Professional Documents
Culture Documents
KISWAHILI-KIINGEREZA
Kamusi hii ya Kiswahili-Kiingereza ina historia ndefu. Wazo la kutunga kamusi hii ilianzishwa mwaka
1964 na Chuo cha Uchunguzi wa Kiswahili (ambacho kuanzia mwaka 1972 kilijulikana kama Taasisi ya
Uchunguzi wa Kiswahili). Wazo hili lilibuniwa wakati wa enzi ya Profesa Wilfred H.Whitely, ambaye
wakati huo alikuwa ndiye Mkurugenzi wa Chuo cha Uchunguzi wa Kiswahili, ikiwa ni miaka 25 baada
ya kuchapishwa kwa kamusi ya Johnson ijulikanayo kama Standard Swahili-English Dictionary (1939).
Kazi ya utunzi wa kamusi mpya ilianza baada ya shirika lijulikanalo kama Calouste Gulbenkian
Foundation kutoa msaada wa pesa kwa Chuo cha Uchunguzi wa Kiswahili kwa kipindi cha miaka mitatu
kuanzia mwaka 1964 hadi Octoba 1967 ili kukiwezesha chuo kumwajiri mchunguzi atakayeweza
kuifanya kazi hiyo.
Katika kutekeleza azma hiyo, Chuo kilimwazima Bwana J.A.Tejani kutoka Wizara ya Elimu Zanzibar na
kumwajiri kama Mchunguzi. Bwana Tejani wakati huo alikuwa na shahada ya B.A. katika lugha za
Kiarabu na Kiajemi ya Chuo Kikuu cha London, na alikuwa pia na ujuzi katika lugha za Kigujarati,
Kiurdu na Kiswahili. Ilipangwa kuwa Mchunguzi Tejani angekuwa anasaidiwa na Mchunguzi Msaidizi
na angeshauriwa na Miss M.A. Bryan wa School of Oriental and African Studies(SOAS), London Profesa
E. Dammann wa Marbury na Profesa D.A. Olderogge wa Leningrad.
Bwana Tejani alipokuwa Mkurugenzi wa Chuo cha Uchunguzi wa Kiswahili kati ya mwaka 1968 na
1969, aliendelea kuifanya kazi hii hadi mwaka 1970 alipoikabidhi kwa Mkurugenzi mpya wa Chuo cha
Uchunguzi wa Kiswahili, Bwana George Mhina. Mwaka 1967, kabla ya kuteuliwa kwa Mkurugenzi
mpya, Baraza la Kiswahili la Taifa lilikielekeza Chuo cha Uchunguzi wa Kiswahili kuwa kamusi
inayopaswa kuandaliwa mwanzo iwe kamusi ya Kiswahili-Kiswahili na wala sio kamusi ya Kiswahili-
Kiingereza. Kwa hiyo mwaka 1970 kazi ya kwanza ya Mkurugenzi mpya, Bwana George Mhina, ilikuwa
ni kuhakikisha kuwa vitomeo vyote vilivyomo katika kamusi ya Kiswahili-Kiingereza iliyoanzishwa na
Tejani vinatafsiriwa upya katika Kiswahili. Mswada wa kamusi ya Kiswahili-Kiswahili ulikamilika Juni
4, 1978 na kamusi ikatoka mwaka 1981.
Mwaka 1972, Taasisi ya Uchunguzi wa Kiswahili ilimpata mtaalamu wa kamusi kutoka Poland, Profesa
Rajmund Ohly. Kwa kuanzia profesa huyu alipewa kazi ya kutunga kamusi ya Kiingereza-Kiswahili.
Hata hivyo, mwaka 1975, Taasisi ilipounda jopo la wataalamu wa kamusi ili kukamilisha kazi ya kutunga
kamusi ya Kiswahili-Kiswahili, Profesa Ohly alisitisha kazi ya kutunga kamusi ya Kiingereza-Kiswahili
na kujiunga na jopo la kamusi ya Kiswahili-Kiswahili.
Baada ya kazi ya kutunga kamusi ya Kiswahili-Kiswahili kukamilika mwaka 1978, wachunguzi katika
Sehemu ya Kamusi walirejelea kazi ya kutunga kamusi ya Kiingereza-Kiswahili aliyokuwa ameianza
Profesa Ohly. Kamusi hiyo ilikamilika na kuchapishwa Desemba , 1996.
Baada ya utunzi wa kamusi za Kiswahili-Kiswahili na Kiingereza-Kiswahili kukamilika na miswada
kuchapishwa, Sehemu ya Kamusi ya TUKI ilipata nafasi ya kuurejelea tena mradi wa Kiswahili-
Kiingereza uliokuwa umeahirishwa tangu mwaka 1967. Kazi ya kuandaa mswada wa Kamusi hii ilianza
rasmi Januari 1997 na jopo la kwanza lililopitia herufi A na B liliketi Machi 1997.
Katika kuandaa kamusi ya Kiswahili-Kiingereza, wataalamu wa Sehemu ya Kamusi hawakutegemea kadi
za maneno zilizotayarishwa na Bwana Tejani kama msingi wa kupatia vidahizo, bali walitegemea
mswada wa toleo la pili la Kamusi ya Kiswahili Sanifu ambao wakati wa udurusu wake uliongezewa
maneno mapya kutoka Kenya na Tanzania.
Utayarishaji wa mswada wa kamusi hii ulipitia hatua mbalimbali na kufanyiwa vikao vya jopo na vya
uhariri nje ya kituo cha kazi ili kuharakisha ukamilishaji wake. Vikao hivyo vilifanyika huko Kibaha
(1997), Moshi (Agosti, 1999), Morogoro (Juni, 2000), Tanga (Septemba, 2000) na Dar-es-Salaam
(Desemba, 2000). Wanajopo walioshiriki katika utayarishaji wa muswada na kushiriki katika vikao vya
jopo ni Profesa James S. Mdee, Profesa Hermus J. Mwansoko, Dkt. Albina R. Chuwa, Dkt. Eliezer K.F.
Chiduo, Dkt. John G. Kiango na Dkt. Zubeida N. Tumbo-Masabo. Tunapenda pia kumtaja Dkt. George
Mrikaria, kwa mchango alioutoa katika kazi ya uhariri wa mwisho wa kazi hii, na Bi Eiko Kimura wa
ubalozi wa Japani kwa kutuunganisha na wanataaluma wa Chama cha Japan cha Taaluma za Kiafrika
ambao wamechangia katika mradi huu.
Wakati wa harakati za utayarishaji wa kamusi hii, Taasisi ya Uchunguzi wa Kiswahili iliweza pia
kuwashirikisha wazawa wa lugha ya Kiingereza katika hatua mbalimbali za uhariri. Tunapenda kutambua
ushirikiano na mchango mzuri katika uhariri uliofanywa na Mabwana Richard Mabala na Christopher
Elkington.
Tunapenda kutambua ushirikianao na mchango tulioupata kutoka kwa watu na makundi mbalimbali. Kwa
kuwa hatuwezi kuwataja wote kwa majina, tunapenda kutoa shukrani zetu za dhati kwa wote waliohusika.
Hata hivyo, hatuna budi kutoa shukrani za pekee kwa Chuo Kikuu cha Dar-es-Salaam, hususan kwa
Makamu wa Mkuu wa Chuo Kikuu cha Dar-es-Salaam, Profesa Matthew L. Luhanga, ambaye pamoja na
timu yake ya utawala wa Chuo, alihakikisha kuwa hatukwami katika utekelezaji wa kazi hii. Tunapenda
pia kuwashukuru wanafanyakazi wote wa Taasisi ya Uchunguzi wa Kiswahili ambao wameshiriki kwa
namna mbalimbali katika kukamilisha kazi hii.
Mwisho hatuna budi kumtaja Mkurugenzi Mstaafu wa TUKI, Profesa S.A.K.Mlacha, kwa kufanikisha
utungaji wa kamusi hii. Yeye ndiye aliyekuwa msimamizi mkuu wa mradi huu tangu mwaka 1997.
Taasisi inampongeza kwa jitihada zake alizozifanya katika kuhakikisha kamusi hii inachukua muda mfupi
kukamilika.
Taasisi ya Uchunguzi wa Kiswahili inapenda pia kuwashukuru wafadhili wetu waliotusaidia katika
kuikamilisha kazi hii. Kwanza tunapenda kushukuru Shirika la Canadian Organization for Development
in Education (CODE) East Africa, kwa kutupatia msaada wa karatasi. Pili, The Norwegian Council for
Higher Education's Programme for Development Research and Education (NUFU), kwa kutupatia
kompyuta na kufadhili gharama za vikao vya jopo la kamusi. Tatu, Profesa Hino Shungya pamoja na
wanataaluma na maprofesa wenzake wa Chama cha Japan cha Taaluma za Kiafrika na Kampuni ya
uchapishaji ya Kijapan Kodansha Ltd, kwa michango yao waliyoitoa kwa moyo mkunjufu kwa Taasisi ya
Uchunguzi wa Kiswahili ili kufanikisha uchapishaji wa kamusi hii. Michango yao imesaidia sana siyo tu
katika kuikamilisha kamusi hii, bali pia katika kukienzi na kukiendeleza Kiswahili, na pia kuendeleza
urafiki uliopo baina ya Tanzania na Japan.
Kuchapishwa kwa kamusi hii kunakamilisha seti ya kamusi za Kiswahili. Kwa sasa Taasisi ya Uchunguzi
wa Kiswahili imechapisha Kamusi ya Kiswahili Sanifu (1981), Kamusi ya Kiingereza-Kiswahili (1996)
na Kamusi ya Kiswahili-Kiingereza(2001). Ni matumaini yetu kuwa kamusi zote tatu zitawanufaisha
wasomaji wetu, na kuwa zitakuwa hazina bora ya lugha ya Kiswahili.
A
aa pia ahaa ki (kutegemea kiimbo) ah!
aalam* kv (Mungu pekee) the most knowledgeable: Allahu ~ Almighty God, the most knowledgeable.
(Kar)
aali* kv (vitu) superior, great; exalted: Haya ni mambo ~ these are great (exalted) things. (Kar)
aalimu* nm [a-/wa-] 1 educated man (in islamic knowledge). 2 scholar. kv having profound islamic
knowledge. (Kar)
aathari* nm relic, ruins. (Kar)
abaa! ki hallo! hey!
abadani!* ki not at all, never: Hutakubaliwa ~you will never be accepted. (Kar)
abadi* kl forever, eternity, always, permanently:Tatizo hili sasa ~ this is now a permanent problem. (Kar)
abakusi pia abaki nm [i-/zi-] abacus.
abedari* nm [i-/zi-] pulley used on dhows. (Kar)
abee! pia bee! ki (wanawake) word used in response to summons or address.
abir.i1* kt [ele] sail, navigate, travel. (tde)abiria, (tden) abiriana, (tdew) abiriwa; (tdk)abirika;
(tds) abirisha. (Kar)
abir.i2* kt [ele] forecast; foretell; predict. (tde)abiria, (tdn) abiriana, (tdew) abiriwa; (tdk)abirika;
(tds) abirisha. (Kar)
abir.i3* kt [sie] learn from experince or incidents. (tde) abiria; (tdk) abirika; (tds) abirisha. (Kar)
abiria* nm [a-/wa-] passenger: Gari moshi la ~passenger train; Gari la ~ bus; Mizigo ya ~passenger
luggage. (Kar)
abjadi* nm [i-/zi-] alphabet: ~ za KiswahiliSwahili alphabet; ~ za Kirumi Roman alphabet. (Kar)
ablauti* nm [i-/zi-] ablaut. (Kng)
abra* nm [i-/zi-] chance, opportunity, spare time:Sina ~ I have no time; Sijapata ~ ya kuongea nao I
haven't had an opportunity to talk to them. (Kar)
abtali* nm [wa-] heroes, heroin (us. of war). (Kar)
abu* nm [a-/wa-] father. (Kar)
abud.u1* kt [ele] 1 worship: ~ Mungu mmojaworship one God. 2 idolize. 3 adore, love: ~ kaziadore
work; ~ usingizi adore sleep. (tde)abudia, tden) abudiana, (tdew) abudiwa; (tdk)abudika;
(tds) abudisha. (Kar)
abudu2* nm [a-/wa-] toy. (Kar)
abunusi* nm [u-/i-] ebony: Samani za ~ ebony furniture. (Kar)
abunuwasi* nm [a-/wa-] cunning character in Arabic tales. (Kar)
aburani nm [i-/zi-] pledge.
abuwabu* nm [i-] doors: ~ iko wazi the doors are open. (Kar)
abwe! pia ebo! ki wow!
abyadhi1* kv white: Shati ~ a white shirt. (Kar)
abyadhi2* nm [i-] playing card or dice which has no number on it. (Kar)
ach.a1 kt 1 quit/stop doing sth, recant, desist: ~ ulevi quit/stop drinking; ~ kazi quit job; ~ kukohoa stop
coughing. 2 leave behind: Wasafiri wame~ mizigo yao nyuma passengers left their luggage behind. 3
abandon, discontinue, neglect, chuck in, come away, discard, desert: Watu wame~ mashamba yao people
have neglected their farms; Kuku ame~ watoto wake the hen has deserted her chicks; ~na naye leave
him/her alone. 4 abdicate. 5 acquit, release, pardon: ~ mfungwa huru pardon a prisoner; ~ mshtakiwa
huru acquit a defendant. 6 allow, let, permit, forgo, give leave: ~ apite allow him/her to pass; ~
apumzike let him/her rest. 7 separate from, divorce: Amemw~ mkewe he has divorced his wife. 8 leave sth
somewhere: ~ kitabu mezanileave a book on a table; ~ ujumbe ofisini kwangu leave a message at my
office; ~ posta upande wa kushoto leave the post office on your left hand side. 9 abjure. 10 break: ~ tabia
mbaya break bad habits. 11 yield. (nh) ~ mkono die. (tde) achia; (tdk) achika; (tdn) achana;
(tds)achisha; (tdw) achwa.
acha2! ki an expression of surprise and happiness: ~ we! good for you!
acham.a kt [ele] 1 open the mouth wide. 2 gape. (tde) achamia, (tden) achamiana; (tdk)achamika;
(tds) achamisha;(tdw) achamwa.
achan.a kt [sie] 1 separate, divorce. 2 differ. (tde) achania; (tdk) achanika; (tds) achanisha.
achanish.a kt [ele] disengage (from), uncouple, unlock. (tde) achanishia; (tdk) achanishika;
(tdn) achanishana; (tdw) achanishwa.
achano nm [i-/zi-] (hesabu) variant.
achari* nm [i-] chutney. (Khi)
ache! ki an expression of wishing sb happiness and prosperity especially during wedding, initiation rites
etc. (ms) ~ wana good luck.
achi.a kt [ele] 1 bequeath, cave in, concede, leave, slip. 2 release from: ~ huru manumit. (tde)achilia;
(tdk) achika; (tdn) achiana; (tds)achisha; (tdw) achiwa.
achik.a kt [sie] be divorced.(tde) achikia;(tdk)achikika;(tds) achikisha.
achili.a kt [ele] acquit, discharge, excuse from, exempt. (tde) achililia; (tdk) achilika; (tdn)achiliana;
(tds) achilisha;(tdw) achiliwa.
achish.a kt [ele] stop sb from doing sth: ~ ziwawean a child; ~ kazi terminate sb from
employment.(tde) achishia; (tdk) achishika; (tdn) achishana; (tdw) achishwa.
achw.a kt [sie] be divorced.
ada* nm [i-/zi-] 1 fee; school fees, impost, levy, wharfage. 2 customary present or fee, rite given to certain
people for their service in certain activities, ceremonies or rites e.g., initiation, funeral, wedding etc. (Kar)
adaa* nm [i-/zi-] (katika dini ya Kiislamu) prayer or fast observed as specified. (Kar)
adabu nm [i-/zi-] good manners, proper behaviour, courtesy, etiquette. (ms) Hana ~ he has no
manners; Fanya ~ behave; Tia ~ punish, teach good manners.
Adamu nm [a-/wa-] Adam.
adana* nm [i-/zi-] musical instrument resembling a piano. (Kar)
adapta nm [i-/zi-] adapter.
adeade nm [u-] bodily weakness.
adesi* nm [i-/zi-] pea, lentil. (Kar)
adha* nm [zi-] trouble, discomfort. (Kar)
adhabu* nm [i-/zi-] 1 punishment, penalty, retribution, chastisement, correction. 2 torment, persecution.
(Kar)
adhama* nm [i-] greatness, glory, majesty, honour, exaltation: Ilikuwa ni ~ kutembelewa na Rais it was a
glory to be visited by the President. (Kar)
adhana1* nm [i-] Muslim’s call to prayer made by the muezzin. (Kar)
adharusi* nm [i-] 1 fighting, skirmish. 2 battle, war. (Kar)
adhib.u* kt [ele] 1 punish, correct, chastise. 2 persecute, torment. (tde) adhibia, (tden)adhibiana,
(tdew) adhibiwa; (tdk) adhibika; (tds) adhibisha. (Kar)
adhifari* nm [i-/zi-] 1 perspiration of the armpit. 2 bad body odour. (Kar)
adhimish.a* kt [ele] 1 celebrate; commemorate. 2 glorify. (tde) adhimishia, (tden)adhimishiana;
(tdk) adhimishika; (tdw)adhimishwa. (Kar)
adhimu* kv brilliant, eminent, glorious:Amepewa makaribisho ~ he/she was given a glorious reception.
(Kar)
adhin.i* kt [sie] call Moslems to public prayers. (tde) adhinia, (tden) adhiniana, (tdew)adhiniwa;
(tdk) adhinika; (tds) adhinisha. (Kar)
adhini.a kt [ele] make a special prayer: ~ mtotomake a usual call to prayer to newly-born child (to bear
witness that he/she is a Moslem). (tdk)adhinika; (tdn) adhiniana; (tds) adhinisha; (tdw) adhiniwa.
adhir.i* kt [ele] put somebody to shame; bring into disrepute; debase. (tde) adhiria, (tden)adhiriana,
(tdew) adhiriwa; (tdk) adhirika; (tds) adhirisha. (Kar)
adhirik.a kt [sie] be ashamed/debased by doing or by being affected by sth unpleasant.
adhuhuri* nm [i-]noon, the period between noon and 2 p.m, meridian. (Kar)
ad.i* kt [ele] escort sb: ~ mgeni escort a visitor. (Kar)
adia* nm [i-/zi-] gift; present. (Kar)
adib.u1* kt [ele] chastise, teach manners to sb. (tde) adibia, (tden) adibiana, (tdew) adibiwa;
(tdk) adibika; (tds) adibisha. (Kar)
adibu2* kv 1 decorous; good manners. 2 polite. (Kar)
adid.i* kt [ele] 1 count, enumerate. 2 prepare; make ready. (tde) adidia, (tden) adidiana, (tdew) adidiwa;
(tdk) adidika; (tds) adidisha. (Kar)
adil.i1* kt [sie] be impartial/just /righteous, reason. (tde) adilia; (tdk) adilika; (tds) adilisha. (Kar)
adili2*kv impartial, just, righteous. (Kar)
-adilifu* kv impartial, scrupulous, upright, upstanding, moral (righteous). (Kar)
adilish.a kt [ele] elevate; moralize. (tde)adilishia; (tdn) adidlishana; (tdw)adilishwa.
adimik.a* kt [sie] be scarce, be rare. (Kar)
adimish.a* kt [ele] cause sth to be scarce or unobtainable. (tde) adimishia; (tdk) adimishika;
(tdn) adimishana; (Kar)
adimu* kv scarce, rare, hard to come by:Chakula ni ~ food is scarce. (Kar)
adinasi* nm [a-/wa-] child of a noble birth. (Kar)
admeri* nm [a-/wa-] admiral. (Kar)
adrenalini* nm [i-/zi-] adrenalin. (Kng)
adu.a* kt [ele] 1 make an offering to the spirits. 2 prepare a charm against the effects of the evil eye. 3
remove. (tde) adulia, (tden) aduliana, (tdew) aduliwa; (tdk) aduka; (tds) adusha. (Kar)
adui* nm ma- [a-/wa-] 1 enemy, foe. 2 opponent in games such as boxing, football, netball etc. (Kar)
advansi* nm [i-/zi-] advance. (Kng)
afa* nm ma- [a-/wa-] ill-omened person who usually brings bad luck; calamity. (Kar)
afadhali* kl 1 rather, better, prefarably: ~ uje kesho you better come tomorrow; ~ usafiri kwa ndege you
better travel by air. 2 (afya) better condition. (Kar)
afande1* nm ma- [a-/wa-] 1 respectful or formal address used by a soldier to his/her superior. 2 respectful
or formal answer of a soldier to his/her superior's call. (Ktu)
afande2 nm ma- [a-/wa-] one addicted to sodomy.
afasia* nm [i-/zi-] aphasia. (Kng)
afik.i* kt [sie] agree with, concur, correspond to:Wajumbe wame~ pendekezo the members have agreed
with the proposal. (tde) afikia, (tden)afikiana, (tdew) afikiwa; (tdk) afikika;
(tds)afikisha. maafikiano nm. mwafaka nm. (Kar)
afikian.a kt [ele,sie] agree together, coincide, compromise, come to an agreement, consort, contract, be
reconciled.
afisa* pia ofisa nm ma- [a-/wa-] officer. (Kng)
afkani1* nm [a-/wa-] idiot, moron. kv be mentally deficient: Ana akili ~ he is mentally deficient. (Kar)
afkani2* nm [u-] heart disease. (Kar)
Afrika nm [i-] Africa.
afrikanaizesheni nm [i-] africanization.
afriti* nm ma- [a-/wa-] 1 genie who is malignant to people. 2 evily disposed, wicked malevolent person.
3 cunning person; impostor, cheat. (Kar)
afu1* nm [ya-] blossoms of the wild jasmine used for perfume. (Kar)
af.u2* kt [ele] 1 save, deliver, pardon, cure. 2 ask for pardon, mercy or salvation from God. (tde) afulia,
(tdek) afulika, (tdes) afulisha, (tdew) afuliwa; (tdn) afuana. (Kar)
afu3* nm ma- [u-] God's forgiveness. (Kar)
afua* nm [i-] good health. (Kar)
afueni* nm [i-] (kwa mgonjwa) recovery from illness. (Kar)
afwaji nm [li-] 1 group of people. 2 group of armed people; troop.
afya1* nm [i-/zi-] 1 health; sound condition. 2 strength. (Kar)
afya2! ki (kwa mpiga chafya) bless you! (ms)Kwa ~! cheers!
afya3! ki a word used by children to entice each other to do sth: ~ tukafagie uwanja let us go and sweep
the court yard.
afyuni* nm [i-] opium. (Kar)
ag.a kt [ele] take leave of, say goodbye. (nh) ~ dunia die. (tde) agia; (tdk) agika; (tdn) agana;
(tds) agisha;(tdw) agwa. agano nm.
aga.a kt [sie] 1 slip off, slip out of one's hands. 2 be split, be scattered. (tde) agalia, (tdek)agalika,
(tdes) agalisha.
agan.a kt [sie] 1 make an agreement. 2 exchange farewells. (tde) agania; (tdk)aganika; (tds) aganisha.
agano nm ma- [li-/ya-] 1 promise. 2 agreement, contract.
Agano Jipya nm [li-] New Testament.
Agano la Kale nm [li-] Old Testament.
aghalabu kl usually, more often, as a rule: Watu wanaofanya mazoezi, ~ huwa na afya njemapeople who
exercise are usually in good health.
agi.a kt [sie] befit, agree with: Mpango ule haukutu~ that plan did not befit
us.(tde) agia;(tdk)agika;(tds)agisha.
agiz.a kt [ele] 1 order, charge, enjoin, prescribe, commission. 2 direct, give instructions. 3 call upon.
(tde) agizia; (tdk) agizika; (tdn) agizana; (tds) agizisha; (tdw) agizwa.
agizi.a kt [ele] 1 order on behalf; order sth. 2 give instructions to sb to do sth on your behalf.
(tdk) agizika; (tdn) agiziana; (tds) agizisha; (tdw) agiziwa.
agizo nm ma- [li-/ya-] 1 order, commission. 2 directive, rescript, instruction, ordinance.
ago1 nm ma- [li-/ya-] encampment, camp.
ago2 nm ma- [li-/ya-] thigh.
Agosti* nm August. (Kng)
agronomia* nm agronomy. (Kng)
agu.a kt [ele] 1 treat medically; attend a sick person. 2 treat magically to remove a spell or witchcraft. 3
predict, foretell, divine, interpret dreams. (tde) agulia. (tdek) agulika, (tdew)aguliwa;
(tdn) aguana. mwaguzi nm. mwuguzinm. uaguzi nm.
aguzi nm ma- [li-/ya-] 1 predictions, prophesies. 2 interpretations of dreams, omen etc.
ah! ki an expression of showing being disturbed or annoyed.
ahadharu* nm [i-] green. (Kar)
ahadi1* nm [i-/zi-] promise, promises, pledge, oblige, commitment, gage, resolute. (ms) Toa ~make a
promise; Vunja ~ break a promise;Timiza ~ keep a promise. (Kar)
ahadi2 nm [i-/zi-] death.
ahali* nm [i-/zi-] 1 wife: ~ zangu my wives. 2 family, kindred, relatives, connexion. (Kar)
ahamaru** kv red: Mauti ~ (a) killing involving blood shed. (b) a shocking sudden death. (Kar)
ahera* nm [i-/zi-] 1 future life after death. 2 paradise. (Kar)
aheri* nm [i-/zi-] 1 end, last stage, finish. (ms)Toka awali hadi ~ from beginning to the end. 2 bargain
price. (Kar)
ahid.i* kt [ele] promise, engage, ahir.i contract, undertake. (tde) ahidia, (tden) ahidiana, (tdew)
ahidiwa; (tdk) ahidika. (Kar)
ahir.i kt [sie] procrastinate. (tde) ahiria; (tdk)ahirika; (tds) ahirisha.
ahirish.a* kt [ele] 1 postpone, adjourn, suspend, defer. 2 delay, cause to wait. 3 shunt. (tde)ahirishia,
(tden) ahirishiana; (tdk) ahirishika; (tdw) ahirishwa. (Kar)
ahsante!* pia asante! ki thanks! thank you! (Kar)
ahueni* nm [i-] better condition after illness or hardships. (Kar)
aibik.a* kt [sie] be disgraced, be put to shame. (tde) aibikia; (tdk) aibikika.(Kar)
aibish.a* kt [ele] embarrass, humiliate, discredit, disgrace, mortify, put sb to shame. (tde) aibishia;
(tdk) aibishika; (tdn) aibishana; (tdw)aibishwa.(Kar)
aibishan.a* kt [ele] put one another to shame. (Kar)
aibishwa* kt [sie] abash, be disgraced, be dishonoured. (Kar)
aibu* nm [i-/zi-] shame, reproach, scandal, obloquy, compunction, disgrace. (Kar)
aidha* ku further, moreover, then: wa~ and moreover, and so. (Kar)
aidini* nm [i-] iodine. (Kng)
aila* taz. ahali. (Kar)
ail.i1* kt [ele] blame, accuse; find guilty. (tde)ailia, (tden) ailiana, (tdew) ailiwa, (tdk) ailika;
(tds) ailisha.(Kar)
aili2* nm blame, charge, guilt. (Kar)
aina nm [i-/zi-] brand, category, genre, kind, order.
ainish.a kt [ele] classify, name species, break: ~ matumizi break down expenditure. (tde)ainishia;
(tdk) ainishika; (tdn) ainishana;(tdw)ainishwa.
airisi* nm [i-/zi-] iris. (Kng)
aisee*! ki hey!, gosh! (I say). (Kng)
ajaa nm [i-/zi-] wonder.
ajabi.a* kt [ele] wonder, be surprised: Si jambo la ku~ it is not sth to be surprised of. (tdk)
ajabika; (tdn) ajabiana; (tds) ajabisha; (tdw)ajabiwa. (Kar)
ajabu* nm ma- [i-/ya-] wonder, uncommon, strangeness, surprising, amazing: Ma~ ya duniathe wonders
of the world; marvel; sth unusual. kvextraordinary, stupendous, wonderful: Mtu wa ~a wonderful
person. kl strangely, extraordinarily; too much: Jua ni kali ~ the sun is just too hot. (Kar)
ajali* nm [i-/zi-] accident, fate: ~ imemfika na amekufa he met his fate and died; Alifariki kwa ~ ya
gari he died in a car accident.
ajemi* nm [i-/zi-] round flat bread. (Kar)
ajenda* nm [i-/zi-] agenda: Dondoo la kwanza la ~ the first item of the agenda. (Kng)
ajenti* nm ma- [a-/wa-] agent. (Kng)
ajibu* kv wonderful. kl wonderfully. (Kar)
ajih.i* kt [ele] visit. (tde) ajihia, (tden) ajihiana,(tdew) ajihiwa;(tdk) ajihika; (tds) ajihisha. (Kar)
ajila* nm [i-/zi-] urgency, haste, rush.
ajili1* nm [i-/zi-] reasons, cause, sake: Piganakwa ~ ya haki fight in the cause of justice; Kwa ~ ya for the
sake of, because of. (Kar)
ajil.i2* kt [sie] rush, hurry. (tde) ajilia; (tdk)ajilika;(tds) ajilisha.
ajinabi* nm [a-/wa-] 1 foreigner. 2 stranger. (Kar)
ajinabia* kv foreign, strange. (Kar)
ajira* nm [i-/zi-] employment, work. (Kar)
ajir.i* kt [ele] employ, hire, engage, retain. (tde)ajiri, (tden) ajiriana,(tdew)ajiriwa; (tdk)ajirika;
(tds) ajirisha.
ajira nm. ujira nm. (Kar)
ajizi*1 nm [i-] negligence, slackness, laziness. kvnegligent, lazy, slack: Fanya ~ be lazy. (Kar)
ajiz.i*2 kt [sie] be lazy or negligent. (tde) ajizia;(tdk) ajizika; (tds) ajizisha. (Kar)
ajimaina* nm [u-] all people. (Kar)
ajua nm [i-/zi-] chess game played on a board with two rows of holes in which pebbles are put.
ajuza* nm [a-/wa-] very old woman: ~ mkali sana harridan; ~ mtabiri sibyl. (Kar)
ajuadi kv famous, distinguished.
ak.a kt [ele] 1 build (with stones, bricks or mortar). 2 make a fence of trees or thorn shrubs. (tde) akia,
(tdk) akika; (tds) akisha; (tdw)akwa.
aka! ki no way! never!
akademia* nm [i-/zi-] academy. (Kng)
akali* nm [i-/zi-] a few, a little: ~ ya vitu a few things. kl in short: Kwa ~ kazi hii itahitaji watu watatu in
short this work needs three people.
akani.a1* kt [ele] lead a horse by the bridle. (tdk) akanika; (tdn) akaniana; (tds) akanisha;
(tdw) akaniwa. (Kar)
akania2* nm [i-/zi-] bridle. (Kar)
akari* nm [i-] alcoholic drink. (Kar)
akaunti* nm [i-/zi-] account, reserve: ~ ya akiba savings account; ~ ya amana deposit account; ~ ya
hundi current account; ~ ya malipo charge account; Aliiba fedha zote kutoka ~ ya shule she/he stole all
the money from the school account. (Kng)
-ake kv his, her, hers, its. (possessive adjectival root for the third person singular): Mtoto w~his/her
child; Tawi 1~ limeanguka chini its branch has fallen down.
akhiyari* kv better, more beautiful. nm good people. (Kar)
aki.a* kt [ele] swallow without chewing. (tde)akilia; (tdk) akika; (tds) akisha; (tdw) akiwa. (Kar)
akiba* nm [i-/zi-] savings, hoard, stock, supply, reserve: ~ ya chakula food reserve; Jeshi la ~reserve
army; Weka ~ make a saving. (Kar)
akida* nm ma- [a-/wa-] (zamani) 1 head of an army. 2 headman during colonial administration;
messenger. (Kar)
akidi1* nm [i-/zi-] marriage ceremony: Funga ~perform a marriage ceremony. (Kar)
akid.i2* kt [sie] 1 be enough (for), suffice for. 2 falsify, forge, fabricate. 3 complete, finish. (tde)akidia;
(tdk) akidika; (tds) akidisha. (Kar)
akidi3* nm [i-/zi-] quorum. (Kar)
akidu* nm ma- [a-/wa-] contractor. (Kar)
akifi.a* kt [ele] entrust with. (tdk) akifika; (tdn)akifiana; (tds) akifisha; (tdw) akifiwa. (Kar)
akifish.a* kt [ele] prohibit, forbid. (tde)akifishia; (tdk) akifishika; (tdn) akifishana; (tdw) akifishwa.
(Kar)
akika* nm 1 feast made during the first hair cutting of a child usually when it is eight days old. (Kar)
akiki1* nm [i-/zi-] prayer said at a funeral service of a child who died before his/her first hair cut. (Kar)
akiki2* nm [i-/zi-] ruby, cornelian. (Kar)
akiki3* nm [i-/zi-] gully.(Kar)
akili* nm [i-/zi-] intelligence, intellect, nous, reason, resource, wit, brain, ingenuity: ~ taahiramental
retardation; ~ timamu sane. (Kar)
akina* nm [wa-] group of people of similar status, sex, interest etc.: ~ mama women; ~ babamen; ~
yakhe common people; ~ sisi the like of us, we. (Kar)
akiolojia* nm [i-/zi-] archaeology. (Kng)
akis.i kt [ele] 1 reflect, reverbarate: Maji ya bwawa yali~ nyumba na miti iliyoizunguka the water of the
dam reflected the houses and trees surrounding it. 2 signal, symbolize sth or tell sth:Ukimya wake una~
jambo zito lililompatahis/her silence symbolizes sth bad that befell him/her. (tde) akisia, (tden) akisiana,
(tdew)akisiwa; (tdk) akisika; (tds) akisisha.-ako kvyour (possessive adjectival akraba root for the
second person singular): Mke w~ your wife;Shamba l~ your farm; Matunda ya~ your fruits;Chakula
ch~ your food.
akraba* nm [a-/wa-] relatives. (Kar)
akrabu* nm [i-/zi-] 1 hand of a clock. 2 scorpion. 3 one of the four directions of a compass: ~
magharibi western direction; ~ mashariki eastern direction. (Kar)
akrama* kv respectful, respectable, honourable. (Kar)
akronimi* nm [i-/zi-] acronymy. (Kng)
akselereta* nm [i-/zi-] accelerator. (Kng)
akthari* nm [i-/zi-] 1 plenty. 2 gathering. (Kar)
aku.a kt [ele] 1 invade, assault, jump suddenly into sth. 2 bluster, affront, attack sb verbally.
akwami nm [i-] groups of people; big crowd of people.
ala1* kt [i-/zi-] sheath, scabbard: ~ ya kisu a knife's sheath. (Kar)
ala2* nm [i-/zi-] 1 tool: ~ za seremalacerpenter’s tools. 2 instrument: ~ za muzikimusical
instruments; ~saidizi accompaniment. (Kar)
ala3!* ki oh! (Kar)
alaa1! ki oh!, I see (perceive (sth) with the mind),(understand (sth).
alaa2! kl (ms) ~ kulihali by all means.
ala ala* pia halahala kl 1 (katika kusisitiza jambo) don't miss (to attend), don't forget: ~ na maagizo
yangu don't forget my requests/instructions. 2 carefully, cautiously; immediately: ~ na jirani handle your
neighbour carefully/ cautiously; Fanya ~ do immediately.
alama* nm [i-/zi-] 1 sign, token, mark, clue, stamp, trace. 2 index: Tia ~ put a mark; ~ ya cheo a sign of
one's rank e.g. a badge, a bar etc. 3 marks: Alipata ~ nzuri he got good marks. 4 seal. 5 smudge, speck,
splotch. 6 stigma. 7
ali.a
vestige. (Kar)
alamina nm [wa-] all creatures: (ms)
Rabbil ~ God of all creatures.
alamsiki* ki (kwa usiku) goodbye, goodnight. (Kar)
alamu* nm [i-/zi-] alarm, a warning sound or signal. (Kar)
alasiri* nm [i-] 1 late afternoon. 2 (Waislamu) late afternoon prayer. (Kar)
aleikum* ku to you all: Salaam ~ Greeting to you all, peace be with you. (Kar)
aleluya!* pia haleluya nm, ki alleluia, (Wakristo) praise to God: ~ Kristo amefufukaalleluia Christ is
resurrected.
albino* nm ma- [a-/wa-] albino. (Kng)
albamu* nm [i-/zi-] albam. (Kng)
alfa* nm [i-] alpha (the beginning of something):~ na Omega Alpha and Omega. (Kla)
alfaalfa* nm [i-/zi-] alfalfa. (Kng)
alfabeti* [i-/zi-] alphabet, ABC, abc. (Kng)
alfafa* nm [i-/zi-] bandage tied to a circumcised penis. (Kar)
alfajiri* nm [i-] 1 dawn, early
morning cock crow. 2 (Waislamu) early morning prayer. (Kar)
alfa nm [i-/zi-] alpha.
alhaji* pia haji nm [a-] hadji or hajji (pilgrim title for one who has been to Mecca). (Kar)
Alhamdulilahi* nm [a-] (Waislamu) Praise be to God. (Kar)
Alhamisi* nm [i-/zi-] Thursday. (Kar)
alhasili* ki in short: Harusi ile ilikuwa na vyakula na vinywaji vingi, muziki, madansa, wapiga tarumbeta
n.k. ~ kulikuwa na raha tupu the wedding had a lot of food and drinks, music, dancers, trumpeters etc. in
short it was utter comfort. (Kar)
ali1 nm children or grand children.
ali2 kv 1 beautiful, handsome. 2 honourable.
ali.a kt [ele] 1 put marks on the body usu by flogging. 2 dry fish in the sun or by smoking. 3 arrange fish
in alif.u
a small pot.
alifu* nm [i-] first letter of the Arabic
alphabet. (Kar)
alif.u* kt [ele] write a book. (tde) alifia, (tden)alifiana, (tdew)alifiwa; (tdk) alifika; (tds)alifisha. (Kar)
alik.a1 kt [sie] explode. (tde) alikia, (tden)alikiana; (tdk) alikika; (tds) alikisha; (tdw)alikwa.
alik.a2 kt [ele] 1 invite, bid: Wageni walio~wathe invited guests. 2 advertise. (tde) alikia; (tdk)alikika;
(tdn) alikana; (tds) alikisha; (tdw)alikwa. mwaliko nm. mwalishi nm.
alik.a3 kt [ele] 1 seclude sb: ~ mwari keep a maiden in seclusion; ~ msichana au mvulanaseclude a girl or
boy especially during initiation period. nm a young man/woman who has undergone initiation rites.
(tde) alikia; (tdn)alikana; (tdk) alikika; (tds) alikisha; (tdw)alikwa.
alika 4 nm [a-/wa-]youngman /woman who has undergone initiation rites.
alikali nm [i-/zi-] bandage tied to a circumcised penis.
alik.i* kt [ele] hang sth, suspend. (tde) alikia; (tdn) alikiana; (tdk) alikika; (tds) alikisha; (tdw) alikwa.
