intestine, gut.
utumbuizo nm (tumbuizo) [u-/zi-] 1 singing a lullaby. 2 soothing by singing, soothing melody. 3 long
stanza/verse.
utume1 nm [u-] state of being authorized to do sth; service.
utume2 nm [u-] apostolate, pro-phecy.
utumiaji nm [u-] use, usage, employment.
utumishi nm [u-] 1 civil service department. 2 service, employ-ment; establishment.
utumwa nm [u-] slavery.
utunda nm (tunda) [u-/zi-] waist beads.
utundu nm [u-] mischief, jumpiness, naughtyness.
utunduivu nm [u-] watchfulness; care.
utunduizi nm [u-] care; watch-fulness.
utungaji nm [u-] composition, essay.
utungisho nm [u-] (wanyama) fertilization, insemination.
utungo nm [u-] 1 composition, sth
composed. 2 literary composition.
utunzaji nm [u-] care.
utupa nm [u-] type of fish-killing poisonous plant.
utupu nm [u-] 1 nakedness, nudity. 2
uturi
emptiness.
uturi* nm u-] perfume, attar. (Kar)
utusitusi nm [u-] mist, semi-darkness.
utuvu nm [u-] serenity, equanimity, calmness.
utwalio nm (twalio) [u-/zi-] tip of a calico.
utwana nm [u-] serfdom.
utweshi nm [u-] greeting.
uuaji nm ma- [u-/ya-] murder.
uuguzi nm [u-] nursing the sick.
uume nm [u-] 1 manhood. 2 penis.
uumikaji nm [u-] cupping.
uumizi nm [u-] cupping.
uundaji nm [u-] formation, making, manufacturing, shaping: ~ wa istilahi terminology coinage/
formation.
uungamaji nm [u-] confession.
uungu nm [u-] divinity.
uungwana nm [u-] civility, gentility.
uunzi nm [u-] formation.
uuzaji nm [u-] selling, salesmanship.
uvamizi nm [u-] invasion.
uvati nm [u-] gunwale or rubbing strake surrounding top of hull.
uvimbe nm [u-] swellling.
uviringo nm [u-] roundness.
uvivu nm [u-] laziness.
uvoo nm [u-] ivory/bead bracelet.
uvuguvugu nm [u-] 1 lukewarmness, tepidity. 2 excitement.
uvulana nm [u-] bachelorhood, boyhood.
uvuli1 nm [u-] manhood.
uvuli2 nm [u-] shade.
uvumba nm [u-] incense.
uvumbi nm [u-] dust.
uvumbuaji nm [u-] discovery.
uvumbuzi nm [u-] 1 discovery. 2 founding.
uvumi1 nm [u-] rumour.
uwanja
uvumi2 nm [u-] rumbling sound.
uvumilivu nm [u-] patience, toler-ance, perseverance.
uvundivu nm [u-] state of being high; stinking.
uvundo nm [u-] stink, stench.
uvunjaji nm [u-] breaking.
uvurungu nm [u-] hollowed-out object e.g. a tree, stone, etc.
uvushi nm [u-] ferrying, carrying across.
uvusho nm [u-] crossing.
uvutano nm [u-] gravitation, attraction, tug of war.
uvutaji nm [u-] 1 smoking. 2 affinity. 3 pulling. 4 attraction.
uvuvi nm [u-] fishing.
uvuvio nm [u-] blowing.
uwajibikaji nm [u-] accountability.
uwakili* nm [u-] attorneyship, advocacy. (Kar)
uwakilishi* nm [u-] representation: ~ wa wakulima hauna budi kuimarishwa the peasants’ repre-
sentation must be strengthened. (Kar)
uwalii* nm [u-] monasticism, sainthood. (Kar)
uwalio1 nm (nyalio) [u-/zi-] river-mouth fish trap.
uwalio2 nm (nyalio) [u-/zi-] traditional coronation seat.
uwambo nm (mawambo) [u-/ya-] stretching over.
uwanafunzi nm [u-] studentship.
uwanda nm (nyanda) [u-/zi-] 1 open space. 2 plain, plateau. 3 research field.
uwanga nm (wanga) [u-/zi-] arrowroot.
uwanja nm (nyanja) [u- /zi-] 1 court, field; plot. 2 field of study.
uwasa
uwasa nm (nyasa) [u-/zi-] stick/lathe/rod for strengthening walls of native houses.
uwasii* nm [u- ] trustee appointment. (Kar)
uwati1 nm (mbati) [u-/zi-] rubbing strake, wash strake.
uwati2 nm (mbati) [u-/zi-] skin eruption, rash.
uwatu nm [u-] fenugreek, kind of herb
whose fruits are used for flavouring curries.
uwayo nm (nyayo) [u-/zi-] sole, footstep, footprint.
uwazi nm [u-] emptiness; openness; open space; vacuum.
uwaziri* nm [ u-] ministerial portfolio. (Kar)
uwele nm (mawele) [u-/ya-] bullrush millet.
uweza nm [u-] ability, power: ~ wa Mungu the power/omnipotence of God.
uwezo nm [u-] 1 ability, capability, power. 2 authority.
uwi nm [u-] evil, wickedness, badness.
uwiano nm [u-] correlation; proportion, ratio.
uwindaji nm [u-] hunting.
uwingu nm (mbingu) [u-/zi-] sky.
uwinja nm (mbinja) [u-/zi-] whistling noise, whistle.
uy.a ktsie] return, come back, go back. (tde)uyia; (tdk) uyika; (tds) uyisha.
uyabisi1* nm [u-] 1 dryness, hardness, stiffness. 2 scurf; dandruff. (Kar)
uyabisi2* nm [ u-] rheumatism. (Kar)
uyoga nm [u-] mushroom.
u.za ktele] sell. (tde) uzia; (tdk) uzika; (tdn)uzana; (tds) uzisha; (tdw) uzwa.
uzalendo nm [u-] patriotism,
uzohali
nationalism.
uzalio nm [u-] birth place, breeding place.
uzalishaji nm [u-] production; breeding.
uzamili nm [u-] postgraduate studies: Kurugenzi ya ~ Dire-ctorate of Postgraduate Studies.
uzandiki* nm [u-] hypocrisy, deceit. (Kar)
uzani nm [u-] weight.
uzao nm [u-] offspring, progeny.
uzawa nm [u-] 1 offspring, progeny. 2 indigenousness, indigenization.
uzazi nm [u-] 1 birth, childbearing: ~ wa majirabirth control. 2
offspring, progeny.
uzee nm [u-] old age.
uzembe nm [u-] negligence.
uzi nm (nyuzi) [u-/zi-] thread, string.
uzima nm [u-] health; wellbeing; life.
uzimbezimbe nm [u-] condition of being withered/slack; laziness.
uzinduzi nm [u-] inauguration, official opening.
uzinge nm [u-] encirclement.
uzingo nm [u-] 1 roundness. 2 encirclement.
uzinifu nm [u-] adultery, fornication, lewdness, debauchery.
uzinzi nm [u-] adultery, fornication, lewdness, debauchery.
uzio nm (nyuzio) [u-/zi-] 1 fence-like fish trap. 2 fence, hedge.
uzito nm [u-] 1 weight. 2 serious-ness, importance. 3 difficulty.
uziwi nm [u-] deafness.
uzoefu nm [u-] experience, fami-liarity.
uzohali nm [u-] slowness in doing sth; delay, lagging, procrastination.
uzu.a
uzu.a ktele/sie] resign, retire, dismiss. (tde)uzulia, (tdek) uzulika, (tdes) uzulisha, (tdew)uzuliwa.
uzuiliaji nm [u-] prevention.
uzuio nm [u-] hindrance, prevention, obstruction.
uzuizi nm [u-] hindrance, obstruction, prevention, stoppage.
uzuka nm [u-] period a widow lives in seclusion after her husband’s death.
uzul.u kt [ele] dismiss, fire, retire; resign. (tde)uzulia, (tdew) uzuliwa;
uzuri nm [u-] 1 beauty. 2
(tdk) uzulika; (tds) uzulisha.
uzulufu nm [u-] losing memory due to old age.cosmetic/perfume. 3 right.
uzururaji nm [u-] wandering, loite-ring, vagrancy, roaming.
uzushi nm [u-] speculation, heresy, rumour.
uzuzi nm [u-] searching for sth hidden.
uzuzu nm [u-] 1 inexperience. 2 foolishness, imbecility, stupidity.