(Kar)
alimradi* pia ilimradi ku provided, so long as:Nitakukopesha ~ utaahidi kunilipa mwisho wa mwezi I'll
lend you provided you promise to pay me by the end of the month. (Kar)
alimu* nm [a-/wa-] well educated and experienced person. (Kar)
alish.a kt [ele] crack, make an explosive sound, cause a crack. (tde) alishia; (tdk) alishika; (tdw) alishwa.
alizarini nm [i-/zi-] alizarin.
alizeti nm [i-] sunflower plant or seed.
aljebra* nm [i-/zi-] algebra. (Kar)
alkemia* nm [i-/zi-] alchemy.(Kng)
Allah* nm [a-] (Waislam) God: ~ u akbar God is great. (Kar)
Allahuma!* ki Oh God! (Kar)
almari* nm [i-/zi-] chest of drawers, commode. (Kar)
almaria* nm [i-/zi-] braid, embroidery of a hem. (Krn)
almasi* nm [i-/zi-] diamond. (Kar)
alofoni* nm [i-/zi-] (isimu) allophone. (Kng)
aloi* nm [i-/zi-] alloy. (Kng)
alomofu* nm [i-/zi-] allomorph. (Kng)
alpu* nm [i-/zi-] alp. (Kng)
altaneta* nm [i-/zi-] alternator. (Kng)
altare* nm [i-/zi-] altar. (Kng)
altimeta* nm [i-/zi-] altimeter. (Kng)
alumini* nm [i-/zi-] (kemia) aluminium. (Kng)
aluminiamu* nm [i-/zi-] aluminium. (Kng)
alumnasi* nm [a-/zi-] alumnus. (Kla)
alwatani nm [a-/wa-] townsman.
ama1 ku or: ~ sivyo? isn't it? ama2! ki an expression of surprise.
am.a3 kt [ele] attach, affix. (tde) amia, (tden)amiana; (tdk) amika; (tds) amisha; (tdw)amwa.
ama.a kt [sie](kwa nguo mbichi) be dry: Shati lililolowa lime~ the wet shirt is dry. (tde)amalia;
(tdk) amaka; (tds) amasha.
amagedoni* nm [i-/zi-] armageddon. (Kng)
amali1 nm [i-/zi-] charm, witchcraft, sorcery.
amali2* nm [i-/zi-] work, act, career, habit. (Kar)
amana1* nm [i-/zi-] pledge, deposit, gage, trust, security: Weka ~ put in pawn. (Kar)
amana2* nm [i-/zi-] precious thing. (Kar)
amani* nm [i-/zi-] peace. (Kar)
amani.a* kt [ele] expect. (tde) amanilia; (tdk)amanika; (tdn) amaniana; (tds) ananisha;
(tdw) amaniwa. (Kar)
amari nm [i-/zi-] hawser, anchor rope/cable.
amb.a1 kt [ele ] 1 say, explain, talk: Wa~je?what do you say? 2 slander, abuse, speak ill of
sb. (tde) ambia, (tden) ambiana; (tdk) ambika; (tds)ambisha; (tdw) ambwa.
amba2 kl may be, perhaps: ~ atanunua garimaybe he'll buy a car.
amba3 ki exactly, that's right.
amba-4 kv relative stem denoting who, which, where.
amba.a kt [sie] vamoose, skirt past, pass near: ~ huko! get lost. (tde) ambalia; (tdk) ambaka;
(tdw) ambaza. mwambao nm.
ambacho nm ambavyo [ki-/vi-] which: Kitabu ~ amekipoteza the book which he lost.
ambao nm ambayo [u-/i-] which: Mti ~ umeanguka the tree which fell.
ambalo nm ambayo [li-/ya-] which: Kasha ~ amechukua the box which he took.
ambao nm ambazo [u-/zi-] which: Wimbo ~ anaimba the song which he is singing.
ambapo nm [pa-] where (specific position):Mahali ~ anaishi where he lives.
ambako nm [ku-] where (general position)Mahali ~ anajenga where she/he is building.
ambamo nm [mu-] where (inside position)Nyumba ~ anaishi the house in which she lives.
ambaye nm ambao [a-/wa-] who: Mtoto ~ analia the child who is crying.
ambari* nm [i-/zi-] ambergris. (Kar)
ambat.a kt [ele] stick sth together, attach together. (tde) ambatia;
(tdk) ambatika; (tdn)ambatana; (tds) ambatisha; (tdw) ambatwa.kiambato nm.
ambatana kt [sie] cohere, stick together. (tde)ambatania; (tdk) ambatanika; (tds)ambatanisha.
ambatani nm [i-/zi-] compound, concomitant.
ambatish.a kt [ele] 1 (sarufi) bind, subjoin. 2 attach: ~ risiti zako attach your receipts. (tde)amfetamini
ambatishia; (tdk) ambatishika;(tdn) ambatishana; (tdw) ambatishwa.kiambatisho nm.
ambi.a kt [ele] tell sb sth. 2 bid: Fanya unavyoambiwa do as you are
bidden.(tde)ambilia; (tdk) ambika; (tdn) ambiana; (tdw)ambiwa.
ambik.a1 kt [ele] 1 make a fish trap by using reeds or nets. 2 put a bait on a fishing line. 3 soak in
water. (tde) ambikia, (tden) ambikiana;(tdk) ambikika;
(tdn) ambikana; (tds)ambikisha; (tdw) ambikwa.
ambik.a2 kt [ele] meddle into other people's affairs. (nh) Kaji~ ushehe asiokuwa nao he pretends to be
what he is not. (tde) ambikia,(tden) ambikiana; (tdk) ambikika;
(tdn)ambikana; (tds) ambikisha; (tdw) ambikwa.
ambilik.a kt [sie] be advisable.
ambish.a kt [ele] 1 (sarufi) affix : ~ mwishosuffix. 2 put a boat alongside another. (tde)ambishia,
(tden) ambishiana; (tdk) ambishika;(tdw) ambishwa.
ambizan.a kt [sie] confer (with sb) (on/ about sth).
ambo1 nm ma- [li-/ya-] gum, glue, any sticky substance.
ambo2 nm ma- [li-/ya-] contagious disease.
ambrosi* nm [i-/zi-] ambrosia. (Kng)
ambu.a kt [ele] peel off, shed, decorticate; slough off: ~ gome peel off the bark; ~ ngozished skin. 2 profit
from something: Safari hii haku~ kitu he didn't profit this
time. (tde)ambulia; (tdk) ambuka; (tdn) ambuana; (tds)ambusha; (tdw) ambuliwa.
ambukiz.a kt [ele] 1 infect: Ugonjwa wa ku~infectious disease. 2 affect sb's
behaviour. (tde)ambukizia; (tdk) ambukizika; (tdn)ambukizana; (tdw) ambukizwa. ambukizo nm.
amdelahane nm [i-/zi-] soft silk.
ameta* nm [i-/zi-] ammeter. (Kng)
amfetamini* [i-/zi-] amphetamine. (Kng)
amfibia* nm [i-/zi-] amphibia. (Kla)
ami pia amu nm [a-/wa-] paternal uncle. (Kar)
ami.a* kt [ele] chase away, drive off (birds, pests from a
farm). (tde) amilia; (tdk) amika;(tdn) amiana; (tds) amisha; (tdw) amiwa. (Kar)
amiba* nm [a-/wa-] amoeba. (Kla)
amid.i kt [ele] 1 make decision, decide. 2 depend on. (tde) amidia,
(tden)amidiana,(tdew) amidiwa;(tdk) amidika; (tds) amidisha.
amikto nm [i-/zi-] amice. (Kla)
amil.i* kt [sie] 1 realize, know. 2 manage, bring about, make. 3
work. (tde) amilia, (tden)amiliana, (tdew) amiliwa; (tdk) amilika; (tds)amilisha; (Kar)
amin!* pia amina! kl amen, so be it. (Kar)
amin.i*1 kt [ele] 1 believe. 2 trust, have faith in, put confidence in; entrust. 3
imagine. (tde)aminia, (tden) aminiana, (tdew) aminiwa; (tdk)aminika; (tds) aminisha.
amini2* nm [a-/wa-] sworn friend /relative: Kaka wa ~ a sworn brother. (Kar)
aminifu* kv upright, trustworthy, clean, loyal, straight. mwaminifu nm. (Kar)
aminish.a kt [ele] 1 entrust to/with, commit to the care of. 2 brave through. (tde) aminishia; (tdk)
aminishika; (tdn) aminishana; (tdw)aminishwa.
amir.i1* kt [ele] begin a thing: ~ shule begin a new
school. (tde) amiria, (tden) amiriana,(tdew) amiriwa; (tdk) amirika; (tds) amirisha. (Kar)
amiri2* nm ma- [a-/wa-] commander: ~ jeshi mkuu commander-in-chief. (Kar)
amirik.a kt [sie] be firm, be stable. (tde)amirikia; (tdk) amirikika; (tds) amirikisha.
amirish.a kt [ele] make strong, cause to flourish.(tde) amirishia;
(tdk) amirishika; (tdn)amirishana; (tdw) amirishwa.
amis.a kt [ele] confine a girl at her first monthly period. (tde) amisia; (tdk) amisika; (tdn)amisana;
(tds) amisisha; (tdw) amiswa.
amk.a kt [sie] 1 wake up,get up; be awake. 2 regain consciousness, be alert. 3 be aware. 4
rise.(tde) amkia. (tdk) amkika.
amki.a1 kt [ele] greet, accost, salute. (tdn)amkiana; (tdw) amkiwa.
amki.a2 nm [i-] come before: aliwasili usiku wa ku~ jana she/he arrived the night before yesterday.
amonia* nm [i-] ammonia. (Kng)
ampere* pia ampea nm [i-/zi-] ampere. (Kng)
amplifaya nm [i-/zi-] amplifier.
amrawi nm [i-/zi-] tripping line.
amri nm [i-/zi-] 1 command, order, ordinance, directive, edict. 2 authority, rule: ~ ya serikalistatute. (Kar)
amrish.a kt [ele] give orders;
command. (tde)amrishia; (tdn) amrishana; (tdk) amrishika;(tdw) amrishwa.
amsh.a kt [ele] 1 awaken sb. 2 arouse, enkindle, rouse, stimulate activate, vivify. chamshakinywanm.
amu* taz. ami. (Kar)
amu.a kt [ele] 1 decide, judge, resolve. 2 end a dispute, stop a quarrel. (tde) amulia, (tden)
amuliana, (tdew) amuliwa; (tdk) mulika.mwamuzi mn. uamuzi nm.
amuali nm [i-] plenty of wealth.
amur.u* kt [ele] command, order, charge, enjoin, prescribe, direct. (tde) amuria, (tden)amuriana,
(tdew) amuriwa; (tdk) amurika;(tds) amurisha. amri nm. (Kar)
amz.a kt [ele] greet sb in the
morning. (tde)amzia; (tdk) amzika; (tdn) amzana; (tds)amzisha; (tdw) amzwa.
ana nm (ms) ~ kwa ~ face to face.
anagramu* nm [i-/zi-] anagram. (Kng)
analojia* nm [i-/zi-] analogy. (Kng)
anana1 kv soft, gentle: Upepo mw~ gentle breeze.
anana2 nm [i-/zi-] one sixteenth of a rupee. (Khi)
anamometa* nm [i-/zi-] anemometer. (Kng)
anasa* nm [i-/zi-] 1 pleasure, enjoyment, sensuality. 2 luxury. (Kar)
anatomia* nm [i-/zi-] anatomy. (Kng)
anda.a kt [ele] cater, provide, prepare, brew, put in
order. (tde) andalia, (tdek) andalika,(tden) andaliana, (tdes) andalisha, (tdew)andaliwa. mwandalizi n
m. uandaaji nm.
andam.a kt [ele] 1 succeed, follow: Mtoto anam~ mama yake kila mahali the child follows his mother
every where. 2 begin: Mwezi wa pili ume~ the second month has begun. 3 pester, disturb: Malaria
yanamw~ sana he is often pestered by
malaria. (tde) andamia; (tdk)andamika; (tdn) andamana; (tds) andamisha;(tdw) andamwa.
andaman.a kt [ele] demonstrate; go in procession. (tde) andamania; (tdk)andamanika;
(tds) andamanisha.maandamano nm. uandamaji nm. mwandamizinm. uandamizi nm.
andamizi kv senior: Hakimu mw~ senior magistrate.
andazi nm ma- [li-/ya-] bun, doughnut, fried round sweet bread.
andik.a1 kt [ele] write, pen, chronicle, inscribe, jot sth
down. (tde) andikia; (tdk) andikika;(tdn) andikana; (tds) andikisha. (tdw)andikwa. andishi kv. mwand
ishi nm.mwandiko nm. uandikaji nm. maandishi nm.
andik.a2 kt [ele] lay table for a
meal. (tde)andikia, (tden) andikiana; (tdk) andikika;(tds) andikisha; (tdw) andikwa.
andika3 ~ tashtiti satirize.
andikish.a kt [ele] enrol, register; recruit: ~ uraia naturalize. (tde) andikishia; (tdk)andikishika; (tdn)
andikishana; (tdw) andikishwa.
andishi kv written: Fasihi ~ written literature.
andis.i1 kt [ele] think a lot. 2 direct, show how to do
sth. (tde) andisia, (tden) andisiana,(tdew) andisiwa; (tdk) andisika; (tds)andisisha. mwandisi nm.
andis.i2 kt [sie] relax, enjoy. (tde) andisia; (tdk)andisika; (tds) andisisha.
androjeni* nm [i-/zi-] androgen. (Kng)
anemia* nm anaemia. (Kng)
anerobi* nm [i-/zi-] anaerobe. (Kng)
anga1 nm [i-/zi-] 1 sky: ~ la samawati blue sky. 2 the heavens.
ang.a2 kt [sie] 1 float, levitate, fly. 2 practise witchcraft at
night. (tde) angia, (tden) angiana;(tdk) angika; (tds) angisha.
anga3 kt [ele] count: ~ fedha count
money. (tde)angia, (tden) angiana; (tdk) angika; (tds)angisha; (tdw) angwa.
ang.a4 kt [sie] (katika vyombo vya majini) keep guard, anchor. (tde) angia; (tdk) angika; (tds)angisha.
angaang.a kt [ele] examine, observe.
angalau pia angalao ku although, even though.
angali.a kt [ele] 1 look (at), view. 2 pay attention (to), think, take thought for. 3 be careful, beware. 4
regard, take care of, review, take special note (of), tend: ~ kwa makini nota bene. (tde) angalilia;
(tdk) angalika; (tdn)angaliana; (tds) angaliza; (tdw) angaliwa.angalifu kv. mwangalizi nm.
angalifu kv accurate, canny, careful, crupulous, cautious, circumspect, observant, careful, attentive.
angalili.a kt [sie] consult a soothsayer. (tdn)angaliliana; (tdk) angalilika; (tds) angalilisha.
angam.a kt [sie] be in mid-air, levitate, be suspended: Tiara yake ime~ angani his kite is suspended in
mid-air. (tde) angamia; angamika;(tds) angamisha.
angami.a kt [sie] sink; be destroyed, perish:Watu wali~ baharini people perished in the
sea.(tde) angamilia; (tdk) angamika; (tds)angamiza.
angas.a kt [ele] 1 hold sth back, push back. 2 chase, drive out. (tde)
angasia, (tden) angasiana; (tdk) angasika;(tds) angasisha; (tdw) angaswa.
angati.a kt [ele] carry shoulder high. (tdk)angatika; (tdn) angatiana; (tds) angatisha;(tdw) angatiwa.
angavu kv 1 transparent, limpid, lucent, pellucid, clear (as water), fine. 2 clever, quick witted,
enlightened. 3 bright, luminous, shining, blaze.
angaz.a kt [ele] 1 give light, illuminate, irradiate, shine: Mwezi hu~ usiku the moon shines at night. 2 fix
attention on, look intently (at): ~ macho fix eyes on sth. 3 remain awake and keep watch at night. 4
enlighten, throw light on,
instruct. (tde)angazia, (tden) angaziana; (tdk) angazika;(tdn) angazana; (tdw) angazwa. mwangazanm.
ange kl carefully, ready: Kaa ~ be careful; watch out.
angem.a kt [sie] despair. (tde) angemea; (tdk)angemeka; (tds) angemesha.
angik.a kt [ele] hang, suspend esp. against a wall, tree etc. (tde)
angikia, (tden) angikiana; (tdk) angikika;(tdw) angikwa. mwangiko nm.
anglikana nm anglican. (Kng)
-angu kv my, mine; possessive adjectival root for the first person singular: Kitabu ch~ my book;Nyumba
hii ni y~ this house is mine.
angu.a kt [ele] 1 knock down, throw down. 2 hatch out: ~ mayai hatch out eggs. 3 reduce the size of sth
by chopping off the top. (nh) (i) ~ kiliocry suddenly and loudly, burst out in tears. (2) ~ kicheko laugh
loudly. (tde) angulia, (tdek)
angulika, (tden) anguliana, (tdes) angulisha,(tdew) anguliwa.
anguk.a kt [sie] 1 come down, fall down, drop, crash. 2 lose in a business. 3 fail: Ame~ mitihani yake he
failed his examinations. (tde) angukia,(tden) angukiana, (tdew) angukiwa; (tdk)angukika. anguko nm.
anguki.a kt [ele] 1 fall into/on/ onto. 2 beg for forgiveness, plead. (tdn) angukiana; (tdw)angukiwa.
angus.a kt [sie] make haste, hurry, do sth
fast.(tde) angusia, (tden) angusiana; (tdk)angusika; (tds) angusisha.
angush.a kt [ele] 1 drop. 2 topple, precipitate, spill, tumble, overbalance, overthrow esp a govemment or
a ruler. 3 (ms) let sb down:Umeni~ sana leo you've really let me down today.
(tde) angushia; (tdk) angushika; (tdn)angushana; (tdw) angushwa.
anik.a kt [ele] put out to dry, expose to the sun or air: ~ nguo zako hang out your clothes to
dry.(tde) anikia, (tden) anikiana; (tdk) anikika;(tds) anikisha; (tdw) anikwa.
anis.i1* kt [sie] gratify, give pleasure to, indulge
(in). (tde) anisia, (tden) anisiana, (tdew)anisiwa ;(tdk) anisika; (tds) anisisha. (Kar)
anisi2 kv luxurious; pleasing. (Kar)
anjali nm [i-/zi-] waist belt.
anjaz.a kt [ele] extend, expand, spread. (tde)anjazia; (tdk) anjazika; (tds) anjazisha; (tdw)anjazwa.
ankra nm [i-/zi-] invoice, bill of sale.
ansari nm [a-/wa-] humanitarian.
Antaktiki* nm [i-] Antarctic. (Kng)
antena* nm [i-/zi-] antenna. (Kng)
anthropolojia* nm [i-/zi-] anthropology. (Kng)
antifona* nm [i-/zi-] antiphon. (Kng)
antijeni* nm [i-/zi-] antigen. (Kng)
antiseptiki* nm [i-/zi-] antiseptic. (Kng)
antitoksini* nm [i-/zi-] antitoxin. (Kng)
anu.a kt [ele] take out of the sun, air, rain. (tde)anulia, (tden) anuliana, (tdew) anuliwa; (tdk)anuka;
(tds) anusha.
anuk.a kt [sie] stop raining, clear up: Sasa kume~ it has stopped raining and it is clear again.
anuai* kv various. (Kar)
anwani* nm [i-/zi-] address (of a letter): Nipatie ~ yako give me your address. (Kar)
anz.a kt [ele] start, begin, initiate, launch, commence: ~ kuimba start singing; ~ na begin
with. (tde) anzia; (tdk) anzika; (tdn) anzana;(tds) anzisha; (tdw) anzwa. mwanzo nm.mwanzilishi nm.
anzali* nm [a-/wa-] good for nothing, a despised person. (Kar)
anzi.a kt [sie] emanate.
anzish.a kt [ele] actuate, begin, commence, constitute, establish, initiate. (tde) anzishia; (tdk)anzishika;
(tdw) anzishwa.
-ao kv their, theirs (possessive adjectival root for the third person plural): Mtoto w~ their child;Kitabu hiki
ni ch~ this book is theirs.
aorta* nm [i-/zi-] aorta . (Kng)
ap.a kt [sie] swear, take an oath. (tde) apia,(tden) apiana; (tdk) apika; (tds) apisha.
apish.a kt [ele] administer an oath. (tde)apishia; (tdk) apishika; (tdn) apishana; (tdw)apishwa.
apiz.a kt [ele] curse, damn, imprecate, execrate. (tde) apizia; (tdk) apizika; (tdn) apizana; (tdw)apizwa.
apizo nm ma- [li-/ya-] curse, imprecation.
apostrofi* nm ma- [li-/ya-] apostrophe. (Kng)
aprikoti* nm ma- [li-/ya-] apricot. (Kng)
Aprili* nm [u-/i-] April. (Kng)
aproni* nm [i-/zi-] apron. (Kng)
apu.a* kt [ele] 1 break an oath. 2 retract an oath: Kuapa na ku~ vowing and then retracting the oath.
araka* nm [i-/zi-] arrack, a distilled liquor usually from aniseed drunk in the Middle East.
araknida* nm [i-/zi-] arachid. (Kng)
arbuni* nm [i-/zi-] down payment, deposit. (Kar)
ardhi* nm [i-/zi-] land; soil. (Kar)
ardhia* nm [i-/zi-] wharfage, port tax. (Kar)
ardhilhali nm [i-/zi-] 1 application. 2 resolutions.
ari* nm [i-/zi-] zeal, ethusiasm, eagerness, initiative, spirit. (Kar)
aria nm [i-/zi-] part of something; bunch.
ardha nm [i-/zi-] job application.
aridh.i1* kt [ele] annoy or
disturb. (tde) aridhia,(tden) aridhiana, (tdew) aridhiwa; (tdk)aridhika; (tds) aridhisha. (Kar)
aridhi.a kt [ele] state. (tde) aridhilia; (tdk)aridhika; (tdn) aridhiana; (tds) aridhisha; (tdw) aridhiwa.
arifi.a kt [sie] bid (cards). (tde) arifilia; (tdk)arifika; (tds) arifisha.
arif.u* kt [ele] inform, tell, declare, explain, notice, predicate.
(tde) arifia, (tden) arifiana,(tdew) arifiwa; (tdk) arifika, muarifu nm. (Kar)
arifiwa* kv well informed: Mtu ~ a well informed person. (Kar)
arihami* nm [a-/wa-] maternal relative. (Kar)
arijojo kl go astray, out of control, aimlessly.
ariki nm [i-/zi-] essence.
Arkadia nm [i-/zi-] Arcadia. (Kng)
armada* nm [i-/zi-] armada. (Kng)
armadilo* nm [i-/zi-] armadillo. (Kng)
arshi1* nm [i-/zi-] compensation for causing somebody to bleed. (Kar)
arshi2* nm [i-/zi-] 1 Gods' throne. 2 throne of the ruler. (Kar)
aruba* kv [i-/zi-] four. (Kar)
arubaini* nm [i-/zi-] 1 forty. 2 period of forty days after a woman has given birth. 3 commemoration held
within forty days after somebody's death. (Kar)
arubatashara* nm [i-/zi-] fourteen. (Kar)
arubaishirini* nm [i-/zi-] twenty four. (Kar)
arubii nm [i-/zi-] fast, quick, rapid: Mwendo wa ~ fast speed.
arufu nm [i-/zi-] mane.
arudhi nm [i-/zi-] prosody.
arusi* pia harusi nm [i-/zi-] nuptials, wedding ceremony. (Kar)
arzaki* nm [i-] plenty of fortune. (Kar)
as.a1* kt [ele] warn, forbid. (tde) asia; (tdk)asika; (tdn) asana; (tds) asisha; (tdw) aswa. (Kar)
asa2 nm [i-/zi-] staff, walking stick.
asaa* ku (hutumika kuonyesha matumaini) may be, in case: ~ Mungu akinijalia if God grants me. (Kar)
asadi nm [a-/wa-] 1 lion. 2 hero/ heroine.
asali* nm [i-/zi-] honey: ~ ya miwa sugarcane syrup; ~ ya nyuki bee honey. (Kar)
asante!* ki thank you: ~ sana thank you very much. (Kar)
asasi1 nm [i-/zi-] the begining, or the essence of something.
asasi2 nm [i-/zi-] institution.
asbesto* nm [i-/zi-] asbestos. (Kng)
asfari kv yellow.
ashakum* pia hashakum ki word used before mentioning something vulgar or shameful. (Kar)
ashara* nm ten. (Kar)
asherati* nm [a-/wa-] prostitute. (Kar)
ashik.i1* kt [ele] have a passion for something (usu in the sexual sense), be enamoured of/with, be in love
with. (tde) ashikia, (tden) ashikiana,(tdew) ashikiwa; (tdk) ashikika; (tds)ashikisha. (Kar)
ashiki2* nm ma- [a-/wa-] concupiscence, libido, strong desire, affection, fondness: ~ wa mpirafootball
fanatic: Fulani ni ~ wa senema so and so likes movies very much. (Kar)
ashirafu* kv exalted, grand, glorious. (Kar)
ashiri.a* kt [ele] 1 signal to, make a sign, semaphore, gesticulate, spell, indicate by sign. 2 betoken: ~ kwa
kugusa nudge. (tdk) ashirika; (tdn) ashiriana; (tds) ashirisha; (tdw)
ashiriwa. (Kar)
ashikirimu* nm [i-/zi-] ice cream. (Kng)
ashiya nm [i-/zi-] sunset, evening: Mfukize bukrata wa ~ light his evening incense.
ashukuri* nm plural for sahari.
as.i* kt [ele] 1 rebel, defy, infringe, insubordinate, recusant, renegade, revolt, kick over the traces, resist
an order, disobey, betray, defect, fail to carry out instructions. 2
bolshy.(tde) asia; (tdn) asiana; (tdk) asika; (tds)asisha; (tdw) asiwa. maasi nm. mwasi nm.uasi nm.
(Kar)
asidi* nm [i-/zi-] acid: ~ kaboliki carbolic acid. (Kng)
asighari kv small.
asilani kl (hutumika kutilia mkazo kukataa) never, not at all: Sitakwenda kwake ~ I will never go to his
place.
asili1* nm [i-/zi-] 1 nucleus, origin, birth, bottom:Gundua ~ ya jambo go to the bottom of the issue. 2 a
person's inborn behaviour/ character. 3 essence, genesis, rise, root, source of something. 4 (hesabu)
divisor, common factor. (nh) Hana ~ wala fasili he is nothing. 5 fundamental. 6 property. (Kar)
asili2 kl never.
asilikumi nm [i-/zi-] one tenth, decimal.
asilimia nm [i-/zi-] percentage: ~ ishirini twenty percent.
asira1 nm [a-/wa-] war captive.
asira2 nm [i-/zi-] something extracted of its oil, taste and smell.
asiria kv modern, up to date. nm a modern person.
asis.i kt [ele] found, start, commence, begin, establish,
plant. (tde) asisia, (tden) asisiana,(tdew) asisiwa; (tdk) asisika; (tds) asisisha.mwasisi nm.
asiya nm 1 [i-/zi-] 1 a portion or part of a thing; remainder. 2 symptoms.
askari1 nm [a-/wa-] 1 soldier. 2 guard: ~ jeshisoldier; ~ wa doria
police patrol; ~ kanzu plain clothes police; ~ polisi policeman; ~ wa farasi hussar.
askari2 nm [a-/wa-] ascar. (Kng)
askofu nm [a-/wa-] bishop, prelate.
asmini nm [li-/ya-] jasmine.
asparaga* nm [i-/zi-] asparagus. (Kng)
aspireta* nm [i-/zi-] aspirator. (Kng)
asprini* nm [i-/zi-] aspirin. (Kng)
asteaste* kl slowly, not in a hurry. (Khi)
asteroidi* nm [i-/zi-] asteroid. (Kng)
astrolabu* nm [i-/zi-] astrolabe. (Kng)
asubuhi nm [i-/zi-] morning.
asusa nm [i-/zi-] (kwa chakula) bites, snack.
atami.a kt [ele] sit on eggs, incubate,
brood.(tdk) atamika; (tdn) atamiana; (tds) atamisha;(tdw) atamiwa.
ateri* nm [i-/zi-] artery. (Kng)
athari* nm [i-/zi-] effect, result, impact, prejudice. (Kar)
athir.i kt [ele] 1 effect, infect act: Hii dawa inaathiri moyo this medicine acts upon the heart. 2 convince
someone to do something. 3 count
against. (tde) athiria, (tden) athiriana, (tdew)athiriwa; (tdk) athirika; (tds) athirisha.
ati! pia eti! ki (kuvuta usikivu) hey; (kuashiria shaka) indeed! hah!
atia nm [i-/zi-] 1 gift, present. 2 talent.
atib.u kt [ele] criticize,
condemn. (tde) atibia,(tden) atibiana, (tdew) atibiwa; (tdk) atibika;(tds) atibisha.
atifali nm [a-/wa-] children.
atik.a kt [ele] transplant. (tde) atikia, (tden)atikiana; (tdk) atikika; (tds) atikisha; (tdw)atikwa.
atil.i kt [ele] waste time: Wakati ni mali si vizuri kuu~ time is money it is not proper to waste
it. (tde) atilia, (tden) atiliana, (tdew)atiliwa; (tdk) atilika; (tds) atilisha.
atilik.a* kt [sie] 1 be injured, be deformed as a result of illness or accident. 2 be spoilt, be damaged, totter
in a state of disrepair: Nyumba isipotumika ita~ when a house is not in use it will begin to
totter. (tde) atilikia; (tdk) atilikika;(tds) atilikisha. (Kar)
atlasi1* nm [i-/zi-] satin. (Kar)
atlasi2* nm [i-/zi-] atlas. (Kng)
atomiki* nm [i-/zi-] atomic: bomu la ~ atomic bomb. (Kng)
atomu* nm [i-/zi-] atom. (Kng)
atu.a kt [ele] surprise, shock: Habari za kifo chake zimeni~ moyo news of his death has shocked
me. (tde) atulia, (tdew) atuliwa; (tdk)atuka; (tdn) atuana; (tds) atusha.
au ku or: Chukua hiki ~ kile take this or that.
au.a kt [ele] 1 investigate carefully, inspect, examine, survey, 2 make out boundaries. 3 follow footsteps.
4 give fruits, produce. 5 (kwa mwanamke aliyejifungua) cleanse. 6
demarcate.(tde) aulia, (tdek) aulika, (tdew) auliwa; (tdn)auana; (tds) ausha.
aula* kv better, superior: Si ~ it is not good. nmpriority. (Kar)
auladi* nm [a-/wa-] male children. (Kar)
aun.i1* kt [ele] give assistance;
help. (tde)aunia, (tden) auniana, (tdew) auniwa; (tdk)aunika; (tds) aunisha. (Kar)
auni2 nm [u-/i-] assistance, help, subserve.
aunsi* nm [i-/zi-] ounce. (Kng)
aushi* nm [i-/zi-] for life, standing, permanent:Nguo za ~ permanent. (Kar)
auta nm [i-/zi-] house, residence.
aviz.a kt [ele] assist. (tde) avizia; (tdk) avizika;(tdn) avizana; (tds) avizisha; (tdw) avizwa.
avy.a kt [ele] 1 abort. 2 squander: ~ mali be extravagant; ~ fedha spend wastefully.
aw.a kt [ele] sweat. (tdn) awia, (tden) awiana,(tdew) awiwa; (tdk) awika; (tds) awisha.
awali* nm [i-/zi-] 1 first. 2 origin, cause. 3 above: Kama ilivyosemwa ~ as stated before. (Kar)
awamu nm [i-/zi-] phase.
awesia nm [li-/ya-] small ship of Oman with one or two masts, perpendicular stem and stern, now
obsolete.
aya* nm [i-/zi-] paragraph. (Kar)
ayali* nm [i-/zi-] family. (Kar)
ayami kv many: Siku ~ many days.
ayari1* nm ma- [a-/wa-] cheat, rogue, humbug, impostor, knave. (Kar)
ayari2* nm [i-/zi-] tackle, anchor rope. (Kar)
azali* kv eternal. (Kar)
azim.a1 kt [ele] borrow, lend. (tde)
azmamu
badala* (ya) kl instead of, on behalf of: Alifanya kazi ~ yangu he did the work on my behalf. (Kar)
badamu nm [i-/zi-] almond.
Badani nm [i-/zi-] 1 front or back piece of a calico gown. 2 body, trunk.
Badhir.i kt [ele] embezzle, squander, dissipate. (tde) badhiria, (tden) badhiriana, (tdew)badhiriwa;
(tdk) badhirika; (tds) badhirisha.Ubadhirifu nm.
badhirifu kv extravagant, wasteful, improvident.
Badil.i* kt [ele] 1 substitute, adapt, inflect, change: ~ zamu change guard. 2 (bidhaa) exchange, barter: ~
fedha change money (into smaller units or another currency). (tde) badilia, (tden) badiliana,
(tdew) badiliwa; (tdk)badilika; (tds) badilisha. Badilifu kv. (Kar)
badilish.a kt [ele] exchange. (tde) badilishia; (tdk) badilishika; (tdn) badilishana; (tdw)badilishwa.
Badiri* nm 1 full moon. 2 (word applied to) various celestial phenomena and omens. (Kar)
badisi nm [i-/zi-] corsage.
Bado* kl not yet, still: Hajaenda ~? Hasn’t he/she gone yet? ~ yupo hapa he’s still here; ~ kidogo not yet.
(Kar)
bafa* nm [i-/zi-] buffer. (Kng)
bafe1 nm [a-/wa-] puff-adder.
Bafe2* nm [i-/zi-] buffet. (Kng)
bafta* nm [i-/zi-] calico; lawn. (Kar)
bafu nm ma- [li-/ya-] 1 bathroom. 2 bathtub: ~ la mvuke sauna.
Baghala1* nm [i-/zi-] ornamented dhow; brig. (Kaj)
baghala2* nm [a-/wa-] mule. (Kar)
baghami* nm [a-/wa-] idiot, fool, a stupid person. (Kar)
bagu.a kt [ele] 1 separate. 2 discriminate against, segregate. (tde) bagulia, (tdek) bagulika,
(tdew) baguliwa; (tdn) baguana; (tds)bagusha. Mbaguzi nm. ubaguzi nm.
bahaimu nm ma- [a-/wa-] 1 four-
baibui
person. (Kar)
balagha2* nm [i-/zi-] rhetoric. (Kar)
balaghamu* nm [zi-] phlegm, sputum. (ms) Toa ~ zako off with your wrath. (Kar)
balari* nm [i-/zi-] chisel. (Kaj)
balasi* nm ma- [li-/ya-] large jar with a narrow neck (usu. used for storing water). (Kar)
balbu* nm [i-/zi-] bulb. (Kng)
bale* nm [i-/zi-] ballet. (Kng)
baleh.e* kt [sie] reach puberty. (tde) balehea; (tdk) baleheka; (tds) balehesha. (Kar)
bali1* ku but, on the contrary. (Kar)
bal.i2 kt [sie] be unconcerned: Sijali wala si~ I don't care.
bali3* nm [i-/zi-] ear-ring. (Khi)
balia* nm [i-/zi-] calamity, misfortune. (Kar)
balighish.a kt [ele] convey words or greetings to sb. (tde) balighishia; (tdk) balighishika;
(tdn)balighishana; (tdw) balighishwa.
balozi* nm ma- [a-/wa-] 1 ambassador, high commissioner: ~ mdogo consul. 2 (siasa Tanzania) ten-cell
leader. ubalozi nm. (Kar)
baluni* nm ma- [li-/ya-] balloon. (Kng)
balungi nm ma- [li-/ya-] grapefruit, shaddock. (Kaj)
bamb.a1 kt [ele] 1 arrest, apprehend, seize, (si rasmi) nab. 2 block, clog: Waandamanaji wali~ barabara
nzima the protestors clogged the street. (tde) bambia; (tdk) bambika; (tdn)bambana; (tdw) bambwa.
bamba2 nm ma- [li-/ya-] 1 (metali,bati) sheet, slab, slat. 2 flat thin piece of anything: ~ la chumaarmour
plate; ~la kisu blade of a knife. 3 bumper. (mt) ~ ni la waume hakuna ~ la mumethere is a counsel of men
but never of one man.
bambam kv precisely. (ms) Mambo ~ everything is O.K.
bambakofi nm [li-] fruit of
mbambakofi.
banang.a
banangwa.
banati* nm ma- [a-/wa-] girl. (Kar)
banda nm ma- [li-/ya-] shed, barrack, barn, hut; hovel: ~ la farasi stable; ~ la ndege air shed; ~ la
gari garage; ~ la kuku poultry yard. kibandanm.
bandali* nm [i-/zi-] bundle. (Kng)
bandama nm [li-] spleen.
bandari nm [i-/zi-] 1 harbour, port, berth, roadstead. 2 harbour town: Mji wa Arusha si ~Arusha town is
not a harbour. 3 gifts offered to sailors when their master goes on a long journey. (Kaj)
bandi nm ma- [zi-] tack, baste: Piga ~ baste, tack.
bandia* nm [i-/zi-] 1 doll, dummy. 2 imitation.kv artificial, spurious, counterfeit: Noti ~counterfeit (bank)
note. Cheti ~ faked certificate. (Kar)
bandik.a1 kt [ele] 1 stick on, apply, affix, agglutinate, paste: ~ stempu paste a stamp on; ~bendeji apply a
bandage. 2 put/place sth on top of something else: ~ chungu mekoni place a pot on fire. 3 be closely
attached to somebody:Ameji~ kwa fulani he follows him about. (mt) Kaji~ ushehe asiokuwa nao he
pretends to be what he is not. (tde) bandikia, (tden)bandikiana; (tdk) bandikika;
(tds) bandikiza;(tdw) bandikwa.
bandik.a2 kt [ele] make payment by instalment plan. (tde) bandikia; (tdk) bandikika; (tdn)bandikana;
(tds) bandikisha; (tdw) bandikwa.
bandiko nm ma- [li-/ya-] act of sticking together.
bandu nm [li-] splinters from wood/log/tree.
bandu.a kt [ele] detach; peel off; strip off: ~ gome peel off the bark (of a tree). (tde)bandulia,
(tden) banduliana, (tdew)banduliwa; (tdk) banduka; (tdn) banduana; (tds) bandukisha.
banduk.a kt [sie] be detached, be
bano
peeled off, chip away: Viatu vime~ soli the shoe’s soles are detached. (tde) bandukia; (tdk)bandukika;
(tds) bandukisha.
banduru* nm [i-/zi-] bilge, sludge-well. (Kaj)
bang'ang'a nm type of civet-cat.
bangaya nm [i-/zi-] ship's hull under construction.
bangaza1 nm [a-/wa-] watchman.
bangaz.a2 kt [ele] leave the door ajar (in expectation of sth).
bangi* nm [i-] bhang, hashish, Indian hemp, marijuana. (Kaj)
bangili* nm [i-/zi-] bangle, bracelet, armlet. (Khi)
bango1 nm ma- [li-/ya-] stem of a coconut leaf.
bango2 nm ma- [li-/ya-] placard, poster, hoarding.
bango3 nm [li-/ya-] mud guard (of a
car, motor cycle).
bango4 nm [i-/ya-] board: Jalidi kwa ~ bind in cloth boards.
bangu.a kt [ele] shell a nut; crack pods (of nuts). (tde) bangulia, (tden) banguliana, (tdew)banguliwa;
(tdk) banguka; (tds) bangusha.
bangwa nm ma- [ li-/ya] unfinished construction; building under construction.
bani.a kt [ele/sie] be mean, spare, skimp; be frugal (in the negative sense). (tdk) banika; (tdn)baniana;
(tds) banisha; (tdw) baniwa.
baniani* nm ma- [a-/wa-] banian, banyan. (Khi)
banik.a kt [ele] grill; roast, toast, broil. (tde)banikia; (tdk) banikika; (tdn) banikana; (tds)banikisha;
(tdw) banikwa.
banj.a kt [ele] 1 crack; break, split (nuts, firewood etc). 2 strike. 3 (ms) bark up the wrong tree.