V
1
va.a kt [ele] dress, wear, put on: ~ saa put on a watch; ~ mkufu wear a
necklace. (tde) valia,(tdek) valika, (tdes) valisha, (tdew) valiwa;(tdn) vaana.
vaa2 nm [i-/zi-] peg, yard brace.
vaan.a kt [sie] embrace in a fight. (tde) vaania; (tdk) vaanika; (tds) vaanisha.
vali* nm [i-/zi-] valve. (Kng)
vali.a kt [sie] dress up. (tdk) valika; (tds)valisha.
valish.a kt [ele] 1 assist to dress. 2 buy clothes for
sb. (tde) valishia; (tdk) valishika; (tdn)valishana; (tdw) valishwa.
vam.a kt [sie] drown/sink completely: Mahaba yamem~ he/she is engrossed in love, he/she is head over
heels in love with sb. (tde) vamia;(tdk) vamika; (tds) vamisha.
vami.a kt [ele] 1 rush: Hili jambo ameli~ tu hana ujuzi nalo he/she has rushed into this matter, but he/she
does not have the exprencience on it. 2 attack, ambush,
raid. (tde) vamilia; (tdk)vamika; (tds) vamisha; (tdn) vamiana; (tdw)vamiwa.
vang.a kt [sie] be restless, move about; be
troubled. (tde) vangia; (tdk) vangika; (tds)vangisha; (tdw) vangwa.
vangavang.a kt [sie] diddle; garble, wrest the meaning: Tulipomwuliza alibaki ku~ when we asked
him/her, she/ he just garbled. (tde)vangiavangia; (tdk) vangika-vangika; (tds)vangishavangisha;
vanila* nm [i-/zi-] vanilla. (Kng)
varanda* nm [i-/zi-] veranda. (Khi)
varanga1 nm [i-/zi-] interrupt rudely; hurly-burly.
vavaga.a kt [sie] spread, be common knowledge: Habari ime~ kila mahali the news is common
knowledge. (tde) vavagalia, (tdek)vavagalika, (tdes) vavagalisha.
vazi nm ma- [li-/ya-] clothing, dress:
vingirik.a
~ la taifa national dress.
veli* nm [i-/zi-] veil. (Kng)
vena* nm [i-/zi-] vein. (Kng)
veto* nm [i-/zi-] veto. (Kng)
vi.a kt [sie] be stunted/ underdeveloped: Mtoto huyu ame~ mno this child is too
stunted. (tde)vilia; (tdek) vilika; (tds) viza.
vibaya kl bad, wrong: Leo nina homa, najisikia ~ I have fever today, I am not feeling well;Umefanya ~
kumtukana You were wrong to abuse him/her.
video* nm [i-/zi-] video. (Kng)
vifijo nm [vi-] applause, cheer, noises of joy.
vigavig.a1 kt [sie] worry, harass, dragoon. (tde)vigiavigia; (tdk) vigikavigika; (tds) vigisha-vigisha.
vigaviga2 kl not easy, difficult: Ni ~ kwangu kutenda mambo kama hayo It is not easy for me to do so.
vikapu nm [ vi-] mchezo wa ~ basketball.
vikorokoro nm [vi-] bags and baggage, clutter.
vilevile kl also, too, in addition.
vili.a kt [sie] stanch, stop flowing, stagnate. (tde)vililia; (tdk) vilika; (tds) vilisha.
vimb.a1 kt [ele] 1 expand, swell: Uso wangu ume~ my face is swollen. 2 frown, bristle up. 3 become too
fat, be bloated. (tde) vimbia; (tdk)vimbika; (tdn) vimbana; (tds) vimbisha; (tdw)vimbwa.
vimb.a2 kt [ele] roof, thatch. (tde) vimbia; (tdk)vimbika; (tds) vimbisha; (tdw) vimbwa.
vimbiw.a kt [ele] be bloated, have indigestion:Alikula mpaka aka~ he/she overate.
vimbizi nm [i-/zi-] pain from overeating or from eating greedily.
vinginevyo kl otherwise, if not, or
else.
vinginy.a kt [ele] wriggle,
twist. (tde) vinginyia;(tdk) vinginyika; (tdn) vinginyana; (tds)inginyisha; (tdw) vinginywa.
vingirik.a kt [sie] roll. (tde) vingi-
vinjar.i

rikia; (tdk) vingirikika; (tds) vingirikisha.


vinjar.i* kt [sie] 1 scout. 2 loiter. (tde) vinjaria;(tdk) vinjarika; (tds) vinjarisha. (Kar)
viny.a kt [ele] 1 dandle. 2 tremble, twitch; waggle: Ali-kuwa amekasirika sana, mdomo ukawa unam~ he
was so angry that his mouth twitched. (tde) vinyia; (tdk) vinyika; (tds)vinyisha; (tdw) vinywa.
vinyoya nm mchezo wa ~ badminton.
vipi kl how: Unasafiri ~ how do you travel.
virigiz.a kt [sie] disturb, bother. (tde) virigizia;(tdk) virigizika; (tds) viringizisha.
viring.a kt [ele] round; coil: ~ tonge make a ball of
food. (tde) viringia; (tdk) viringika; (tdn)viringana; (tds) viringisha; (tdw) viringwa.
viringan.a kt [sie] coil; become round. (ms)Ame~ he is well built.(tde) viringania; (tdk) viri-
nganika; (tds) viringanisha.
viringe nm [i-/zi-] 1 round. 2 small round mango.
viringik.a kt [sie] 1 roll. 2 make a circle. (tde)viringikia; (tdk) viringikika; (tds)viringikisha.
viringish.a kt [ele] roll, rollover, circle around, wrap
up. (tde) viringishia; (tdk) viringishika;(tdn) viringishana; (tdw) viri-ngishwa.
viru nm ma- [li-/ya-] type of custard apple.
vish.a kt [ele] assist to wear, dress sb. (tde)vishia; (tdk) vishika;
(tdn) vishana; (tdw) vishwa.
visivyo kl erroneously, not in the
right way: Umenielewa ~ you have misunderstood me; Ume-kwenda ~ you have taken the wrong
route/direction.
visuguru nm [vi-] corn.
vita nm [vi-] war: ~ vya Pili vya Dunia Second World War; ~ vya
vu.a
wenyewe kwa wenyewe civil war; ~ vya msituniguerrila war; ndege za ~ war/military aircraft. ~ vya
msituni guerrilla war.
vitamini* nm [i-/zi-] vitamin. (Kng)
vitimbi nm [vi-] unusual actions, bizarre acts; odd/peculiar be-haviour.
vivi kl ~ hivi just like that: Aliondoka ~ hivi bila viatu he/she left barefooted.
vivizi.a kt [ele] blow with a mouth/pump
etc.(tde) vivizilia, (tdek) vivizilika; (tdn) viviziana;(tds) vivizisha; (tdw) viviziwa.
vivu kv idle, lazy: Mtu huyu ni m~ sana this person is very lazy.
vivyo kl just so, exactly.
viz.a1 kt [ele] 1 stunt, stanch, under-develop, retard, cut short, keep back. 2 curse, destroy:Mungu
akuvize may God curse you. (tde) vizia;(tdk) vizika; (tdn) vizana; (tds) vizisha; (tdw)vizwa.
viza2 kv (yai) bad: Mayai ~ bad eggs.
viza3* nm [i-/zi-] visa. (Kng)
vizi.a kt [ele] waylay, ambush. (tdk) vizika;(tdn) viziana; (tds) vizisha; (tdw) viziwa.
vizuri kl good, well, okay: Mambo yote yamekwenda ~ everything went well.
vocha* nm [i-/zi-] voucher. (Kng)
vogome.a kt [sie] go away, disappear, vanish.(tde) vogo-melea; (tdk) vogomeka; (tds)vogomeza.
vokali* nm [i-/zi-] vowel. (Kla)
volkano* nm [i-/zi-] volcano. (Kng)
vonge.a kt [sie] eat greedily. (tde)
vongelea; (tdk) vongeka; (tds) vongesha.
vono nm kitanda cha ~ spring bed.
vot.a kt [ele] win. (tde) votea; (tdk) voteka;(tds) votesha; (tdw) votwa.
vu.a1 kt [ele] 1 undress. 2 save: (tde) vulia,(tdew) vuliwa, (tdk) vuka; (tdn) vuana, (tds)vusha.
vu.a2 kt [ele] fish. (tde) vulia, (tdew)
vuliwa; (tdk) vuka, (tdn) vuana, (tds) vusha. vuat.a kt [ele] 1 put between the teeth and the
lower lip. 2 blot. (nh) ~ ulimi keep quiet. (tde)vuatia; (tdk) vuatika; (tds) vuatisha; (tdw)vuatwa.