(tde) banjia; (tdk) banjika; (tdn) banjana; (tds) banjisha; (tdw) banjwa.
banki nm ma- [li-/ya-] (hasa Kenya) taz. benki.
banjo* nm [i-/zi-] banjo. (Kng)
bano nm ma- [li-/ya-] cramp.
bantamu
(Kar)
behewa2* nm ma- [li-/ya-] railway wagon: ~ la chakula buffet car; ~ la abiria passengers' compartment; ~
la breki brake van. (Kar)
bei* nm [i-/zi-] 1 price, cost: Piga ~ sell sth;Patana ~ negotiate price; Tia ~ fix price for sth. 2 value: Kitu
hiki hakina ~ this thing is valueless. (Kar)
beji* nm [i-/zi-] badge. (Kng)
beki* nm ma- [a-/wa-] (mpira) defender, back. (Kng)
beku nm ma- [li-/ya-] old winnowing basket.
beku.a1 kt [ele] 1 keep off, ward off: ~ nzi keep off flies. 2 counteract, hit back, receive and return a
blow/ball: Aliu~ mpira he hit back the ball. 3 knock off overflowing contents from a full measure: ~
mchele katika pishi knock off the overflowing rice from a full measure. (tde)bekulia, (tdew) bekuliwa;
(tdk) bekuka; (tdn)bekuana; (tds) bekusha.
beku.a2 kt [ele] grab, seize. (tde) bekulia, (tdew) bekuliwa; (tdk) bekuka; (tdn)bekuana; (tds) bekusha.
belele kl excessively, plenty, abundantly.
beleng.a kt [sie] strut, show-off, walk proudly. (tde) belengea; (tdk) belengeka; (tds)belengesha.
beleshi nm ma- [li-/ya-] spade; shovel.
bemb.a kt [ele] 1 pry, wheedle. 2 coax, cajole, entice, coquette, philander, wheedle, allure, seduce.
(tde) bembea; (tdk) bembeka; (tdn)bembana; (tds) bembesha; (tdw) bembwa.
bembe1 nm ma- [li-/ya-] foodstuffs sent to an individual as a present.
bembe2 kv skittish.
bembe.a1 kt [sie] swing, rock, oscillate: Kiti cha ku~ oscillating chair. (tde) bembelea; (tdk)bembeka;
(tds) bembesha.
bembea2 pia pembea nm ma- [li-/ya-]
beramu
swing, seesaw.
bembelez.a kt [ele] 1 soothe/ blandish/mollify/calm/quieten sb. 2 coax/lull sb to do sth, wheedle, woo.
(nh) ~ macho entice the opposite sex by facial expressions. (tde)bembelezea;
(tdk) bembelezeka; (tdn)bembelezana; (tdw) bembelezwa.
bembezi kv sultry.
benchi* nm ma- [li-/ya-] bench. (Kng)
bendeji* nm [i-/zi-] bandage. (Kng)
bendera* nm [i-/zi-] flag, standard, banner :Pandisha/tweka ~ hoist a flag; Shusha ~ lower a
flag; Mshika ~ standard bearer. (mt) ~ hufuata upepo person of no principles, opportunist. (Kar)
bendi* nm [i-/zi-] band: ~ ya matarumbetabrass band. (Kng)
bene nm [a-/wa-] scapegoat.
beneti* nm [i-/zi-] bayonet. (Kng)
beni* nm [i-/zi-] 1 band: ~ ya polisi police band. 2 traditional street dance. (Kng)
benibeni* kv askew, crocked, awry. (Kar)
benju.a kt [ele] reduce the length of a dress. (tde) benjulia, (tden) benjuliana, (tdew)benjuliwa;
(tdk) benjuka; (tds) benjusha.
benki* nm [i-/zi-] bank: ~ ya Biashara Bank of Commerce; ~ Kuu Central Bank; ~ ya DuniaWorld
Bank; ~ ya damu blood bank. (Kng)
benu.a kt [ele] make sth protrude or bulge out or stick out: ~ kifua stick out the chest. (tde)benulia;
(tdk) benuka; (tds) benusha; (tdw)benuliwa.
benzini* nm [i-] benzine. (Kng)
bepari* nm ma- [a-/wa-] capitalist: ~ uchwarapetty bourgeois. (Khi)
ber.a1 kt [ele] disdain, snub. (tde) berea; (tdk)bereka; (tdn) berana; (tds) beresha; (tdw)berwa.
bera2 nm [i-/zi-] case (for cigarettes/matches etc).
beramu* nm [i-/zi-] flag, banner. beregez.a
(Kre)
beregez.a kt [ele/sie] beat about the bush, avoid a question intentionally. (tde) beregezea;
(tdk)beregezeka; (tds) beregezesha; (tdw)beregezwa.
bereti* nm [i-/zi-] beret. (Kng)
bereu* nm [i-/zi-] 1 tar, pitch. 2 oil used to protect a vessel from leaking. (Kre)
beriberi* nm [i-] beriberi. (Kng)
beseni* nm ma- [li-/ya-] basin, tub. (Kng)
besera* nm ma- [i-/zi-] frame for mosquito net. (Khi)
besi* nm [i-] 1 bass: Gita la ~ bass guitar. 2 (kemia) base. (Kng)
bet.a1 kt [ele] bend, turn: ~ kidole bend a finger. (tde) betea; (tdk) beteka; (tdn) betana; (tds)betesha;
(tdw) betwa.
beta*2 nm [i-] beta : Miali ya ~ beta rays. (Kng)
beti nm ma- [li-/ya-] soldier's pouch.
betili nm [i-/zi-] two masted vessel.
betri* nm [i-/zi-] battery. (Kng)
betu.a kt [ele] (mpira) cut, punt, slice, snick. (tde) betulia, (tdew) betuliwa; (tdk) betuka; (tdn) betuana;
(tds) betusha.
beu.a kt [ele] disdain, spurn, sniff at, deride, scorch. (tde) beulia; (tdk) beuka; (tdn)beuana;
(tds) beusha.
bez.a kt [ele] scorn, disdain, ridicule, deride, (si rasmi) pooh-pooh, slight. (tde) bezea; (tdk)bezeka;
(tdn) bezana; (tds) bezesha; (tdw)bezwa. bezo nm.
bi* nm miss: ~ Ashura miss Ashura. (Kar)
bia1* nm agreement, cooperation: Kula ~cooperate. ubia nm. (Kar)
bia2* nm [i-/zi-] beer. (Kng)
biabi.a kt [sie] work diligently/ vigorously. (tde)biabilia; (tdk) biabika; (tds) biabisha.
biashara nm [i-/zi-] trade, commerce, business:~ ya jumla wholesale trade; ~ ya rejareja retail business.
(mt) ~ haigombi business is negotiable.
bidiish.a
glass, schooner.
bilda nm [i-/zi-] Sagittarius.
bildi nm [i-/zi-] 1 plummet; sinker. 2 the weight of a clock.
bili* nm [i-/zi-] bill; invoice: ~ ya umemeelectricity bill. (Kng)
biliadi* nm [i-/zi-] billiard. (Kng)
bilikuli kl no way: Kazi hii haifanyiki ~ there is no way this work can be done.
bilioni* nm [i-/zi-] billion. (Kng)
biliwili pia mbiliwili nm [a-/wa-] linnet.
bilula nm [i-/zi-] water tape, cock, spigot, tap.
bima nm [i-/zi-] insurance.
bimbashi nm ma [a-/wa-] (jeshi) sergeant, corporal.
bimbirish.a1 kt [ele] push forcefully. (tde)bimbirishia;
(tdk) bimbirishika;
(tdn) bimbirishana;
(tdw) bimbirishwa.
bimbirish.a2 kt [ele] flare up, fire. (tde)bimbirishia; (tdk) bimbirishika; (tdn)bimbirishana;
(tdw) bimbirishwa.
bimbiriz.a kt [ele] light fire, set fire to. (tde)bimbirizia; (tdk) bimbirizika; (tdn)bimbirizana;
(tds) bimbirizisha; (tdw)bimbirizwa.
bimkubwa nm ma- [a-/wa-] old woman, (sio/rasmi) mother.
bin nm [a-/wa-] son of: Khamis bin AbdallahKhamis the son of Abdallah.
binadamu nm [a-/wa-] human being, person: ~ wote ni sawa all human beings are equal.
binafsi kl one's own self: Mimi ~ myself.
binamu nm [a-/wa-] cousin.
binda nm ma- [li-/ya-] okra, lady's fingers.
bindo pia kibindo nm a folded part of the loincloth usually used as a pocket for carring things.
bingirish.a kt [ele] roll. (tde) bingirishia; (tdk)bingirishika; (tdn) bingwa
(tdw) bishwa.
bish.a2 kt [ele] defy, disobey, demur, argue, impugn. (tde) bishia; (tdk) bishika;
(tdn)bishana; (tdw) bishwa.
bish.a3 kt [sie] (kb) lead to the direction of wind. (tde) bishia; (tdk) bishika; (tdn) bishana; (tdw)bishwa.
bishara nm [i-/zi-] good news.
bishaushi nm [a-/wa-] sergeant.
bishi kv defiant, recalcitrant, argumentative.
bisho pia mbisho nm [li-/ya-] (kb) the act of a vessel going towards undesirable direction.
bisi nm [i-/zi-] fried maize/millet, corn.
bisibisi nm [i-/zi-] screw driver.
biskuti* nm [i-/zi-] biscuit. (Kng)
bismillah ki (Waislamu) in the name of God. nmbeginning of any event, for example before starting
eating something.
bitana nm [i-/zi-] (cloth) silk lining material.
biti1 pia binti nm ma- [a-/wa-] daughter, young lady, miss, girl.
biti2 nm [i-/zi] melody.
bitimarembo kv light green.
bivu kv (kwa matunda) ripe.
biwi nm ma- [li-/ya-] pile of refuse in a garden/huge pile of garbage.
bizari pia binzari nm [i-/zi-] curry powder; turmeric
bizimu nm [i-/zi-] brooch, buckle.
blabu* nm [i-/zi-] blurb. (Kng)
blanketi* pia blangeti nm ma- [li-/ya-] blanket.~ zito (US) comfort. (Kng)
blauzi* nm [i-/zi-] blouse, tunic. (Kng)
bleza* nm [i-/zi-] blazer. (Kng)
bloku* nm [i-/zi-] block. (Kng)
blowa* nm ma- [a-/wa-] blower. (Kng)
bluu* nm [i-/zi-] blue. (Kng)
bob.a kt [ele] tighten, tie, fasten: ~ mkanda wako fasten your belt. (tde) bobia; (tdk)bobika;
(tdn) bobana; (tds) bobisha; (tdw)bobwa.
bobari nm [i-/zi-] chisel.
bobe.a kt [sie] 1 immerse, indulge: ~ bobo
bokoboko1 nm [i-] food cooked with wheat flour mixed with meat.
bokoboko2 nm [i-/zi-] thick roundish
banana very soft when cooked.
bokok.a1 kt [sie] become glutton, greedy. (tde)bokokea; (tdk) bokokeka; (tdn) bokokana;
(tds) bokokesha; (tdw) bokokwa.
bokok.a2 kt [sie] 1 protrusion of eye due to long illness or fear. 2 become slim due to loss of weight.
(tde) bokokea; (tdk) bokokeka; (tds)bokokesha.
bokor.a kt [ele] grasp, seize grip; clutch. (tde)bokorea; (tdk) bokoreka; (tdn) bokorana;
(tds) bokoresha; (tdw) bokorwa.
boksi* nm ma- [li-/ya-] box, (US) crib. (Kng)
boksiti* [i-/zi-] bauxite. (Kng)
bolamvuvi nm [a-/wa-] fish with green white and red spots.
bolero* nm [i-] bolero. (Kng)
bolpeni* nm [i-/zi-] ball pen, ball point pen. (Kng)
bolti* nm [i-/zi-] bolt. (Kng)
boma* nm ma- [li-/ya-] 1 (kwa ajili ya mifugo) enclosure. 2 fort, fortress, stockade, bulwark. 3 (si rasmi)
government offices. 4 (maji) barrage. 5 dike/dyke. (Kaj)
bomazuizi nm ma- [li-/ya-] mole.
bomba nm ma- [li-/ya-] pipe: ~ la moshichimney; ~ la kupulizia sprayer; ~ la maji water tap, conduit.
(ms) ~ loud speaker, radio.
bombo1 nm [i-/ya-] pair of shorts.
bombo2 nm [a-/wa-] a long-tailed male bird with black and white colour.
bombo3 nm [li-/ya-] sniffles.
bombomu1 nm [i-/zi-] sub-machine gun.
bombomu2 nm [li-/ya-] bomb.
bombwe1 nm ma- [li-/ya-] decorative patterns.
bombwe2 nm ma- [li-/ya-] pot sherd.
bombwe3 nm ma- [li-/ya-] larva.
bomla nm ma- [a-/wa-] wild lizard.
bomo.a kt [ele] demolish, destroy, ruin, batter down, spoil.
bomoko
water, gusher.
bubukiziwi nm ma- [a-/wa-] deaf-mute.
buburush.a kt [ele] push, shove. (tde)buburushia; (tdk) buburushika; (tdn)buburushana;
(tds) buburushisha; (tdw)buburushwa.
bubut.a kt [ele] beat, strike. (tde) bubutia; (tdk)bubutika; (tdn) bubutana; (tds) bubutisha;
(tdw) bubutwa.
bucha* nm [li-/ya-] 1 butcher. 2
butcher's shop. (Kng)
buchari nm ma- [li-/ya-] large knife.
buda nm ma- [a-/wa-] 1 very old man; person who is toothless or has but few teeth. 2 old elephant
without horn or born hornless.
budaa1 nm [li-/ya-] flour balls in porridge.
buda.a2 kt [ele] make flour balls. (tde) budalia, (tdew) budaliwa; (tdk) budaika; (tds)budaisha.
budhara* nm [i-/zi-] extravagance, misappropriation, wastefulness in using money or property. (Kar).
budi* nm [i-/zi-] sina ~, hapana ~ must, compel:Sina ~ kwenda I must go; Hana ~ kuacha pombe he/she
must stop drinking. (Kar)
bufuu nm ma- [li-/ya-] empty shell: ~ la kichwaskull; ~ la nazi an empty coconut shell.
bug.a kt [ele] 1 glean. 2 sponge. (tde) bugia; (tdk) bugika; (tds) bugisha; (tdw) bugiwa.
buge1 nm ma- [a-/wa-] person with a missing finger or toe.
buge2 nm ma- [a-/wa-] gourmand, glutton.
bughudha nm [i-/zi-] disturbance.
bughudh.i kt [ele] disturb, incommode. (tde)bughudhia, (tden) bughudhiana, (tdew)bughudhiwa;
(tdk) bughudhika; (tds)bughudhisha.
bugi1 nm [i-/zi-] magic used by thieves believed to cause deep sleep and
doors to open.
bugi2 nm [i-/zi-] boogie. (Kng)
bugibugi
nm.
burudish.a kt [ele] be refreshing/comforting/entertaining, amuse. (tde)burudishia; (tdk) burudishika;
(tdn)burudishana; (tdw) burudishwa.burudisho nm.
burug.a kt [ele] 1 harrow, stir up the soil. 2 mix together by stiring when preparing food. 3 create
disorder, muddle sth (up). (tde) burugia; (tdk)burugika; (tdn) burugana; (tds) burugisha;
(tdw) burugwa.
buruhani* nm [i-] (Waislamu) special gift from God whereby all prayers are answered. (Kar)
buruji*1 nm [i-/zi-] battlement, indented parapet of a house, fort. (Kar)
buruji2 nm [i-/zi-] 1 bugle. 2 bugler.
(Kar)
buruji3 nm [i-/zi-] pathway for dropping stars. (Kar)
buruji4 nm [i-/zi-] gaps at the bottom of a fence in shallow water, behind which are placed fish traps.
(Kar)
buruma nm ma- [li-/ya-] hookah, hubble-bubble. (Kar)
burung.a kt [ele] make balls of earth or clay. (tde) burungia; (tdk) burungika; (tdn)burungana;
(tds) burungisha; (tdw) burungwa.
burur.a kt [ele] pull, drag along, haul, lug, trail. (tde) bururia; (tdk) bururika; (tdn) bururana;
(tds) bururisha; (tdw) bururwa.
burut.a kt [ele] drag, haul, lug. (tde) burutia;(tdk) burutika; (tdn) burutana; (tds)burutisha;
(tdw) burutwa.
busara nm [i-/zi-] good judgment, acumen, wisdon, prudence, sagacity, skill; diplomacy, tact.
busati* nm [li-/ya-] mat made of wheat stalks or grass of wheat. (Kar)
busha* nm ma- [li-/ya-] elephantiasis of the scrotum. (Kar)
bushashi* nm [i-/zi-] muslin tissue, tiffany. (Kar)
bushati nm [li-/ya-] round bottom
shirt.
buz.a
(tdw) buzwa.
buza nm [i-/zi-] alcohol made from honey.
bwabwaj.a kt [ele] 1 blather, blab, babble, jabber, prattle, tattle, talk nonsense. 2 bed-wet.
(tde) bwabwajia; (tdk) bwabwajika; (tds)bwabwajisha.
bwache nm [li-/ya-] spinach.
bwachi nm [i-/zi-] part of sea shore which becomes dry only when there is low tide.
bwag.a kt [ele] 1 win a game; spill, throw down:~ mzigo throw down a load (from one's head/shoulder); ~
moyo rest the mind; ~ matusilet off a volley of abuse. (tde) bwagia; (tdk)bwagika; (tdn) bwagana;
(tds) bwagisha; (tdw)bwagwa.
bwagaz.a kt [sie] throw oneself down, sprawl on the ground. (tde) bwagazia; (tdk) bwagazika;
(tds) bwagazisha.
bwaki.a kt [ele] gulp down food. (tde)
bwakilia; (tdk) bwakika; (tdn) bwakiana; (tds)bwakisha; (tdw)
bwakiwa.
bwaku.a kt [ele] snatch. (tde) bwakulia, (tdew)bwakuliwa; (tdk) bwakuka; (tdn) bwakuana;
(tds) bwakusha.
bwalo nm ma- [li-/ya-] auditorium, hall: ~ la dansi ballroom.
bwambwa nm [li-/ya-] 1 something in bad condition but still useable. 2 something defective.
bwambwara nm [li-/ya-] useless thing.
bwamkubwa nm [li-/ya-] 1 old man (respectable name of address). 2 father.
bwana1 nm ma- [a-/wa-] Mr, Sir, husband: ~ harusi bridegroom; ~ mkubwa used to show respect; ~
shamba agricultural officer.
bwana2 ki hey!
bwana3 nm [a-/wa-] (dini) lord.
bwanashamba nm ma- [a-/wa-] farm officer; agricultural officer.
bwanyenye nm ma- [a-/wa-] very rich
bwiko
person, bourgeois.
bwat.a1 kt [ele] blather, jabber, prate about. (tde) bwatia; (tdk) bwatika; (tdn) bwatana; (tds) bwatisha;
(tdw) bwatwa.
bwat.a2 kt [ele] break something by dropping it:~ kikombe break a cup by dropping it. (tde)bwatia;
(tdk) bwatika; (tdn) bwatana; (tds)bwatisha; (tdw) bwatwa.
bwawa nm ma- [li-/ya-] dam, pool, quagmire, reservoir, pond: ~ la kuogelea swimming pool; ~ la
samaki fish pond.
bwege nm ma- [li-/ya-] good for nothing, simpleton, oaf, lemon, (si rasmi) jerk.
bwek.a kt [sie] bark, bay, bow-wow. (tde)bwekea, (tden) bwekeana, (tdew) bwekewa; (tdk) bwekeka;
(tds) bwekesha.
bwela* nm ma [li-/ya-] boiler. (Kng)
bwelasuti* nm [li-/ya-] overall covers, boiler-suit. (Kng)
bwende nm ma- [li-/ya-] old piece of cloth worn round the waist when
working in the fields.
bweni nm ma- [li-/ya-] dormitory.
bwenzi nm ma- [li-/ya-] quiff.
bwerere ki [i-/zi-] abundance.
bweshu nm ma- [a-/wa-] bete noire.
bweta1 nm ma- [li-/ya-] small box used to keep small items, compact. (Kar).
bwet.a2 kt [sie] pant. (tde) bwetea; (tdk)bweteka; (tdk) bwetesha.
bwete kv dormant: Volcano ~ dormant volcano.
bwi.a1 kt [sie] put into mouth something powdery: ~ ugolo chew snuff/ground tobacco. (tde) bwilia;
(tdk) bwika; (tds) bwisha.
bwi.a2 kt [sie] seize, clutch, grasp. (tde) bwilia; (tdk) bwika; (tds) bwisha.
bwiki.a kt [sie] be pleased with (something), feel pleasure because of (something). (tde) bwikilia;
(tdk) bwikika; (tds) bwikisha.
bwiko nm [li-/ya-] arthritis (of bwimbwi
fingers).
bwimbwi nm [li-/ya-] 1 rice flour mixed with sugar, and scraped coconut. 2 flour which is prepared from
parched or roasted corn or millet; popcorn mixed with sugar.
C
ch.a1 kt [sie] dawn, be morning: Kumeku~ it is dawning. (tde) chea.
ch.a2 kt [ele] be in awe of (God), be pious:Kum~ Mungu to fear God. (mt) (1) Ku~ Mungu si kilemba
cheupe fear of God is not for show. (2) M~ Mungu si mtovu a pious person lacks nothing. (3) M~ mwana
kulia hulia yeyehe who fears to reprimand a child will later regret. (4) Uki~ kusemwa hutatenda jambo if
you fear criticism you'll never succeed. (tde) chia, (tden)chiana, (tdew) chiwa; (tdk) chika; (tds) chisha.
chaa1 nm [i-] team, a group of people (working together).
chaa2 nm [i-/zi-] stable, barn, pen.
chaa3 nm [i-/zi-] seed-bed, nursery.
chach.a1 kt [sie] 1 ferment, turn sour: Pombe ime~ the beer has fermented. 2 be cross, be sour in temper,
be irritated. 3 foam, froth: Bahari ime~uka the sea is frothy. 4 indulge in certain habits, aggrevate: Ame~
kunywa pombe siku hizi he has indulged himself in exessive drinking these days. (tde) chachia;
(tdk) chachika; (tds)chachisha.
chacha2 nm [i-/zi-] grass growing in swampy areas.
chacha3 pia cha-cha-cha nm [i-] chachacha: a ballroom dance of latin-American rhythm.
chabang.a kt [ele] (michezo) defeat an opponent: Timu yetu imei~ timu yenu our team has defeated your
team. (tde) chabangia; (tdk)chabangika; (tdn) chabangana; (tds)chabangisha; (tdw) chabangwa.
chachafy.a kt [ele] put pressure on sb. (tde)chachafyia; (tdk) chachafyika; (tdn)chachafyana;
(tds) chachafyisha.
chachag.a kt [ele] wash clothes gently. (tde)chachagia; (tdk) chachagika; (tds)chachagisha;
(tdw) chachagwa.
chachama.a kt [sie/ele] stand firm. (tde)chachamalia, (tden)
chachamaliana,
(tdek) chachamalika,
(tds) chachamalisha,
(tdew) chachamaliwa.
chachamu.a kt [ele] cause anger, cause ferocity. (tde) chachamulia, (tdew) chachamuliwa;
(tdk)chachamuka; (tdn) hachamuana; (tds)chachamusha.
chacharik.a kt [sie] 1 be restless. 2 be busy. (tde) chacharikia; (tdk) chacharikika; (tds)chacharisha.
chachatik.a kt [sie] sizzle: (tde) chachatikia; (tdk) chachatikika; (tds) chachatikisha.
chachaw.a1 kt [sie] 1 frisk, skip, jump about with pleasure or excitement. 2 (damu mwilini) boil: Damu
ilim~ his blood boiled. (tde)chachawia; (tdk) chachawika; (tdn)chachawana; (tds) chachawisha.
chachaw.a2 kt [sie] be adamant (about sth). (tde) chachawia; (tdk) chachawika; (tds)chachawisha.
chachawiz.a kt [ele] interrupt, interject, down sb's words by making noise; confuse. 2 entangle,
complicate, cause chaos. (tde) chachawizia; (tdk) chachawizika; (tdn) chachawizana;
(tds) chachawizisha;
(tdw) chachawizwa.
chache1 nm [a-/wa-] fish with red
meat.
chache2 kv few in number, small
(little) in quantify, not much, not many, slight, hardly: Mara ~ seldom. kl rare; scarce. uchachenm.
chachish.a kt [ele] make sth turn sour. (tde)chachishia; (tdk) chachishika; (tdw)chachishwa.
chachu nm [i-] yeast, leaven. 2 thing or action which provokes/causes exasperation.
chachu.a kt [ele] cause to ferment; make something go bad. (tde) chachulia, (tdew)chachuliwa;
(tdk) chachuka; (tds) chachusha.
chachuk.a kt [sie] go bad, ferment, turn sour. (tde) chachukia; (tdk) chachukika; (tds)chachukisha.
chafi nm [a-/wa-] broad black sea
chafu kv 1 dirty, filthy, (nywele)
unkempt: Nguo ~ dirty clothes. 2
impure, obscene; bad: Lugha ~ obscene/bad language. 3 crummy.
uchafu nm.
chafu.a kt [ele] 1 make dirty, smirch, soil, spoil:Ame~ maji she spoiled the water. 2 disarrange, ruffle,
make a mess, make disorder. 3 annoy, cause anger. 4 pollute. (nh) (1) ~ roho cause nausea; (2) ~
jina defame sb. (tde) chafulia, (tdew) chafuliwa; (tdk) chafuka; (tdn)chafuana;
(tds) chafusha. chafuo nm.machafuko nm.
chafuk.a kt [sie] 1 cause problem/ pain: Tumbo limem~ she has an upset stomach. 2 (bahari) be stormy,
be rough. (tde) chafukia; (tdk)chafukika; (tds) chafusha.
chafuo nm [a-/wa-] tsetse-fly.
chafya nm [i-/zi-] sneeze. (nh) piga/enda ~sneeze.
chag.a kt [sie] 1 act/work with renewed vigour. 2 be prevalent; persist. 3 form a habit. (tde)chagia;
(tdk) chagika; (tds) chagiza.
chaga.a kt [sie] work hard.
(tde) chagalia, (tdek) chagalika;
(tds) chagasha.
chagiz.a kt [ele] insist, persist, pester (esp. with questions). (tde) chagizia; (tdk) chagizika;
(tdn)chagizana; (tdw) chagizwa.
chago nm [i-/zi-] headboard. mchago nm.
chagu.a kt [ele] 1 choose, pick, pick out: Ana~ mchele she is picking out husks and small stones from
rice. 2 select. (mt) (1) M~ jembe si mkulima a good farmer does not blame his hoe. (2) M~ nazi hupata
koroma one who is too choosy ends up with a bad thing. (ms) ~ vibaya waigizaji miscast. (tde) chagulia,
(tdew)chaguliwa, (tdek) chagulika, (tdes)chagulisha; (tdn) chaguana; (tds) chaguza.
chaguo nm [ li-] the selected, choice.
chai* nm [i-] 1 tea. 2 tea-leaves. 3
chakaza
(ms) bribe. (nh) (1) toa ~ offer a bribe. (2) pata ~ accept a bribe. (Khi)
chaj.i1* kt [ele] (betri) charge. (tde)
chajia, (tdew) chajiwa; (tdk) chajika; (tds)chajisha.(Kng)
chaj.i2* kt [ele] charge (sb with); accuse sb of a crime. (Kng)
chaji3* nm [i-/zi-] electrical charge. (Kng)
chajio nm [ki-] supper.
chaka1 nm ma- [li-/ya-] clump of trees, thicket.
chaka2 nm [i-] hot season (December to February).
chaka.a kt [sie] 1 wear out: Nguo ime~ the cloth is worn out. 2 lose strength, get old: Gari lile lime~ the
car is old. (tde) chakalia; (tds)chakaza. chakavu kv.
chakach.a1 kt [sie/ele] 1 rustle (as of dry grass when walked on). 2 pound, break into small pieces, mash.
(tde) chakachia, (tden)chakachiana; (tdk) chakachika; (tds)chakachisha;
(tdw) chakachwa. mchakachonm.
chakacha2 nm withered betel-plant; dry grass/leaves.
chakacha3 nm [i-] coastal music which accompanies belly-dancing.
chakachaka kl fast, at once, in a hurry.
chakapu nm [a-/wa-] wild cat.
chakaramu nm [a-/wa-] naughty person, droll/mischievous person. kv mad, naughty.
chakari1 nm [a-/wa-] hang-man, executioner, electrocutioner.
chakari2 kl much, very, excessively: Amelewa ~he is dead drunk.
chakarish.a kt [ele] 1 rattle, cause to make a rusting noise: Acha ku~ gazeti hilo! stop rustling the
newspaper! 2 stir up (an animal, bird). 3 startle, rouse. (tde) chakarishia; (tdk)chakarishika;
(tdn) chakarishana; (tdw)chakarishwa.
chakavu kv old, worn out, shabby.
chakaza kt [sie] 1 trounce badly (esp in sports), make old, cause to wear
chake
out, pound (away) at/on.
chake kv taz. –ake. her(s), his:
Kitabu hiki ni ~ this book is hers/his.
chaki*nm [i-/zi-] chalk. (Kng)
chako kv taz. –ako. your(s): Kitabu hiki ni ~this book is yours.
chakubimbi nm ma- [a-/wa-] rumour-monger.
chakula nm vy- [ki-/vi-] food, feed, meal: ~ cha asubuhi breakfast; ~ cha mchana lunch; ~ cha
jioni supper; ~ bora healthy food; ~ kikuu staple food, main food; main course; ~ cha ng'ombe au
farasi silage; ~ cha nguruwe slop; Jinyima ~starve.
chakur.a kt [ele,sie] 1 rifle, search by turning everything upside down. 2 scratch (like a fowl). 3 make a
mess of well arranged things. (tde)chakuria; (tdk) chakurika; (tdn) chakurana; (tds) chakurisha;
(tdw) chakurwa.
chale1 nm [a-/wa-] clown, jocker.
chale2 nm a sea insect with strong poison.
chale3 nm [i-/zi-] incision (on the human body).
chali kl on the back: Lala ~ lie on the back.
chalo nm vy- [ki-/vi-] sugarcane farm.
chama nm vy- [ki-/vi-] party; association, guild:~ cha siasa political party: ~ cha wakulimafarmer's
association.
chamb.a1 kt [ele/sie] wash oneself after calls of nature. (mt) Ku~ kwingi ni kuondoka na maviwhen you
overdo an action you risk making a mess of it. (tde) chambia; (tdk) chambika; (tds)chambisha;
(tdw) chambwa.
chamb.a2 kt [ele] use obscene language; use abusive language. (tde) chambia; (tdk)chambika;
(tdn) chambana; (tds) chambisha; (tdw) chambwa.
chambarare nm [i-/zi-] a vessel (of
moderate dimensions).
chambega nm ma- [a-/wa-] conman.
chambele nm [i-/zi-] ante.
chambembe nm [i-/zi-] pit of the
championi
stomach.
chambi nm [i-/zi-] rubbing of stomach done by two dancing partners in a special local dance.
chambilecho nm as said/written by: Wengi wao, ~ Mwalimu Nyerere walikuwa "Wazungu Weusi" many
of them, as said by Mwalimu Nyerere; were "Black Europeans."
chambish.a kt [ele] afflict, cause trouble/pain/anxiety; punish. (tde) chambishia; (tdk) chambishika;
(tdn) chambishana; (tdw)chambishwa.
chambo nm vy- [ki-/vi-] 1 bait: ~ cha kuvulia samaki fish bait; Tia ~ katika ndoana bait a hook. 2
anything used as a bait in order to achieve some aims.
chambochambo nm [i-/zi-] end of sth; edge.
chambu.a1 kt [ele] sort out, pick out (unwanted things): ~ samaki fillet fish; ~ pamba clean cotton by
removing seeds etc. (tde) chambulia, (tden)chambuliana, (tdew) chambuliwa; (tdk)chambuka;
(tds) chambusha.
chambu.a2 kt [ele] criticize, pull to pieces. (tde)chambulia; (tdew) chambuliwa; (tdk)chambuka;
(tdn) chambuana; (tds)chambusha.
chamburo nm [i-/zi-] jeweller's pliers.
chamchela nm [i-] 1 whirlwind, tornado: Pepo za ~ circling winds. 2 spirit believed to cause a whirlwind.
chamk.a kt [sie] 1 relapse; recur (esp. sickness, headache). 2 spread (of disease, wounds etc). 3 explode,
be dispersed, be scattered. (tde)chamkia; (tdk) chamkika; (tds) chamkisha.
chamkano nm [ki-/vi-] dispersing crowd; section of a dispersing group.
chamko nm [i-/zi-] 1 relapse, recurrence (of fever, disease). 2 the spreading of sth; scattering.
championi* nm ma- [a-/wa-] champion. (Kng)
chamshakinywa
chamshakinywa nm [ki-] breakfast.
chan.a* kt [ele] 1 slit, tear, separate: ~ nguo tear clothes. 2 comb: ~ nywele comb hair. (tde)chania;
(tdk) chanika; (tdk) chanisha; (tdn)chanana; (tdw) chanwa. (Kaj)
chanda1 nm vy- [ki-/vi-] finger, toe. (nh) ~ na pete amicably. (mt) ~ chema huvishwa pete a good
person/thing/action deserves to be rewarded/adorned.
chanda2 nm vy-[ki-/vi-] coconut leaf.
chandarua* nm vy- [ki-/vi-] mosquito net. (Khi).
chando1 nm [ki-] dance in which partners meet in the centre of the circle and dance before they return to
their places.
chando2 nm [a-/wa-] first person to be circumcised amongst peer group; leader.
chane1 nm [i-/zi-] bunch (bananas, grapes).
chane2 nm [i-/zi-] slip of leaf (used for plaiting mats and cords).
chang.a1 kt [sie] 1 contribute, collect: ~ fedhacollect money by voluntary contributions. 2 shuffle, mix: ~
karata shuffle cards.
(tde) changia; (tdk) changika;
(tds) changisha/changiza;
(tdw) changwa.
chang.a2 kt [sie] have joint pains (as in rheumatism). (tde) changia; (tdk) changika; (tds) changisha.
changa3 kv young, infant, immature: Embe ~unripe mango; Mbegu ~ immature seeds; Mimba ~ young
pregnancy; Mtoto m~ baby, infant.
chang'aa nm [i-] illicit spirits.
changaman.a kt [sie] 1 be mixed
up. 2 join together in a society; mix with people. 3 be adjoined to.
changamano nm [li-] 1 mixture; state of being mixed together. 2 cooperation, understanding amongst
people. 3 neighbourliness, nearness.
changamfu kv cheerful, good-
humoured, convivial, jolly, jovial.
changamk.a kt [sie] be cheerful, be in good spirits, look bright and happy: ame~ he is cheerful. (tde)
changamkia.
changizo
D
daa nm [a-/wa-] mud worm used as a bait.
daathar.i kt [ele] 1 endanger. 2 destroy, break.(tde) daatharia, (tden) daathariana, (tdew)daathariwa;
(tdk) daatharika; (tds)daatharisha.
daawa* nm [i-/zi-] 1 lawsuit, litigation, legal claim. 2 matters that bring disputes; act of speaking behind
someone's back. (Kar)
dabali* kl twice, double. (Kng)
dabir.i kt [ele] 1 imagine. 2 find out, investigate, examine, scrutinize. 3 abandon; escape. (tde)dabiria,
(tden) dabiriana, (tdew) dabiriwa; (tdk) dabirika; (tds) dabirisha.
dab.u kt [ele] 1 control. 2 frighten, terrify, terrorize: Hani~ he/she does not frighten me. (tde) dabia,
(tden) dabiana, (tdew) dabiwa; (tdk) dabika; (tds) dabisha.
dabwadabwa kv saturated with water or oil; soft, flabby: Wali wa ~ soft, watery boiled rice.
dachia nm [a-/wa-] heifer.
dada nm ma- [a-/wa-] 1 elder sister: ~ wa kambo step sister. 2 any female relative. 3 term of respect to a
girl or a woman.
dadavu.a kt [ele] resolve a problem: Tatizo lisilodadavulika inextricable problem. (tde)dadavulia;
(tdk) dadavuka; (tdn) dadavuana; (tds) dadavusha; (tdw) dadavuwa.
dadis.a kt [ele] wrap cloth around the waist. (tde) dadisia; (tdk) dadisika; (tdn) dadisana;
(tds) dadisisha; (tdw) dadiswa.
dadis.i* kt [ele] pry, be curious,
snoop into; be inquisitive, query. (tde) dadisia, (tden) dadisiana, (tdew) dadisiwa; (tdk)dadisika;
(tds) dadisisha. mdadisi nm. udadisinm. (Kar)
dadu* nm [i-/zi-] dice.
dafi* nm [i-/zi-] tambourine. (Kar)
dafina* nm [i-/zi-] 1 buried treasure. 2 unexpected present. (Kar)
dafrao* nm [i-/zi-]head-on collision. 2
(magari n.k.) shield, bumper. (Kar)
daftari* nm ma- [li-/ya-] 1 copybook, an exercise book. 2 ledger, cash book, journal. (Kar)
dafu nm ma- [li-/ya-] unripe coconut: ~ la urambe a coconut just beginning to form a soft layer of nutty
substance in the shell which can be licked or easily scraped off; tonga la ~ a coconut whose nutty
substance has become thick and tough. (nh) fua ~ succeed.
dagaa* nm [a-/wa-] 1 sardines, anchovy. 2 contemptuous person or thing. (Kar)
dagaapapa nm [a-/wa-] pilchard.
dagla* nm [i-/zi-] a long coat ornamented with gold braid or thread. (Khi)
dago nm [i-/zi-] fishermen's camp.
dahalia nm [i-/zi-] dormitory.
dahari1* kl 1 always, every day, constantly, ever. 2 since long. (Kar)
dahari2* nm [i-/zi-] aeon, eon. (Kar)
dahil.i1* kt [ele] pry, inquire. 2 interfere, intervene. (tde) dahilia, (tden) dahiliana, (tdew)dahiliwa;
(tdk) dahilika; (tds) dahilisha.mdahalo nm. mdahili nm. udahili nm.
dahili2 nm [i-/zi-] business income. (Kar)
dahu.a kt [ele] repeat uttered words.