vuaz.a kt [ele] 1 cut, slash. 2 hurt: Maneno yako yameni ~ I am hurt by your
statement. (tde)vuazia; (tdk) vuazika; (tdn) vuazana; (tds)vuazisha; (tdw) vuazwa.
vue nm ma-li-] thicket of long grass.
vugaz.a kt [ele] shut. (tde) vugazia; (tdk)vugazika; (tds) vugazisha; (tdw) vugazwa.
vugo nm [i-/zi-] 1 women’s horn-dance. 2 horn used in the dance.
vugu.a kt [sie] cross, peer out, break through the
forest/clouds. (tde) vugulia, (tdek) vugulika,(tdes) vugulisha.
vuguvugu1 kv warm, tepid, lukewarm, mild:Maji ~ warm water, lukewarm water.
vuguvugu2 nm [i-/zi-] movement, activity: ~ la siasa political activity; ~ la mapinduzirevolutionary
movement.
vuj.a kt [sie] leak, ooze out, seep: Paa la nyumba lina~ the roof is
leaking. (tde) vujia,(tdew) vujiwa;(tdk) vujika, (tds) vujisha.
vuk.a kt [ele] cross (over): ~ mto cross a river; ~ barabara cross a road. (nh) ~ mpaka go too
far. (tde) vukia; (tdk) vukika; (tdn) vukana;(tds) vukisha; (tdw) vukwa.
vuli nm [i-/zi-] short rainy season: Mvua za ~short rains.
vulio nm ma- [li-/ya-] 1 used clothes. 2 slough; snake’s cast skin.
vum.a kt [sie/ele] 1 roar, growl. 2 spread:Habari hizi zime~ mji mzima the news has spread all over the
town. 3 jeer. 4 blow. (tde)vumia; (tdk) vumika; (tds) vumisha.
vumaik.a kt [sie] strive, toil, slave,
vung.a

exert oneself.(tde) vumaikia; (tdk) vumaikika;(tds) vumaikisha.


vumatiti nm [a-/wa-] 1 bittern. 2 owl.
vumba nm [i-/zi-] fish smell.
vumbik.a kt [ele] cover fruit to ripen. (tde)vumbikia; (tdk) vu-
mbikika; (tds) vumbikisha;(tdw) vumbikwa.
vumbo nm ma- [li-/ya-] flour lump.
vumbu.a kt [ele] 1 discover. 2 find. (tde)vumbulia, (tdek) vumbulika, (tdes)vumbulisha, (tdew) vu-
mbuliwa.
vumburuk.a kt [sie] be startled/ roused; dash, run off. (tde) vu-
mburukia; (tdk) vumburukika;(tds) vumburukisha.
vumi nm [i-/zi-] one sided drum.
vumili.a kt [ele] endure, bear,
persevere. (tdk)vumilika; (tdn) vumiliana; (tds) vumilisha;(tdw) vumiliwa.
vumo nm ma- [li-/ya-] fruit of deleb palm.
vun.a kt [ele] reap, harvest. (tde) vunia; (tdk)vunika; (tds) vunisha; (tdw) vunwa.
vunan.a1 kt [sie] be at the best condition: Ndizi zimesha~ the bananas are good for
eating. (tde)vunania; (tdk) vunanika; (tds) vunanisha.
vunana2 nm [i-/zi-] food which is ready for eating but not yet well cooked.
vund.a kt [sie] go bad, become stale, rot, ferment. (tde) vundia; (tdk) vundika; (tds)vundisha.
vundevunde nm [i-/zi-] mist, fog.
vundo nm [i-/zi-] bad smell, stink, stench.
vunga1 nm ma- [li-/ya-] thick crop of hair:Mtoto huyu anapenda sana kuweka ~ this child likes to keep a
thick crop of hair.
vung.a2 kt [ele] deceive, lie, cheat. (tde) vungia;(tdk) vungika; (tdn) vungana; (tds) vungisha;(tdw)
vungwa.
vung.a3 kt [ele] tie. (tde) vungia;
vunganyiz.a
(tdk) vungika; (tds) vungisha; (tdw) vungwa.
vunganyiz.a kt [ele] work carelessly, be careless. (tde) vunganyizia; (tdk)vunganyizika; (tdw) vu-
nganyizwa.
vungumiz.a kt [ele] hurl, throw
forcefully. (tde)vungumizia; (tdk) vungumizika; (tdn)vungumizana; (tds) vungu-mizisha; (tdw) vu-
ngumizwa.
vungunya um ma- [li-/ya-] sausage-tree fruit.
vungwi nm [a-/wa-] type of rock-cod.
vunj.a kt [ele] 1 break, damage. 2 annul. (nh)~baraza adjourn a meeting; ~ mkataba annul a contract; ~
mwiko break a taboo; ~ rekodibreak a record; ~ ndoa annul a marriage; ~ pesachange (money); ~
mgongo tire; ~moyo disco-urage, dishearten; ~ ungo reach menarche, have the first mens-
ruation. (tde) vunjia; (tdk)vunjika; (tds) vunjisha; (tdw) vunjana; (tdw)vunjwa.
vunjang.a kt [ele] devastate; do sth carelessly.(tde) vunjangia; (tdk) vunjangika; (tdn) vunja-
ngana; (tds) vunjangisha; (tdw) vunjangwa.
vunjik.a kt [ele] 1 be broken/ wrecked. 2 stop:~ moyo lose
hope. (tde) vunjikia; (tdk)vunjikika; (tds) vunjikisha.
vunju nm ma- [li-/ya-] sediment:
Maji yana ~ the water is muddy.
vuo nm [i-/zi-] medicinal steam.
vura nm [i-/zi-] kind of spirit.
vurug.a kt [ele] 1 mix, stir.2 disarrange: ~ mambo disrupt; ~akili disturb mentally, co-
nfuse.(tde) vurugia; (tdk) vurugika; (tds) vurugisha;(tdw) vurugwa.
vurugik.a kt [sie] be in disarray disorder, be mixed up. (tde)
vurugikia; (tdn) vurugikana.
vurugu nm [i-/zi-] confusion; medley, disturbance; riot: ~ za kisiasa political riots.
vuruju.a kt [ele] soften; crumble. (tde)vurujulia, (tdek) vuruju-
lika, (tdew) vurujuliwa; (tdes) vurujulisha,(tdn) vurujuana.
vurumai nm [i-/zi-] confusion, medley.
vurumiz.a kt [ele] throw forcefully, hurl. (tde)vurumizia; (tdk) vuru-mizika; (tdn)vurumizana;
(tds) vurumizisha; (tdw)vurumizwa.
vush.a kt [ele] 1 assist to cross, ferry. 2 transport
illegally. (tde) vushia; (tdk) vushika;(tdn) vushana; (tdw) vushwa.
vut.a kt [ele] 1 pull, draw, drag; stretch. 2 attract, charm, entice, tempt, allure. (nh) ~ sigarasmoke a
cigarette; ~ pumzi inhale; vutia rohostruggle for
breath. (tde) vutia; (tdk) vutika;(tdn) vutana; (tds) vutisha; (tdw) vutwa.
vuti.a kt [sie] be attractive/ appealing. (tde)vutilia; (tdk) vutika; (tds) vutisha.
vutik.a kt [sie] be attracted/ interested. (tde)vutikia; (tdk) vutikika; (tds) vutikisha.
vuu kl suddenly: Ajali ilitokea ~ the accident happened suddenly.
vuvi nm [a-/wa-] big greyish poisonous snake.
vuvi.a kt [ele] blow with a mouth or bellows: ~ moto blow the fire; ~ kiriba blow the bellows.
(tde) vuvilia; (tdek) vuvilika; (tdes) vuvilisha(tdew) vuviliwa; (tdn) vuviana.
vuvumu.a kt [ele] enlarge; magnify, increase: ~ mambo blow matters out of pro-portion.(tde)vuvu-
mulia, (tdek) vuvumulika, (tdew)vuvumuliwa; (tdn) vuvu-muana; (tds)vuvumusha.vurugikia; (tdn)
vurugikana.kt [sie] grow/develop fast; swell.(tde) vuvumkia; (tdk) vuvumkika; (tds)vuvumkisha.
vuvuwa.a kt [sie] 1 warm up. 2 be absent minded. (tde) vuvuwalia; (tdk) vuvuwalika;(tds) vuvuwa-
lisha.
vuzi nm ma- [li-/ya-] armpit/genital
vyema
hair.
vyema kl good, well, okay.
vyero nm [i-/zi-] fish trap.
vyog.a kt [ele] step on, tread upon;
crush. (tde)vyogea; (tdk) vyogeka; (tdn) vyogana; (tds)vyogesha; (tdw) vyogwa.
vyovyote kl anyhow, by whatever means.