(tde) dahulia, (tden) dahuana, (tdew)dahuliwa; (tdk) dahuka; (tdn) dahuana; (tds)dahusha.
da.i1* kt [ele] claim, demand: ~ pesa claim money; ~ talaka demand a divorce; ~ deni kwa nguvu dun. 2
assert, state; advocate, profess. (tde) daia, (tden) daiana, (tdew) daiwa;
(tdk)daika. mdai nm. mdaiwa nm. (Kar)
dai2 nm ma- [li-/ya-] 1 assertion, allegation; plaint, postulant. 2 (agh. katika wingi) claims: ~
kinzani counter-claim.
daima* kl perpetually, permanently, continually, always, for ever: Dumu ~ last forever, forever and
ever. kv continuous, permanent, lasting. (Kar).
dainamo
dainamo* nm [i-/zi-] dynamo. (Kng)
daini* nm [i-/zi-] dyne. (Kng)
dak.a1 kt [ele] catch, snatch, seize: ~ mpiracatch a ball; ~ maneno interject. (tde) dakia; (tdk) dakika;
(tdn) dakana; (tds) dakisha;dakiza; (tdw) dakwa.
daka2 nm ma- [li-/ya-] recess, receptacle, niche in a wall; cupboard.
dakawa* nm [i-/zi-] 1 towing-line, tow-rope:Vuta ~ pull the tow-rope. 2 rope for lifting cargo from a ship.
(Kar)
daki.a kt [ele] 1 tiptoe. 2 jump on to a vehicle when in motion. 3 do sth in a hurry. 4 interject.
(tde) dakilia; (tdk) dakika; (tdn) dakiana; (tds) dakiza; (tdw) dakiwa.
dakika* nm [i-/zi-] minute: ~ hii this very minute. (Kar)
dakiz.a kt [ele] interrupt speech, cut in on a conversation; raise a new
point.
dakizo nm ma- [li-/ya-] interruption, interjection.
daktari* nm ma- [li-/ya-] medical doctor/officer; (GB) general practitioner: ~ mpasuaji surgeon; ~ wa
macho eye-specialist, oculist; ~ wa menodentist; ~ wa mifugo a veterinarian. 2 doctor of
philosophy. udaktari nm.
daku* nm [i-] last meal before dawn. (Kar)
daladala nm ma- [li-/ya-] (T) urban shuttle bus.
dalali* nm ma- [a-/wa-] 1 auctioneer /broker. 2 agent. 3 (pesa) one who offers loans/credits.udalali nm.
(Kar)
dali nm [i-] end, limit, terminus.
dalia* nm [i-] aromatic yellow powder, used by women for personal adornment. It is also used in
preparing a dead body for burial. (Kar)
dalihini kl immediately, at once, quickly.
dalili* nm [i-/zi-] 1 sign, symptom, presage, indication: ~ za ugonjwa wa akili brain storm. 2 mark, trace,
dang.a
token, clue: ~ ya miguu foot-mark/print. (Kar)
dalji nm [i-/zi-] 1 (punda/farasi) amble, even pace (neither quickly nor slowly). 2 graceful walk:Kwenda
~ walk gracefully. (Kar)
daluga nm [zi-] spikes.
dama* nm [i-] draughts. (Krn)
dambra nm [i-] cabin hold.
damir.i kt [sie] be devastated, be annihilated. (tde) damiria; (tdk) damirika; (tds) damirisha.
damisi* nm [a-/wa-] 1 clown, light-hearted/jolly/amusing person. 2 argumentative person; obstinate
person. (Kar)
damk.a kt [sie] get up very early in the morning. (tde) damkia; (tdk) damkika; (tds) damkisha.
dampo* nm [i-/zi-] dump. (Kng)
damu* nm [i-] blood: Nyama na ~ flesh and blood; Hana ~ she is anaemic/weak/unhealthy;Toka
~ bleed; Ndugu wa ~ a relative. (Kar)
damu ya mzee nm [i-/zi-] (rangi) maroon.
danadana1 kl 1 shoulder-high: Alichukuliwa ~he was carried in the palm of the hand. 2 joyfully, whole
heartedly. 3 in a stretched out position.
danadana2 nm [zi-] 1 (mpira) dribbling. 2 cheating sb.
dand.a kt [ele] 1 pass over sth. 2 jump on sth in motion (e.g. a vehicle). (tde) dandia, (tden)dandiana,
(tdew) dandiwa; (tdk) dandika; (tds)dandisha.
dandala nm [a-/wa-] Little Egret.
dandalo nm [i-/zi-] 1 local coastal dance played by men holding sticks. 2 tall pole.
dandi.a kt [ele] climb/scramble into, stow away.
danga1 nm [li-/ya-] 1 white yam. 2 unripe fruit: (nh) ~ la mwana well mannered youngster, a youth.
dang.a2 kt [ele] 1 scoop up/out a small quantity:~ maji scoop up water. 2 look for sth scarce.
(tde) dangia; (tdk) dangika; (tds)
dangisha; (tdw) dangwa.
dang'a nm [i-/zi-] bee stings, colostrum.
dangany.a kt [ele] lie, deceive, cheat, delude, beguile, dupe, falsify; spoof. (tde) danganyia;
(tdk) danganyika; (tdn) danganyana; (tdw)danganywa. udanganyifu nm. mdanganyifunm.
danganyifu kv false; deceitful insincere, mendacious.
dangirizi* nm ma- [i-/zi-] dungarees. (Khi)
dango nm ma [li-/ya-] target.
danguro* nm ma- [li-/ya-] brothel, bawdy-house. (Kre)
dansi* nm [i-/zi-] dance. (Kng)
danzi nm ma- [li-/ya-] bitter orange.
dapa nm ma- [li-/ya-] leaf of Deleb or Palmyra palm.
dapi.a kt [ele] jump from one tree branch to another as the small black monkey does. (tde)dapilia;
(tdk) dapika; (tds) dapiza; (tdw)dapiwa.
dar.a* kt [ele] 1 touch gently. 2 test sth; tempt sb. (Kaj)
daraba* nm [i-/zi-] (jahazi) toilet.
darabi* nm [i-/zi-] rose apple. (Kaj)
darahani nm [i-/zi-] star very near to the moon; journey star.
daraja nm ma- [li-/ya-] 1 bridge, viaduct. 2 stairs, staircase, tier. 3 rank, post, dignity,
position: Amepandishwa ~ she has been promoted to a higher rank. 4 dock. 5 jetty.
darasa nm ma- [li-/ya-] 1 classroom. 2 class. 3 lesson : ~ la Kiswahili Swahili lesson. 4 instructions,
usually Islamic, given in the mosque or another special place. (Kar)
dari* nm ma- [li-/ya-] 1 ceiling, attic, loft. 2 place in a sailing-vessel where passengers are seated or cargo
is kept. (Kaj)
darij.i kt [ele] 1 arrange. 2 do sth step by step. (tde) darijia, (tden) darijiana, (tdew) darijiwa; (tdk)
darijika; (tds) darijisha.
dawa
dek.i kt [ele] mop/wash the floor. (tde) dekia; (tdk) dekika; (tds) dekisha.
deku.a kt [ele] 1 bring down with one shot e.g. a bird with a stone, fruit off a tree with a stick. 2 strike
suddenly and coarsely. (tde) dekulia, (tdew) dekuliwa; (tdk) dekuka; (tdn)dekuana; (tds) dekusha.
dele* nm long large brass coffee pot. (Kar)
delta* nm [i-/zi-] delta. (Kng)
dem.a1 kt [sie] 1 totter along. 2 walk with a limp. (tde) demea; (tdk) demeka; (tds) demesha.
dema2 nm ma- [li-/ya-] wickerwork fish trap.
demadema kt [sie] toddle. (tde) demademea; (tdk) demademeka; (tds) demademesha.
demani* nm [i-/zi-] 1 sheet/rope of mainsail of a native sailing-vessel. 2 the leeward. 3 wind blowing
from the sea. 4 season of the year from end of August to beginning of November. (Kaj)
demokrasi* nm [i-] democracy. (Kng)
demu nm ma- [li-/ya-] 1 rag. 2 (zamani) old piece of cloth or rag worn round the loins or around a
woman's breasts, esp. when working in a field.
dend.a1 kt [ele] obtain deceitfully; scrounge. (tde) dendea; (tdk) dendeka; (tdn) dendana;
(tds) dendesha; (tdw) dendwa.
denda2 nm ma- [li-/ya-] drool, spittle.
denge nm [i-/zi-] hair-cut leaving a patch of hair on the top of the head: ~ la mbuzi (a) billy-goat; (b) goat
pen built on poles, raised off the ground.
dengelua nm [i-] local brew made from sugar/sugar cane.
dengu* nm [zi-] lentils, chick peas. (Kaj)
dengu.a1 kt [ele] shave the head from
side to side across the front. (tde) dengulia; (tdk) denguka; (tdn) denguana; (tds)dengusha;
(tdw) dengu.a
denguwa.
dengu.a2 pia nengua kt [ele] 1 sway hips. 2 dance elegantly. (tde) dengulia; (tdk) denguka;
(tds) dengusha; (tdw) denguwa.
deni nm ma- [li-/ya-] debt, loan,
money obligation : Lipa ~ pay off a debt, repay a loan.
depo* nm [i-/zi-] 1 depot. 2 warehouse, godown. 3 place for training police. (Kng)
deraya* nm [i-/zi-] armour, cuirass, panoply mail; (za miguuni) greaves.
dereli* nm [i-/zi-] drill. (Kng)
dererek.a kt [sie] trickle like thick oil. (tde)dererekea; (tdk) dererekeka; (tds)dererekesha.
dereva* nm ma- [a-/wa-] driver, chauffeur. (Kng)
des.a kt [sie] show off, put on airs. (tde) desia; (tdk) desika; (tds) desisha.
Desemba* nm [i-/zi-] December. (Kng)
desimali* nm [i-/zi-] decimal. (Kng)
deski* nm ma- [li-ya-] desk. (Kng)
deste nm ma- [li-/ya-] dish for serving sweetmeat.
desturi1 nm [i-/zi-] 1 custom, tradition, regular practice, currency. 2 norms; principles: Fuata ~follow the
principles. (Kaj)
desturi2 nm [ i-] bowsprit.
detepwani nm [a-/wa-] pied kingfisher.
deu.a kt [ele] remove from the fire. 2 turn, esp. the head in a scornful or proud manner; treat with scorn.
(tde) deulia, (tden) deuliana, (tdew)deuliwa; (tdk) deuka; (tds) deusha.
deuli nm [i-/zi-] 1 cloth for holding a sword to the waist. 2 pall, cloth for covering a bier.
dezo nm [i-/zi-] sth obtained free-of-charge.
dhaa nm [i-] lack of happiness, the
state of being worried.
dhabih.u1* kt [sie] sacrifice, offer a sacrifice. (tde) dhabihia; (tdk)
dhamiri.a
dhana* nm [i-/zi-] concept, idea, staple, notion; belief: ~ yenye kosa fallacy. (Kar)
dhan.i* kt [ele/sie] think, surmise, suppose, guess; calculate. (tde) dhania,
(tden) dhaniana,(tdew) dhaniwa; (tdk) dhanika; (tds) dhanisha. (Kar)
dhani.a* kt [ele] imagine. (tde) dhanilia; (tdk)dhanika; (tdn) dhaniana; (tds) dhanisha; (tdw)dhaniwa.
dhara* nm ma- [i-/zi-] harm, hurt, loss; detriment. (Kar)
dharau*1 kt [ele] 1 despise, treat with contempt; insult. 2 slight; snub; disregard, disdain. (tde)dharaulia,
(tden) dharauliana, (tdew)dharauliwa; (tdk) dharaulika; (tds)dharaulisha. (Kar)
dharau*2 nm [i-/zi-] scorn, contempt, snub. (Kar)
dhariri nm [i-/zi-] radiation dust.
dharuba nm [i-/zi-] impact; jab.
dharubia* nm [i-/zi-] stroke, blow. (Kar)
dharura* nm [i-/zi-] 1 exigency; emergency, urgency: Mkutano wa ~ an emergency meeting. 2 need,
request, problem: Sitakuwepo leo ofisini, nina ~ I won't be in the office today, I have a problem. (Kar)
dhati* nm [i-/zi-] essence; sincerity, resolve, free will: Shukurani za ~ sincere appreciation. (Kar)
dhibu nm [zi-] reinforcement forces.
dhibit.i* kt [ele/sie] control, sensor, manage; bridle, coerce, curb. (tde) dhibitia,
(tden)dhibitiana, (tdew) dhibitiwa; (tdk) dhibitika; (tds) dhibitisha. (Kar)
dhidi kv dhidi ya contra; against: Vita ~ ya UKIMWI war against AIDS.
dhifa nm [i-/zi-] banquet: ~ ya taifa a state banquet.
dhihaka* nm [i-/zi-] mockery, ridicule, joke, irony; teasing; hoax: Kicheko cha ~ sardonic laughter. (Kar)
dhili
dhihak.i* kt [ele] mock, ridicule, make fun of; laugh at, deride, scoff. (tde) dhihakia, (tden)dhihakiana,
(tdew) dhihakiwa; (tdk)dhihakika; (tds) dhihakisha. (Kar)
dhihir.i* kt [sie] make clear, be evident. (tde)dhihiria; (tdk) dhihirika; (tds) dhihirisha. (Kar)
dhihirik.a* kt [sie] be evident/clear. (tde)dhihirikia; (tdk) dhihirikika; (tds)dhihirikisha. (Kar)
dhihirish.a* kt [ele] exhibit; substantiate, clarify, verify; debunk. (tde) dhihirishia, (tdk)dhihirishika;
(tdn) dhihirishana; (tdw)dhihirishwa. (Kar)
dhihirisho* nm clarification, substantiation, verification. (Kar)
dhi.i*1 kt [sie] 1 waste away, pine away, be consumed. 2 be hard driven; be distressed. (tde)dhilia;
(tdk) dhiika; (tds) dhiisha. (Kar)
dhii2* nm [i-] state of being wasted away.
dhiki1* nm 1 [i-/zi-] distress, oppression. 2 lack of basic needs; difficulty. (Kar)
dhik.i2* kt [sie] distress, put in difficulties. (tde)dhikia; (tdk) dhikika; (tds) dhikisha. (Kar).
dhikir.i1* kt [sie] 1 (Waislamu) mention the name of God. 2 chant and dance God's praises.
(tde) dhikiria; (tdk) dhikirika; (tds) dhikirisha. (Kar)
dhikiri2* nm [i-/zi-] (Waislamu) act of dancing and chanting God's praises. (Kar)
dhikish.a kt [ele] distress. (tde) dhikishia; (tdk)dhikishika; (tdn) dhikishana; (tdw) dhikishwa. (Kar)
Dhilhaji* nm [i-/zi-] the 12th month in the Islamic calendar. (Kar)
dhil.i1* kt [ele] 1 lower, set at nought;
torture. 2 abase, degrade, humiliate. (tde) dhilia, (tden) dhiliana, (tdew) dhiliwa; (tdk) dhilika;
(tds) dhilisha. (Kar)
dhili2* nm [i-/zi-] shadow. (Kar) dhilifu* kv poor, mean, insignificant. (Kar)
*
dhilkaadi nm [i-/zi-] the 11th month in the Islamic calendar. (Kar)
dhima nm [i-/zi-] 1 duty, responsibility, role; obligation,
liability. 2 (uhasibu) debt.
dhiraa* nm [i-/zi-] cubic, measure of length, from elbow to finger-tip: ~ konde half a yard. (Kar)
dhoofik.a kt [sie] become weak/infirm/feeble; lose strength. (tde) dhoofikia; (tdk) dhoofikika;
(tds) dhoofikisha.
dhoofish.a kt [ele] weaken, debilitate, devitalize; emaciate, enfeeble, enervate, sap. (tde)dhoofishia;
(tdk) dhoofishika; (tdn)dhoofishana; (tdw) dhoofishwa.
dhoof.u* kt [sie] become weak /infirm/feeble. (tde) dhoofia; (tdk) dhoofika; (tds) dhoofisha.
dhoruba* nm [i-/zi-] tempest; storm, hurricane; blizzard, gale. (Kar)
dhuha* nm [i-/zi-] 1 period between sunrise and noon. 2 Moslem prayer of that period. (Kar)
dhuk.u* kt [ele] taste, try the taste of sth. (tde)dhukia; (tdk) dhukika; (tds) dhukisha. (Kar)
dhukuria nm [i-/zi-] sons.
dhukur.u* kt [sie] 1 remember, understand. 2 articulate. 3 consider. 4 (Uislamu) mention the name of
God; take part in a ritual where the name of God is mentioned in chorus. (tde) dhukuria;
(tdk) dhukurika; (tds) dhukurisha. (Kar)
dhuli1* nm [a-/wa-] weak or suffering person; wretch. (Kar)
dhuli2 nm [i-/zi-] disappointment.
dhul.u* kt [sie] come to light; be discovered; be known. (tde) dhulia; (tdk) dhulika; (tds)dhulisha. (Kar)
dhuluma* nm [i-/zi-] injustice,
oppression. (Kar)
dhulum.u kt [ele] 1 treat unjustly; oppress, afflict/cause pain. 2 rob off sb's right/belonging/wealth,
maltreat. (tde) dhulumia, (tden)
digrii
doti* nm set of two pieces of two yard materials such as khanga. (Khi)
doy.a kt [ele] 1 spy, reconnoitre. 2 sponge, frequent people's houses at meal time in the hope of being
invited. (tde) doyea; (tdk) doyeka; (tdn) doyana; (tds) doyeza; (tdw) doywa.
drafti* nm game of draughts, checkers. (Kng)
dragoni* nm [a-/wa-] dragon. (Kng)
drama* nm drama. (Kng)
dramumeja* nm ma- drum major. (Kng)
drili* nm [i-/zi-] drill. (Kng)
dua* nm [i-/zi-] prayer. (nh) Pigwa ~ be cursed, be casted a spell. (Kar)
duara* nm 1 circle: ~ kamili la
umeme complete circuit (of electricity). 2 aureola. (Kar)
duaradufu nm [ li-] ellipse.
dub.a kt [sie] be half full. (tde) dubia; (tdk)dubika; (tds) dubisha.
dubu* nm ma- [a-/wa-] 1 bear; bruin. 2 foolish person. (Kar)
dubwana nm ma- [li-/ma-] 1 zombi(e); giant, monster, ogre. 2 any unknown gigantic thing, animal etc.
dubwasha nm ma- [li-/ya-] worthless or unknown thing.
dude nm ma- [li-/ya-] 1 unknown massive thing. 2 despicable thing/person, contemptible thing/ person.
dudi.a kt [ele] inflate. (tde) dudilia; (tdk)dudika; (tdn) dudiana; (tds) dudiza; (tdw)dudiwa.
duduik.a kt [ele] be disfigured by illness/disease:~ uso have a face pitted/marked as by small-pox.
(tde) duduikia; (tdk) duduikika; (tds)duduikisha; (tdw) duduikwa.
duduish.a kt [ele] cause to be disfigured. (tde)duduishia; (tdk) duduishika;
(tdn) duduishana;(tdw) duduishwa.
dudumi nm ma- [li-/ya-] big horn.
dudumi.a kt [ele] 1 perforate by force, pierce. 2 drink forcefully, gulp. (tde) dudumilia; (tdk)dudumizi
dumwa.
duma.a kt [sie] 1 fail to develop fully, be stunted in growth. 2 lack intelligence. (tde) dumalia;
(tdk) dumaka; (tdn) dumana; (tds) dumasha; (tdw) dumawa.
dumaz.a kt [ele] stunt, inhibit. (tde) dumazia; (tdk) dumazika; (tdn) dumazana; (tds)dumazisha;
(tdw) dumazwa.
dume nm ma- [li-/ya-] 1 male: Mbuzi ~ he goat. 2 brave/courageous person. 3 (karata) king.
dumbi nm ma- [li-/ya-] trench (for draining rain water).
dumi.a kt [ele] sip esp. during shortage of water. (tde) dumilia; (tdk) dumika;
(tds) dumisha;(tdw) dumiwa.
dumiliz.a kt [ele] make blood friendship by mutual incision. (tde) dumilizia; (tdk)dumilizika;
(tds) dumilizisha; (tdn) dumilizana; (tdw) dumilizwa.
dumish.a kt [ele] perpetuate, maintain. (tde)dumishia; (tdk) dumishika; (tdn) dumishana;
(tdw) dumishwa.
dum.u1 kt [sie] last, be permanent: Daima ~(last) forever. (tde) dumia; (tdk) dumika; (tds)dumisha.
dumu2 nm ma- [li-/ ya-] pitcher; jerry can; jar; jug.
dumuzi nm [a-/wa-] corn borer.
dund.a kt [ele] knock against with force, bounce; dribble: ~ mpira bounce a ball/dribble a ball.
dundadunda kt [ele] pulsate.
(tde) dundiadundia;
(tdk) dundikadundika;
(tdn) dundanadundana;
(tds) dundishadundisha;
(tdw) dundwadundwa.
dundu1 nm ma- [li-/ya-] big dried gourd used for carrying & storing water & other liquids.
dundu2 nm ma- [li-/ya-] bale; heap of
things.
dundu3 nm ma- [a-/wa-] scavenger beetle.
dunduiz.a
dunduiz.a kt [ele] 1 collect little by little. 2 get small amounts of food by taking manial jobs.
(tde) dunduizia, (tden) dunduiziana; (tdk)dunduizika; (tds) dunduizisha; (tdw)dunduizwa.
dundumio nm ma- [li-/ya-] larynx, Adam's apple.
dung.a1 kt [ele] pierce, bore: ~ sindano inject. (tde) dungia; (tdk) dungika; (tdn) dungana;
(tds) dungisha; (tdw) dungwa.
dunga2 nm [i-/zi-] covered bamboo basket.
dunga3 nm [i-/zi-] witchcraft, sorcery, magic.(nh) Piga ~ bewitch.
dunge nm ma- [li-/ya-] unripe cashew apple.
dungu1 nm ma- [li-/ya-] watchtower, tribune.
dungu2 nm ma- [li-/ya-] (eropleni) cockpit.
dungudungu nm ma- [li-/ya-] 1 anything of unusual shape/quality. 2 deformed persons.
dungumaro nm 1 kind of evil spirit.
2 dance that expels such evil spirits. 3 any heavy big thing.
duni* kv abject, inferior, mediocre; low, worthless; ignoble: Maisha ~ lowlife; Hali ~abject condition.
(Kar)
dunia* nm [i-/zi-] (sayari) earth; world. 2 life:Fariki ~ die. (Kar)
dunish.a kt [ele] debase, cause to be abject, inferior, low or worthless. 2 disgrace, dishonour, shame.
(tde) dunishia; (tdk) dumishika; (tdn)dunishana; (tdw) dunishwa.
duodeni* nm [i-/zi-] duodenum. (Kng)
dup.a kt [ele] 1 step over. 2 press
forward, press upon, rest heavily on. (tde) dupia; (tdk) dupika; (tdn) dupana; (tds) dupisha;
(tdw) dupwa.
dura* nm [a-/wa-] parrot. (Kar)
duri nm [i-/zi-] pearl. (Kar)
dur.u1 kt [sie] 1 rotate. 2 go round in
turn. (tde) duria, (tden) duriana, (tdew) duriwa; (tdk) durika; (tds)
durisha.
duru2 nm [i-/zi-] turn, round; circuit: ~ yangu it is my turn.
durufu* nm [i-/zi-] tarpaulin. (Kar)
dururi nm [zi-] pearls.
durus.u kt [ele] 1 study a book; read with concentration. 2 revise (lesson, book). (tde)durusia,
(tdew) durusiwa; (tdk) durusika; (tds)durusisha.
dusumali nm [i-/zi-] colourful headscarf worn by women as turban.
dutu1 nm ma- [li-/ya-] 1 small hill, anthill. 2 shape, appearance. 3 wart; pimple.
dutu2 nm ma- [li-/ya-] big volume (of
a book).dutu nm [i-/zi-] substance.duvi nm ma- [li-/ya-] conch blown to signal a leaving vessel: Piga ~
blow the signal. duwa.a kt [sie] be dumbfounded, be speechless because of astonishment. (tde) duwalia;
(tdk) duwalika; (tds) duwaza.duwaz.a kt [ele] non plus, (habari) stagger. (tde) duwazia; (tdk) duwazika;
(tdn) duwazana; (tds) duwazisha; (tdw) duwazwa.duwazi nm ma- [li-/ya-] arthralgia.duzi nm [a-/wa-] 1
eavesdropper. 2 gossip-monger, slanderer.
E
ebo* ki expression of surprise or contempt uttered to children or subordinates. (Kar)
ebu* ki expression of request: ~ nione let me see. njoo please come. (Kar.)
eda* nm [i-] period when a woman remains unmarried and under care of husband's relatives after divorce
or husband's death. (Kar)
edaha* nm [i-/zi-] offering; sacrifice. (Kar)
edeni* nm [i] Eden; Garden of Eden, paradise. (Kng)
edita* nm ma- [a-/wa-] editor. Kng)
ee! ki 1 expression used for calling sb in a contemptuous way. 2 O!: ~ Mungu O God; ~ Bwana O Lord!
egam.a kt [sie] be in a leaning, resting or reclining position. (tde) egamia; (tdk) egamika;
(tds) egamisha.
egem.a kt [ele] come or be close to sth: (nh) ~ pwani walk alongside sea shore. 2 confront sb. 3 depend
on. (tde) egemea, (tden) egemeana; (tdk) egemeka; (tds) egemeza; (tdw) egemwa.
egeme.a kt [ele] lean on, rest on, incline on. (tde) egemelea; (tdk) egemeka;
(tdn)egemeana; (tds) egemeza; (tdw) egemewa.
egemez.a kt [ele] repose, support. (tde)egemezea; (tdk) egemezeka; (tdn)egemezana; (tdw) egemezwa.
egemeo nm ma- [li-/ya-] support; trestle, pivot, fulcrum.
egesh.a kt [ele] park a car/bicycle/vessel etc. (tde) egeshea, (tden) egesheana; (tdk)egesheka;
(tdw) egeshwa.
egesho nm ma- [li-/ya-] parking, car park, parking lot.
egi* nm [i-/zi-] (fiz) erg.(Kng)
ehaa! ki expression used esp. by fishermen to call each other from afar.
ehee! ki Okay! that’s it!
eka* nm [i-/zi-] acre. (Kng)
Ekaristi* nm [i-] Eucharist: ~ takatifu Holy Eucharist. (Kng)
eku.a kt [ele] break down a construction: ~ daribreak down a ceiling; ~ ngazi break down the steps.
(tde) ekulia ; (tdk) ekuka; (tds) ekusha;(tdw) ekuwa.
ekumeni* nm [i] ecumenism: -a ~ ecumenical. (Kng)
ekundu kv red.
ekseli* nm [i-/zi-] axle. (Kng)
eksirei* nm [i-/zi-] X-ray. (Kng)
ekzosi* nm [i-/zi-] exhaust pipe.(Kng)
El Dorado nm El Dorado.
ela ki hey.
ele.a1 kt [sie] 1 float, be afloat, levitate. 2 feel sick/nauseous. (tdk) eleka; (tds) eleza.
ele.a2 kt [sie] be clear, be intelligible. (tdk)eleka; (tds) eleza.
elek.a kt [ele] carry (a child) on the back. (tde)elekea, (tden) elekeana; (tdk) elekeka; (tds)elekesha.
eleke.a kt [ele] 1 face a certain direction. 2 go toward a certain direction/destination. 3 be inclined to, tend
to: Wana~ kulikubali wazo they are inclined to accept the idea. (tdk) elekeka; (tdn) elekeana;
(tds) elekeza; (tdw) elekewa.
elekevu kv bright.
elekez.a kt [ele] 1 direct, show the way: Ali ameni~ kwako Ali directed me to come to you. ~ ndani
introvert. 2 instruct sb: Ali alini~ jinsi ya kufanya hesabu Ali instructed me how to solve the arithmetic
questions. (tde) elekezea; (tdk)elekezeka; (tdn) elekezana; (tdw) elekezwa.
elekevu kv nimble.
eletromita** nm [i-/zi-] electrometer. (Kng)
elektroni* nm [i-/zi-]electron. (Kng)
elektroniki* nm [i-zi-] electronics. (Kng)
elektroskopu* nm [i-/zi-] electroscope. (Kng)
eleme.a
eleme.a kt [sie] 1 place more weight on one side; be a burden to. 2 run somewhere for safety. 3 give sb
responsibilities. (tde) elemelea; (tdk)elemeka; (tds) elemeza.
element* nm [i-/zi-] element. (Kng)
elemew.a kt [sie] 1 be overwhelmed. 2 be busy.
eleveta* nm [i-/zi-] elevator. (Kng)
elew.a kt [ele] understand, know, comprehend:~ vibaya misconceive, misconstrue, misunderstand.
(tde) elewea; (tdk) eleweka; (tdn) elewana; (tds) elewesha.
elewan.a kt [sie] 1 compromise. 2 understand one another, reach agreement, live peacefully with others.
(tde) elewania; (tds) elewanisha.
elewek.a kt [sie] be well known, be understood; click: Wazo lili~ the point clicked. (tde)elewekea;
(tdk) elewekeka.
elewesh.a kt [ele] instruct, direct. (tde)eleweshea; (tdk) elewesheka; (tdn)eleweshana; (tdw) eleweshwa.
elez.a kt [ele] elucidate, describe, explain, brief:~ kwa mifano illustrate; ~ wazi clarify, explicate,
expound; ~ jambo jumlajumla generalize. (tde)elezea; (tdk) elezeka; (tdn) elezana; (tdw)elezwa.
eleze.a kt [sie] narrate. (tdn) elezeana; (tdk)elezeka; (tdw) elezewa.
elfeni* nm two thousand. (Kar)
elfu* nm thousand. (Kar)
elimik.a kt [sie] be educated. (tde) elimikia; (tdk) elimikika.
elimish.a kt [ele] teach, educate, inculcate; breed; enlighten.
(tde) elimishia; (tdk)elimishika; (tdn) elimishana; (tdw) elimishwa.
elimu* nm [i-/zi-] education, knowledge: ~ ya imani dogma; ~ ya chanzo cha magonjwa
etiology; ~ ya kutambua tabia
physiognomy; ~ ya tabia ya hewa pneumatics; ~ya viungo bandia prosthesis. (Kar)
elimumaadili nm [i-] ethics.
elimumsamiati nm [i-] lexicology.
elimukifungo nm [i-] penology.
elimumagonjwa nm [i-] pathology.
elimumapokeo nm [i-] lore.
elimusiha nm [i-] hygiene.
elimuuzazi nm [i-] gynaecology.
elimumwendo nm [i-] dynamics.
elimuwadudu nm [i] pestology.
-ema kv 1 good, warm: Mungu ni mw~ God is good. 2 beautiful: Uso mw~ a beautiful face. 3
pleasant: Harufu njema a pleasant smell; Tabia njema good conduct; Mtu mw~ good hearted person.
emalshani* nm [i-] emulsion. (Kng)
-embamba kv 1 thin, feeble, slender, slim, narrow. 2 fine, minute: Mchanga mw~ fine sand;Nguo
ny~ fine/thin cloth. 3 light: Uji mw~thin/light /watery gruel.
embe nm ma- [li-/ ya-] mango.
embwe nm kind of glue: ~ ya mbuyu sticky sap of a baobab tree.
emu nm [a-/wa-] emu.
enameli* nm [i-/zi-] enamel. (Kng)
end.a kt [sie] 1 go, proceed, move ahead: ~ hadi extend. 2 move, be in motion: ~ nyuma fall back. 3
leave, go away. 4 operate, work. 5 go on, keep on, continue. ~ (mahali) mara kwa mara frequent. 6 sell
fast. (nh) (i) ~chafyasneeze; (ii) ~ mwayo yawn (iii) ~ choo defecate. (tde) endea;
(tdk) endeka; (tds) endesha. ende.a kt [ele] 1 approach sb, go to sb:Nilimw~ Mwalimu I went to
see the teacher. 2 go for (by,in): ~ maji go for (to fetch) water; ~ baiskeli go for a bicycle. (tde) endelea;
(tdk)endeka, (tdn) endeana; (tds) endesha; tdw)endewa.
endekez.a kt [ele] 1 coddle. 2 spoil esp of a child. (tde) endekezea;
(tdk) endekezeka; (tdn)
endekezana; (tds) endekezesha;
(tdw) endekezwa.
endele.a kt [sie] 1 move forward, continue, move on: ~ mbele forge ahead. 2 stick on, hang on, stay on. 3
develop, prosper, flourish, progress. (tdk) endeleka; (tds) endeleza.
endelez.a kt [ele] 1 cause to develop/prosper/flourish. 2 protract, prolong. 3 study/educate more, cultivate.
4 spell (a word). (tde) endelezea; (tdk) endelezeka; (tdn)endelezana; (tds) endelezesha; (tdw)endelezwa.
endesh.a kt [ele] 1 set in motion, operate: ~ mtambo operate a machine. 2 drive (car, bus, etc), sail a
vessel, ride (bicycle): ~ kwa fujo ride for a fall. 3 drive sb: mw~e rafiki mjini drive a friend to town. 4
conduct; trouble, frustrate, blast, humiliate. 5 have diarrhoea: Dawa ya ku ~laxative. (tde) endeshea;
(tdk) endesheka;(tdn) endeshana; (tdw) endeshwa.
endapo ku if, in case (of): ~ atakuja in case he comes.
ene.a kt [sie] 1 be spread out, be extended over, be diffused in, permeate. 2 be sufficient, be full, pervade.
3 become abundant, become plenty. (tds) eneza.
enema* nm [i-/zi-] enema. (Kng)
enez.a kt [ele] deploy, disseminate, spread; extend over, diffuse, infect: ~ habari spread/ disseminate the
news. (tde) enezea; (tdk)enezeka; (tdw) enezwa
enenz.a kt [ele] 1 inspect, examine. 2 measure, take measurement; compare by measurement.
(tde) enenzea; (tdk) enenzeka; (tdn)enenzana; (tds) enenzesha; (tdw) enenzwa.
eneo nm ma- [li/ya-] 1 region, area: ~ la makazihousing estate. 2 sphere of influence. 3 purview, range: ~
la kutazamia focal-plane.
kv spreading agent; publicity:
Katibu mw~ publicity secretary.
eng.a1 kt [ele] split up, slice up: ~ muhogo slice up cassava. (tde) engea; (tdk) engeka; (tdn)engana,
(tds) engesha; (tdw) engwa.
eng.a2 kt [ele] watch. (tde) engea; (tdk)engeka; (tds) engesha; (tdn) engana; (tdw)engwa.
engaeng.a1 kt [sie] be puzzled, be perplexed, be stable. (tde) engeaengea;
(tdk)engekaengeka; (tdn) enganaengana.
engaeng.a2 kt [ele] 1 coddle, spoil (a child): ~ mtoto spoil a child by petting/coaxing. 2 handle sth with
special care. (tde) engeaengea; (tdk)engekaengeka; (tdn) enganaengana.
engu.a kt [ele] skim, take scum off water / milk etc. (tde) engulia, (tden) enguliana, (tdew)enguliwa;
(tdk) enguka; (tdn) enguana, (tds)engusha.
enhee! pia ehee! ki yes, okay, aha!
-enu kv your, yours.
-enye kl having, possessing, with: ~ maliwealthy; ~ kibiongo with a hump, hump backed;~ maji watery; ~
ari earnest.
-enyewe kv self, actual: Mtu mw~ the man himself; Mimi mw~ I myself; Habari z ~ the actual news. 2
owner, concerned: Huyu ndiye mw~ this is the owner/the one concerned.
enyi! ki you there! (plural).
enz.a kt [ele] measure, take measurement. (tde)enzea; (tdk) enzeka; (tdn) enzana;
(tds)enzesha; (tdw) enzwa.
enz.i1* kt [ele] honour, respect sb: sherehe za kuwa~ mashujaa wa vita celebrations to honour the war
heroes. (tde) enzia, (tden)enziana, (tdew) enziwa; (tdk) enzika; (tds)enzisha.(Kar)
enzi2* nm [i-/zi-] 1 rule, dominion, region. 2 age, era: ~ ya Barafu
Ice Age; ~ ya Kati Mediaeval, Middle Ages; ~ ya Mawe Stone Age.
enzi3* nm might, power: Mwenye ~ MunguAlmighty God. (Kar)
ep.a pia hepa kt [ele] evade (a blow, attack, obstacle), dodge, avoid. (tde) epea; (tdk)epeka; (tds) epesha;
(tdn) epana; (tdw) epwa.
-epesi kv 1 light: mzigo mw~ light luggage/load. 2 fine, thin, light in texture: Nguo ny~ light/thin cloth. 3
quick, sensitive, agile, swift, nimble; astute: Yeye ni mw~ wa kutenda he is nimble/quick to act. 4 active,
energetic: Mchezaji mw~ active/energetic player. upesi kl. wepesinm.
epifania* nm [i-/zi-] Epiphany. (Kla)
epistemolojia* nm [i-/zi-] epistemology. (Kng)
epsiloni* nm epsilon.(Kng)
epu.a kt [ele] take off, remove (e.g. a cooking pot from fire, stove e.tc.). (tde) epulia, (tden)epuliana,
(tdew) epuliwa; (tdk) epuka; (tds)epusha.
epuk.a kt [ele] avoid, escape, refrain, distance oneself from: ~ kwa hila elude. (tde) epukia;
(tdk) epukika; (tdn) epukana; (tds) epukisha; (tdw) epukwa.
epukan.a kt [sie] ~ na shun. (tde) epukania; (tdk) epukanika; (tds) epukanisha.
epuu! ki used to discourage sb from doing/believing in sth.
-erevu kv 1 intelligent, bright, brainy, genius, brilliant. 2 clever, cunning, crafty; shady, slick.
erevuk.a kt [sie] 1 become brainy /cunning/crafty, astute. 2 be knowledgeable. (tde)erevukia;
(tdk) erevukika; (tds) erevukisha.
erevush.a kt [ele] prime (sb). (tde)
erevushia; (tdk) erevushika; (tdn)erevushana; (tdw) erevushwa.
erio* nm [i-/zi-] aerial. (Kng)
eropleni* nm [i-/zi-] aeroplane. (Kng)
erosoli* nm [i-] aerosol. (Kng)
esperanto* nm [i-] esperanto.(Kng)
etha* nm [i-/zi-] (kem, fiz) ether. (Kng)
ethili* nm [i-/zi-] ethyl. (Kng)
ethnografia* nm [i-/zi-] ethnography. (Kng)
ethnolojia* nm [i-/zi-] ethnology. (Kng)
eti pia ati ki 1 I say. 2 expression of contempt.
etimolojia* nm [i-/zi-] etymology.