W
w.a kt [sie] be; become: Ameku~ mwembambashe/he has become thin. (nh) (1) ku~ na mkono mrefu be a
thief. (2) ku~ na mkono mzito be slow. (tde) wia.
wa.a1 kt [sie] 1 (nuru) spread; brighten. 2 flame.(tdk) waka; (tds) washa.
waa2 nm ma- [li-/ya-] spot, mark; stain.
waadhi* nm nyaadhi [ u-/zi-] sermon. (Kar)
waaidha* ku moreover, besides, in addition. (Kar)
waama* ku in fact, actually: ~ jambo hili limenikasirisha sana actually I am furious about this issue.
(Kar)
waba nm [u-/zi-] cholera.
wabaadu* ku furthermore, there-after: Salamu nyingi ~ naku-arifu kuwa hali yangu ni njemamany
greetings, further-more I would like to inform you that I am well. (Kar)
wadeni* nm ma- [a-/wa-] warden. (Kng)
wadhifa nm nyadhifa [u-/zi-] post, rank, position: Sasa ana~ mzuri nowadays she/he has a good post.
wadhiha kl openly: Anajifanyia mambo ya aibu ~ he/she does disgraceful things openly.
wadi1* nm [a-/wa-] son of: ~ Ali son of Ali. (Kar)
wadi2 nm [i-/zi-] ladle, dipper, scoop.
wadi3* nm [i-/zi-] (hospitali) ward. (Kng)
wadi.a kt [sie] be time for; arrive: Msimu wa kupanda ume~ the sowing season is here.
(tde)wadilia; (tdk) wadika; (tds) wadisha.
wadinasi nm [a-/wa-] son of a noble, blue blooded son.
wafik.i kt [ele] 1 agree. 2 fit, concur, be fitting, correspond to. 3 be same
as. (tde) wafikia;(tdk) wafikika; (tdn) wafikiana; (tdw)wafikiwa.
wafikian.a kt [sie] bring to terms, reconcile.(tde) wafikiania; (tdk) wafikianika; (tds)wafikianisha.
wage nm [u-/zi-] itchy plant hairs.
wagivu nm [u-] attractiveness, beauty: Asha akivaa suruali zinamletea ~ Asha looks attra-ctive in
trousers.
wahaka* nm [u-] worry, anxiety, restlessness, nerves: Usiwe na ~ don’t worry. (Kar)
wahedi* nm [i-] one. kv first. (Kar)
wah.i* kt [sie] 1 arrive on time, be in time. 2 venture, undertake: Haja~ kuja mjini he/she has never been
to town; Ume-~kugombea ubunge?have you ever contested for a seat in the
parliament? (tde) wahia; (tdk) wahika; (tdn)wahiana; (tds) wahisha; (tdw) wahiwa. (Kar)
wahshi* kv wash-out, useless: Mtu yule ni ~he/she is a wash-out. (Kng)
wahyi* nm [u-] revelation. (Kar)
waidh.i* kt [ele] give a sermon. (tde) waidhia;(tdk) waidhika; (tds) waidhisha; (tdw)waidhiwa. (Kar)
wajibik.a* kt [sie] be responsible for, act responsibly. (tde) waji-bikia; (tdk) wajibikika;(tds) wajibisha.
(Kar)
wajibu* nm [u-] responsibility, obligation, duty:Ni ~ wa kila mzazi kumlea mtoto wake it is each parent’s
resposibility to bring up his/her child. (Kar)
wajih.i1* kt [sie] meet, meet face to face. (tde)wajihia; (tdk) wajihika; (tds) wajihisha. (Kar)
wajihi2* nm [u-] face, appearance. (Kar)
wak.a1 kt [sie] 1 blaze, burn brightly, fame: Jua lina~ the sun is bright. 2 (mashine) start, be on,
work: Gari lime~ the car has started. (tde)wakia; (tdk) wakika; (tds) washa.
wakaa* nm nyakaa [u-/zi-] time, single time, period of time: ~ tatu za chakula the three meals. (Kar)
wakala* nm ma- [a-/wa-] agent; agency. (Kar)
wakatabahu
wakatabahu* nm (barua) yours. (Kar)
wakati* nm nyakati [u-/zi-] time, period of time, point of time; season; opportunity: Sina ~ I don’t have
time. (Kar)
wakfu* nm [u-] consecration: Weka ~consecrate. (Kar)
wakia* nm [u-/zi-] ounce. (Kar)
wakif.u1* kt [sie] 1 satisfy. 2 price. (Kar). (tde)wakifia; (tdk) waki-fika; (tds) wakifisha.
wakifu2 nm [u-] 1 satisfaction. 2 value: Nyumba hii shilingi elfu hamsini si ~ wake the value of this house
is not fifty thousand shillings.
wakili nm ma- [a-/wa-] 1 advocate, counsel; attorney: ~ mkuu wa serikali the Attorney General. 2 agent,
representative, commi-ssioner.
wakilish.a kt [ele] represent. (tde) wakilishia;(tdk) wakilishika; (tdn) wakilishana; (tdw)wakilishwa.
wala* ku nor: Si mrefu ~ si mfupi he/she is neither tall nor short. (Kar)
waladi* nm auladi [u-/zi-] son. (Kar)
walakini* nm [u-] defect; blemish, fault.(Kar)
wali nm nyali [u-/zi-] cooked rice; cooked grain e.g. millet, husked maize.
wali.a1 kt [sie] enthrone. (tde) walilia; (tdk)walika; (tds) wali-sha.
wali.a2 kt [sie] invite to work; invite to celebrate.(tde) walilia; (tdk) walika; (tds) walisha.
walii* nm ma- [a-/wa-] holy person, saint, dervish, calender, monk. (Kar)
walio1 nm nyalio [u-/zi-] (agh. hutumika kwa wingi) bits of sticks put at the bottom of a cooking pot to
prevent food from sticking to the pot.
walio2 nm [u-] wattle fence for trapping fish.
wallahi! ki in God’s name.
wamb.a1 kt [ele] overlay, stretch over, be
overcast. (tde) wambia; (tdk) wambika; (tdn)wambana; (tds) wambisha; (tdw) wambwa.
wamb.a2 kt [sie] be hard up; have no money.(tde) wambia; (tdk) wambika; (tds) wambisha.
wamb.a3 kt [sie] spread; be widespread. (tde)wambia; (tdk) wambika; (tds) wambisha.
wan.a kt [sie] fight. (tde) wania; (tdk) wanika;(tds) wanisha.
wanda1 nm nyanda [u-/zi-] finger width.
wand.a2 kt [sie] get/become fat, become stout; look
healthy. (tde) wandia; (tdk) wandika; (tds)wandisha.
wando nm [u-] web.
wang.a1 kt [sie] pain, ache: Kichwa kinani~ I have a
headache. (tde) wangia; (tdk) wangika;(tds) wangisha.
wang.a2 kt [ele] count. (tde) wangia; (tdk)wangika; (tdn) wangana; (tds) wangisha; (tdw)wangwa.
wang.a3 kt [sie] practise witchcraft at night. (tde)wangia; (tdk) wa-ngika; (tds) wangisha.
wanga4 nm [u-] starch: Vyakula vya ~carbohydrates.
wango nm ma- [u-/ya-] compu-tation, counting.
wanguwangu kl hastily, apace, fast, quickly:Mara tukamwona anakuja ~ we suddenly saw him coming
hastily.
wangwa nm nyangwa [u-/zi-] beach; mangrove swamp.
wani.a kt [sie] cotest, compete; fight for, strive for: Timu za daraja la kwanza zina~ ubi-ngwa wa
taifa first division teams are competing for the national championship.
wanja nm nyanja [u-/zi-] kohl; eye liner.
wano1 nm ma- [u-/ya-] arrow shaft.
wano2 nm ma- [u-/ya-] magic stick.
wanzuki nm [u-] honey beer.
waragi nm [u-] type of distilled alcohol.
waraka
waraka1* nm nyaraka [u-/zi-] 1 letter; circular, epistle. 2 document. 3 invoice, bill of sale. (Kar)
waraka2* nm nyaraka [u-/zi-] cigarette paper. (Kar)
waranti* nmi-/zi-] warrant. (Kng)
wari nm [u-] yard. (Kaj)
waria nm ma- [a-/wa-] skilled person.
waridi nm ma- [li-/ya-] rose.