-etu kw our, ours.
etuk.a kt [sie] be astonished, be surprised. (tde)etukia; (tdk) etukika; (tds) etukisha.
eu.a kt [sie] purify, cleanse. (tde) eulia; (tdk)euka; (tds) eusha.
-eupe kv 1 white: Shati j~ white shirt. 2 obvious, plain: Uongo mw~ a plain lie. 3 clear, open:Uwanja
mw~ clear/open ground. 4 empty: Kapu j~ empty basket. 5 pure, righteous: Moyo mw~pure /righteous
character.
-eusi kv 1 black: Nguo ny~ black cloth. 2 bad, evil: Roho ny~ bad hearted.
eutenasia* nm euthanasia. (Kng)
ewe! ki you there! (singular).
ezek.a kt [ele] (nyumba) roof, thatch. (ms) ~ makofi blow, box ears. (tde) ezekea, (tden)ezekeana,
(tdew) ezekewa; (tdk) ezekeka; (tds) ezekesha; (tdw) ezekwa.
ezu.a kt [ele] unroof, unthatch. (tde) ezulia, (tden) ezuliana, (tdew) ezuliwa; (tdk) ezulika;
(tdn) ezuana; (tds) ezusha.
F
f.a kt [sie] 1 die, perish, depart. 2 be benumbed, loose strength, paralyse: Ku~ ganzi be benumbed. 3 stop
to function, come to an end, become defunct, become disused: Biashara imeku~ the business has
stopped; Mashine imeku~ the machine is not functioning; Njia imeku~ the path is disused. 4 fall deeply in
love. (nh) (1) Ku~ kingoto persevere, hang on; (2)Ku~ kiofisa continue to do sth which is a burden to you;
(3) Ku~ maji be drowned; (4) Ku~ moyo lose heart, despair.
(tde) fia, (tden) fiana; (tdew) fiwa; (tds) fisha.
fa.a kt [sie] 1 be of use, be proper/useful, befit, meet, pertain to: Lugha isiyo~ improper language; Kozi
ime~ the course has been useful to him/her. 2 be attractive: Nyumba ina~ the house is attractive. 3 assist,
help: Mchango ume~ sana the contribution helped very much. 4 be sufficient, suffice. (tde) falia;
(tdn) faana.
fadhaa* nm [i-] confusion, perplexity, neurosis, dismay, disquiet, trouble: Shikwa na ~ be caught up in
confusion. (Kar)
fadhaik.a kt [sie] be confused/perplexed/dismayed/
troubled/ demented. (tde) fadhaikia.
fadhaish.a kt [ele] bemuse, chill, discomfit, disquiet, overawe, be flurried. (tde) fadhaishia;
(tdk) fadhaishika;
(tdn) fadhaishana;
(tdw) fadhaishwa.
fadhila nm [i-/zi-] 1 kindness, generosity, charity; accommodation, boon, favour: Siku za ~ grace period.
2 benefaction, thankfulness, gratitude:Mtu asiye na ~ ungrateful person.
fadhili kv benignant.
fadhil.i* kt [ele] 1 render kindness, befriend, accommodate, offer, confer favour (on). 2 sponsor.
(tde) fadhilia, (tden) fadhiliana,
fahari
(tdew) fadhiliwa; (tdk) fadhilika; (tds)fadhilisha. mfadhili nm. ufadhili nm. (Kar)
fafanu.a kt [ele] 1 explain, elucidate explicitly/clearly/at length/ in depth, annotate. 2 interpret, read,
gloss, elaborate, delineate, portray. (tde) fafanulia,
(tden) fafanuliana,(tdew) fafanuliwa; (tdk) fafanuka.
fafaruk.a kt [sie] 1 have a fit; be thrown into convulsions. 2 talk foolishly,
babble. (tde)fafarukia; (tdk) fafarukika; (tds) fafarukisha.
fagi.a kt [ele] 1 sweep. 2 finish completely, polish
off. (tde) fagilia; (tdk) fagika; (tdn)fagiana; (tds) fagisha; (tdw) fagiwa.
fagositi* nm [i-/zi-] phagocyte. (Kng)
fahali* nm ma- [a-/wa-] 1 bull. 2 man of courage. (Kar)
fahami.a kt [sie] lie on the face.
(tde) fahamilia; (tdk) fahamika; (tds)fahamisha.
fahamian.a kt [sie] know each other.
fahamik.a kt [sie] be known, be famous.
fahamish.a* kt [ele] 1 inform, instruct. 2 introduce sb.
(tde) fahamishia;
(tdk) fahamishika;
(tdn) fahamishana;
(tdw) fahamishwa.
fahamivu kv intelligent, quick to comprehend, resourceful.
faham.u1 kt [ele] 1 know, perceive, penetrate, grasp, savvy, understand, comprehend, catch, follow. 2
remember, recollect, recognize.
3 comprehend; appreciate,
embrace.
fahamu2 nm [zi-] 1 recollection, discern, memory: Hana ~ nzuri he has no good memory. 2
consciousness, recognition: Amepoteza ~ he has lost consciousness: Pata ~ gain consciousness. 3
appreciation, comprehension:Ana~ nzuri he has good comprehension.
faharasa nm [i-/zi-]1 table/list of contents. 2 glossary. 3 gazetteer. 4 index.
fahari1 nm [i-] 1 pride. 2 glory,
fahari
nobility, majesty, honour, grandeur. 3 pomp, arrogance, pomposity, pompousness, conceit.
fahari2 kv 1 arrogant, pompous. 2
luxurious.
fahir.i kt [sie]1 take pride in. 2 play the grandee, live in grandeur.
(tde) fahiria; (tdk) fahirika;
(tds) fahirisha.
fahuwa ku all the same, makes no difference:Akija asije kwangu ~ whether he comes or not it is all the
same to me/it makes no difference to me.
faida* nm [i-]1 interest, profit, gain, benefit. 2 advantage, blessing; treasure, asset: ~ kubwaprivilege.
(Kar)
faid.i* kt [ele] 1 profit, benefit. 2 enjoy. 3 amuse oneself. 4 advantage. (tde) faidia,
(tden) faidiana, (tdew) faidiwa; (tdk) faidika; (tds) faidisha. (Kar)
faidik.a* kt [sie] profit from.
(tde) faidikia; (tdk) faidikika;
(tds) faidikisha. (Kar)
fail.i1* kt [ele] file (correspondence, records etc). (tde) failia,
(tden) failiana, (tdew) failiwa;
(tdk) failika; (tds) failisha. (Kng)
faili2* nm ma- [li-/ya-] file (for keeping paper). (Kng)
fain.i1* kt [ele] fine. (tde) fainia, (tden)fainiana, (tdew) fainiwa; (tdk) fainika, (tds)fainisha. (Kng)
faini2* nm [i-/zi-] fine. (Kng)
faitik.a kt [sie] dally. (tde) faitikia; (tdk)faitikika; (tds) faitikisha.
faitisha kt [ele] delay.
fakiri* nm [i-/zi-] fakir. (Kar)
fala nm [a-/wa-] (si rasmi) imbecile, unwise, unreasoning, witless,
falankisi* nm [i-/zi-] phalanx. (Kng)
fali nm [i-/zi-] omen.
faliji nm [i-/zi-] apoplexy.
falka nm [i-/zi-]1 hold (of a vessel).
falsafa nm [i-/zi-] 1 philosophy. 2 wisdom: ~ asili naturalism.
faluda nm [i-/zi-] custard; jelly.
fatka pia fatika nm [i-/zi-] strip of sail cloth.
famasia* nm [i-/zi-] pharmacy. (Kng)
fanyi.a
familia* nm [i-/zi-] family. (Kng)
fan.a kt [sie] be good, be enjoyable,
be successful (of a trip, ceremony, party, plan etc).
fanaka* nm [i-] prosperity, success, comfort: (ms) Heri na ~ with
comfort and prosperity.
fanan.a kt [sie] be similar, resemble, correspond (with/to). (tde) fanania (tds) fananisha.
fanani nm [a-/wa-] 1 actor. 2 narrator in oral literature / dancer.
fananish.a kt [ele] 1 compare, liken. 2 confuse (with). (tde) fananishia, (tdk) fananishika;
(tdn) fananishana;
(tdw) fananishwa.
faneli* nm [i-/zi-] funnel. (Kng)
fani1 nm [i-/zi-] discipline, field.
fani2 kv worthy, fitting, prosperous.
fanicha* nm [zi-] furniture. (Kng)
fanid.i kt [sie] think oneself better in comparison with others.
(tde) fanidia; (tdk) fanidika;
(tds) fanidisha.
fanikish.a kt [ele] accomplish.
(tde) fanikishia; (tdk) fanikishika; (tdn)fanikishana;
(tdw) fanikishwa.
fanikiw.a kt [sie] 1 succeed, prosper, flourish. 2 get (what you want/what you were striving for).
fanusi nm [i-zi-] lamp, lantern, hurricane lamp.
fany.a kt [ele] 1 do (sth), act, commit, work. 2 make, render, manufacture. 3 hold. 4 make sth happen. 5
manipulate: ~ doria patrol; ~ embamba attenuate; ~ gwaride parade; ~ kiinimacho juggle; ~
kosa perpetrate; ~ mzahafalter with; ~ ufidhuli hector; ~ ukahabaprostitute; ~ upya recast; ~
urafiki befriend; ~ wakfu hallow; ~ fujo cause trouble; ~ alie cause (sb) to cry.
(tde) fanyia; (tdk) fanyika;
(tdn) fanyana; (tds) fanyiza; fanyisha; (tdw)fanywa.
fanyi.a kt [ele] ill-treat: ~ kiburi defy; ~ mzahabanter, hoax; ~ uchawi bewitch. (tdk) fanyika;fanyiz.a
(tdn) fanyiana; (tds) fanyiza;
(tdw) fanyiwa.
fanyiz.a kt [ele] compose, mend: ~
upya renovate. (tde) fanyizia, (tden)fanyiziana; (tdk) fanyizika; (tdw) fanyizwa.
faradhi nm [i-/zi-] obligation: Swala za ~obligatory prayers.
faragha nm [i-/zi-] 1 seclusion, privacy. 2 opportunity, chance. kl aside, in private.
faragu.a kt [ele] improvise.
(tde) faragulia, (tdew) faraguliwa; (tdk)faraguka; (tdn) faraguana; (tds) faragusha.
faraja nm [i-/zi-] 1 comfort, relief. 2 consolation, solace. 3 mercy.
faraka1 nm [i-/zi-] 1 separation, detachment. 2 sect, division, section.
faraka2 nm [i-/zi-] loom.
farakan.a kt [sie] 1 become parted, be separated, become estranged, be estranged. 2 be different, be
jarred with, rupture. (tde)farakania;
(tdk) farakanika; (tds) farakanisha.
farakish.a kt [ele] alienate, estrange. (tde)farakishia; (tdk) farakishika; (tdn)farakishana;
(tdw) farakishwa.
faranga* nm [i-/zi-] 1 franc. 2 money. (Kfr)
farangi nm [i-/zi-] syphilis.
farao* nm [a-/wa-] pharaoh. (Kng)
farashani nm [i-/zi-] verandah.
farasi1 nm [a-/wa-] horse: ~ mdogo pony; ~ wa kupandwa hackney; ~ mwitu mustang; ~ mzeenag; ~ wa
kukodi hack.
farasi2 nm [i-/zi-] 1 cross bar, tie-beam. 2 trestle. 3 bicycle frame.
farasila nm [i-/zi-] 35 or 36 lbs; 16 kgs.
faridh.i kt [ele] be obliged to do something. (tde) faridhia,
(tden) faridhiana,
(tdew) faridhiwa;
(tdk) faridhika; (tds) faridhisha.
faridi kv unique, extraordinary, exceptional. (Kar)
farij.i kt [ele] comfort, console,
fasiri
relieve, refresh. (tde) farijia,
(tden) farijiana, (tdew) farijiwa; (tdk) farijika; (tds) farijisha. (Kar)
farik.i kt [sie] 1 die, decease, evaporate. 2 depart (from). 3 be secluded. (nh) ~ dunia die.
(tde) farikia; (tdk) farikika;
(tds) farikisha. (Kar)
farikumu* nm [i-/zi-] fulcrum. (Kng)
farish.i kt [ele] 1 make a bed. 2 spread out (over), lay out (on).
(tde) farishia; (tdk) farishika; (tdn) farishana;(tdw) farishwa. (Kar)
farisi nm [a-/wa-] 1 artisan, expert, skilled person. 2 skilled horse rider.
faru nm [a-/wa-] rhinoceros.
faruma nm [i-/zi-] last, block (for hanging caps).
farumi nm [i-/zi-] 1 ballast. 2 weight. 3 cargo.
fasaha kv 1 correct/standard (esp of speech or writing). 2 fluent, elegant (in speech or writing).
fashini1* nm [i-/zi-] 1 beam forming stern post of a vessel fastened to the keel and carrying the rudder
post. 2 apron; innerpost. (Kar)
fashini2* nm [i-/zi-] fashion. (Kng)
fashisti* nm ma- [a-/wa-] fascist. (Kng)
fasihi1* kv elegant (in speech or writing). Kar
fasihi2 nm [i-/zi-] literature: ~ andishi written literature; ~ simulizi oral literature.
fasiki nm ma- [a-/wa-] 1 fornicator, harlot, adulterer, lecher. 2 slob, immoral, dissolute, vicious person,
reprobate.
fasil.i* kt [ele] 1 define, annotate, paraphrase. 2 cut out a garment. (tde) fasilia, (tden) fasiliana,
(tdew) fasiliwa; (tdk) fasilika;
(tds) fasilisha. (Kar)
fasir.i1* kt [ele] 1 translate. 2 explain, construe, gloss, interpret, read: ~ ndoto interpret a dream.
(tde) fasiria, (tden) fasiriana, (tdew) fasiriwa; (tdk) fasirika;
(tds) fasirisha. (Kar)
fasiri2 nm [i-/zi-] comment,
fashi
interpretation.
fashi* nm [i-/zi-] chapter. (Kar)
fataha* nm [i-/zi-] symbol in Arabic script denoting the vowel "a". (Kar)
fataki* nm [i-/zi-] 1 fire work, crackers, rocket, banger, cap, maroon. 2 gun cap.
fatashi kv curious, inquisitive.
fatiha nm [i-/zi-] the first chapter of the Koran preface. (Kar)
fatiish.a kt [ele] probe, search, spy (on), pry into. (tde) fatiishia;
(tdk) fatiishika; (tdn) fatiishana; (tdw)fatiishwa.
fatuma nm [li-/ya-] (si-rasmi) large stone used by thieves in breaking into houses to steal.
fatuwa* nm [i-/zi-] legal decision, judgement (of Islamic matters). (Kar)
fauka* kl ~ ya apart from that; besides. (Kar)
faul.u* kt [ele] 1 be successful, achieve. 2 pass an examination. (tde) faulia; (tdk) faulika;
(tds) faulisha. (Kar)
fawidh.i* kt [ele] 1 make a deposit, give a security. 2 entrust sb. 3 give sb authority to do sth on your
behalf. (tde) fawidhia,
(tden) fawidhiana,
(tdew) fawidhiwa; (tdk) fawidhika; (tds)fawidhisha. mfawidhi nm. (Kar)
Februari* nm [u-/i-] February. (Kng)
fedha nm [i-/zi-] 1 silver. 2 money, lucre, (in general) brass, coin: ~ taslimu cash. 3 capital, cover. 4
finances.
fedhaluka nm [i-/zi-] 1 shiny semi-transparent kind of bead. 2 red coral.
fedheha nm [i-/zi-] disgrace, shame, scandal, obloquy, reproach, slur.
fedheh.i kt [ele] dishonour, put to shame, disgrace. (tde) fedhehea, (tden) fedheheana,
(tdew) fedhehewa; (tdk) fedheheka; (tds)fedhehesha.
fedhehesh.a kt [ele] abase, dishonour, humiliate, bring sb low. (tde) fedheheshea; (tdk)
fich.a
fedhehesheka; (tdn) fedheheshana;
(tdw) fedheheshwa.
fefe nm [li-/ya-] 1 thatching grass. 2 short grass.
fefefe kl completely, straight (forward):Amekufa ~ he/she is completely dead.
feki* nm [i-/zi-] fake. (Kng)
felefele* nm [i-/zi-] millet of an inferior kind. (Kar)
feleji* nm [i-/zi-] steel. (Kar)
felet.i* kt [ele] 1 let go, discharge, release. 2 procure release of (esp by paying a bail or debt). 3 run away,
abscond. (tde) feletea; (tdk)feleteka; (tdn) feletana; (tds) feletesha; (tdw)feletwa. (Kar)
fel.i1* kt [ele] 1 fail, flunk (an examination or in doing or achieving sth). (tds) felisha. (Kng)
fel.i2* kt [ele] 1 discover a shameful action (e.g. in the act of adultery or nakedess etc). 2 revile, insult,
disgrace. (tde) felia, (tden) feliana,(tdew) feliwa; (tdk) felika; (tds) felisha. (Kar)
feli3* nm [i-/zi-] 1 shameful action, misdeed. 2 mischievous act: ~ mbaya bad omen, bad luck. (Kar)
fenesi* nm ma- [li-/ya-] jack-fruit. (Khi)
feni* nm ma- [i-/zi-] fan (for cooling air). (Kng)
feri* nm [i-/zi-] ferry. (Kng)
feruweli* nm [i-/zi-] free wheel. (Kng)
feruzi* nm [i-/zi-] 1 turquoise. 2 sky colour, blue, sky-blue. (Kar)
feuli* nm [i-/zi-] hold (of a ship, dhow etc.) (Kar)
fi* kl times (x), multiply by: Tisa~ tisa nine times nine. (Kar)
fi.a kt [sie] 1 die for a cause. 2 love sb deeply; have a heart set on sth/sb. (tde) filia, (tdek)filika,
(tdes) filisha.
fich.a kt [ele] 1 hide (from), conceal, choke, bury, disguise. 2 refuse/decline to show, explain; expose or
reveal. 3 hold.
(tde) fichia; (tdk) fichika;
(tdn) fichana; (tds) fichisha;
ficham.a
(tdw) fichwa.
ficham.a kt [sie] be hidden, lie low. (tde)fichamia; (tdk) fichamika; (tds) fichamisha.
fiche kv latent: Utata ~ latent ambiguity.
fichik.a kt [sie] 1 keep sth for future use. 2 be concealed. (tde) fichikia; (tdk) fichikika; (tds)fichikisha.
ficho nm [li-/ya-] 1 hiding-place, concealment. 2 disguise.
fichu.a kt [ele] uncover, disclose, demystify, discolour, unveil, reveal, expose: ~ siri betray, reveal a
secret. (tde) fichulia; (tdew) fichuliwa;(tdk) fichuka; (tdn) fichuana; (tds) fichusha.
fichuo nm ma- [i-/zi-] 1 gift given by the bride-groom to the bride on seeing her face for the first time
after the marriage ceremony. 2 gift given to a girl (who has reached puberty) when she comes from
concealment. 3 discovery.
fidhuli1* kv 1 audacious, rude. 2 arrogant, insulting, officious, pert, impertinent, impudent, insolent. (Kar)
fidhuli2* nm ma- [a-/wa-] arrogant person, insulting person, coxcomb, boor, puppy, hound. (Kar)
fidhulik.a* kt [sie] be arrogant, bluster. (tds)fidhulikisha. (Kar)
fid.i* kt [sie] 1 compensate, pay fine, pay ransom. 2 be of use. 3 suffice. (tde) fidia, (tden)fidiana,
(tdew) fidiwa; (tdk) fidika;
(tds) fidisha.
fidia1 nm [i-/zi-] fine, ransom, compensation, damages: ~ ya kuchelewa demurrage, offset, recompense.
fidi.a2 kt [ele] compensate, make amends, recoup, redress.
(tdk) fidika; (tdn) fidiana;
(tds) fidisha; (tdw) fidiwa.
fidik.a kt [ele] cover, cover up.
(tde) fidikia, (tdk) fidikika;
(tdn) fidikana; (tds) fidikisha;
(tdw) fidikwa.
fidla* nm [i-/zi-] fiddle, violin. (Kng)
fido nm [i-/zi-] divining stick.
fikir.i
fidu.a kt [ele] 1 uncover, reveal, expose. 2 undo (sth woven, matted, sewn
etc.). (tde) fidulia,(tdew) fiduliwa; (tdk) fiduka; (tdn) fiduana;(tds) fidusha.
fifi kv 1 cheap, poor in quality, valueless. 2 fading, trifling.
fifi.a kt [sie] 1 lose strength,
droop, ebb, fizzle, deteriorate
(in health). 2 dwindle, decline, fade, disappear.(tde) fifilia; (tdk) fifika; (tds) fifisha.
fifish.a kt (ele) benumb; (rangi) drain, fade, melt. (tde) fifishia; (tdk) fifishika; (tdn) fifishana;
(tdw) fifishwa.
fifiliz.a kt [ele] dilute, dim.
(tde) fifilizia; (tdk) fifilizika; fifilizana; tds)fifilizisha;
tdw) fifilizwa.
figa nm ma- [li-/ya-] cooking stone.
figau nm [li-/ya-] kitchen (in dhows).
figili* nm [i-/zi-] white radish. (Kar)
figo nm [i-/zi-] kidney.
fihi nm [i-/zi-] discord, trouble, evil intension.
fiili* nm [i-] act, deed, way of acting.
fik.a1 kt [sie] 1 arrive (at), reach, find, get (to). 2 be complete: ~ pwani land. (tde) fikia; (tdk)fikika;
(tds) fikisha.
fika2 kl completely, absolutely.
fiki.a kt [sie] 1 put up, lodge: Wageni wame~ Hoteli ya Sheraton the guests have put up at the Sheraton
Hotel. 2 arrive at, find, hit. 3 range. (tdk) fikika; (tds) fikisha; (tdw) fikiwa.
fikich.a kt [ele] 1 rub, crumb, crumble: ~machorub the eyes. 2 husk grain by rubbing.
(tde) fikichia; (tdk) fikichika;
(tdn) fikichana; (tds) fikichisha; (tdw)fikichwa.
fikira* nm [i-/zi-] fancy, idea, mentality, notion, illusion, reasoning, reflection. (Kar)
fikir.i* kt [ele] 1 think, ponder. 2 guess, muse,
reflect. (tde) fikiria, (tden) fikiriana, (tdew)fikiriwa; (tdk) fikirika; (tds) fikirisha. (Kar)
fikiri.a
fikiri.a kt [ele] consider, digest, envisage, excogitate, imagine: ~ kwa mantiki ratiocinate; ~
vibaya misjudge. (tdk) fikirika;
(tdn) fikiriana; (tds) fikirisha; (tdw) fikiriwa.
fikirish.a kt [ele] preoccupy.
(tde) fikirishia; (tdk) fikirishika; (tdn)fikirishana; (tdw) fikirishwa.
fikish.a kt [ele] 1 cause to reach. 2 deliver, bring, convey.
(tde) fikishia; (tdk) fikishika;
(tdn) fikishana; (tdw) fikishwa.
fila* nm [i-/zi-] bad thing. (Kng)
filamu* nm [i-/zi-] film, movie, cinema; celluloid, feature. (Kng)
fileti* nm [i-/zi-] fillet/filet. (Kng)
filifili* nm [i-/zi-] 1 carpenter's square. 2 spices (of diffent kinds of pepper). (Kar)
filihali* kl 1 immediately, at once, just now. 2 while: Anajitia ananijua ~ hanijui she pretends to know me
while she does not. (Kar)
filimbi nm [i-/zi-] flute, whistle, fife, flagelet.
filis.i* kt [ele] 1 liquidate, bankrupt, break the bank. 2 sell/take sb's assets to pay
debt. (tde)filisia, (tden) filisiana, (tdew) filisiwa; (tdk)filisika; (tds) filisisha.
filisik.a kt [sie] become bankrupt, go into liquidation, be bust, fold up. (tde) filisikia.
filolojia* nm [i-/zi-] philology. (Kng)
fimbi nm [a-/wa-] crowned hornbill.
fimbo nm [i-/zi-] 1 stick, mace: ~ rasmiceremonial mace. 2 walking stick.
fing.a kt [ele] protect by charms (against thieves, burglars etc.)
(tde) fingia; (tdk) fingika;
(tdn) fingana; (tds) fingisha;
(tdw) fingwa. fingo nm.
finginy.a kt [ele] 1 wring writhe. 2 wriggle. (tde)finginyia;
(tdk) finginyika; (tdn) finginyana; (tds)finginyisha; (tdw) finginywa.
fingirik.a kt [sie] roll round, be rolled along.(tde) fingirikia;
(tdk) fingirikika; (tds) fingirikisha.
firigis.a
fingo nm ma- [li/ya-] charm
(to prevent thieves, burglars etc.)
finiksi* nm [a-/wa-] phoenix. (Kng)
finingi nm [i-/zi-] gizzard.
finy.a1 kt [ele] 1 pinch, nip, press with fingers or nails. 2 make narrow. 3 scowl. (tde) finyia;
(tdk) finyika; (tdn) finyana;
(tds) finyisha/finyiza; (tdw) finywa.
finy.a2 kt [sie] 1 (ngozi) be wrinkled. 2 get thin. 3 be stunted. 4 wither away. (tde) finyalia; (tdk)finyaka;
(tds) finyasha. finyo nm.
finyang.a kt [ele] 1 model, make pottery, knead clay (for pottery): ~ vyungu make pots. 2 make balls. 3
(ms) beat/hit severely.
(tde) finyangia; (tdk) finyangika; (tdn)finyangana;
(tds) finyangisha; (tdw) finyangwa.
finyo nm ma- [li-/ya-] pinch.
finyu kv 1 shallow, parochial: Juma anamtazamo ~ Juma is shallow minded. 2 narrow, constricted.
fiod.i* nm [i-/zi-] fiord. (Kng)
fir.a1 kt [ele] sodomize. (tde) firia; (tdk) firika; (tdn) firana;
(tds) firisha; (tdw) firwa.
fira2 nm [a-/wa-] grey poisonous snake.
firaka nm [i-/zi-] penis.
firangi nm [i-/zi-] measles.
firanji nm [i-/zi-] yaws.
firari1 nm [a-/wa-] sb who is sodomized.
firari2 quickly.
firar.i3 kt [ele] serve a rope of a vessel. (tde)firaria,
(tden) firariana, (tdew) firariwa; (tdk) firarika; (tds) firarisha.
firasha nm [i-/zi-] bedding.
firauni nm ma- [a-/wa-] 1 Pharaoh. 2 debauchee.
firdansi nm [i-/zi-] paradise, heaven.
firid.i kt [sie] be aromatic.
(tde) firidia; (tdk) firidika;
(tds) firidisha.
firigis.a kt [ele] 1 roll sth on the ground forward and backward. 2 spread (mud, sand) all over. 3 beat up
sb. (tde) firigisia; (tdk)
firigisi
firigisika; (tdn) firigisana;
(tds) firigisisha; (tdw) firigiswa.
firigisi nm [i-/zi-] gizzard.
fisadi nm ma- [a-/wa-] 1 seducer, reprobate, lecher. 2 intrigue. kv quarrelling, dissolute, evil, lewd,
profligate.
fish.a kt [ele] 1 kill, cause death, dispatch, extinguish. 2 discourage. Kauli ya ku~discouraging statement.
3 quench. (tde) fishia; (tdk) fishika; (tdn) fishana;
(tds) fishiza; (tdw) fishwa.
fisi nm [a-/wa-] 1 hyena. 2 (ms) greedy person.
fisid.i kt [ele] 1 seduce, destroy, debauch, corrupt quarrel, cause discord. (tde) fisidia,
(tden) fisidiana, (tdew) fisidiwa; (tdk) fisidika; (tds) fisidisha.
fitina nm [i-/zi-] 1 mischief, intrigue. 2 enmity, animosity.
fitin.i kt [ele] 1 cause discord, make mischief. 2 boycott, refuse; be stubborn. (tde) fitinia,
(tden) fitiniana, (tdew) fitiniwa; (tdk) fitinika; (tds) fitinisha.
fitinish.a kt [ele] cause discord among people. (tde) fitinishia;
(tdk) fitinishika; (tdn) fitinishana; (tdw)fitinishwa.
fitiri nm [i-/zi-] 1 (Waislamu) offering given during Id el fitri. 2 grain or money given as offering.
fitokombo nm [i-/zi-] crank.
fiw.a kt [sie] be bereaved.
fiwi nm [i-/zi-] lima beans.
fizikia* nm [i-] physics. (Kng)
fiziolojia* nm [i-/zi-] physiology. (Kng)
flamingo* nm [a-/wa-] flamingo. (Kng)
flora* nm [i-/zi-] flora. (Kng)
floraidi* nm [i-/zi-] fluoride. (Kng)
flotile nm [i-/zi-] dock/ship yard.
florini* nm [i-/zi-] fluorine. (Kng)
foda nm [i-/zi-] provender.
fofofo kl completely, absolutely: Lala ~ be fast asleep; Kufa ~ be completely dead.
fok.a kt [sie] 1 boil over. 2 spurt out, fulminate, erupt, discharge. 3 rant,
fotostati
rave. 4 bark, blast. (tde) fokea, (tden) fokeana, (tdew) fokewa; (tdk) fokeka; (tds) fokesha.
fokasi* nm [i-/zi-] focus. (Kng)
foke.a kt [ele] rant at sb; scold.
(tde) fokelea; (tdk) fokeka;
(tdn) fokeana; (tds) fokesha;
(tdw) fokewa.
foko1 kl plenty.
foko2* nm [i-/zi-] forklift. (Kng)
fola* nm [i-/zi-] gift given for holding a baby for the first time. (Kar)
foleni nm [i-/zi-] queue: Piga~ fall in, queue.
folio* nm [i-/zi-] folio. (Kng)
fomaika* nm [i-/zi-] formica. (Kng)
fomu1* nm [i-/zi-] form: ~ za kuombea kaziapplication forms; Jaza ~ fill out a form. (Kng)
fomu2* nm [i-/zi-] form, bench. (Kng)
fondogoo nm [i-] 1 smell of fermenting flour. 2 bad smell, stink, stench.
foni* nm [i-/zi-] phone. (Kng)
fonimu* nm [i-/zi-] phoneme. (Kng)
fonti* nm [i-/zi-] font. (Kng)
fora* nm [i-] win, successs. (nh) Tia ~ excel, be outstanding. (Kar)
foriti nm [i-] children's chasing game.
forodha* nm [i-/zi-] customs: Ushuru wa ~customs duty.
forodhani nm 1 customs house/office. 2 port, harbour. (Kar)
foroma nm [i-/zi-] last.
foromali* nm [i-/zi-] main yard of a vessel. (Krb)
foronya* nm [i-/zi-] pillow case, slip cover: ~ ya kiti antimacassar. (Kaj)
forosadi* nm [u-/i-] mulberry. (Kar)
forot.a kt [sie] 1 be fast asleep. 2 snore, snort. (tde) forotea; (tdk) foroteka; (tds) forotesha.
fosi* nm [i-/zi-] 1 force, violence. 2 speed, running, fast: Alitoka ~ he left very fast. (Kng)
foto.a* kt [ele] photograph.
(tde) fotolea, (tdew) fotolewa;
(tdk) fotoka; (tdn) fotoana;
(tds) fotosha. (Kng)
fotostati* nm [i-/zi-] photostat. (Kng)
fowadi
fowadi* nm [a-/wa-] forward player. (Kng)
fremu* nm [i-/zi-] frame. (Kng)
frenolojia* nm [i-/zi-] phrenology. (Kng)
fresko* nm [i-/zi-] fresco. (Kng)
friikiki* nm [i-/zi-] free kick. (Kng)
friji* nm [i-/zi-] fridge, refridgerator. (Kng)
friza* nm [i-/zi-] freezer. (Kng)
fua1 kt [ele] 1 wash clothes, 2 forge: ~ jembeforge a hoe; ~ dhahabu forge gold. 3 husk coconuts. (nh) (1)
~ dafu, be able to do sth; succeed; (2) ~ maji (a) bail out water from a vessel. (b) sponge water on a table
or floor.
(tde) fulia, (tden) fuliana,
(tdew) fuliwa; (tdk) fulika;
(tds) fulisha.
fua2 nm brown colour obtained from tree roots used to colour plaited strips of a mat.
fua3 nm ma- [li-/ya-] wooden tray, wooden bowl (for washing).
fuadi* nm [i-/zi-] heart. (Kar)
fuas.a kt [ele] 1 imitate. 2 follow. (tde) fuasia; (tdk) fuasika;
(tdn) fuasana; (tds) fuasisha;
(tdw) fuaswa. mfuasi nm.
fuat.a kt [ele] 1 follow, come after, pursue. 2 imitate, be with sb, be attached to. 3 observe, comply,
conform, abide: ~ sheria abide by the law. (nh) ~ nyayo follow someone’s footsteps. (tde) fuatia;
(tdk) fuatika; (tdn) fuatana;
(tds) fuatisha; (tdw) fuatwa.
fuatan.a kt [sie] go together, alternate with; follow one another: Juma na Ali wana~ kila mahali Juma and
Ali go everywhere together. fuati.a kt [ele] follow up, go after sth, ensue, pursue: ~
nyuma retrace. (tde) fuatilia,
(tden) fuatiliana; (tdk) fuatika; (tds) fuatisha; (tdw) fuatiwa.
fuatili.a kt [ele] 1 investigate. 2 pursue, follow up: Nita~ barua yako I'll follow up your letter; ~
fufurik.a
nyuma retrace; (tdk) fuatilika;
(tdn) fuatiliana; (tds) fuatilisha; (tdw)fuatiliwa.
fuatish.a kt [ele] 1 trace (a drawing, line or letters), make a copy. 2 imitate, emulate. (tde)fuatishia;
(tdk) fuatishika; (tdn) fuatishana;
(tdw) fuatishwa.
fuawe nm [i-/zi-] anvil.
fucham.a kt [ele] 1 conceal, cover up. 2 lie on, sleep on; embrace. (tde) fuchamia; (tdk)fuchamika;
(tdn) fuchamana;
(tds) fuchamisha; (tdw) fuchamwa.
fuchu.a kt [ele] pluck hair or feathers. (tde)fuchulia,
(tdew) fuchuliwa; (tdk) fuchuka; (tdn)fuchuana; (tds) fuchusha.
fudifudi kl with face upside down; on stomach:Lala ki~ lie with face down.
fudikiz.a1 pia funikiz.a kt [ele] turn up side down. (tde) fudikizia;
(tdk) fudikizika; (tdn) fudikizana; (tdw)fudikizwa.
fudikiz.a2 kt [ele] cover with fumes. (tde)fudikizia; (tdk) fudikizika; (tdn) fudikizana;(tdw) fudikizwa.
fudo nm [i-/zi-] 1 container that can hold 6 kgs at once. 2 a bag made from tree fibres that can carry more
that 6 kg.
fueli* nm [i-/zi-] fuel. (Kng)
fufu.a kt [ele] 1 resurrect. 2 revive, recall, regenerate, revamp: ~ deni revive a debt. (tde)fufulia,
(tdew) fufuliwa; (tdk) fufuka;
(tdn) fufuana; (tds) fufusha.
fufuk.a kt [sie] be resurrected; be alive again, emerge. (tde) fufukia; (tdk) fufukika; (tds)fufukisha.
fufuma.a kt [sie] be dull, be hunched up. (tde)fufumalia;
(tdk) fufumaka; (tds) fufumasha.
fufumavu kv having the tendency of being depressed, speechless or hunched up.
fufurik.a kt [sie] (kuchemka) overflow, boil over.
(tde) fufurikia; (tdk) fufurikika; (tds)fufurikisha.
fufut.a
fufut.a1 kt [ele] hit heavily, beat, ound. (tde)fufutia; (tdk) fufutika; (tdn) fufutana; (tds)fufutisha;
(tdw) fufutwa.
fufuta2 nm ma- [li-/ya-] big blow,
severe beating.
fufutende kv lukewarm, tepid.
fufuwele nm [i-/zi-] soft coral stone.
fug.a kt [ele] 1 (wanyama) domesticate, breed, rear, tame, raise: ~ kuku raise chicken; ~ chuitame a
leopard; Wanyama wa kufugwadomestic animals. 2 let sth or situation to continue:~ nywele keep/have
long hair; ~ ujinga maintain ignorance; ~ ugonjwa contain illness without going for treatment. 3 keep in
confinement, tame, control: ~ mume control a husband: ~ mkeconfine a wife at home. (tde) fugia;
(tdk) fugika; (tdn) fugana; (tds) fugisha;
(tdw) fugwa. fugo nm.
fugo nm ma- [li-/ya-] act of domesticating, or taming.
fuj.a kt [ele] 1 defalcate, dissipate, litter, squander, misuse, misappropriate; waste, fritter: ~
fedha squander money; ~ chakula waste food. 2 disturb. (tde) fujia; (tdk) fujika; (tds) fujisha;
(tdw) fujwa. fujo nm.
fujo nm [i-/zi-] disturbance, chaos, mess, riot, disorder, mayhem, affray, breach of the peace:Mtu wa
~ disturbing person; fanya ~ cause disturbance; fanya kazi kwa ~ do sth carelessly.
fuk.a1 kt [sie] emit smoke; give out smoke. (tde)fukia; (tdk) fukika; (tds) fukiza.
fuka2 nm [i-/zi-] thin porridge made of rice sugar, honey and black pepper.
fuka.a kt [sie] 1 wear out; wither. 2 tingle with excitement. (tde) fukalia; (tdk) fukaka; (tds)fukaza.
fukara1 nm ma- [a-/wa-] destitute person, poor person, lazarus.
fukara2 kv poor, destitute, skint.
fukarik.a kt [sie] be destitute, be poor. (tde)fukarikia;
fukuz.a
(tdk) fukarikika; (tds) fukarikisha.
fukarish.a kt [ele] impoverish.
(tde) fukarishia; (tdk) fukarishika; (tdn)fukarishana;
(tdw) fukarishwa.
fuki.a kt [ele] 1 bury, inhume. 2 fill
up a hole. (tde) fukilia;
(tdk) fukika; (tds) fukisha;
(tdw) fukiwa.
fukiz.a kt [ele] 1 spray perfume; burn incense. 2 treat sb with fumes or vapour baths. (tde)fukizia;
(tdk) fukizika; (tdn) fukizana; (tds)fukizisha; (tdw) fukizwa.
fukizo nm ma- [li-/ya-] 1 act of spraying perfume. 2 incense, fumes, vapour.
fuko1 nm ma- [a-/wa-] mole.
fuko2 nm ma- [li-/ya-] chicken hatchery.
fuko3 nm ma- [li-/ya-] clan, people of the same family.
fuku.a kt [ele] dig up, exhume, disinter. (tde)fukulia, (tdew) fukuliwa; (tdk) fukuka; (tdn)fukuana;
(tds) fukusha. fukuo nm.
fukufuku nm [i-/zi-] tendency of looking for reasons as an excuse for annoying sb; tale telling.
fukundi nm [a-/wa-] red herring.
fukuo nm ma- [li-/ya] 1 act of exhuming or digging out. 2 dug up hole.
fukusi nm [a-/wa-] weevils.
fukut.a kt [ele] 1 (kidonda) throb. 2 burn inwardly without flames being seen. 3 blow fire with waterskin.