warsha* nm [i-/zi-] workshop: ~ ya uandishiwriters’ workshop. (Kar)
wasa* nm [u-] gap filler between wall frame and roof. (Kar)
wasaa* nm [u-] opportunity, free time, leisure time for doing sth: Sina ~ wa kufanya jambo jingine
lolote I have no time for any thing else. (Kar)
wash.a1 kt [ele] itch, irritate: Mwili una~ the body is
itching. (tde) washia; (tdk) washika;(tdn) washana; (tdw) washwa.
wash.a2 kt [ele] ignite, kindle, light. (tde)washia; (tdk) washika; (tdn) washana; (tdw)washwa.
wasia* nm [u-] last directions; will. (Kar)
wasifu* nm [u-] biography: ~ wa Siti binti Saadthe biography of Siti daughter of Saad. (Kar)
wasil.i* kt [sie] arrive. (tde) wasilia; (tdk)wasilika; (tds) wasilisha. (Kar)
wasilian.a kt [sie] communicate. (tde)wasiliania; (tdk) wasili-anika; (tds)wasilianisha.
wasilish.a kt [ele] deliver; send. (tde)wasilishia; (tdk) wa-silishika; (tdn)wasilishana; (tdw) wasi-
lishwa.
wasionacho nm (wa-) the poor, the have nots.
wasiwasi* nm [u-] 1 worry, anxiety. 2 doubt, perpelexity: Fanya ~ worry: Tia ~ con-fuse. (Kar)
wasta nm [a-/wa-] moderate neutral person. (Kar)
wastani1* nm [u-/zi-] average, mean: Kwa ~ thamani ya nyumba hii ni
shilingi milioni mbili the value of this house is approximately two million shillings. (Kar)
wastani2* nm [u-] origin: Mji huu ndiyo ~ wetuthis is our home town. (Kar)
wavu nm nyavu [u-/zi-] net: ~ wa samaki fish net.
waw.a kt [sie] itch, irritate: Mwili mzima unani~my whole body is itching.(tde) wawia; (tdk)wawika;
(tds) wawisha.
wawe nm nyawe [u-/zi-] song sung by a group of people when cultivating a farm.
waya1* nm nyaya [u-/zi-] earthen baking dish. (Kar)
waya2* nm nyaya [u-/zi-] wire (Kng)
wayaway.a kt [sie] stagger, totter, reel. (tde)wayiawayia; (tdk) wayiawayika; (tds)wayiawa-yisha.
wayo1 nm nyayo [u-/zi-] 1 sole. 2 footprint.
wayo2 nm [a-/wa-] type of butterfly fish.
wayowayo nm [u-] worry.
waz.a kt [ele] think. (tde) wazia; (tdk) wazika;(tdn) wazana;(tds) wazisha; (tdw) wazwa.
wazi kl 1 open: Aliacha mlango ~ she/he left the door open. 2 openly, evidently: Anafanya maovu
~ he/she does bad things openly.
waziwazi kl openly, clearly.
wazimu nm [u-] madness. (ms) Fanya ~ be mad.
waziri* nm [a-/wa-] minister: ~ mkuu prime minister.
wazo nm ma- [li-/ya-] idea, opinion, thought.
wazu.a kt [sie] think deeply. (ms) Waza na ku~think deeply.
wee! ki hey!, you!
wehu nm [u-] madness.
wehu.a kt [ele] madden, drive mad. (tde)wehulia; (tdk) wehuka;
(tdn) wehuana; (tds)wehusha; (tdw) wehuliwa.
wek.a kt [ele] 1 put, place; set: ~ kitabu mezaniput a book on the
table; ~ silaha chini lay down arms. 2 put aside; leave to increase or ripen. (ms) (1) ~ msingi lay a
foundation for, start something; (2) ~ wakfuconsecrate; (3) ~ chini ya
ulinzi arrest. (tde)wekea; (tdk) wekeka; (tdn) wekana; (tds)weke-sha; (tdw) wekwa.
wekez.a kt [ele] invest. (tde) wekezea; (tdk)wekezeka; (tdn) wekezana; (tds) wekezesha;(tdw) wekezwa.
wekundu nm [u-] redness.
weledi* nm [u-] skill. (Kar)
welekeo nm [u-] 1 direction. 2 attitude.
welekevu nm [u-] 1 understanding; capability of understanding. 2 aptness.
welewa nm [u-] understanding.
wema nm [u-] goodness, kind-ness; excellence.
wembamba nm [u-] state of being thin/ slim/slender; narrowness.
wembe nm nyembe [u-/zi-] razor blade. (ms)Ukali wa ~ extreme sharpness.
wembembe nm [a-/wa-] wild bee.
wembezi nm [u-] dented chest because of a hunchback.
wendo nm nyendo [u-/zi-] move-ment; process, step.
weng.a kt [ele] get an allergic
rash. (tde)wengea; (tdk) wengeka; (tdn) wengana, (tds)wengesha; (tdw) wengwa.
wengo nm [u-] curved knife.
wengu nm ma- [li-/ya-] spleen.
weni nm ma- [li-/ya-] stinging plant used as cure for sores.
wenzi nm [u-] friendship, comradeship, companionship.
wenzo nm nyenzo [u-/zi-] 1 lever, roller. 2 appliance.
wepesi nm [u-] 1 easiness, ease.2 lightness, levity, agility, supple-ness.
werevu nm [u-] intelligence, cleverness, shrewdess, cunning.
weu nm nyeu [u-/zi-] cultivated land.
weupe nm [u-] 1 brightness; light. 2 whiteness.
weusi nm [u-] 1 darkness. 2 black-ness.
wewe kw [u-] (nafsi ya pili umoja) you: ~ ndiwe uliyeitwa you are the one who was called.
wewesek.a kt [sie] talk in sleep, talk in delirium or
uncosciously. (tde) wewesekea; (tdk)wewesekeka; (tds) wewesekesha.
wez.a kt [ele] be capable, be able; have strength, have means, be in control: Ni mtu anayeji~she/he is
well-off/affluent. (tde) wezea; (tdk)wezeka; (tdn) wezana; (tds) wezesha; (tdw)wezwa.
wezekan.a kt [sie] be possible. (tde)wezekania; (tdk) wezekanika; (tds)wezekanisha.
wi kv bad; useless: Kitendo ulichofanya niki~what you did was bad.
wi.a1 kt [ele] warm up: Maziwa yana~ the milk is warming
up. (tde) wilia; (tdk) wika; (tdn)wiana; (tds) wisha; (tdw) wiwa.
wi.a2 kt [ele] owe: Niwie radhi I beg your pardon. (tde) wilia; (tdk) wika; (tdn) wiana;(tdw) wiwa.
wibari1 nm [ i-/zi-] man's clean robe esp. the one worn at prayers.
wibari2 nm [a-/wa-] hyrax, rock
wiche nm [i-/zi-] infectiousness, contagious: Tia ~ infect; Pata wifi
~ be infected.
wifi nm ma- [a-/wa-] sister-in-law.
wigi* nm ma- [li-/ya-] wig. (Kng)
wigo nm [u-] fence, hedge, enclosure. (ms)Panua ~ seek new avenues/sources.
wik.a kt [sie] 1 crow: 2 triumph; reign; outshine.(tde) wikia; (tdk) wikika; (tds) wikisha.
wiki* nm [i-/zi-] week. (Kng)
wilaya* nm [i-/zi-] district. (Kar)
-wili kv two: Watu wa~ two people; Miti mi~two trees.
wima kl erect, upright. (ms) Simama
~ stand upright.
wimbi1 nm ma- [li-/ya-] 1 wave. 2 sound wave; light wave. 3 tilde. 4 escalation.
wimbi2 nm [u-] bulrush millet, eleusine.
wimbo nm nyimbo [u-/zi-] song.
wimbombo nm [u-] piece of stick twirled in a hole in another stick (ulindi) in order to produce fire.
winchi* nm [i-/zi-] winch, crane, derrick. (Kng)
winda1 nm [u-] girdled loin-cloth tucked between legs.
wind.a2 kt [ele] hunt; pursue a foe or a
fugitive.(tde) windia; (tdk) windika; (tdn) windana;(tds) windisha.
windo nm ma- [li-/ya-] booty, pray.
wing.a kt [ele] drive away, chase
witiri1* nm [i-/zi-] odd number.
away, repel. (tde) wingia; (tdk)
wingika; (tdn) wingana; (tds) wingisha; (tdw)wingwa.
wingi1* nm [u-] wing side. (Kng)
wingi2* nm [u-] 1 abundance, plenty. 2 plurality; (sarufi) plural.