(tde) fukutia; (tdk) fukutika;
(tdn) fukutana; (tds) fukutisha; (tdw) fukutwa.
fukuto nm ma- [li-/ya-] 1 heat (of the body), sweat, blaze. 2 distress, sadness, anxiety, worry.
fukuz.a kt [ele] 1 dismiss, rusticate, expell. 2 chase away, oust, repell, drive off, eject from, pursue: ~
jeshini banish; ~ wavamizi expell invaders. 3 hound, course: ~ nchini deport: ~ kazi relieve sb of work; ~
mwizi go in pursuit of a thief, chase a thief. (tde) fukuzia; (tdk)fukuzika; (tdn) fukuzana;
fulana
(tds) fukuzisha; (tdw) fukuzwa.
fulana* nm [i-/zi-] undershirt. (Kng)
fulani kv certain: Mahali ~ certain place.
fuli kl very fast, haste.
fulifuli kl very quickly, in haste.
fululiz.a kt [sie] continue, go straight, go directly, bombard.
(tde) fululizia; (tdk) fululizika; (tdn) fululizana; (tds) fululizisha; (tdw) fululizwa.
fulusi1 nm [a-/wa-] fish of the kingfish family.
fulusi2 nm [i-/zi-] money.
fum.a1 kt [ele] 1 weave, knit, crochet, interweave. 2 stab, pierce. (tde) fumia; (tdk)fumika;
(tdn) fumana; (tds) fumisha;
(tdw) fumwa.
fum.a2 [ele] discover, find sth unexpectedly, catch. (tde) fumia; (tdk) fumika; (tdn) fumana;
(tds) fumisha; (tdw) fumwa.
fuma3 nm [i-] maji ya ~ low tide.
fuman.a kt [sie] interweave (with), interlace (with).
fumani.a kt [ele] 1 catch sb red-handed. 2 catch sb commiting adultery. (tde) fumanilia;
(tdk) fumanika; (tdn) fumaniana; (tds)fumanisha; (tdw) fumaniwa.
fumanizi nm [i-/zi-] 1 act of catching sb red-handed. 2 issues pertaining to people caught while
commiting adultery. 3 something found unexpectedly: Chakula ~ food found by an univited guest; Sili ~ I
do not eat food for which I was not invited.
fumatiti nm [a-/wa-] bird of the night jar family.
fumb.a1 kt [ele] 1 shut, close: ~ macho close the eyes; ~ mdomo close the mouth. 2 complicate, elude.
(ms) keep mum, speak in riddles: Ku~ na kufumbua in the twinkling of the eye. (tde)fumbia;
(tdk) fumbika; (tdn) fumbana; (tds)fumbisha; (tdw) fumbwa.
fumba2 nm ma- [li-/ya-] 1 sleeping bag made of a mat. 2 burial mat. 3 basket for collecting cloves.
fumukan.a
fumba3 nm ma- [li-/ya-] lump: ~ la unga lump of flour. 2 handful: Chota ~ moja la mchelescoop one
handful of rice.
fumba4 nm ma- [li-/ya-] foot prints of
an animal.
fumbat.a kt [ele] 1 grasp in the hand. 2 embrace, clasp. (tde) fumbatia; (tdk)fumbatika;
(tdn) fumbatana; (tds) fumbatisha; (tdw) fumbatwa.
fumbatio nm [i-/zi-] abdomen.
fumbato nm ma- [li-/ya-] fist.
fumbi1 nm ma- [li-/ya-] 1 small valley which stops rain water. 2 water furrow.
fumbi2 nm ma- [a-/wa-] leader during initiation rites.
fumbo1 nm ma- [li-/ya-] 1 parable: Ongea kwa ma~ speak in parables. 2 puzzle. 3 (hesabu) problem: Hili
ni ~ this is a puzzle. 4 riddle, conundrum, mystery. 5 proposition.
fumbo2 nm [i-/zi-] leadership rank.
fumbu.a kt [ele] 1 solve, decipher, elucidate a problem or riddle. 2 open up e.g. a closed hand or eyes.
(ms) Kufumba na ku~ suddenly. (tde)fumbulia, (tdew) fumbuliwa; (tdk) fumbuka; (tdn) fumbuana;
(tds) fumbusha.
fumbwe nm [a-/wa-] paradise whydah. (ms)Kuwa ~ to have many women.
fume nm ma- [a-/wa-] person wounded by a spear.
fumi nm [a-/wa-] fish of the catfish family.
fumo1 nm [a-/wa-] king.
fumo2 nm ma- [li-/ya-] broad tipped spear.
fumu.a kt [ele] 1 unstitch, unravel, disentangle. 2 undo. 3 remove: ~ moto remove firewood from the fire.
4 beat: ~ ngumi box sb.
(tde) fumulia, (tdew) fumuliwa; (tdk) fumuka; (tdn) fumuana;
(tds) fumusha.
fumuk.a kt [sie] 1 (mshono) be unravelled; come out; be undone. 2 errupt.
fumukan.a kt [sie] be dispersed, be scattered, be disbanded.
fumukano
(tde) fumukania;
(tdk) fumukanika;
(tds) fumukanisha.
fumukano nm ma- [li-/ya-] act of dispersing.
fumvu nm [a-/wa-] bird resembling a pigeon.
fund.a1 kt [ele] pestle, pound: ~ makopa pound dry cassava.
(tde) fundia; (tdk) fundika;
(tdn) fundana; (tds) fundisha;
(tdw) fundwa.
fund.a2 kt [ele ] instruct especially during initiation rites, inculcate, indoctrinate. (tde)fundia;
(tdk) fundika; (tdn) fundana;
(tds) fundisha; (tdw) fundwa.
funda3 nm ma- [li-/ya-] mouthful, draught: Piga ~ la maji take a mouthful of water.
fundabeka nm ma- [li-/ya-] thighbone.
fundarere nm [a-/wa-] a type of snake.
fundi nm ma- [a-/wa-] craftsman: ~ mchundoartisan; ~ seremala carpenter; ~ mwashi mason;~ wa
reli plate layer; ~ makanika mechanic; ~ bomba plumber.
fundi.a kt [ele] stuff mouth with a lot of food. (tde) fundilia;
(tdk) fundika; (tdn) fundiana;
(tds) fundisha; (tdw) fundiwa.
fundish.a kt [ele] 1 teach, educate, inculcate, indoctrinate. 2 instruct sb to do sth, demonstrate.
(tde) fundishia; (tdk) fundishika; (tdn)fundishana; (tdw) fundishwa.
fundisho nm ma- [li-ya-] 1 lesson, instruction. 2 experience or incidence which is a lesson to sb.
fundo nm ma- [li-/ya-] 1 knot, joint. 2 cluster: ~ la maua cluster of flowers, bouquet. 3 money saving
knot. 4 (mwili) joint: ~ la mguu ankle. 5 hatred, anger: ~ la moyo ill feeling.
fundu.a kt [ele] 1 untie a knot, disentangle, uncork: ~ chupa uncork the bottle. 2 be sprouted; be in bud. 3
do not worry.
(tde) fundulia, (tdew) funduliwa;
fungany.a
(tdk) funduka; (tdn) funduana; (tds) fundusha.
fung.a1 kt [ele] 1 fasten, tie, bind (up): ~ kwa mbao board; ~ kwa mnyororo chain, enchain; ~
kidonda dress a wound. 2 imprison, intern. 3 immure, lock, close: ~
tunduni encage, envelop, hitch, fold. (nh) (1) ~ choo be constipated; (2) ~ safari start a journey; (3) ~
virago pack and go; (4) Ji~ kibwebwework hard; (5) ~ hesabu close accounts; (6) ~ mdomo keep quiet;
(7) ~ kizazi undergo permanent contraception; (8) ~ uchumba get engaged; be betrothed; (9) ~
ndoa marry.
(tde) fungia; (tdk) fungika;
(tdn) fungana; (tds) fungisha;
(tdw) fungwa.
fung.a2 kt [ele] decide, make a decision: ~ beimake a deal.
(tde) fungia; (tdk) fungika;
(tdn) fungana; (tds) fungisha;
(tdw) fungwa.
fung.a3 kt [sie] fast; abstain from eating: Leo nime~ I'm fasting today. (tde) fungia; (tdk)fungika;
(tds) fungisha.
fung.a4 kt [ele] win a game, score a goal. (tde)fungia; (tdk) fungika; (tdn) fungana; (tds)fungisha;
(tdw) fungwa.
funga5 nm [i-/zi-] (dini) fasting: Nimo katika ~I'm fasting.
fungam.a kt [sie] be squeezed, be pressed. (tde)fungamia;
(tdk) fungamika; (tds) fungamiza.
fungaman.a kt [sie] be allied; be interrelated, be interlocked: ~ na pertain to. (tde) fungamania;
(tdk) fungamanika;
(tds) fungamanisha.
fungamano nm ma- [li-/ya-] alliance, confederation.
fungan.a kt [sie] 1 (magoli, pointi) score. 2 be fastened together. 3 (mawingu) be thick. (tde)fungania;
(tdk) funganika; (tds) funganisha.
fungany.a kt [ele] pack things ready for a trip. (tde) funganyia;
(tdk) funganyika;
funganyumba
(tdn) funganyana;
(tds) funganyisha;
(tdw) funganywa.
funganyumba nm [u-/i-] big, much branched and thorny tree with yellow flowers which are used as
treatment for snake poison.
fungash.a kt [ele] 1 pack together, bale. 2 pull with a rope from behind
e.g. a boat towing another boat. 3 be followed with sth from behind; tie sth behind another. 4 (ms) possess
big buttocks. (tde) fungashia;
(tdk) fungashika; (tdn) fungashana; (tdw)fungashwa.
fungate nm [i-/zi-] honeymoon.
fungi.a kt [ele] bar, ban, confine. (tde) fungilia; (tdw) fungiwa;
(tdk) fungika; (tds) fungisha.
fungo1 nm ma- [li-/ya-] 1 fasting period. 2 style of tying. 3 security, bond.
fungo2 nm [a-/wa-] civet cat.
fungo3 nm [i-/zi-] teething stimulant made from roots of nut grass (cyperus rotundus).
fungu1 nm ma- [li-/ya-] 1 heap, pile, chump, mass. 2 share, portion, slice: ~ la fedha a share of money. 3
paragraph, section, sentence. 4 (biashara) stock, share. 5 (sheria) article, paragraph.
fungu2 nm [u-/i-] plant whose stems and leaves are used as vegetable (celasia orgentea).
fungu.a kt [ele] 1 open, let sth open: ~ mlangoopen a door. 2 unfasten. 3 let loose. 4 release. 5 inaugurate.
6 relax (bowels): (ms) ~ mashtakacharge, book. (tde) fungulia, (tdew) funguliwa; (tdk) funguka;
(tdn) funguana; (tds) fungusha.
funguk.a kt [sie] get, loose, break loose.
fungule nm [i-/zi-] fee paid to a medicineman.
funguli.a kt [ele] 1 open for. 2 release, let out, let go, dismiss. (tdk) fungulika; (tdn)funguliana;
(tds) fungulisha; (tdw) funguliwa.kifungulio nm.
fungutenzi nm ma- [li-/ya-] verb
furaha
phrase.
funik.a kt [ele] 1 cover, shroud: ~ chungu cover a pot. 2 bury, jacket, conceal, cover up: ~ kwa
ukungu befog: ~ kabisa enshroud; ~ manenospeak ambiguously so as to cover up sth. 3 encompass,
envelop. 4 overwhelm. (tde) funikia; (tdk)funikika; (tdn)
funikana; (tds) funikiza; (tdw) funikwa.
funo nm [a-/wa-] duiker.
funu.a kt [ele] 1 uncover, discover. 2 reveal, bare, disclose, divulge, expose. 3 spread out: ~
mbawa spread out wings. 4 disentangle. (tde)funulia, (tdew) funuliwa; (tdk) funuka; (tdn)funuana;
(tds) funusha. kifuniko nm. mfunikonm.
fununu nm [i-/zi-] rumour, gossip, hearsay, inkling.
funutu nm ma- [a-/wa-] 1 grasshopper. 2 small locust.
funz.a1 kt [ele] educate, teach esp good manners. (tde) funzia; (tdk) funzika; (tdn)funzana;
(tds) funzisha; (tdw) funzwa.
funza2 nm ma- [a-/wa-] 1 jigger, sand fleas. 2 larva, maggot, grub.
funzo nm ma- [li-/ya-] lesson, teaching.
fuo nm ma- [li-/ya-]1 laundry; place where clothes are washed. 2 act of washing. 3 foam, froth.
fupanyonga nm ma- [li-/ya-] pelvis.
fupi kv 1 short, little, low. 2 brief: Hotuba ~ brief speech.
fupish.a kt [ele] contract, abbreviate, clip, compress (ideas), condense, curtail, shorten, summarize,
abridge, cut, dock: ~ nywele bob. (tde) fupishia, (tden) fupishiana; (tdk)fupishika; (tdw) fupishwa.
fur.a kt [sie] 1 swell, bulge. 2 swell in anger; be enraged. (tde) furia; (tdk) furika; (tds) furisha.
furaha* nm [i-/zi-] 1 pleasure, delight, enchant, mirth, happiness, joy, cheerfulness: ~ kamili bliss. 2
satisfaction. 3 comfort, delectation: ~ kuu bliss. (Kar)
furah.i
furah.i kt [sie] 1 feel happy, enjoy, rejoice. 2 be cheerful. 3 be satisfied. 4 enjoy sth. (tde)furahia,
(tden) furahiana, (tdew) furahiwa; (tdk) furahika; (tds) furahisha.
furahi.a* kt [ele] rejoice, feel extremely happy, be cheerful, be joyful, be overjoyed with sth, bask.
(tde) furahilia; (tdk) furahika;
(tdn) furahiana; (tds) furahisha; (tdw)furahiwa. (Kar)
furahifu* kv happy, joyful. 2 cheerful. 3 satisfied. (Kar).
furahish.a* kt [ele] 1 be delightful; elate, be enjoyable, beautify, gratify. 2 flatter. 3 ravish. (Kar).
furam.a kt [sie] stoop. (tde) furamia; (tdk)furamika; (tds) furamisha.
furi kv full.
furik.a [sie] overflow, flood, jampack. (tde)furikia;
(tdk) furikika; (tds) furikisha.
furiko nm ma- [li-/ya-] flood; overflowing: Ma~floods.
furish.a kt [ele] glut (with).
(tde) furishia; (tdk) furishika;
(tdn) furishana; (tdw) furishwa.
furkani nm [i-/zi-] The Holy Koran.
fursa nm [i-/zi-] opportunity, occasion: Kupata ~ to have an opportunity.
furufu kv joyful, cheerful.
furufuru1 nm [i-/zi-] clearing of the weather; cloud
furufuru2 kv copious, plenty.
furuk.a kt [sie] 1 grow up. 2 be happy, be cheerful. (tde) furukia; (tdk) furukika; (tds)furukisha.
furukombe nm ma- [a-/wa-] 1 osprey. 2 tortoise.
furukut.a kt [sie] 1 toss about on bed, wiggle out. (tde) furukutia; (tdk) furukutika; (tds)furukutisha.
furukuto nm ma- [li-/ya-] 1 state of tossing and turning. 2 act of wiggling out.
furungu1* nm ma- [li-/ya-] shaddock citron fruit. (Kaj).
furungu2* nm ma- [li-/ya-] anklet. (Kaj).
fut.a
furush.a kt [ele] drive away (birds with stones); rout (an enemy). (tde) furushia; (tdk)furushika;
(tdn) furushana; (tdw) furushwa.
furushi nm ma- [li-/ya-] pack, bundle of clothes; parcel.
furutile* nm [i-/zi-] decorticator, sisal processing machine. (Kng)
fus.a1 kt [ele] 1 soften by gentle beating. 2 verbal attack. 3 (ugonjwa) attack: Malaria yalim~
malaria attacked him. 4 (mchezo wa karata au kamari) deflate, win all cards or money. (tde)fusia;
(tdk) fusika; (tdn) fusana;
(tds) fusisha; (tdw) fuswa.
fus.a2* kt [sie] fart noiselessly.
(tde) fusia; (tdk) fusika;
(tds) fusisha. (Kar)
fusah.i* kt [ele] revoke, annul.
(tde) fusahia, (tden) fusahiana, (tdew)fusahiwa; (tdk) fusahika; (tds) fusahisha. (Kar)
fusho nm ma- [li-/ya-] 1 fumigant, incense. 2 gun powder.
fusi.a kt [ele] fill up a hole; fill in a foundation. (tde) fusilia;
(tdk) fusika; (tdn) fusiana;
(tds) fusisha; (tdw) fusiwa.
fusik.a kt [sie] 1 injure body nerves (after falling or being hit). 2 stagger, wobble. (tde) fusikia;
(tdk) fusikika; (tds) fusikisha.
fuska nm [i-/zi-] adulterer; fornicator.
fusuli nm [i-/zi-] full information; everything; complete: Kwa ~ in detail.
fususi* nm [i-/zi-] gem, precious stone. (Kar).
fut.a1 kt [ele] 1 clean up, wipe (out/off): ~ vumbi dust. 2 rub, obliterate, remove, efface, delete. 3 cancel,
abolish, annul, revoke, disqualify, eliminate, eradicate, erase, extinguish, repeal, rescind, retract, nulify. 4
(kamari) win:Tulicheza kamari akani~ kabisa we played a betting game and he cleaned me out. (nh) (1) ~
mawazo forget about sth; (2) ~ usemi withdraw a statement. (tde) futia; (tdk) futika; (tdn)futana;
fut.a
(tds) futisha; (tdw) futwa.
fut.a2 kt [ele] draw (knife or sword from a sheath); unsheath: ~ upanga draw a sword. (tde)futia;
(tdk) futika; (tdn) futana;
(tds) futisha; (tdw) futwa.
fut.a3 kt [ele] bail water out of a
vessel. (tde) futia; (tdk) futika; (tds) futisha; (tdw) futwa.
fut.a4 kt [sie] (ukuta au mti) fall.
(tde) futia; (tdk) futika;
(tds) futisha.
fut.a5 kt [ele] 1 boycott. 2 hate, abhor, detest. (tde) futia;
(tdk) futika; (tdn) futana;
(tds) futisha; (tdw) futwa.
futa6 nm ma- [a-/wa-] type of a big snake.
futa7 nm [i-/zi-] hatred, animosity.
futa8 nm [i-/zi-] 1 fat, lard, grease. 2 potbelly.
futafut.a kt [ele] kick about legs as of a person dying. (tde) futafutia; (tdk) futafutika; (tdn)futafutana;
(tds) futafutisha; (tdw) fufafutwa.
futah.i1 kt [ele] escape, run away from danger. (tde) futahia,
(tden) futahiana, (tdew) futahiwa; (tdk)futahika; (tds) futahisha.
futahi2 nm [i-/zi-] luck.
futari* nm [i-/zi-] 1 food eaten to break a fast. 2 foodstuff such as cassava, yams, bananas, beans used
during a fasting period. (Kar).
futi1 nm ma- [li-/ya-] knee.
futi2 nm 1 (kipimo) foot. 2 measuring tape.
futi.a kt [ele] grab, catch.
(tde) futilia; (tdk) futika;
(tdn) futiana; (tds) futisha;
(tdw) futiwa.
futik.a kt [sie] 1 be wiped off, be erased. 2 insert, stick in the belt or wallet. (tde) futikia; (tdk) futikika;
(tds) futikisha.
futikamba nm [i-/zi-] tape measure.
fut.u kt [sie] 1 overlook, forget. 2 find solution, solve (a problem). (tde) futulia; (tdk) futuka;
(tds) futusha.
futu.a kt [ele] 1 take out, unsheath. 2
fyatu.a
open up/untie a parcel. 3 pluck hair or feathers. 4 reveal, uncover, expose. 5 cause to swell, blow up.
(tde) futulia, (tdew) futuliwa;
(tdk) futuka; (tdn) futuana;
(tds) futusha.
futuhi nm [i-/zi-] comedy.
futuk.a kt [sie] 1 feel angry or
indignant. 2 stick out, distend. 3 spring up. (tde)futukia;
(tdk) futukika; (tds) futukisha.
futuri nm [i-/zi-] 1 bitter aloes. 2 piles, haemorrhoids.
futur.u kt [sie] break a fast.
(tde) futuria; (tdk) futurika;
(tds) futurisha.
fututa nm [i-/zi-] hot water, fat and a piece of cloth used to massage an injured person.
futuza nm ma [li-/ya-] 1 baloon. 2 globe.
fuu1 nm ma- [li-/ya-] skull, shell.
fuu2 nm ma- [a-/wa-] cuttle fish.
fuuz.a kt [sie] keep on; continue, go directly. (tde) fuuzia;
(tdk) fuuzika; (tds) fuuzisha.
fuvu nm ma- [li-/ya-] skull, shell.
fuwawe nm [i-/zi-] soft coastal stone whose powder is used for brushing teeth, pumice (stone).
fuwele nm [i-/zi-] crystal.
fuzi nm ma- shoulder tip.
fuz.u kt [ele] succeed, pass.
(tde) fuzia; (tdk) fuzika;
(tds) fuzisha.
fyand.a kt [ele] squeeze, grip, fit tight. (tde)fyandia; (tdk) fyandika; (tdn) fyandana; (tds)fyandisha;
(tdw) fyandwa.
fyat.a1 kt [ele] 1 tuck between the legs. 2 shut up, keep quiet. 3 hit (with a stick). (nh) ~ mkiashut up,
withdraw out of fear. (tde) fyatia; (tdk)fyatika; (tdn) fyatana;
(tds) fyatisha; (tdw) fyatwa.
fyata2 nm [i-/zi-] catapult, slingshot.
fyatu.a kt [ele] snapshot: ~ matofali make bricks; ~ risasi fire a gun. (tde) fyatulia, (tdew)fyatuliwa;
(tdk) fyatuka; (tdn) fyatuana;
(tds) fyatusha.
fyatuk.a
fyatuk.a kt [sie] go off suddenly: Bunduki ime~the gun has gone off suddenly. (tde) fyatukia;
(tdk) fyatukika; (tds) fyatukisha.
fyatuo nm ma- [li-/ya-] sudden release of a very tight thing.
fyek.a kt [ele] 1 mow, cut grass or
bush. 2 destroy. (tde) fyekea;
(tdk) fyekeka; (tdn) fyekana;
(tds) fyekesha; (tdw) fyekwa.
fyeko nm ma- [li-/ya-] 1 cleared
ground. 2 stroke of grass cutting.
fyeku.a kt [ele] 1 raise sand from behind as in running. 2 move fast. (tde) fyekulia, (tdew)fyekuliwa;
(tdk) fyekuka; (tdn) fyekuana;
(tds) fyekusha.
fyo.a kt [ele] hiss at, insult sb, show offensive behaviour. (tde) fyolea, (tdew) fyolewa; (tdk)fyoka;
(tdn) fyoana; (tds) fyosha.
fyokoch.a kt [ele] pass, be able to win. (tde)fyokochea;
(tdk) fyokocheka;
(tdn) fyokochana;
(tds) fyokochesha;
(tdw) fyokochwa.
fyom.a kt [ele] read. (tde) fyomea, (tden)fyomeana; (tdk) fyomeka; (tds) fyomesha; (tdw) fyomwa.
fyond.a kt [ele] absorb; suck.
(tde) fyondea; (tdk) fyondeka; (tdn) fyondana; (tds) fyondesha; (tdw) fyondwa.
fyongo kv off-target, off-course.
fyony.a kt [ele] make a hissing sound
as a sign of contempt.
(tde) fyonyea; (tdk) fyonyeka;
(tdn) fyonyana; (tds) fyonyesha; (tdw)fyonywa.
fyonz.a kt [ele] suck, absorb.
(tde) fyonzea; (tdk) fyonzeka;
(tdn) fyonzana; (tds) fyonzesha; (tdw)fyonzwa.
fyos.a kt [ele] insult, joke, kid.
(tde) fyosea; (tdk) fyoseka;
(tdn) fyosana; (tds) fyosesha;
(tdw) fyoswa. mfyosi nm. ufyosi nm.
fyosi kv insulting.
fyoto nm expression of contempt, or prohibiting to do sth.
fyoto.a kt [ele] say sth that would imply arrogance and contempt. (tde) fyotolea, (tdew)fyotolewa;
(tdk) fyotoka; (tdn) fyotoana; (tds)fyotesha.
fyoz.a kt [ele] insult, joke, kid.
(tde) fyozea; (tdk) fyozeka;
(tdn) fyozana; (tds) fyozesha;
(tdw) fyozwa.
fyu.a1 kt [ele] cut the earcorn of millet, rice or wheat; harvest corn.
(tde) fyulia, (tdew) fyuliwa;
(tdk) fyuka; (tdn) fyuana;
(tds) fyusha.
fyuk.a kt [sie] (mtego) spring, go off suddenly. (tde) fyukia;
(tdk) fyukika; (tds) fyukisha.
fyuzi* nm [i-/zi-] 1 fuse. 2 (ms) madness:Amekatika ~ he is mad. (Kng)
G
G,g
gaaga.a kt [sie] roll from side to side, squirm.(tde) gaagalia;
(tdk) gaagalika; (tds) gagalisha. mgaagaa nm.
gabadini* nm [i-/zi-] gabardine. (Kng).
gadi* nm [i-/zi-] 1 support pole, buttress. 2 period on guard: Shika ~ be on guard. 3 guard. (Kng)
gadim.u kt [ele] buttress.
gae nm ma- [li-/ya-] large potsherd, large broken piece of glass, shared earthenware, china.
gagadu.a kt [ele] chew sth hard.
(tde) gagadulia; (tdk) gagaduka; (tdn)gagaduana; (tds) gagadusha; (tdw) gagaduwa.
gagamiz.a kt [ele] penetrate forcefully. (tde)gagamizia;
(tdk) gagamizika;
(tdn) gagamizana;
(tds) gagamizisha;
(tdw) gagamizwa.
gagazi nm ma- [a-/wa-] roasted fish.
gagulo nm ma- [i-/zi-] underskirt, petticoat.
gaham.u kt [ele] resist, refuse.
(tde) gahamia, (tden) gahamiana, (tdew)gahamiwa; (tdk) gahamika; (tds) gahamisha.
gaidi*1 nm ma- [a-/wa-] bandit, terrorist, rebel, renegade, dissident; robber. (Kar)
gaidi*2 nm ma- [a-/wa-] guide. (Kng)
gaiga* nm [i-/zi-] geiger. (Kng)
gaj.a kt [ele], 1 mix up words. 2 confuse. (tde)gajia; (tdk) gajika; (tdn) gajana; (tds) gajisha;
(tdw) gajwa.
galacha nm [a-/wa-] expert, specialist, master, champion, consultant.
galagala nm [i-/zi-] chickenpox.
galasha nm ma- [li-/ya-] matchbox.
gali* nm [i-/zi-] galley proof. (Kng)
galimu nm [a-/wa-] male camel.
galme* nm [i-/zi-] 1 mizzen sail. 2 mizzen-mast. (Kar)
galoni* nm [li-] gallon. (Kng)
gamba nm ma- [li-/ya-] scale, hard cover, carapace, cortex, bark: ~la
gangaiz.a
samaki scale of a fish.
gambera nm [a-/wa-] 1 hunter's gun carrier. 2 cicerone, guide. 3 procurer, pimp.
gambusi nm ma- [li-/ya-] mandolin.
gama* nm [i-/zi-] gamma. (Kng)
gamdra nm [i-/zi-] dhow's entry.
gameti* nm [i-/zi-] gamete. (Kng)
gamti nm [i-/zi-] unbleached calico. 2 brown rice.
gamu1 nm ma- [li-/ya-] reception parade.
gamu2* nm [i-/zi-] glue, gum. (Kng)
gana1 nm ma- [li-/ya-] roll-up.
gana2 nm ma- [li-/ya-] hundred.
ganda1 nm ma- [li-/ya-] skin, bark, hull, husk, shuck, (yai) shell, (tunda) peel, rind, (risasi) cartridge.
gand.a2 kt [sie] curdle; coagulate: Maziwa ya ku~ curdled milk. 2 congeal, freeze: Maji yame~water has
frozen. 3 glue. (tde) gandia; (tdk)gandika; (tds) gandisha.
gand.a3 kt [ele] pursue. (tde) gandia; (tdk)gandika; (tdn) gandana;
(tds) gandisha; (tdw) gandwa.
gandish.a kt [ele] affix, bind, coagulate, rime. (tde) gandishia; (tdk) gandishika;
(tdn) gandishana; (tdw) gandwa.
gandalo nm ma- [li-/ya-] wooden fetter.
gandam.a kt [sie] 1 stick, adhere, cling. 2 lean. (tde) gandamia;
(tdk) gandamika;
(tdn) gandamana; (tds) gandamiza; (tdw)gandamwa.
gandamiz.a1 kt (ele) 1 press, compact, compress. 2 oppress, suppress, indurate.
(tde) gandamizia;
(tdk) gandamizika;
(tdn) gandamizana;
(tdw) gandamizwa.
gandi nm [i-/zi-] sheet.
gando nm ma- [li-/ya-] 1 nipper leg of a crab/prawn. 2 crab's claw.
ganeti* nm [i-/zi-] garnet. (Kng)
gang.a kt [ele] 1 cure, heal (illness). 2 mend, repair. (tde) gangia;
(tdk) gangika; (tdn) gangana;
(tds) gangisha; (tdw) gangwa.
gangaiz.a kt [ele] evade answering agangamal.a
portion, share.
gay.a kt [sie] be worried, fret, be disturbed. (tde) gayia; (tdk) gayika;
(tds) gayisha.
gayagaya nm ma- [li-/ya-] sleeping mat, reed mat.
gaz.a kt [ele] hesitate, falter.
(tde) gazia; (tdk) gazika;
(tds) gazisha; (tdw) gazwa.
gazeti* nm ma- [li-/ya-] newspaper, magazine, gazette: ~ la serikali Government Gazette; ~
pendwa popular newspaper. (Kng)
ge.a1 kt [ele] 1 throw. 2 leave behind, abandon. 3 get lost, lose way.
(tde) gelia; (tdk) geka; (tdn) geana; (tds)gesha; (tdw) gewa.
gea2 nm [i-/zi-] (si rasmi) cunning, hypocrisy.
gegedu nm [i-/zi-] cartilage, disc.
gegenu nm [a-/wa-] big, avid, fierce, red headed ant.
gegereka nm [a-/wa-] crustacean.
gego nm ma- [li-/ya-] molar.
geisha* nm [i-/zi-] geisha. (Kja)
geji* nm [i-/zi-] gauge. (Kng)
geli nm [i-/zi-] children's stick game.
gema1 nm ma- [li-/ya-] incision, gash.
gema2 nm ma- [li-/ya-] escarpment.
gem.a3 kt [ele] tap (a tree, fruit etc.): ~ tembotap palm wine.
gendaeka nm ma- [a-/wa-] male baboon.
genderi nm ma- [li-/ya-] sugarcane.
gendi nm ma- [li-/ya-] nipper.
genge1 nm ma- [li-/ya-] escarpment, cliff, precipice, chasm.
genge2 nm ma- [li-/ya-] 1 food kiosk. 2 vendor stall. 3 small market.
genge3 nm ma- [li-/ya-] clique, crowd, gang, pack.
geni kv 1 foreign: Kiingereza ni lugha ya ki~ English is a foreign language; 2 strange, new:Habari hii ni
n~ kwangu this is news to me.Tabia hii ni n~ kwetu this is a strange behaviour to us. 3 queer.
gere nm [i-/zi-] envy, jealousy: Onea ~ be jealous.
gereji* nm ma- [li-/ya-] garage. (Kng)
geresh.a kt [ele] cheat:
(tde) gereshea; (tdk) geresheka;
ghafi
(tdn) gereshana; (tdw) gereshwa.
gereza* nm ma- [li-/ya-] prison, jail, gaol, jug, calaboose, clink,
penitentiary. (Kre)
gesi* nm [i-/zi-] gas. (Kng)
Gestapo nm [a-/wa-] Gestapo. (Kje)
geugeu kv changeable, fickle, undecisive, unstable.
geuk.a kt [sie] 1 change, be
transformed. 2 turn, turn arround. (tde) geukia; (tdk) geukika.
geuki.a kt [ele] turn and face another direction:Tafadhali ~ upande huu Please turn in this
direction; Jaribu kuni~ mimi, turn to me.
(tdk) geukika; (tdn) geukiana;
(tdw) geukiwa.
geuko nm ma- [li-/ya-] change, transformation.
geuz.a kt [ele] 1 change, modify, modulate. 2 alter, cast, transform. 3 turn upside down, bring round,
direct to/towards. (tde) geuzia; (tdk)geuzika; (tdn) geuzana;
(tdw) geuzwa.
geuzi kv changing, changeable, fickle, transforming.
gez.a kt [ele] 1 imitate, follow. 2 try, attempt. 3 compare. (tde) gezea; (tdk) gezeka; (tds)gezesha;
(tdn) gezana; (tdw) gezwa.
gezo nm ma- [li-/ya-] thought, idea, opinion.
ghadhabu* nm [i-/zi-] rage, fume, ire, wrath, fury, anger, cross-patch: Fanya ~/Ingiwa na ~be raged.
(Kar)
ghadhibik.a* kt [ele/sie] be enraged, be furious, be angry, be on the rampage. (tde) ghadhibikia;
(tds) ghadhibikika;
(tds) ghadhibikisha. (Kar)
ghadhibish.a* kt [sie] enrage, infuriate, anger, exasperate, incense. (tde) ghadhibishia;
(tdk) ghadhibishika;
(tdn) ghadhibishana;
(tdw) ghadhibishwa. (Kar)
ghafi1* nm [i-/zi-] gross weight. (Kar)
ghafi2* kv valueless, trifling; raw, unprocessed:Mali ~ raw material(s). (Kar)
ghafilik.a
stilt. 3 harpoon (for spearing large fish). 4 twisting of an opponent's leg during wrestling.
gway.a kt [sie] quiver, tremble, shiver. (tde)gwayia;
(tdk) gwayika; (tds) gwayisha.
gwaz.a1 kt [ele] scrape grass.
(tde) gwazia; (tdk) gwazika;
(tdn) gwazana; (tds) gwazisha; (tdw) gwazwa.
gwaz.a2 kt [sie] 1 speak hesitantily. 2
prevent, hinder, hamper.
(tde) gwazia; (tdk) gwazika;
(tds) gwazisha; (tdw) gwazwa.
gwecha nm [i-/zi-] old thing, esp with parts already broken.
gwengweny.a kt [ele] detach with teeth (e.g. a piece of meat from the bone), bite off sth; gnaw.
(tde) gwengwenyea;
(tdk) gwengwenyeka;
(tdn) gwengwenyana;
(tds) gwengwenyeza;
(tdw) gwengwenywa.
gweny.a kt [ele] detach sth hard by an axe. (tde)gwenyea;
(tdk) gwenyeka; (tds) gwenyesha; (tdw)gwenywa.
gwi.a kt [ele] 1 seize, catch, trap, hold: ~ paacatch a gazelle in a trap. 2 overtake (as of darkness): Giza
lilim~ she was overtaken by darkness. (tde) gwilia; (tdk) gwika; (tdn)gwiana; (tds) gwiza;
(tdw) gwiwa.
gwiji nm ma- [a-/wa-] expert/ace/star of a certain specialization or art: ~ wa rege reggae star.
H
ha! ki oh!, utterance of surprise or dismay.
haba1* kv scarce, rare, short of, few, insufficient, scant, spare. (mt) ~ na ~ hujaza kibaba little and little
fills the measure. uhaba nm. (Kar)
haba2 nm [i-/zi-] roll-up.
hababi* nm [a-/wa-] 1 beloved. 2 master. (Kar).
habari* nm 1 news, tidings, information: ~ za kubuniwa fiction; ~ motomoto hot news. 2 form of
salutation: ~ gani how are you; ~ za asubuhi/mchana/jioni Good morning/afternoon/ evening. (Kar)
habedari! ki look out! beware! make way! (usu. used by coolies in docks).
habi! ki cool down, utterance to appease spirits during exorcism.
habithi* nm ma- [a-/wa-] wicked person, malicious/evil person. uhabithi nm. (Kar)
habta nm [i-/zi-] anchor.
hada.a* kt [ele] cheat, deceive, outwit, hoodwink, play a joke/trick (on sb). (tde)hadaia, (tdew) hadaiwa;
(tdk) hadaika (tdn)hadaana. (Kar)
hadhara kl in public, openly: Tangaza ~nideclare publicly. mhadhara nm.
hadhari* nm [i-/zi-] caution, prudence, precaution, vigilance. tahadhari kt. (Kar)
hadhi* nm [i-/zi] status, prestige, honour, respect, dignity: Shushia ~ disparage. (Kar)
hadhira* nm [i-/zi-] audience. (Kar)
hadhiri* kt [sie] lecture, give a talk/lecture. (Kar)
hadi* ku until, up to : Angalia picha ~ asubuhiwatch the movie until morning. kl very much, extremely,
beyond: Nimefurahi ~ ya kufurahi I am extremely happy. (Kar)
hadia* nm [i-/zi-] present, gift. (Kar)
hadibodi* nm [i-/zi-] hardboard. (Kng)
hadidi* nm [i-/zi-] iron. kv powerful,
solid. (Kar).
hadimu* nm ma- [a-/wa-] 1 servant,
servitor, attendant, 2 free slave.(Kar)
haijambo
hadithi* nm story, tale, narrative; parable; fiction:~ ya mapenzi story of romance. (ms) ~ ~!opening
words of a story teller; ~ njoo reply to such opening words.
hadithi.a kt [ele] narrate, tell stories. (tdk)hadithika; (tdn) hadithiana; (tdw) hadithiwa.
hadubini nm [i-/zi-] microscope.
hae! ki! 1 alas! my! 2 aha!
hafidhi* nm diary, note book, jotter. (Kar)
hafifish.a* kt [ele] trifle, make insignificant (Kar)
hafifisho* nm [li-] depreciation (of value). (Kar)
hafifu* kv trifling, mediocre, potty, frivolous, poor in quality; lean. uhafifu nm. (Kar)
hafla* nm reception, party: ~ ya harusi a wedding reception. (Kar)
hafubeki* nm ma- [a-/wa-] half back. (Kng)
hafukasti* nm ma- [a-/wa-] half- caste, half breed, coloured. (Kng)
hafutaimu* nm [i-/zi-] half time. (Kng)
hagali* nm [i-/zi-] agal. (Kar)
hah.a kt [sie/ele] 1 gulp (food), eat voraciously. 2 palpitate. 3 be aggravated, be enraged, be furious. 4
tremor, tremble.
hai1 kv alive; active, live, living.
hai!2 ki appeal for harmony, utterance to quieten an event.
haiba* nm [i-/zi-] charm, attraction, charisma. 2 (tabia) amiable, personality, pleasant: Mwingi wa ~ full
of amiable character. 3 beauty. (Kar)
haibiskasi* nm [li-/zi-] hibiscus. (Kng)
haibridi* nm [i-/zi-] hybrid. (Kng)
haidra* nm [a-/wa-] hydra; mythical snake with many heads. (Kng)
haidreti* nm [i-/zi-] hydrate; salt water. (Kng)
haidro* (kiambishi) hydro. (Kng)
haidroliki* nm hydrolics. (Kng)
haidhuru* ku it does not matter, never mind, do not bother, it is all the
same.(Kar)
haijambo ku it is better; (hali) haikamishna
suitable, be fit: Hai~ wewe kucheza sasa it is not suitable for you to play now. (tde) halisia,
(tden)halisiana, (tdew) halisiwa; (tdk) halisika; (tds)halisisha. (Kar)
halisi2 kv real, genuine, unalloyed, true, precise, actual, particular, authentic, literal, positive. (Kar)
haliudi nm [i-/zi-] 1 olive oil. 2 high quality perfume.
halkumu* nm [i-/zi-] jugular vein. (Kar)
halmashauri1* nm [i-/zi-] 1 council: ~ ya jijicity council. 2 board. (Kar)
halo nm [i-] nimbus.
halua* nm [i-/zi-] sweetmeat. (Kar)
halula nm [i-] quinsy.
haluli* nm [i-/zi-] purgative, aperient; epsom salts. (Kar)
halumbe ki expression of appeal urging people to pull together a heavy object.
halwaridi1* nm [li-/ya-] 1 rose. 2 attar. (Kar)
ham.a1 kt [ele] 1 move (to a new place), evacuate. 2 emigrate. (tde) hamia; (tdk)hamika; (tds) hamisha;
(tdw) hamwa.
hama2* nm [i-/zi-] (bunduki) hammer. (Kng)
hamadi* ki oops! careful! (int. used frequently when a person stumbles): chukueni chakula safarini msije
piga ~ take some food with you in the journey otherwise you will regret. (Kar)
hamak.i1 kt [sie] be enraged, be infuriated. (tde)hamakia; (tds) hamakisha. (Kar)
hamaki2* nm rage, asperity, sudden anger, passion, sudden burst of temper. (Kar)
hamali* nm [i-/zi-] 1 porter, stevedore. 2 freight, load: Gari la ~ a push cart (for carrying loads). (Kar)
hamamu1* nm [a-/wa-] 1 public bath. 2 sauna. 3 bathroom. (Kar)
hamamu2* nm dove, pigeon. (Kar)
hamanik.a* kt [sie] 1 worry over sth. 2 be excited be overwhelmed, mesmerized. (tde)hamanikia;
hamaniko
(tdk) hamanikika.
hamaniko nm [i-] menace.
hamasa* nm [i-/zi-] motivation; determination, ardour. (Kar)
hamasish.a kt [ele] motivate, induce, mobilize, reanimate.
(tde) hamasishia; (tdk) hamasishika; (tdn)hamasishana;
(tdw) hamasishwa.
hamatani* nm [i-] harmattan. (Kng)
hambarar.a kt [sie] prate, blather, gas. (tde)hambararia;
(tdk) hambararika.
hambe nm ma- [a-/wa-] stupid person; imbecile.
hamdi* nm [i-/zi-] 1 praise, commendation, applause. 2 qualifications. (Kar)
hamdia nm formal attire of white robe, trousers, coat and an embroidered skull-cap or tarboosh.
ham.i* kt [ele] 1 protect, insulate, scare away birds from a plantation. 3 help, defend. (tde)hamia,
(tden) hamiana, (tdew) hamiwa; (tdk)hamika;
(tds) hamisha. (Kar)
hami.a1 kt [ele] assault, attack.
(tdk) hamika; (tds) hamisha;
(tdn) hamiana; (tdw) hamiwa.
hami.a2 kt [ele] immigrate, move to. (tdk)hamika;
(tds) hamisha; (tdw) hamiwa.
hamio nm ma- [li-/ya-] settlement for migrants; new settlement.
hamira nm [i-/zi-] yeast, ferment, leaven.
hamish.a1 kt [ele] 1 confine a maid. 2 confine patient for special treatment; prevent, inhibit.(tde)
hamishia; (tdk) hamishika; (tdn) hamishana; (tdw) hamishwa.
hamish.a2 kt [ele] shift (from), move sb/sth; transfer, evacuate, relocate, remove from. (tde)hamishia;
(tdk) hamishika; (tdn) hamishana; (tdw)hamishwa.
hamishi.a kt [ele] devolve.
(tdk) hamishika; (tdn) hamishiana; (tdw)hamishiwa.
hamishik.a kt [sie] be moveable. (tde)
hangaish.a
hamishikia.
hamna kt [sie] is nothing; is empty.
hamnazo nm [a-/wa-] negligent/ careless person.
hamrawi* nm [i-/zi-] rope attached to lower or forward end of the yard in a native vessel, to steady it and
assist in shifting, when tacking. (Kar)
hamsa* nm [i-/zi-]five: ~ wa ishirini twenty five. (Kar
hamsini* nm [i-/zi-]fifty. (Kar)
hamu* nm [i-/zi-] longing, hankering, desire for sth, hunger for: ~ ya nyumbani nostalgia. (Kar)
hamumi* nm [i-/zi-] tobacco for a hookah. (Kar)
hamuma nm [i-/zi-] (siyo rasmi) stupid person.
hamustaashara* nm [i-/zi-] fifteen. (Kar)
hanali nm [u-/zi-] northerly wind, north monsoon.
hanamu1* kl oblique, slant, sideways; diagonal, slope. (Kar)
hanamu2* nm [i-/zi-] 1 (chombo) cutwater of a vessel. 2 (ubao) rake, the sloping edge or bevel of a
board. (Kar).
hanchifu* nm [i-/zi-] handkerchief. (Kng)
handaki* nm trench, ditch. (Kar)
hando1* nm [i-/zi-] copper vessel, like a clay water pot, used chiefly by Indians for carrying and storing
water. (Khi)
hando2 nm ma- [li-/ya-] pancake dipped into boiled sugar.
hando3 nm [i-/zi-] short flaring skirt usually won by Mijikenda women.
hangahanga1 kl shoulder-high.
hangahanga2 kt [sie] carry shoulder-high. (tde)hangahangia; (tdk) hangahangika; (tds)hangahangisha.
hangaik.a kt [sie] 1 be busy with affairs. 2 be confused, troubled, excited. (tde) hangaikia;
(tden) hangaikiana; (tdew) hangaikiwa.
hangaiko nm ma- [li-/ya-] anxiety, worry (over affairs, much work etc).
hangaish.a kt [ele] trouble, disturb. Hangala
expression).
hashir.i1 kt [ele] gather people somewhere. (tde) hashiria, (tden) hashiriana, (tdew)hashiriwa;
(tdk) hashirika; (tds) hashirisha.
hashir.i2 kt [ele] defile.
hasho nm ma- [li-/ya-] (chombo) plug.
hashuo nm ma- [li-/ya-] sb's favourite place.
has.i1 kt [ele] castrate, geld. (tde) hasia, (tden)hasiana, (tdew) hasiwa; (tdk) hasika; (tds)hasisha. (Kar)
hasi2 kv negative: mtazamo ~ negative attitude.
hasidi nm ma-[a-/wa-] malicious/spiteful person.
hasik.a kt [sie] be unhappy with sth; be angry. (tde) hasikia; (tds) hasikisha.
hasimu1* nm ma- [a-/wa-] enemy, antagonist. 2 backbiter. (Kar)
hasim.u2* kt [ele] 1 contend. 2 be estranged, be parted/separated. (tde) hasimia, (tden)hasimiana,
(tdew) hasimiwa; (tdk) hasimika; (tds) hasimisha. (Kar).
hasira* nm anger, wrath, rage, blaze, huff; ire, passion: Kuwa na ~ be angry. (Kar)
hasir.i* kt [ele] damage, inflict loss on; injure, hurt, mar. (tde) hasiria, (tden) hasiriana,
(tdew) hasiriwa; (tdk) hasirika; (tds)hasirisha. (Kar)
hasirik.a kt [sie] be hard hit. (tde) hasirikia; (tdk) hasirikika; (tds) hasirikisha.
hasua* nm testicles. (Kar)
hata1 ku 1 until, up to, to, till: Utavumilia ~ lini?Until when are you going to tolerate? 2 even
though: Kaa nasi ~ siku moja stay with us even though for a day.
hata!2 ki not so, not at all.
hata3 kl definitely not, absolutely no: Maneno haya si kweli ~ kidogo this statement is absolutely untrue.
hatamu* nm [i-/zi-] bridle, martingale, rein, race.(nh) Shika ~ take control, lead. (Kar)
hatari* nm danger, peril, hazard, risk. (Kar)
hatarish.a
nothing. (Kar)
heshim.u* kt [ele] show respect for sb; regard, revere, honour, celebrate. (tde) heshimia,
(tden)heshimiana, (tdew) heshimiwa; (tdk)heshimika. (Kar)
hesi nm [i-zi-] thread of a screw: Msumari wa ~screw.
heti* nm [i-/zi-] hat. (Kng)
hewa* nm air, atmosphere: Hali ya ~ weather; ~ kanieneo air pressure; Punga ~ get some fresh
air. kv non existent: Wafanyakazi ~ non existent employees. (Kar)
hewaa pia ewaa! ki Yes, exactly.
hewala! ki alright. (Kar)
hez.a kt [ele] challenge, dare. (tde) hezia; (tdk)hezika; (tdn) hezana; (tds) hezisha; (tdw)hezwa.
hezi* nm [fiz] [i-/zi-] hertz. (Kng)
hiana* nm [i-/zi-] 1 mean. 2 unjust deed, unfair treatment, perfidy. (Kar)
hiar.i1* kt [sie] choose, prefer. (tde) hiaria; (tdk) hiarika; (tds) hiarisha. (Kar)
hiari2* nm [i-/zi-] choice, free will, volition, option; prerogative: ~ yako suit yourself; ~ yangujust as I
want; Kazi ya ~ voluntary work; Jambo la ~ an act of grace. (Kar)
hiba* nm [i-/zi-] present, gift given as a sign of love. (Kar)
hib.u* kt [ele] like, love. (tde) hibia, (tden)hibiana, (tdew) hibiwa; (tdk) hibika. mhibunm. (Kar)
hidaya* nm [i-/zi-] precious gift. (Kar)
hid.i* kt [ele] convert, lead sb the right way. (tde) hidia, (tden) hidiana, (tdew) hidiwa; (tdk)hidika;
(tds) hidisha. (Kar)
hifadh.i1* kt [ele] 1 protect, preserve, husband; file: ~ kwenye kompyuta computerize, conserve. 2
remember, commit to memory. (tde) hifadhia, (tden) hifadhiana, (tdew) hifadhiwa; (tdk)hifadhika.
(Kar)
hifadhi2* nm [i-/zi-] 1 protected area; conservancy, sanctuary. 2 protection,
observation: ~ za nyaraka archives;
Weka chini ya ~ protect; ~ ya
hina
hitar.i1 kt [ele] prefer, select, choose. (tde)hitaria, (tden) hitariana, (tdew) hitariwa; (tdk)hitarika. (Kar)
hitari2 nm [i-] (hesabu) permutation.
hitilafian.a* kt [sie] be different from; be distinct from each other. (Kar)
hitilafu* nm [i-/zi-] 1 difference, variation, discord; flaw malfunction : Waliona ~ kidogothey noticed a
little difference. 2 discrepancy, defect, blemish: Gari haliwaki kwa sababu lina ~ the car does not start
because it has a mechanical defect. kv different, defective. (Kar)
hitima* nm [i-/zi-] (Waislamu) prayer for the dead.
hitimish.a kt [ele] conclude. (tde) hitimishia; (tdk) hitimishika; (tdn) hitimishana; (tdw)hitimishwa.
hitimisho nm ma- [li-/ya-] conclusion; epilogue; (mantiki) non-sequitur.
hitim.u kt [ele] 1 graduate. 2 be completed. 3 come to an end. (tde) hitimia; (tdk) hitimika;
(tds) hitimisha. (Kar)
hiut.a kt [ele] play and win a class game. (tde)hiutia, (tdew) hiutiwa; (tdk) hiutika; (tds)hiutisha.
hivi kl 1 like this, (in) this way: simama ~ stand in this way. 2 about: Waliondoka saa 7 ~ they left about
1.00 p.m. 3 just: Walikula sasa ~ they ate just recently. ku by the way.
hivi hivi kl/kv so- so.
hivyo kl 1 (in) that way: Nenda ~ go that way; ~ ndivyo ilivyo that's how it is; Usifanye hivyo ~ don't do it
that way; Kwa ~ so, in that way; Si ~not that way; that is not so. 2 those: ~ vitabuthose
books. kv such: Usiwe mpumbavu ~ don’t be such a fool.
hizaya nm [i-/zi-] 1 curse. 2 disgrace, shame, scandal. (Kar)
hiz.i kt [ele] 1 disgrace, dishonour: mwana amem ~ baba yake the child has disgraced his father. 2 insult.
3
inflict punishment, endanger. (tde)
hizia, (tden) hiziana, (tdew) hiziwa; (tdk)hizika.
hobe
hobe! ki oh!
hobelahobela* kl 1 haphazardly, anyhow, higgledy-piggledy. 2 superficially. (Kar)
hodari* kv 1 hard working, active. 2 strong, brave, capable, gallant, mettlesome. (Kar)
hodh.i1 kt [ele] monopolize, pile up, accumulate, hoard. 2 (tde) hodhia, (tden) hodhiana,
(tdew)hodhiwa; (tdk) hodhika; (tds) hodhisha.
hodhi2 nm [i-zi-] 1 estate, wasteland and under the ownership of sb. 2 bath tub, footbath. 3 water tank,
resrvoir. (Kar)
hodi! ki may I come in! Piga/Bisha ~ knock at the door.
hodiya nm [i-/zi-] song with a special rhythm used to motivate people to work harder.
hof.u1 kt [ele] fear, be afraid: usiwe na ~ dont fear, don't be afraid. (tde) hofia, (tden) hofiana,
(tdew) hofiwa; (tds) hofisha.
hofu2 nm [i-] fear, apprehension, cowardice, fright: Shinda ~ overcome fear.
hohehahe kv destitute, poor: Mtu ~ a destitute person.
hoho nm [i-/zi-] pilipili ~ green pepper.
hohos.a kt [sie] talk in sleep. (tde) hohosea; (tdk) hohoseka; (tds) hohosesha.
hoi kv helpless, in a bad state, exhausted; (mgonjwa) critically ill; (mlevi) drunk.
hoihoi nm [i-/zi-] rejoicings, cheering; jubilations:~ za harusi rejoicings at a wedding.
hoja nm [i-/zi-] 1 argument, subject under discussion. 2 (bungeni) formal motion, proposal:~ ya
serikali government's motion. 3 question: si ~ not necessary
hojaji nm [i-/zi-] questionnaire.
hoj.i kt [ele] question, interview,
interrogate, cross examine. (tde)
hojia, (tden) hojiana, (tdew) hojiwa; (tdk)hojika.
hok.a1 kt [sie] try hard. (tde) hokia;
hongo
huzunish.a
husishwa. (Kar)
hus.u* kt [ele] 1 concern, relate to, appertain. 2 be responsible: Kazi hii
inani~ I'm responsible for this work. (tde) husia, (tden) husiana; (tdk) husika; (tds) husisha. (Kar)
husuda* pia uhasidi nm [i-] envy, bad, feeling, jealousy, spite, malignity. (Kar)
husud.u* kt [ele] 1 envy, be jealous, grudged. 2 have lust for desire, rhapsodize on. (tde)husudia;
(tdk) husudika; (tds) husudisha.
husuma nm [i-/zi-] quarrel, wrangling, contentiousness. (Kar)
husuni* nm [i-/zi-] fortress, fort, castle.
husur.u* kt [ele] 1 besiege . 2 oppress. (tde)husuria, (tden) husuriana, (tdew) husuriwa;
(tdk) husurika; (tds) husurisha. (Kar)
hususa* pia hususan kl especially, particularly, substantial. (Kar)
hutubi.a* kt [ele] preach, give a speech, address. (tdk) hutubika; (tdn) hutubiana; (tds)hutubisha;
(tdw) hutubiwa. (Kar)
hutub.u* kt [ele] preach, lecture, sermonize. (tde) hutubia, (tden) hutubiana, (tdew)hutubiwa;
(tdk) hutubika; (tds) hutubisha. (Kar)
huzuni* nm [i-/zi-] grief, sorrow, mopes, distress, dolour, mourning, sadness. (Kar)
huzunik.a kt [sie] 1 be grieved. 2 be disgraced, be humiliated. (tde) huzunikia; (tds) huzunisha.
huzuniki.a kt [ele] bemoan. (tdk) huzunikika; (tds) huzunikisha; (tdw) huzunikiwa.
huzunish.a* kt [ele] 1 grieve, mope; mourn, sadden, depress. 2 disgrace, humiliate: kifo chake kilitu~ his
death saddened us. (tde)huzunishia; (tdk) huzunishika; (tdn)huzunishana; (tdw) huzunishwa. (Kar)
I
ib.a kt [ele] steal, rob, lift, prey, thieve; appropriate, make away with sth; go off with sth; kidnap;
peculate; (maandishi) plagiarize. (tde)ibia; (tdk) ibika; (tdn) ibana; (tdw) ibwa.
ibada* nm [i-/zi-] 1 worship, religious service. 2 habit, common practice, rite: Kulewa kumekuwa ~
kwake his drinking has become a habit. (Kar)
iban.a kt [sie] commit adultery.
ibara* nm [i-/zi-] clause, article; paragraph. (Kar)
ibi.a kt [ele] 1 steal/rob from sb. 2 plagiarize, cheat, copy sb’s work illegally: Mwanafunzi ana~ hesabu a
student is cheating on arithmetic. (tdk) ibika; (tdn) ibiana; (tdw) ibiwa.
ibilisi* nm ma- [a-/wa-] 1 devil, satan; Lucifer. 2 wrong doer. (Kar)
ibra1* nm [i-/zi-] 1 miracle. 2 teaching. (Kar)
ibra2* nm [i-/zi-] compass. (Kar)
ibu.a kt [ele] cause to emerge, shoot up. (tde)ibulia, (tdew) ibuliwa; (tdk) ibuka; (tdn)ibuana;
(tds) ibusha.
ibuk.a kt [sie] emerge, spring up, bob up; resurface. (tde) ibukia; (tdk) ibukika; (tds)ibukisha.
ichengu nm [i-/zi-] small main yard of a canoe, boom of outrigger canoe.
idadi* nm [i-/zi-] quantity, number: ~ ya watupopulation/number of people. (Kar)
idara nm [i-/zi-] department: ~ ya KiswahiliKiswahili Department.
idhaa nm [i-/zi-] radio programme, broadcasting, unit: ~ ya Taifa ya radio Tanzania National Programme
of Radio Tanzania; ~ ya Kiswahili ya BBC BBC Kiswahili service.
idhilali* nm [i-/zi-] degration, humiliation, debasement. (Kar)
idhini1* nm [i-/zi-] consent, permission, compliance, assent, approval, sanction. (Kar)
ijaza
idhin.i2* kt [ele] permit, give consent, assent, allow something to be done.
(tde) idhinia, (tden)idhiniana, (tdew) idhiniwa; (tdk) idhinika; (tds)idhinisha. (Kar)
idhinish.a* kt [ele] permit, sustain, authorize, approve, assent; ratify. (tde) idhinishia;
(tdk)idhinishika; (tdn) idhinishana; (tdw)idhinishwa.
Idi* nm [i-/zi-] (Uislam) feast, festival, holiday: ~ el Fitri/ ~ ndogo festival of breaking Ramadhan;~ el
Haji/ ~ kubwa festival commemoration. (Kar)
Idi Mubarak* nm [i-/zi-] (Uislamu) Merry festival. (Kar)
idiogramu* nm [i-/zi-] idiogram. (Kng)
idili* nm [i-/zi-] effort, undertaking, attempt, struggle. (Kar)
ifaki* nm [i-/zi-] reconvert, reinstate. (Kar)
ifu1 nm ma- [li-/ya-] 1 ash. 2 remains.
ifu2 nm ma- [li-/ya-] honorific title given to woman believed to be Prophet Muhammads descendant.
ify.a kt [sie] 1 be annoyed. 2 annoy, vex sb. (tde) ifya; (tdk) ifyika; (tds) ifyisha.
ig.a kt [ele] imitate, copy, emulate, impersonate; simulate. (tde) igia; (tdk) igika; (tdn) igana; (tds) igiza;
(tdw) igwa.
igiz.a kt [ele] imitate, impersonate: Mchezo wa ku~ drama, play. (tde) igizia; (tdk) igizika; (tdn) igizana;
(tds) igizisha; (tdw) igizwa.
igizo nm ma- [i-/zi-] act; skit: Sanaa ya ma~drama, play.
igrotati nm [i-/zi-] aegrotat.
ihramu* nm [i-/zi-] (Uislam) garment of Mecca pilgrim. (Kar)
ijapo ku although.
ijapokuwa ku although, even though.
ijara* nm [i-/zi-] 1 recompense: Swala ya ~ a recompense prayer. 2 wages. 3 wharfage, custom tax. (Kar)
ijaza* nm [i-/zi-] 1 permission to do something which is valued especially in religion. 2
acknowledgement.
Ijumaa
Ijumaa* nm [i-/zi-] Friday: Swala ya ~ Friday prayers; ~ Kuu Good Friday. (Kar)
ik.a kt [ele] place something, somewhere, put somewhere. (tde) ikia; (tdk) ikika; (tdn) ikana; (tds) ikiza.
ikabu* nm [i-/zi-] punishment, disciplinary action. (Kar)
ikama* nm [i-/zi-] 1 establishment, manpower. 2 call to begin a mass prayer. (Kar)
ikhlasi* nm [i-/zi-] good will, truth, honesty. (Kar)
ikibali* nm [i-/zi-] 1 trust, acceptability, endorsement. 2 permission, authorization, accent. (Kar)
ikirahi* nm [i-/zi-] disgust, loathing. (Kar)
ikirari* nm [i-/zi-] 1 confession, admission. 2 testimony, evidence, proof. 3 fact, certainty. (Kar).
ikisiri* nm [i-/zi-] clarification, interpretation: ~ ya Inkishafi clarification of Inkishafi. (Kar)
ikiwa ku if, suppose.
ikiz.a kt [ele] arrange, lay across, set beams in position for roofing: ~ nyumba boriti lay the beam across.
(tde) ikizia; (tdk) ikizika; (tds)ikizisha; (tdw) ikizwa.
iktisadi* nm [i-/zi-] 1 frugality; thrift. 2 economy:~ ya nchi economy of the country. (Kar)
ikulu nm [i-/zi-] state house.
ikweta* nm [i-/zi-] equator: Vuka ~ cross the equator. (Kng)
ikwinoksi nm [i-/zi-] equinox. (Kng)
ila* ku except: Wote waingie ~ wewe all may enter except you; Nitakuja ~ sitakaa I will come except that
I won't stay. (Kar)
ila* nm [i-/zi-] flaw, defect: Kazi yake ilikuwa na ~ there was a flaw in his work. (Kar)
ilahi* nm [a-] God. (Kar)
ilani* nm [i-/zi-] 1 warning, caution, notice. 2 manifesto. (Kar)
ilhali* ku whereas. (Kar)
ilhamu* nm [i-/zi-] inspiration: Bila ~ msanii hawezi kujitokeza na
imb.a
utenzi mzuri without inspiretion an artist cannot compose well. (Kar)
ili ku in order that, in order to, so as, so that.
iliki pia hiliki nm [i-/zi-] cardamon.
ilimradi* ku provided that, so long as: Njoo tu ~ umekamilisha kazi you come provided you have
completed the work.
iliy.a kt [ele] visit: Wageni wameni~ nyumbani kwangu I have visitors in my house.
(tde) iliyia;(tdk) iliyika; (tdn) iliyana; (tds) iliyisha.
im.a1* kt [sie] get up, stand still. (tde) imia; (tdk) imika; (tds) imisha. (Kar)
ima2* ku 1 or; perhaps, otherwise. 2 it doesn't matter; let it be, life or death.
imafaima* kl let it be, come what may: Njia hii ina majambazi lakini mimi nitapita ~ this route has
gangsters but it doesn't matter I will go through it. (Kar)
imamu* nm [a-/wa-] Imam. (Kar)
imani* nm [i-/zi-] faith, belief, morale, persuasion, conviction; dogma: ~ potofu:misguided belief;
~ kwamba kuna Mungu mmoja tu monotheism. (Kar)
imara* kv/kl firm, solid, robust, stable, rigid; tenacious, unshakeable; determinate; strong; substantial;
unfaltering: Simama ~ be firm. (Kar)
imarik.a kt [sie] be firm, be solid, be strong, strengthen: Vyama vya upinzani vimeanza ku~opposition
parties are becoming strong. (tde)imarikia; (tdk) imarikika; (tds) imarikisha.
imarish.a kt [ele] 1 strengthen, reinforce, solidify; fix; rejig; underpin. 2 make it live longer.
(tde) imarishia; (tdk) imarishika; (tdn)imarishana; (tdw) imarishwa.
imb.a kt [ele] sing; chant; twitter: ~ kwa madoido yodel. (tde) imbia, (tden) imbiana, (tdew) imbiwa;
(tdk) imbika; (tdn) imbana; (tds) imbisha; (tdw) imbwa.
imbish.a
imbish.a kt [ele] conduct, direct singing. (tde)imbishia; (tdk) imbishika; (tdn) imbishana;
(tdw) imbishwa.
imi nm (kishairi) I, me.
imla* nm [i-/zi-] dictation. (Kar)
inadi* nm [i-/zi-] provocation, teasing. (Kar)
inam.a kt [sie] 1 bend, stoop, bow, lean, sag, tilt, tip. 2 follow command. (tde) inamia; (tdk)inamika;
(tds) inamisha.
inami.a kt [sie] (ardhi, nchi) shelve. (tdk)inamika; (tdn) inamiana; (tds) inamisha; (tdw)inamiwa.
inamish.a kt [ele] tilt. (tde) inamishia; (tdk)inamishika; (tdn) inamishana; (tdw)inamishwa.
inchi* nm [i-/zi-] inch. (Kng)
inda nm [i-/zi-] meanness: Kuwa na ~ be mean;Fanya ~ be mean.
ingawa ku although, albeit; though.
-ingi kv much, plenty, great; most; tremendous; wide; plural.
ingi.a kt [sie] 1 enter, get in; go into sth; incur; pierce. 2 matriculate; join a group/association/party: ~
chamani join a party. (tde) ingilia; (tdk) ingilika; (tdn) ingiana;; (tds)ingiza; (tdw) ingiwa.
ingili.a kt [ele] 1 intrude on, interpose, intervene, interfere: ~ ugomvi wa watu, intervene in other people's
quarrel. 2 reconcile. 3 have carnal knowledge of, have sexual intercourse with sb; commit bestiality.
(tdk) ingilika; (tdn) ingiliana; (tdw) ingiliwa.
ingilian.a kt [sie] interact.
ingine1 kl next.
ingine2 kv some, other, another: Jambo l~another thing; Siku ny~ another day.
ingiz.a kt [ele] 1 induct sb (to/into), inject sth into, instil into; let into, admit, insert, cram into: ~ wageni
ofisini lead the guests to the office;ingizwa katika chuo kikuu matriculate. 2 import. (tde) ingizia;
(tdk) ingizika; (tdn)ingizana; (tdw) ingizwa.
ingizo nm ma- [li-/ya-] book entry.
ini nm ma- [li-/ya-] liver. (nh) maneno yalimkata ma~ the words were painful.
inik.a kt [ele] bring down; bend: ~
mzigo unload, bend down: ~
kichwa bend the head. (tde) inikia; (tdk)inikika; (tds); inikiza; (tdn) inikana; (tdw)inikwa.
injekta* nm [i-/zi-] injector. (Kng)
injik.a kt [ele] put on the stove/fire. (tde) injikia, (tden) injikiana; (tdk) injikika; (tds) injikiza;
(tdw) injikwa.
injili* nm [i-/zi-] Gospel. (Kar)
injini* nm [i-/zi-] engine. (Kng)
injinia* nm [a-/wa-] engineer. (Kng)
inkishafi* nm [i-/zi-] 1 revelation. 2 prominent Kiswahili epic. (Kar)
inna* nm [i-/zi-] certainty, truth. (Kar)
insafu nm [i-/zi-] good heart; good intention; equality; right: Fanya ~ make equal; Kuwa na ~have a good
heart.
insha nm [i-/zi-] essay, composition.
inshallah* ki God willing, if God wills. (Kar)
insi* nm [a-/wa-] human being. (Kar)
inspekta* nm ma- [a-/wa-] inspector. (Kng)
insulini* nm [i-/zi-] insulin.(Kng)
inu.a kt [ele] lift, heave, hoist, lever, revamp, raise: ~ mzigo, lift luggage; ~ mkono raise hand.
(tde) inulia, (tdew) inuliwa; (tdk) inuka; (tdn)inuana; (tds) inusha.
inuk.a kt [sie] get up, stand. (tde) inukia; (tdk)inukika; (tds) inukisha.
inuki.a kt [sie] 1 get up, stand up, to be up:Amejenga nyumba mahali palipo~ she/he has built a house on
a high level/above. 2 grow to be:Msichana huyu ame~ kuwa mzuri the girl has grown to be beautiful. 3
recover from illness. 4 begin good life. (tde) inukilia; (tdk) inukika;(tds) inukisha.
inz.a kt [ele] follow, come after: Nina~ jibwa langu I am following my dog.
(tde) inzia; (tdk)inzika; (tdn) inzana; (tds) inzisha; (tdw)
iodini
inzwa.
iodini* nm [i-/zi-] iodine. (Kng)
ipi1 nm [i-/zi-] slap.
ipi2 nm [i-/zi-] curved ornamental board on the stern quarter of a
vessel.
ipi3 what; which: njia ~? which
way? itakuwa v~ ... What if ...
irabu* nm [i-/zi-] vowel. (Kar)
iridiamu* nm [i-/zi-] (kemia) iridium. (Kng)
isha1 nm [i-/zi-] (Uislamu) 1 last prayer of the day, sunset prayer. 2 late evening: Alifika ~ she/he came
during sunset /evening.
ish.a2 kt [sie] finish, end, come to end, terminate, cease; expire; perish: Kazi ime~ the work is finished.
(tde) ishia; (tdk) ishika; (tds) ishiza.
ishara nm [i-/zi-] symbol, token, sign, mark; portent, beck, gesture, leitmotif; indication:Hakuna ~ ya
mvua there is no sign of rain; ~ ya msalaba the sign of the cross.
ish.i* kt [sie] 1 live, exist, outlast, be alive. 2 lead a good or bad life: Ana~ vibaya he leads bad life. 3 have
a home, reside, stay: Ana~ Ungujahe lives in Unguja. (Kar)
ishi.a kt [sie] finish up, end at; resort to. (tde)ishilia.
ishirini* nm [i-/zi-] twenty: Miaka ya ~ the twenties. (Kar)
ishiw.a kt [ele] be broke, be bankrupt: ~ fedhabe broke; ~ nguvu be feeble/weak.
isi nm [a-/wa-] fish.
isimu1* nm [i-/zi-] linguistics: ~ jamii social linguistics; ~ matumizi applied linguistics. (Kar)
isimu2* kv emphatic negation: Nimefika mkutanoni hapana ~ ya mtu I arrived at a meeting but there
wasn't a single person. (Kar)
isipokuwa kl except, except for, if it weren’t for:Fundi amepaka rangi vyumba vyote ~ sebuleni the
painter has painted all the rooms except the living room.
isitoshe kl futhermore, on top of that.
isotopu* nm [i-/zi-] isotope. (Kng)
itish.a
istiara* nm [i-/zi-] metaphor. (Kar)
istiari* nm [i-/zi-] allegory. (Kar)
istihaki* nm [i-/zi-] privilege, advantage given to a group of people. (Kar)
istiimari* nm [i-/zi-] colonialism. (Kar)
istilahi* nm [i-/zi-] terminology,
technical term; jargon. (Kar)
istiskaa* nm [i-/zi-] (Uislamu) special rain prayer. (Kar)
istiwai* nm [i-/zi-] equator. (Kar)
it.a kt [ele] 1 call, summon, beckon, phone; name, give a name to. 2 invite: ~ watu nyumbaniinvite people
at home. (tde) itia; (tdk) itika; (tdn) itana; (tds) itisha; (tdw) itwa.
itabir.i kt [ele] think about something, take into consideration, take note. (tde) itabiria, (tden)itabiriana,
(tdew) itabiriwa; (tdk) itabirika; (tds) itabirisha
italiki* nm [i-/zi-] italic. (Kng)
ithibati* nm [i-/zi-] proof, evidence, imprimatur:Tendo la ~ act of proof. (Kar)
itibari* nm [i-/zi-] trust faith, regard, respect, esteem. (Kar)
itifaki* nm [i-/zi-] 1 entente, accord, mutual understanding. 2 protocol. (Kar)
itik.a nm [sie] reply, answer, respond. (tde)itikia; (tdk) itikika; (tds) itikisha.
itikadi* nm [i-/zi-] 1 belief, faith, commitment. 2 ideology. (Kar)
itiki.a kt [ele] 1 answer to a call. 2 sing chorus line of a song, reply (to), respond. (tdk) itikika;
(tdn) itikiana; (tds) itikisha; (tdw) itikiwa.
itiko nm [li-/ya-] 1 answer. 2 response.
itilo nm [i-/zi-] big rope used in vessels tied from both sides of vessel yard to the poles.
itish.a kt [ele] 1 convoke, call for (a meeting), give notice of: ~ mkutano wa halmashauri give notice of
board meeting. 2 request for something to be brought: ~
ito
faili call for a file. (tde) itishia; (tdk) itishika; (tdn) itishana; (tdw) itishwa.
ito nm [i-/zi-] decoration of an eye image on a ship’s prow.
itw.a kt [ele] be entitled, be named/called:Kitabu kina~ a book entitled.
iv.a kt [sie] 1 ripen, be ripe; mature. 2 be ready to be eaten; be cooked: Nyama ime~ the meat is cooked. 3
be ready for something which was
being prepared: Mambo yame~. things are ready. (nh) ~ uso feel pain, feel shame. (tde)ivia; (tdk) ivika;
(tds) ivisha.
iwapo kl if, when: ~ una akili weka akiba if you are smart, save.
iz.a kt [ele] disagree. (tde) izia; (tdk) izika; (tds)izisha; (tdn) izana; (tdw) izwa.
izara nm [i-/zi-] shame, disgrace: Patikana na ~get/be ashamed.
izu nm ma- [i-/zi-] banana.
j.a kt [sie] come, turn up. (tde) jia, (tdew) jiwa; (tdk) jika; (tds) jisha.
ja.a1 kt [sie] 1 become full (of); jampack; overfill:Glasi ime~ maziwa the glass is full of milk; Maji
yame~ chumbani the water has filled up the room. 2 seethe; spread all over; be plentiful, abound,
swarm: Bidhaa zime~. siku hizicommodities are plenty nowadays; Nzige wame~ kote locusts swarmed
everywhere; Nchi ime~ miti the country abounds in trees. 3 fatten; become stout/corpulent. (tde) jalia,
(tden)jaliana; (tdk) jalika; (tds) jaza; (tdw) jawa.
jaa2 nm ma- [li-/ya-] 1 dump. 2 rubbish heap, dunghill, garbage heap, sweepings.
jaala* nm [i-/zi-] grace of God, talent, endowments. (Kar)
jaaza* nm [i-/zi-] fate, destiny. (Kar)
jabali1 nm ma- [li-/ya-] 1 rock, outcrop; cliff; crag; megalith. 2 rocky hill or mountain, precipice.
jabali2 nm [i-/zi-] raised line of needlework across the back in a calico gown.
jabara nm [i-/zi-] medicine for healing dislocations or broken bones.
Jabari1* nm [a-] 1 (Uislamu) God the Compeller. 2 Supreme Ruler. (Kar)
jabari2* nm ma- [a-/wa-] 1 brave, fearless person. 2 proud person. (Kar)
jadhibik.a* kt [sie] be excited.
(tde) jadhibikia; (tdk) jadhibikika; (tds)jadhibikisha. (Kar)
jadi* nm [i-/zi-] 1 tradition: Ngoma ya ~traditional dance. 2 origin, pedigree, lineage, genealogy,
ancestry: Tuna~ moja we have the same origin; Watu wa ~ moja people of the same ancenstry. (Kar)
jadidi kl strongly, firmly.
jadil.i* kt [ele] discuss, argue, debate; (bei) bargain; contest, dispute. (tde) jadilia,
(tden) jadiliana, (tdew) jadiliwa;
Jalali
(tdk) jadilika; (tds) jadilisha. (Kar)
jadilian.a* kt [sie] discuss with, negotiate with sb; argue together, dispute. (Kar)
jagi* nm ma- [li-/ya-] jug, pitcher, stoup. (Kng)
jagina nm ma- [a-/wa-] brave, fearless person.
jaha* nm [i-/zi-] 1 honour, glory, prosperity. 2 good fortune, good luck: Nyota ya ~ lucky star. (Kar)
jahabu1* nm ma- [li-/ya-] dockyard. (Kar)
jahab.u2* kt [ele] dock a vessel for repair. (tde)jahabia,
(tdew) jahabiwa; (tdk) jahabika; (tds)jahabisha. (Kar)
jahanamu* nm [i-/zi-] gehenna, underworld, hell. (Kar)
jahara* kl 1 openly, frankly, plainly.Amejadiliana nao ~ he discussed with them openly. 2 loudly: Sema
~ speak loudly. (Kar)
jahazi* nm ma- [li-/ya-] dhow; galleon; junk; sloop: ~ ongozi pilot boat. (Kar)
jahi nm [i-/zi-] North Pole.
jahili1* kv merciless, cruel, villainous. (Kar)
jahili2* nm ma- [a-/wa-] bandit; fool; ignorant. (Kar)
jahimu* nm [i-/zi-] gehenna, hell. (Kar)
jaivu* nm [i-/zi-] jive: African-American dance style. (Kng)
jaja nm [li-/ya-] perennial herb with small yellow, blue, mauve, or lilac flowers.
jaji* nm ma- [a-/wa-] judge. (Kng)
jakamoyo nm ma- [i-/zi-] dismay, trouble, confusion, perplexity; inquietude; premonition:Usinitie ~
wakati huu don't trouble/confuse me now.
jaketi* nm ma- [li-/ya-] jacket: ~ la kubanadoublet; ~ okozi life jacket. (Kng)
jalada* nm ma- [li-/ya-] 1 cover (of a book etc.). 2 file; bind; portfolio. (Kar).
jalala nm ma- [li-/ya-] dump.