wingu nm ma- [li-/ya-] cloud: Ma~ yametandathe sky is overcast; ~ la mvua rain cloud.
wino nm [u-] ink: Kidau cha ~ ink holder/pot, ink well.
wishwa1 nm [i-/zi-] roller.
wishwa2 nm [u-] chaff, bran, husk.
(Kar)
witiri2 nm (Uislamu) special prayer after the last prayer of the day.
wito1 nm [u-] infectiousness, infection, contagion.
wito2 nm [u-] casting.
wito3 nm [u-] call, vocation.
wivu nm [u-] 1 jealousy. 2 envy.
wizara* nm [i-/zi-] ministry. (Kar)
wizi nm [u-] theft, robbery, thieving.
wodi* nm [i-/zi-] ward. (Kng)
woga nm [u-] fear, cowardice, timidity.
wokovu nm [u-] salvation, deli-verance, rescue, redemption; liberation.
wongofu nm [u-] virtuousness, virtue, righteousness.
wororo nm [u-] softness, smooth-ness, tenderness.
woya nm nyoya [u-/zi-] handful.

Y
ya.a kt [sie] sleep, doze. (tde) yalia; (tdk)yalika; (tds) yaza.
yaani ku that is: Mtu mwenyewe ni mrefu sana, ~ anafikia futi sita au zaidi the person is very tall, that is,
he is six feet plus.
yabisi kv dry: Baridi ~ rheumatism.
yabisik.a kt [sie] become dry. (tde) yabisikia;(tdk) yabisikika; (tds) yabisikisha.
yadi* nm [i-/zi-] yard. (Kng)
yahe nm [a-/wa-] 1 friend, comrade. 2 commoner.
yahom! ki 1 expression of joy on the arrival of a vessel. 2 straight ahead!
yai nm ma- [li-/ya-] 1 egg. 2 ovum. 3 zero, nil:Ma~ ya chawa lice eggs; Walifungwa goli moja kwa ~ they
were beaten by one goal to nil.
yakini1* nm [i-] truth, sureness, proof, assurance, certainty: Jambo hili sijalipatia ~ yake I don't know the
truth of this thing/matter yet. (Kar)
yakin.i2* kt [sie] be sure, get the fact, know/establish the truth, be
certain. (tde)yakinia; (tdk) yakinika; (tds) yakinisha. (Kar)
yakini.a kt [sie] resolve to. (tde) yakinilia;(tdk) yakinika; (tds) yakinisha. (Kar)
yakinifu kv 1 true. 2 empirical.
yakuti* nm [i-/zi-] ruby, sapphire. (Kar)
yaliyomo nm [ya-] contents.
yamini* nm [i-/zi-] 1 right hand. 2 oath. (Kar)
yamkini* pia yumkini kl possibly, probably. (Kar)
yangeyange nm [a-/wa-] little egret, white reef heron.
yasini* nm [i-] 36th chapter of the Quran. (Kar)
yasmini* nm [i-/zi-] jasmine, jas-mine flower. (Kar)
yatima* nm ma- [a-/wa-] orphan. (Kar) yavuyavu nm ma- [li-/ya-] 1 lung. 2 sponge.
yaya* nm ma- [a-/wa-] ayah, child's nurse, babysitter. (Khi)
yegeya nm ma- [li-/ya-] sausage fruit.
yeye kw he, she.
yeyuk.a kt [sie] melt; dissolve. (tde) yeyukia;(tdk) yeyukika; (tds) yeyukisha.
yeyush.a kt [ele] melt; dissolve. (tde) yeyushia;(tdk) yeyushika; (tdn) yeyushana; (tdw)yeyushwa.
yomboyombi nm [a-/wa-] grossbeak weaver.
yong.a kt [sie] sway, stagger: Mwendo wake ni wa ku~ she sways as she walks. (tde) yongea;
(tdk) yongeka; (tds) yongesha.
yongo.a kt [sie] carry shoulder high. (tde)yongoea; (tdk) yongoeka; (tds) yongoesha.
yosayosa kl rapidly and roughly.
yowe nm ma- [li-/ya-] shout, cry, scream: Acha kupiga ma~ don't shout; Piga ~ shout for help.
yoyom.a kt [sie] disappear, go away. (tde)yoyomea; (tdk) yoyomeka; (tds) yoyomesha.
yugayug.a kt [sie] worry, be confused. (tde)yugiayugia; (tdk) yugika-yugika; (tds)yugishayugisha.
yugwa nm ma- [li-/ya-] type of white yam.
yumb.a kt [sie] 1 sway, wave to and fro; stagger. 2 have no stand, be unstable, become
infirmy. (tde) yumbia; (tdk) yumbika; (tds) yu-mbisha.
yumkini* kl taz yamkini. (Kar)
yungiyungi nm ma- [li-/ya-] water lily.
yunifomu * nm [i-/zi-] uniform: ~ za shuleschool uniform; ~ za wanajeshi army uniform. (Kar)

Z
za.a kt [ele] bear, give birth, reproduce. (tde)zalia, (tdek) zalika, (tdes) zalisha, (tdew)zaliwa;
(tdn) zaana.
zaan.a kt [sie] reproduce, breed, multiply. (tde)zaania; (tdk) zaanika; (tds) zaanisha.
zaatari nm [i-/zi-] aromatic leaf used in drinks.
zab.a kt [ele] slap: Nitaku~ kofi I will slap you. (tde) zabia; (tdk) zabika; (tdn) zabana; (tds)zabisha;
(tdw) zabwa.
zabadi nm [i-/zi-] civet, musk.
zabarijadi nm [i-/zi-] type of ruby/sapphire.
zabibu* nm [i-/zi-] grape, raisin. (Kar)
zabun.i1* kt [ele] 1 tender; auction, bid. 2 value, assess. (tde) zabunia; (tdew) zabuniwa; (tdk)zabunika;
(tds) zabunisha. (Kar)
zabuni2* nm [i-/zi-] tender, bid. (Kar)
zaburi1* nm [i-/zi-] 1 Psalter. 2 Psalms, Book of Psalms. (Kar)
zaburi2 kl tastelessly.
zafa* nm [i-/zi-] (Uislamu) proce-ssion. (Kar)
zafarani* nm [i-/zi-] saffron. (Kar)
zafe* nm [i-/zi-] slime, slippe-riness; sticky mud. (Kar)
zaga.a kt [sie] spread. (tde) zagalia, (tdek)zagalika; (tds) zagaza.
zaha nm [i-/zi-] lava.
zahama* nm [i-/zi-] hustle, jostle, throng; confusion, chaos, riot. (Kar)
zahanati* nm [i-/zi-] dispensary. (Kar)
zaidi* kl more, beyond: Shati hili ni kubwa ~this shirt is bigger; ~ ya matarajio beyond expe-ctation.
(Kar)
zain.i* kt [ele] 1 coax, entice, tempt, lure: Shetani alim~ Satan tempted him. 2 adore, decorate,
embellish. (tde) zainia, (tden)zainiana, (tdew) zainiwa; (tdk) zainika; (tds) za inisha. (Kar)
zaituni* nm [i-/zi-] olive. (Kar)
zalish.a kt [ele] 1 aid/assist at childbirth.2 produce, manu-facture. (tde) zalishia; (tdk)zalishika;
(tdn) zalishana; (tdw) zalishwa.
zaka* nm [i-/zi-] tithe. (Kar)
zam.a1 ktsie] 1 sink, submerge, immerse. 2 set:Jua hu~ saa kumi na mbili jioni the sun sets at six in the
evening. (tde) zamia; (tdk) zamika; (tds) zamisha.
zama2 nm [i-/zi-] time, period: ~ zetu during our times; ~ za kale Old Age; ~ za kati Middle Age.
zamani* nm [i-/zi-] 1 ancient times, long ago, antiquity. 2 given time, duration: ~ za leo/ ~
hizinowadays; ~ zijazo in future. (Kar)
zambarau nm [i-/zi-] 1 damson. 2 purple.
zamda* nm [i-/zi-] type of cure for stomach ache. (Kar)
zamu nm [i-/zi-] turn, round: Shika ~ take one's turn.
zana1 nm [i-/zi-] tool, apparatus, implement: ~ za vita arms, weapons; ~ za kilimo agri-cultural/ farm
implements.
zana2 nm ma- [li-/ya-] honey- comb.
zani nm [i-/zi-] calamity, disaster, catastrophe:Bwaga ~ cause a calamity.
zao nm ma- [li-/ya-] 1 crop. 2 product, harvest, proceeds.
zarambo nm [i-/zi-] distilled palm wine.
zari nm [i-/zi-] golden embroidery thread.
zarniki* nm [i-] arsenic. (Kar)
zatiti kt [sie] prepare, put ready: Ameji~ he/she is well pre-pared. (tde) zatitia; (tdk) zatitika;
(tds) zatitisha.
zawadi* nm [i-/zi-] present; gift; reward. (Kar)
zazi kv fruitful, productive, fecund: Kuku huyu ni m~ this hen is productive.
zebaki* nm [i-/zi-] mercury. (Kar)
zebe nm ma- [a-/wa-] fool, idiot, blockhead, imbecile.
zebu nm [a-/wa-] zebu, big long-
horned cow.
zeek.a kt [sie] 1 get old. 2 wear out. (tde)zeekea; (tdk) zeekeka; (tds) zeekesha.
zege nm ma- [li-/ya-] concrete.
zela nm [i-/zi-] bucket.
zembe kv slack, idle, remiss, negligent, lazy.
zembe.a kt [ele] neglect, act with dereliction. (tde) zembelea, (tdek) zembeleka; (tdn)zembeana;
(tds) zembesha; (tdw) zembewa.
zenge.a kt [ele] follow or come near sb/sth usually with an aim of getting sth or committing a crime.
(tde) zengelea, (tdek) zengeleka; (tdn)zengeana; (tdw) zengewa.
zeri nm [i-/zi-] balm.
zeriba nm ma- [li-/ya-] cowshed, stable, byre.
zeruzeru nm ma- [a-/wa-] albino.
zeze nm [i-/zi-] banjo.
zezeta nm ma- [a-/wa-] fool, idiot, imbecile.
zi.a kt [ele] abstain, refrain (esp. on health reasons). (tde) zilia, (tdek) zilika, (tdes) zilisha,(tdew) ziliwa.
ziada* nm [i-/zi-] 1 excess, supple-ment. 2 surplus; balance. (Kar)
ziaka nm [i-/zi-] quiver.
ziara1 nm [i-/zi-] visit, tour.
ziara2 nm ma- [li-/ya-] 1 sacred place. 2 grave, tomb.
zib.a kt [ele] 1 fill; plug. 2 cover. (tde) zibia; (tdk) zibika; (tdn) zibana; (tds) zibisha; (tdw)zibwa.
zibu.a kt [ele] unplug, uncork; clean a hole/aperture. (tde) zibulia, (tdes) zibulisha, (tdew) zibuliwa;
(tdk) zibuka; (tdn) zibuana.
zid.i* kt [sie] 1 go beyond, surpass: Haya mambo yameni~ kimo these affairs are beyond my capability. 2
increase, multiply, grow. (tde)zidia, (tden) zidiana, (tdew) zidiwa; (tdk)zidika; (tds) zidisha. (Kar)
zidish.a kt [ele] multiply: Mbili uki~ kwa nneutapata nane if you multiply two by four you get eight.
(tde) zidishia; (tdk) zidishika;
zimi.a
(tdn) zidishana; (tdw) zidishwa.
zidishi.a kt [ele] give more than necessary, give excessively. (tde) zidishilia, (tdek) zidishilika;
(tdn) zidishiana, (tdw) zidishiwa.
zidiw.a kt [sie] 1 be overwhelmed. 2 (mgonjwa) become worse.
zidu.a kt [ele] extract, draw out. (tde) zidulia, (tdek) zidulika, (tdew) ziduliwa; (tdn) ziduana;
(tds) zidusha.
ziga nm ma- [li-/ya-] incense burner.
zigi.a kt [sie] delay; slack off. (tde) zigilia; (tdek) zigilika, (tdes) zigilisha.
zigizaga* nm [i-/zi-] zigzag. kl crookedly, awry:Mambo yangu yanakwenda ~ my affairs are going awry.
(Kng)
zihi nm [i-/zi-] 1 exertion: Unene wake ni bure hana ~ hata kidogo he is fat for nothing, he cannot exert
himself. 2 energy.
zii! ki boo! (nh) Pigwa ~ be scorned, thumb down.
zik.a kt [ele] 1 bury. 2 (si rasmi) defraud. (tde)zikia; (tdk) zikika; (tdn) zikana;
(tds) zikisha;(tdw) zikwa.
ziki nm [i-/zi-] extra stitching at neckline, embroidery.
ziku.a kt [ele] uncover, unearth; expose. (tde)zikulia, (tdek) zi-kulika, (tdes) zikulisha, (tdew) zikuliwa;
(tdn) zikuana.
zila nm [i-/zi-] bailing scoop.
zilizala* nm [i-/zi-] earthquake. (Kar)
zima1 kv 1 whole, complete. (nh)
mtu m~ adult. 2 healthy; without defect.
zim.a2 kt [ele] 1 extinguish, put
out. 2 repress, quell, suppress. (tde) zimia; (tdk)zimika; (tds) zimisha; (tdw) zimwa.
zimamu nm [i-/zi-] bridle.
zimba.a kt [sie] be speechless; be dumbfounded. (tde) zimbalia, (tdek) zimbalika, (tdes) zimba-lisha.
zimi.a kt [sie] faint, lose
zimik.a
consciousness, be unconscious.
(tde) zimilia, (tdek) zimilika; (tds) zimisha.
zimik.a kt [sie] go out; be extinguished.(tde)zimikia; (tds) zimikisha.
zimu.a kt [ele] 1 dilute; cool. 2 warm up sth cold. (tde) zimulia, (tdew) zimuliwa;
(tdk)zimuka, (tds) zimusha.
zimwe kv 1 quenched, extingu-ished; lifeless:Makaa ~ dead coals, burnt out embers. 2 hollow
coconut: Nazi ~ hollow coconut, one without kernel nor milk.
zimwi nm ma- [a-/wa-] ghost; ghoul.
zinaa* nm [i-/zi-] adultery, forni-cation:Ugonjwa wa ~ venereal disease. (Kar)
zinara* nm [i-/zi-] plimsoll line, waterline. (Kar)
zind.a kt [sie] stand firmly; brave, dare, hold out. (tde) zindia; (tdk) zindika; (tds) zindisha.
zindik.a kt [ele] fortify/protect by charm. (tde)zindikia; (tdk) zindikika; (tdn) zindikana;
(tds)zindikisha; (tdw) zindikwa.
zindiko nm ma- [li-/ya-] protection/ fortification charm.
zindu.a kt [ele] 1 set free from a spell, disenchant. 2 wake up from a deep sleep; draw attention; awaken.
3 inaugurate, open, launch.(tde) zindulia; (tdek) zindulika; (tdn) zinduana; (tds) zindusha.
zinduk.a kt [sie] wakeup; gain consciousness; come to sense. (tde) zindukia; (tdk) zindukika;
(tds) zindukisha; (tdw) zindukwa.
zinduna* [i-/zi-] fossil gum-copal. (Kar) zinduo nm ma- [li-/ya-] awakening, realization.
zing.a kt [sie] 1 move about, roam. 2 turn the other way. 3 prostitute.
(tde) zingia; (tdk)zingika; (tds) zingisha.
zingati.a kt [ele] consider, observe, think of, take note, take into
account: Haya ninayokueleza yazingatie sanatake note of what I am telling you. (tde)zingatilia,
(tdek) zingatilika; (tdn) zinga-tiana; (tds) zingatisha; (tdw) zingatiwa.
zingatio nm ma- [li-/ya-] consideration, observation.
zingi.a1 kt [sie] fade, lose colour, be faint; look unwell, be pale: Labda Juma ana shida kwani uso wake
ume ~ may be Juma is in trouble as his face looks pale; Shati langu jekundu lime ~ my red shirt has faded.
(tde) zingilia; (tdk) zingika;(tds) zingisha.
zingi.a2 kt [ele] round up, enclose, surround.(tde) zingilia; (tdk) zingika; (tdn) zingiana; (tds) zingisha;
(tdw) zingiwa.
zingifuri* nm ma- [li-/ya-] 1 cinnabar. 2 annatta fruit. (Kar)
zingio nm [i-/zi-] fading.
zingir.a kt [ ele] round up, enclose, surround.(tde) zingiria; (tdk) zingirika; (tdn) zingirana;
(tds) zingirisha; (tdw) zingirwa.
zingizi nm [i-/zi-] 1 menstrual/ postpartum pains. 2 umbilical cord. 3 placenta, afterbirth.
zingu.a kt [ele] get rid of amalign influence. (tde)zingulia, (tdek)
zingulika, (tdes) zingulisha, (tdew) zinguliwa; (tdn) zinguana.
zinguo nm ma- [li-/ya-] riddance
of a malign influence.
zin.i* kt [sie] commit adultery, fornicate. (tde)zinia; (tdk) zinika; (tds) zinisha. (Kar)
zinifu kv lewd, adulterous.
zinz.a kt [ele] 1 display goods for sale. 2 place a patient on a special diet. 3 display a thief or miscreant.
(nh) ~ kichwa be stubborn. (tde)zinzia; (tdk) zinzika; (tds) zi-nzisha; (tdw)zinzwa.
zio nm [i-/zi-] post, pole.
zir.a kt [ele] 1 hate, detest, abhor. 2 abstain.(tde) ziria; (tdk) zirika; (tdn) zirana; (tds)zirisha;
(tdw) zirwa.
i
zira.i* kt [sie] faint, be unco-nscious; lose consciousness. (tde) ziraia; (tdk) ziraika; (tds)ziraisha. (Kar)
ziro* nm [i-/zi-] zero. (Kng)
zito kv heavy: Chuma hiki ni ki~ this piece of metal is heavy.
ziwa1 ma- [li-/ya-] lake.
ziwa2 nm ma- [li-/ya-] breast.
zizi nm ma- [li-/ya-] pen, paddock, fold, stable, byre, cowshed.
zizim.a kt [sie] cool, get cold: Mwili unam~she/he is feel-ing cold; maji yana~ the water is very cold.
(tde) zizimia; (tdk) zizimika; (tds)zizimisha.
zo.a kt [ele] collect, gather up: ~ takatakacollect garbage. (tde) zolea, (tdek) zoleka;(tdes) zolesha,
(tdew) zolewa; (tdn) zoana.
zoe.a kt [ele] become used to, be acquainted with, get accustomed to. (tde) zoelea, (tdek)zoeleka,
(tdew) zoelewa; (tdn) zoeana, (tds)zoeza.
zoelek.a kt [sie] be familiar, become habitual/customary. (tde) zoelekea; (tdk)zoelekeka.
(tds) zoelekesha.
zoesh.a pia zoez.a kt [ele] accustom, train. (tde)zoeshea; (tdk) zoesheka; (tdn) zoeshana; (tdw) zoeshwa.
zoevu kv experienced, accustomed.
zoezi nm ma- [li-/ya-] exercise, practice, assignment.
zogo nm ma- [li-/ya-] confusion, commotion, misunderstanding.
Zohali1* nm [i-] Saturn. (Kar)
zohali2 nm [ i-] delay, procra-stination; lowness, dilatoriness, laziness.
zoloto nm [i-/zi-] larynx, Adam's apple.
zome.a kt [ele] mock, groan aloud in derision, jeer. (tde) zomelea; (tdk) zomeka; (tdn)zomeana;
(tds) zomesha; (tdw) zomewa.
zong.a kt [sie] overwhelm, overpower: Kazi zimem~ Work has overwhelmed him. (tde) zo-
zui.a
ngea; (tdk) zongeka; (tdn) zo-ngana; (tds)zongesha; (tdw) zongwa.
zongapindu nm [a-/wa-] sea slug.
zongo nm ma- [li-/ya-] stomach swelling believed to be caused by jealousy/witchcraft.
zongo.a kt [ele] unwind: ~ uzi unwind thread. (tde) zongolea, (tdek) zongoleka, (tdes) zongo-lesha,
(tdew) zongolewa; (tdn) zongoana.
zongomez.a kt [ele] twist around, coil. (tde)zongomezea; (tdk) zongomezeka; (tdn) zongo-mezana;
(tds) zongomezesha; (tdw)zongomezwa.
zongomo nm ma- [li-/ya-] spring.
zoni* [i-/zi-] zone. (Kng)
zorot.a kt [sie] slouch, lag, dally, dawdle. (tde)zorotea; (tdk) zoroteka; (tds) zorotesha.
zoz.a kt [sie] nag, quarrel, argue. (tde) zozea; (tdk) zozeka; (tds) zozesha.
zu.a kt [ele] 1 fabricate, invent, compose:Maneno hayo ameya~
she has fabricated the story. 2 start sth bad. 3 unearth. (tde) zulia, (tdek) zulika, (tdew)zuliwa;
(tdn) zuana, (tds) zusha.
zuakulu nm [a-/wa-] black ru-mped barbet.
zuba.a kt [sie] 1 be dumb-founded/nonplussed. 2 be dull/ dispirited. (tde) zubalia, (tdek)zubalika;
(tds) zubaza.
zubu* nm [i-/zi-] penis. (Kar)
zug.a kt [ele] dupe, deceive, hoodwink. (tde)zugia; (tdk) zugika; (tdn) zugana;
(tds)zugisha; (tdw) zugwa.
zege nm ma- [a-/wa-] dupe, puppet.
Zuhura* nm [i-] Venus. (Kar)
zui.a kt [ele] 1 stop, restrain,
prevent, obstruct: Daktari ame-m~ asinywe pombe the doctor has prevented him from having alcoholic
drinks. 2 support: Kiguzo hiki ndicho kinacho~ dari this pole supports the ceiling.(tde)
zuilia, (tdek) zuilika, (tdes) zuilisha; (tdn)zuiana; (tdw) zuiwa.
zuk.a kt [sie] appear, emerge, pop up. (tde)zukia; (tdk) zukika; (tds) zukisha.
zulia* nm ma- [li-/ya-] carpet. (Kar)
zul.u1 kt [sie] 1 feel dizzy. 2 lose memory. (tde)zulia; (tdk) zulika; (tds) zulisha.
zulu2 nm [i-/zi-] flageolet, clarionet. (Kar)
zumaridi* nm [i-/zi-] emerald. (Kaj)
zumbu.a kt [sie] 1 subsist, maintain. 2 start:Amesha~ balaa jingine he has started another trouble.
(tde) zumbulia, (tdek) zumbulika; (tds)zumbusha.
zumbukuku nm ma- [a-/wa-] fool, idiot, imbecile, simpleton.
zumburu nm ma- [a-/wa-] type of mud fish.
zunga1 nm ma- [li-/ya-] foreskin, prepuce.
zunga2 [a-/wa-] uncircumcised man.
zunguk.a kt [ele] 1 go round, surround, revolve. 2 wander about, loiter, stroll. (tde) zungukia;
(tdk) zungukika; (tdn) zungukana; (tds)zungukisha; (tdw) zungukwa.
zungumz.a kt [ele] talk, speak, discourse.
(tde)zungumzia; (tdk) zungumzika; (tdn)zungumzana; (tds) zungumzisha; (tdw) zungu-mzwa.
zungumzi.a kt [ele] discuss about, talk about.
(tde) zungumzilia; (tdk) zungumzika; (tdn)zungumziana; (tds) zungumzisha; (tdw) zungu-mziwa.
zungush.a kt [ele] 1 circulate. 2 take round. (tde) zungushia; (tdk) zungushika; (tdn)zungushana;
(tdw) zungushwa.
zungushi.a kt [ele] enclose, surround, encircle.(tde) zungu-shilia; (tdk) zungushika; (tdn)zungushiana;
(tdw) zungushiwa.
zuri1 kv beautiful, pretty, gorgeous; good: Mtu m~ good person.
zuri2* nm [i-/zi-] 1 false evidence; perjury. 2 false swearing. (Kar)
zuru* kt [sie] visit, tour. (tde) zuria; (tdk)zurika; (tds) zurisha. (Kar)
zurur.a kt [sie] loiter, wander. (tde) zururia; (tdk) zururika; (tds) zururisha.
zush.a kt [ele] 1 start up. 2 fabricate. (tde)zushia, (tdw) zushiwa; (tdk) zushika, (tdn)zushana.
zuum.u kt [sie] resolve. (tde) zuumia; (tdk)zuumika; (tds) zuumisha.
zuzu nm ma- [a-/wa-] imbecile, fool, idiot, blockhead, simp-leton.
zuzu.a kt [sie] 1 disturb, derange. 2 infatuate, craze: ji~ vaunt, flatter oneself. (tde) zuzulia; (tdk) zuzuka;
(tdn) zuzuana; (tde) zuzusha,(tdw) zuzuliwa.
zuzuk.a kt [sie] vaunt/fool/flatter oneself. (tde)zuzukia; (tdk) zuzukika; (tds) zuzukisha.
zuzuwa.a kt [ sie] sink into oblivion, be foolish/stupid. (tde) zuzuwalia, (tdek)zuzuwalika, tdes) zuzu-
walisha.

You might also like