Jalali* nm [a-] (Uislamu) God the sublime. 2 majesty : ~ mfalme his jal.i
(tde) jidhaminia.
jidhihirish.a kt [ele] manifest oneself. (tde)jidhihirishia.
jidhil.i kt [sie] grovel. (tde) jidhilia.
jidukiz.a kt [sie] intrude (into other
people's affairs), obtrude upon. (tde) jidukizia.
jielez.a kt [sie] elaborate; talk about oneself. (tde) jielezea.
jiendelez.a kt [sie] better oneself, affect; feign; sham, pose as.
(tde) jiendelezea.
jifany.a kt [sie] pretend, act up: ~ mgonjwapretend to be sick; ~ kutoona condone. (tde)jifanyia;
(tds) jifanyisha.
jifaragu.a kt [sie] 1 pretend to be knowledgeable. 2 boast, act up. (tde)jifaragulia;
(tds) jifaragulisha.
jifarij.i kt [sie] take comfort.
(tde) jifarijia.
jifich.a kt [sie] hide, lurk.
(tde) jifichia.
jifikiri.a kt [ele] introspect.
jifu nm [i-/zi-] 1 dead body, carcas. 2 unstable thing. jifung.a kt [sie] conceive. (nh) jifunga
kibwebwe work hard; get to work; pull up ones’ socks.
jifungu.a kt [ele] (kwa binadamu tu) give birth, bear. (tde) jifungulia.
jifunz.a kt [ele] learn, study.
(tde) jifunzia.
jifurahish.a kt [sie] have fun, indulge oneself, let oneself go, have a good time. (tde) jifurahishia.
jifutu.a kt [sie] boast, brag.
(tde) jifutulia; (tds) jifutusha.
jify.a nm ma- [li-/ya-] hearth stone, firebrick.
jigamb.a kt [sie] boast, brag; rant. (tde)jigambia.
jigeuz.a kt [ele] sham. (tde) jigeuzia.
jigija nm [i-/zi-] black thing, pitch-black substance.
jiha nm [i-/zi-] one side of a thing.
jihadhar.i kt [sie] be cautions, take care, keep clear of sth.
(tde) jihadharia;
(tds) jihadharisha.
jihadi
jihadi nm [i-/zi-] jihad; holy war. jiham.i kt [sie] protect oneself, defend oneself. (tde) jihamia;
(tds) jihamisha.
jihim.u kt [ele] get up very early, rise with the sun. (tde) jihimia;
(tds) jihimisha.
jihin.i kt [ele] abstain; refuse oneself. (tde)jihinia; (tds) jihinisha.
jihusish.a kt [sie] relate with; be connected to; be involved with, have a finger in the pie.
(tde) jihusishia.
jiingiz.a kt [sie] indulge in; obtrude upon: ~ bila kujua let oneself in for.
jiji nm ma- [li-/ya-] city: ~ la Dar es SalaamDar es Salaam City.
jik.a kt [sie] push (as a woman does at childbirth). (tde) jikia;
(tdk) jikika; (tds) jikisha.
jikaz.a kt [sie] persevere. (nh) ~ kisabunipersevere despite major odds; grin and bear it; take a grip on
oneself. (tde) jikazia.
jike1 nm ma- [li-/ya-] 1 female animal: Ng’ombe ~ cow; Simba ~ lioness. 2 coward.
jike2 nm ma- [li-/ya-] (karata) seven (having a value of ten points in a game where one needs sixty one
points or more to win).
jikedume nm ma- [a-/wa-] hoyden.
jiketu.a kt [sie] pretend.
(tde) jiketulia.
jikim.u kt [sie] self-support.
(tde) jikimia.
jiking.a kt [sie] fend.(tde) jikingia; (tds)jikingisha.
jikit.a kt [sie] 1 boast. 2 erect oneself firmly, hold firmly. (tde) jikitia.
jiko nm ma- [li-/ya-] 1 kitchen, (melini) caboose. 2 stove, cooker: ~ la umeme electric cooker.(nh) pata
~ get a wife.
jikokot.a kt [ele] crawl, plod; trudge. (tde)jikokotea; (tds) jikokotesha.
jikomb.a kt [ele] ingratiate oneself.
jikombo.a kt [ele] liberate oneself. (tde)jikombolea.
jikongoj.a kt [ele] dodder; jog
jino
(Kar)
jir.i* kt [sie] take place; take effect, happen. (tde) jiria; (tdk) jirika; (tds) jirisha. (Kar)
jiriwa nm [i-/zi-] 1 vice, clamp. 2 trap.
jirud.i kt [sie] mortify the flesh.
(tde) jirudia; (tds) jirudisha.
jis.a kt [sie] talk esp. at night. 2 talk
esp. after sleeping time. 3 confabulate. (tde) jisia; (tdk) jisika; (tds) jisisha.
jisaidi.a kt [sie] l attend to a call of nature. 2 do sth good for oneself.
jisalimish.a kt [ele] submit to sb/sth, surrender. (tde) jisalimishia.
jishughulish.a kt [sie] engross, be engaged in, intermeddle.
(tde) jifaragushia.
jisiki.a kt [ele] be in the mood.
jisimu nm ma- [li-/ya-] shape; feature.
jishush.a kt [sie] stoop.
(tde) jishushia.
jisingizi.a kt [ele] affect, make believe, pretend; sham.
jisu nm ma- [li-/ya-] knife for tapping palm trees.
jitahid.i* kt [sie] perform diligently, make an effort, endeavour, seek strain. (Kar)
jitanib.u* kt [sie] isolate oneself, resign from, shun. (tde) jitanibia; (tdk) jitanibika; (tds)jitanibisha.
(Kar)
jitap.a kt [sie] boast, brag.
(tde) jitapia.
jiteng.a kt [sie] secede from, seclude (from); stand aloof. (tde) jitengea; (tds) jitengesha
jiti.a kt [ele] affect: ~ hamnazo affect ignorance; intermeddle, interpose.
jitihada nm [i-/zi-] diligence, effort. kv sedulous. (Kar)
jitimai nm [i-/zi-] grief, sorrow, affliction. (Kar)
jito.a kt [ele] concede; retire; withdraw, yield. (tde) jitolea;
(tds) jitoza.
jitokez.a kt [sie] develop; emerge;
jitu
come to the front; spring up.
(tde jitokezea; (tds) jitokezesha.
jitu nm ma- [li-/ya-] big and strong person, giant (of a person).
jitukus.a kt [sie] move one’s body. () jitukusia; (tds) jitukusisha.
jitwali.a kt [ele] appropriate; arrogate, usurp.
jitwaz.a kt [sie] be conceited, swank, boast. (tde) jitwazia;
(tds) jitwazisha.
jitwez.a kt [sie] stoop. (tde) jitwezea; (tds)jitwezesha.
jiu.a kt [ele] commit suicide; make away with oneself, take one's own life. (tde) jiulia, (tdes)jiulisha.
jiung.a kt [ele] ~ na join.
(tde) jiungia; (tde) jiungisha.
jiuzul.u kt [sie] resign, lay down office, (jeshini) send in one's papers. (tde) jiuzulia;
(tds) jiuzulisha.
jivii nm [i-/zi-] gentian-violet.
jivu nm ma- [li-/ya-] ash.
jivujivu kv grey.
jivun.a kt [sie] be proud, glorify oneself. (tde)jivunia;
(tds) jivunisha.
jivuni.a kt [ele] be proud of.
jivut.a kt [sie] traipse. (tde) jivutia; (tds)jivutisha.
jiwe nm mawe [li-/ya-] 1 stone, holystone:Nyumba ya mawe stone house; ~ la thamanijewel; ~ la pembe
mraba ashlar; ~ gumu la kupasuka schist. 2 weight of a balance. 3 battery, cell: ~ la tochi torch cell.
jizatit.i kt [sie] be ready for sth. (tde) jizatitia; (tds) jizatitisha.
jizia* nm [i-/zi-] tax paid by non Muslims in a muslim country. (Kar)
jizoez.a kt [ele] acquaint oneself. (tde) jizoezea; (tds) jizoezesha.
jodari nm [a-/wa-] fish of the shark family.
jodipa* nm [i-/zi-] jodhpurs. (Kng)
joga nm [a-/wa-] (kwa watoto) chicken, coward.
jogoo nm ma [a-/wa-] 1 cock, rooster; capon. 2 hero (ms) ~ la kwanza around 2 a.m; ~ la pili
jubur.u
around 4 a.m.
johari nm [i-/zi-] jewel.
joho nm ma- [li-/ya-] robe esp. decorated, mantle; (wanawake) pelisse: ~ lenye mkandaulster.
joko nm ma- [li-/ya-] furnace; kiln.
jokofu nm ma [li-/ya-] refrigerator.
jometri* nm [i-/zi-] geometry. (Kng)
jonge.a kt [sie] move towards; budge; come forward; near. (tde) jongelea; (tdk) jongeka; (tds) jongeza.
jongele.a kt [ele] move near sth; approach.
jongo nm ma- [li-/ya-] rheumatism.
jongomeo nm [i-/zi-] next world.
jongonene nm type of decorative stitch.
jongoo nm ma- [a-/wa-] millipede, centipede. (ms) ~ hapandi mtungi impotent man.
jopo nm ma- [li-/ya-] panel
(of people).
jora* nm ma- [li-/ya-] roll of cloth of about 27 metres. (Kih)
jore1nm [a-/wa-] broad billed roller.
jore2nm [i-/zi-]card game.
joshi1 nm [i-/zi-]windward movement of a vessel.
joshi2 kl fast: Enda ~ go fast.
josho nm ma- [li-/ya-] dipping trough.
joto nm [li-] 1 heat. 2 temperature.
jouli* nm [i-/zi-] (umeme) joule. (Kng)
joya nm soft nut of coconut. (ms) kama ~ smooth and soft.
joyo nm [i-/zi-] pith: soft centre of a thing.
jozi nm [i-/zi-] 1 pair. 2 set of playing cards.
ju.a1 kt [ele] know. (tde) julia,
(tdes) julisha, (tdew) juliwa;
(tdn) juana; (tds) juza/juvya.
jua2 nm [li-] sun.
juakali nm [i-] informal sector (of economy).
juba1* nm ma- [li-/ya-] jellaba: undecorated robe. (Kar)
juba2 nm[i-/zi-] chisel; drove. (Kar)
jubilei* nm [i-/zi-] jubilee. (Kng)
jubuni kv celebratory; jovial.
jubur.u* kt [ele] force, compel.
judo
(tde) juburia, (tdew) juburiwa; (tdk) juburika; (tdn) juburana, (tds) juburisha. (Kar)
judo* nm [i-] judo. (Kja)
jugwe nm [i-] tug of war.
juha nm ma- [a-/wa-] fool, imbecile; simpleton, idiot.
juisi* nm [i-/zi-] juice: ~ ya ndimu lime juice. (Kng)
juhudi* nm [i-/zi-] effort, exertion, ardour, zeal. (Kar)
juju nm ma- [li-/ya-] juju.
jukumu* nm ma- [li-/ya-] 1 risk. 2 responsibility. (Khi)
jukwaa nm ma- [li-/ya-] stage; scaffold; catafalque, float, platform; podium, rostrum, stand; tribune.
Julai* nm [i-/zi-] July. (Kng)
julfa nm ma- [li-/ya-] chignon.
julikan.a kt [sie] be famous, emerge, be in the fore-front, be in the limelight, come into prominence.
(tde) julikania.
julish.a kt [ele] acquaint, inform;
introduce; convey. (tde) julishia; (tdn)julishana; (tdw) julishwa.
juludi nm [i-/zi-] skin.
juma nm ma- [li-/ya-] week.
Jumamosi nm [i-/zi-] Saturday.
Jumanne nm [i-/zi-] Tuesday.
Jumapili nm [i-/zi-] Sunday.
Jumatano nm [i-/zi-] Wednesday.
jumba nm ma- [li-/ya-] large house; mansion; palace; ~ la makumbusho museum; ~ la
maonyesho/michezo theatre; ~ la RaisPresidential Palace, State House.
jumbe nm ma- [a-/wa-] headman.
jumbereru* nm [a-/wa-] type of Bombay duck. (Khi)
jumbo nm ma- [li-/ya-] shape (of a person).
jumla nm [i-/zi-] 1 total, sum, summation; lump. 2 wholesale.
jumlish.a kt [ele] add, total, sum up; count (up); cover. (tde) jumlishia; (tdk) jumlishika;
(tdn)jumlishana; (tdw) jumlishwa.
jumu1 nm ma- [li-/ya-] big straw basket.
juz.u
(tds) juzisha.
juzuu nm ma- [li-/ya-] 1 chapter of Quran. 2 volume, tome.
(meli) careen: ~ upande tilt. 3 hospitalize; admit to hospital. 4 win a game. (tde) lazia; (tdk)lazika;
(tdn) lazana; (tds) lazisha; (tdw) lazwa.
lazima nm [i-/zi-] necessity, must; obligation:Kuna ~ there is a need; Ni ~ kuondoka it is necessary to
leave.
lazimik.a kt [sie] be obliged/ compelled/forced. (tde) lazimikia.
lazimish.a kt [ele] oblige, compel, force; constrain; exact, impel, necessitate. (tde)lazimishia;
(tdk) lazimishika; (tdn)lazimishana; (tdw) lazimishwa.
lazim.u kt [sie] need to/have to; Inani~kuondoka leo I must leave today. (tdk) lazimika; (tds) lazimisha.
le.a kt [ele] bring up a child, rear, care for. (tde)lelea, (tdek) leleka, (tdew) lelewa; (tdn)leana.
leba* nm [i-/zi-] 1 labour. 2 labour room/ward. (Kng)
lebo* nm [i-/zi-] label. (Kng)
lebu* nm [i-/zi-] laboratory. (Kng)
legaleg.a kt [sie] be shaky/loose, not firmly fixed. Jino hili lina ~ this tooth is loose. (tde) legealegea;
(tdk) legekalegeka; (tds)legeshalegesha.
lege.a kt [sie] 1 be loose: Fundo lime~ the knot is loose. 2 be soft: Ndizi hizi zime~ these bananas are soft.
3 be limp. (tde) legelea; (tdk)legeka; (tds) legeza.
legeni* nm [i-/zi-] large and heavy bread tin. (Kar)
legevu kv slack, loose.
legez.a kt [ele] loosen, slacken, relax. (ms) (1) ~ kamba be lenient; (2) ~ mkanda relax restrictions.
lehem.u* kt [ele] solder, weld. (tde) lehemia, (tden) lehemiana, (tdew) lehemiwa; (tdk)lehemika;
(tds) lehemisha. (Kar)
leja* nm [i-/zi-] ledger. (Kng)
leksikografia* nm [i-/zi-]
lexicography. (Kng)
lele nm [i-/zi-] prelude.
lelej.a kt [sie] talk nonsense. (tde)
lepe
(tdw) ligwa.
lig.a2 nm ma- [i-/zi-] poison; toxin.
ligi* nm [i-/zi-] league: ~ ya taifa national league. (Kng)
lihamu nm [i-/zi-] alloy; solder;
ointment. lijamu nm [i-/zi-] bit; harness.
lik.a kt [sie] be worn down; be eroded: Chuma hiki kime ~ sana this metal is badly eroded.
liki* nm [i-/zi-] leek. (Kng)
likiz.a kt [ele] wean: ~ mtoto kunyonya wean a child.
likizo nm [i-/zi-] vacation, leave, holiday: ~ ya afueni convalescent leave; ~ ya uraufucompassionate
leave; ~ ya lazima compulsory leave; ~ ya kunoa ubongo sabbatical leave;~/ruhusa ya kutokuwepo leave
of absence; ~ ya dharura emergency leave; ~ ya ugonjwa sick leave; ~ bila ruhusa (kutoroka) French
leave.
lila nm [i-/zi-] (mt) ~ na fila havitangamaniGood and evil are not compatible.
lilahi kl for the sake of God.
lilamu nm [i-/zi-] auction mart.
lili.a kt [ele] cry for; weep for; bewail; bemoan. (tdk) lilika; (tdn) liliana; (tdw) liliwa.
liliwal.a kt [ele] forget, fail to remember. (tde)liliwalia, (tden) liliwaliana, (tdew) liliwaliwa;
(tdk) liliwalika; (tds) liliwalisha.
lim.a1 kt [ele] dig, farm, cultivate, plough; till; hoe. (tde) limia, (tden) limiana; (tdk) limika;
(tds) limisha; (tdw) limwa. mkulima nm.
lima2 nm [i-/zi-] wedding feast/festival.
limati.a1 kt [ele] stick on sth else, glue on: Nta ime~ katika nguo yake wax stuck on her clothes.
(tde) limatilia; (tdk) limatika; (tdn)limatiana; (tds) limatisha; (tdw) limatiwa.
limati.a2 kt [sie] 1 lag behind, be late, delay. 2 linger. (tde) limatilia; (tdk) limatika; (tds)timatisha.
limau* nm ma- [li-/ya-] lemon.
mlimau nm . (Kre)
limb.a
limb.a1 kt [ele] strike, hit, beat. (tde) limbia; (tdn) limbana; (tdk) limbika; (tds) limbisha; (tdw) limbwa.
limb.a2 kt [sie] sink down, be burned. (tde)limbia; (tdk) limbika, (tds) limbisha.
limbik.a kt [ele] accumulate, hoard;
stockpile. (tde) limbikia; (tdk) limbikika; (tdn)limbikana; (tds) limbikiza; limbikisha;
(tdw)limbikwa. limbikizo nm. mlimbiko nm.
limbikiz.a kt [ele] accumulate; hoard. (tde)limbikizia; (tdk) limbikizika; (tdn) limbikizana;
(tds) limbikizisha; (tdw) limbikizwa.
limbikizo nm ma- [li-/ya-] accumulation; arrears, pile-up: ~ la mshahara salary arrears; ~ la
madeni accumulation of debts.
limbu.a kt [ele/sie] eat the first-fruits of a new crop; enjoy sth for the first time. (tde) limbulia,
(tden) limbiliana, (tdew) limbuliwa; (tdk)limbuka; (tds) limbusha.
limbuk.a kt [ele/sie] experience sth for the first time; eat the first fruit of a new crop. (tde)limbukia;
(tdk) limbukika; (tdn) limbukana; (tds) limbukisha; (tdw) limbukwa.
limbukeni nm ma- [a-/wa-] novice, one who reveals the effect of first experience. (ms) ~ hana siri it is
difficult for sb to hide the first experience.
limbuko nm ma- [li-/ya-] first taste/experience of sth.
limfu *nm [i-/zi-] lymph: Giligili ya ~ lymph fluid. (Kng)
limk.a kt [sie] be wise, be educated, be clever. (tde) limkia; (tdk) limkika; (tds) limkisha.
limk.i kt [sie] have a defect/deficiency. (tde)limkia; (tdk) limkika; (tds) limkisha.
limuzini * nm [i-/zi-] limousine. (Kng)
lind.a kt [ele] protect, defend, guard, patronize, shield; keep watch.2
fend, conserve; preserve. 3 patrol:
~ zamu guard, be on sentry duty, keep watch. (tde) lindia; (tdk) lindika; (tdn) lindana; (tds)lindisha;
(tdw) lindwa. mlinzi nm
lindi nm ma- [li-/ya-] cesspool; cesspit, pit.
ling.a kt [ele] compare, match, harmonize: ~ nguo try on clothes, be measured for clothes. (tde) lingia;
(tdn) lingana; (tdk) lingika; (tds)lingisha; (tdw) lingwa.
lingan.a1 kt [sie] 1 be equal, be similar, match; hang together: Ushahidi wao una~ their evidence hangs
together. (tde) lingania; (tdk)linganika; (tds) linganisha. ulinganifu nm.
lingan.a2 kt [ele] 1 seek; make a request to God/ancestors. 2 proclaim, broadcast. (tde)lingania,
(tdew) linganiwa; (tdk) linganika; (tds) linganisha.
linganifu kv matching; corresponding; (hesabu)regular; symmetrical.
linganish.a kt [ele] compare, equate, correlate; harmonize; (muziki) key. (tde) linganishia;
(tdk)linganishika; (tdn) linganishana; (tdw)linganishwa.
linganu.a kt [ele] differentiate, make a contrast; distinguish. (tde) linganulia, (tdew) linganuliwa;
(tdk) linganuka; (tdn) linganuana; (tds)linganusha.
lingo nm [i-/zi-] pile of wood/timber for sale.
lini kl when: Utakuja ~ ? when will you come?
linksi * nm [a-/wa-] lynx, wild cat. (Kng)
linotaipu * nm [i-/zi-] linotype. (Kng)
linta nm [i-/zi-] lintel.
lip.a kt [ele] pay; compensate: ~ deni pay a debt; ~ kisasi take vengeance; ~
mbele/kablaprepay. (tde) lipia; (tdk) lipika; (tdn) lipana; (tds) lipiza/lipisha;
(tdw) lipwa. malipo nm.malipizi nm. mlipaji nm.
lipi.a kt [ele] expiate, make reparation for. (tdk)lipika; (tdn) lipiana; (tds)
lipish.a
M
maabadi* nm [i-/zi-] place of worship e.g.church mosque. (Kar)
maabara* nm [i-/zi-] laborarory.
maabudu nm [a-/wa-] god, God. (Kar)
maada nm [i-/zi-] substance, matter.
maadamu* ku provided, since: ~ umefika tutaanza mkutano since you have arrived we shall call the
meeting to order. (Kar)
maadhimisho* nm [ya-] celebrations: ~ ya uhuru independence day celebrations. (Kar)
maadili* nm [ya-] righteous conduct, morality, impartiality in dealing with people, ideals; ethics:Mfumo
wa ~ ethics; ~ ya jamii au taifa ethos. (Kar)
maafa* nm [ya-] 1 disaster, calamity, adversity. 2 misfortune. (Kar)
maafikiano* nm [ya-] agreement, compact, compromise. (Kar)
maafuu* nm [a-/wa-] sb deserving to be pardoned due to his/her condition e.g. a lunatic. (Kar)
maagizo nm [ya-] instructions, orders: ~ rasmistanding orders.
maajabu* nm [ya-] wonders. (Kar)
maakuli* nm [ya-] food(s), victuals. (Kar)
maalumu* kv special, peculiar. (Kar)
maambukizo nm [li-/ya-] infection.
maamkio nm [li-/ya-] greetings, salutations.
maamkizi nm [li-/ya-] taz. maamkio.
maamuma* nm [a-/wa-] 1 follower (of a religious leader). 2 apprentice. 3 blockhead, fool, simpleton.
(Kar)
maana* nm [i-/zi-] 1 meaning. 2 reason: Nieleze ~ ya kumpiga mwenzako tell me the reason for beating
your friend. 3 aim, purpose. 4 respect, honour, wisdom: Huna ~ you are useless.
(ms)Asiyejua ~ haambiwi ~
maasumu
don’t argue with a fool. kv crucial,
important. (Kar)
maanani nm [ya-] tia ~ keep in mind, ponder, reflect on.
maandalio nm [ya-] 1 preparation.
maandalizi nm [ya-] preparation: ~ ya mitihanipreparation for examinations.
maandamano nm [ya-] demonstration, protest march, procession: ~ ya wanataaluma wakati wa
mahafali academic procession during the graduation ceremony; ~ya wapanda farasicavalcade.
maandishi pia maandiko nm
[li-/ya-] writing(s); literature: Lete maombi yako kwa ~ bring your application in writing; ~yaliyoandikwa
na mtu mwenyewe holograph.
maanga nm [ya-] crack or small hole in the wall.kv transparent.
maangamizi nm [ya-] destruction, annihilation, catastrophe, doom: ~ makuu holocaust.
maangamizo nm [ya-] destruction, annihilation.
maanguko nm [li-/ya-] water fall.
maanish.a kt [ele] denote. (tde) maanishia; (tdk) maanishika; (tdn) maanishana; (tds)maanishisha;
(tdw) maanishwa.
maarasi1* nm [u-/i-] 1 yoke. 2 unit measure of two buckets. (Kar)
maarasi2* nm [a-/wa-] simpleton, fool. (Kar)
maarifa* nm [ya-] 1 strategy, technique. 2 knowledge: ~ ya kutengeneza saa horology. (Kar)
maarubu* nm [ya-] 1 reason, purpose. 2 intention. (Kar)
maarufu* kv famous, well-known, important, eminent. (Kar)
maarusi nm [wa-] bridal couple.
maasi* nm [ya-] rebellion, revolt, mutiny: ~ ya wanajeshi army mutiny. (Kar)
maasia nm [ya-] sin.
maasumu* kv sinless, faultless, holy, impeccable. (Kar)
mabadiliko
mabadiliko nm [ya-] (uganga)
mabaka nm [ya-] spots, stains: Ugonjwa wa ~ ngozini hives.
mabaki nm [ya-/li-] remains, residue, left-overs, scraps; destritus: ~ ya meli/shehena inayoelea
baharini flotsman.
mabano nm [li-/ya-] bracket.
mabavu nm [ya-] brute force: Tumia ~ use brute force.
mabadilishano nm [ ya-] counterchange.
mabishano nm [ya-] disputes wrangles, (zamani) argy-bargy, controversy.
mabruki* kv blessed. (Kar)
machachari nm [ya-] restlessness, jumpiness, hyper-activity, high spiritedness.
machafuko nm [ya-] disorder, confusion, catastrophe, maelstrom.
machagu nm [a-/wa-] dainty person.
machakura nm [ya-] search for things underneath sth, hyperactivity.
machapwi nm [li-/ya-] mumps.
machaza nm [ya-] cooked husked maize.
macheche nm [ya-; a-/wa-] restlessness. 2restless person, hyperactive person.
machela nm [i-/zi-] hammock, stretcher.
macheleo nm [li-/ya-] place where the sun rises; east.
macheo nm [li-/ya-] sunrise, dawn.
machezo nm [ya-] 1 entertaining exhibition. 2 witchcraft magic tricks, juggling.
Machi nm [i-/zi-] March. (Kng)
machicha nm [ya-] dregs.
machinjioni nm [ i-/zi-] 1 sharp side of a knife, edge.2 abbatoir, slaughter-house.
machorombozi nm [i-/zi-] reward for finding sth lost.
machubwichubwi nm [li-/ya-] mumps.
machungachunga nm [li-/ya-] uneasiness, confusion doubt.
machungani nm [ya-] grazing area,
madobini
pasture.
machungu nm [ya-] severe pain, grief.
machweo nm [ya-] sunset.
mada1* nm [i-/zi-] 1 sign in Arabic scrip to show intonation. 2 insistance on sth. (Kar)
mada2* nm [i-/zi-] topic, theme. (Kar)
madadi1* nm [ya-] excitement: Pandwa na ~lose one’s head, get all excited. (Kar)
madadi2* nm [ya-] rolled-up opium. (Kar)
madadi3* nm [ya-] assistance, support, relief. (Kar)
madaha* nm [ya-] 1 grace, airs, poise. 2 acts which show good manners. (Khi)
madakata nm [li-/ya-] fallen dry leaves.
madaraka nm [ya-] responsibility, power, control: Gatua ~ decentralize.
madende nm [ya-] trills/quavers in e.g. singing.
madhabahu* nm [i-/zi-] 1 altar. 2 abattoir. (Kar)
madhali* kv since, because: ~ Mkurugenzi kaamua hatuna la kufanya since the Director has decided,
there is nothing we can do. (Kar)
madhara nm [ya-] harm, damage. (Kar)
madhehebu* nm [ya-] 1 sect/denomination. 2 followers of acertain sect/denomination. 3 style of doing
sth. (Kar)
madhii* nm [ya-] semen. (Kar)
madhila* nm [ya-] wretchedness. (Kar)
madhubuti* kv firm, reliable, efficient. (Kar)
madhumuni* nm [ya-] aim, purpose, intent, objective. (Kar)
madigadi* nm [i-/zi-] mud guard. (Kng)
madini nm [ya-] mineral. ~ ya zirikoni zircon. (Kar)
madobini nm [ya-] laundry, madoido
launderette.
madoido nm [ya-] embellishment, frill.
madrasa* nm [i-/zi-] Qoranic school. (Kar)
maduhuli nm [ya-] revenue, income.
maegesho nm [ya-] 1 mooring of a vessel. 2 car park, parking place.
maelewano nm [ya-] consensus, understanding.
maelezo nm [ya-] explanation, description, statement: ~ ya polisi police statement; ~ mafupicaption,
gloss.
maelfu nm [ya-] thousands: ~ ya wafungwathousands of prisoners.
maendeleo nm [ya-] development, progress, advance.
maezi nm [zi-/i-] anchorage.
mafa nm [i-/zi-] cemetery, graveyard. (nh) Ingia~ inherit a wife, property or children of a deceased
brother.
mafamba nm [ya-] 1 underhand dealings. 2 things done haphazardly.
mafanikio nm [li-/ya-] achievement, accomplishments, success: ~ ya kusifika/wazieclat.
mafasa nm [a-/wa-] huge spitting snake.
maficho nm [ya-] covert.
mafu nm [ya-] maji ~ neap tide.
mafua nm [ya-] flu (influenza), chest cold, catarrh, the grippe.
mafunda nm [ya-] broken, scattered, ragged clouds.
mafundisho1 nm [ya-] doctrine: ~ ya Calvincalvinism.
mafundisho2 nm [ya-] instructions.
mafungianyama nm [ya-] herds’ returning time.
mafunjo nm [ya-] reeds.
mafunzo nm [ya-] training: ~ ya kijeshi drill; ~ya ualimu teacher training instructions.
mafuriko nm [ya-] floods: ~ ya maji deluge.
mafurungu nm [ya-] 1 warm socks. 2 ankle bells.
mafusho nm [ya-] medicinal fuming
mahali
substance.
mafuta nm [ya-] oil. 2 animal fat, lard: ~ ya kupikia cooking oil; ~ ya taa kerosine;
~yasiyosafishwa crude oil. 3 fuel.
mafutu1 nm [i-/zi-] anger.
mafutu2 nm [i-/zi-] back of a knife.
mafyongo nm [ya-] 1 wrong direction. 2 oblique line.
magadi nm [ya-] soda.
magamaga kl astride, astraddle: Kwenda ~ to walk astride.
magandi nm [ya-] curd.
magangao nm [ya-] ruins.
magendo nm [ya-] 1 black marketing, contraband. 2 alduterous love.
mageuzi nm [ya-] reform, reformation.
maghani nm [ya-] biographical story.
magharibi* nm [i-/zi-] 1 west. 2 sunset. 3 Moslems’ evening prayers (between 6.15 and 6.45 p.m). (Kar)
maghufira* nm [ya-] God’s forgiveness to wrongdoers/sinners, pardon, absolution. (Kar)
maghusubu nm [ya-] lost.
magigimo nm [ya-] boastfulness.
magongo nm [ya-] crutches, stilts: mpira wa ~ hockey.
magonjwa nm [ya-] diseases: ~ ya mlipukoepidemic.
magoti nm [ya-] knees: Piga ~ kneel (down).
magowe nm [ya-] light clouds.
magube nm [ya-] trickery.
mahaba* nm [ya-] love, romance, friendship. (Kar)
mahabubu* nm [a-/wa-] lover, beloved, darling. (Kar)
mahabusu1* nm [a-/wa-] remand prisoner. (Kar)
mahabusu2* nm [i-/zi-] remand prison. (Kar)
mahadhi* nm [ya-] rhythm. (Kar)
mahafali* nm [ya-] graduation. (Kar)
mahakama* nm [i-/zi-] court. (Kar)
mahali * nm [pa-/ku-/mu-] 1 place, mahame
position, location. 2 space: Umeachilia ~ pakukaa you have left a space for sitting; ~ karibu na Ikweta
ambapo kwa kawaida hakuna upepo kabisa doldrums; ~ panapowekwa mizinga (jeshini)
emplacement. kv local.
mahame* nm [ya-] deserted place. (Kar)
maharage nm [ya-] beans.
maharazi* nm [i-/zi-] shoemaker’s awl. (Kar)
mahari* nm [ya-] bridewealth. (Kar)
maharimu* nm [a-/wa-] unmarriageable by consanguinity.
mahati* nm [i-/zi-] 1 carpenter’s gauge, scriber. 2 marking cord. (Kar)
mahazamu* nm [i-/zi-] girdless. (Kar)
mahepe nm [i-/zi-] witches’ night dance.
mahiri* kv skilful, artful, tactful, skilled. 2 clever. (Kar)
mahitaji nm [ya-] needs, requirements, necessities, exigencies. (Kar)
mahojiano nm [ya-] interview.
mahoka nm [ya-] frenzy, delerium.
mahonyo kv free, gratis: Mali ya ~ property given free.
mahubiri* nm [ya-] sermon, discourse, harangue, homily. (Kar)
mahuluku* nm [a-/wa-] human being. (Kar)
mahuluti kv mixed, hybrid: Serikali ~ coalition government.
mahusiano nm [ya-] relationship: Taratibu za ~etiquette.
mahususi* kv special, particular, precise. (Kar)
mahututi* kv critical, ghastly, serious: Yu mgonjwa ~ she is critically ill; Hospitali ya wagonjwa
~ hospice. (Kar)
maige nm [a-/wa-] young locusts. (Kaj)
maikrofoni* nm [i-/zi-] microphone. (Kng)
maikroskopu* nm [i-/zi-] microscope. (Kng)
majivuno
maili* nm [i-/zi-] mile. (Kng)
maisha* nm [ya-] life. (Kar)
maiti* nm [a-/wa-] corpse, (tiba) cadaver:chumba cha ~ mortuary; sanduku la ~ coffin; (hadithi) zimwi
mla ~ ghoul. (Kar)
maiz.i kt [sie] realize, recognize, comprehend. (tde) maizia; (tdk) maizika; (tdn) maizana;
(tds) maizisha; (tdw) maizwa.
majadiliano nm [ya-] discussion.
majaka kl haphazardly, disorderly.
majaliwa nm [ya-] 1 endowments, natural talents, grace of God. 2 fate.
majani nm [ya-] grass: ~ yaliyong’olewa naudongo wake divot; ~ ya mmea foliage; ~ ya bahari kelp.
majaribu nm [ya-] temptations.
majazi nm [ya-] 1 God; blessings. 2 nick naming.
majeruhi nm [wa-] wounded, injured person.
maji nm [ya-] water: ~ kame shallow water; ~mafu neap tide; ~ ya kunde brown skinned.
majikwezo nm [ ya-] superiority complex.
majili nm [ya-] hanging room in a vessee.
majilio nm [ya-] Advent. 2 arrival, coming.
majimaji1 nm [i-] long cross pass.
majimaji2 nm [ya-] liquid. kv watery, liquid, fluid.
majilisi nm [ya-] council room/chamber.
majimoto nm [a-/wa-] red ants which make their rests in trees.
majinuni nm [a-/wa-] 1 simpleton, buffoon. 2 fool.
majira nm [ya-] 1 season. 2 time: Utakuja ~ ya saa ngapi? at what time will you come?
majisifu nm [ya-] boasting, amour-propre.
majivuno nm [ya-] bragging, self-lauding, amour-propre, conceit, hauteur: Mtu mwenye ~ jackanapes.
majojo
majojo nm [ya-] bundle of problems.
majonzi nm [ya-] grief, deep sorrow.
majungu nm [ya-] conspiracy, plot, denigration.
majuni nm [ya-] concoction of opium, sugar etc.
majununi nm [ya-] fabrication.
majusi nm [a-/wa-] astrologer, astronomer.
majuto nm [ya-] regret, remorse, contrition, compuction.
mak.a kt [sie] exclaim, express surprise. (tde)makia; (tdk) makika; (tdn) makana; (tds)makisha;
(tdw) makwa.
makaa nm [ya-] 1 charcoal, embers: ~ ya mawecoal; ~ mawe yasiyokomaa lignite. 2 fuel.
makaburi nm [ ya-] graveyard, cemetry.
makadara* nm [ya-] God’s power. (Kar)
makadirio* nm [ ya-] estimates. (Kar)
makala* nm [ya-] article (in a newspaper journal etc), paper for presentation (in a seminar or
conference). (Kar)
makali nm [ya-] sharp edge, cutting edge (of knife, panga, hoe etc).
makalio nm [ya-] buttocks, behind.
makame nm [a-/wa-] (zamani) headman, traditional Pemba ruler.
makamo nm [ya-] mature age, middle age.
makamu nm [a-/wa-] vice: ~ wa Rais Vice President.
makani nm [ya-] recreational place.
makanika* nm [a-/wa-] mechanic. (Kng)
makao nm [ya-] 1 residence, domicile, abode, home, settlement. 2 quarters: ~ makuuheadquarters;
~ makuu ya utengenezaji filamu Marekani Hollywood.
makari nm [ya-] (baharini) cleat.
makaroni* nm [ya-] macaroon. (Kng)
makapi nm [ya-] dregs.
maktabu
makataa nm [ya-] 1 contract: Kazi ya ~ contractual work. 2 final decision.
makavazi nm [ya-] educational collection and displaying area.
makazi nm [ya-] residence, home, domicile, abode, dwelling, habitat.
makeke1 nm [ya-] 1 posturing, self-importance.
makeke2 nm [a-/wa-] 1 pompous persons.makelele nm [ya-] clamour.
makemeo nm [ya-] harangue.
maki nm [ya-] thickness: ~ ya ubao huu ni sentimeta mbili the thickness of this piece of wood is two
centimetres.
makini nm [ya-] 1 attention, concentration: kwa~ attentively. 2 calmness with concentration. kvattentive,
calm.
makinik.a kt [sie] be calm, concentrate. (tde)makinikia; (tdk) makinikika; (tds)makinikisha.
makiri nm [ya-] cleat on the side of a vessel for fastening a rope.
makisio nm [ya-] 1 estimates. 2 speculation.
makiwa ki salutation to mourners: ~ tunayo we have it still (if the dead is not burried yet);
~yamekwisha it is finished (if the dead has been burried).
makofi nm [ ya-] clap: Piga ~ clap ones’ hands.
makojozi nm [ya-] plantain.
makomba nm [ya-] millet porridge mixed with malt for brewing.
makombo nm [ya-] 1 leftovers; crumbs. 2 scrap.
makosi nm [ya-] set of drawings made by a soothsayer.
makri nm [ya-] trickery and bizzarre doings.
maksai nm [a-/wa-] ox, steer.
maksi* nm [i-/zi-] mark(s): Mwanafunzi amepata ~ kumi the student got ten marks. (Kng)
maktaba* nm [i-/zi-] library. (Kar)
maktabu* nm [i-/zi-] military court. (Kar)
makubadhi
makubadhi* nm [ya-] leather sandals. (Kar)
makucha nm [ya-] cruelity and oppression of a ruler or regime.
makubaliano nm [ya-] agreement.
makulaji nm [ya-] (si rasmi) food.
makumbi nm [ ya-] ~ ya nazi coir.
makumbusho nm [ya-] museum: ~ ya TaifaNational Museum.
makumi nm [ya-] tens.
makungu1 nm [ya-] something done to fulfil a traditional ritual.
makungu2 nm [ya-] signs of daybreak.
makunjubo nm [ya-] commotion, mess, chaos.
makurubundi nm [ya-] intentional commotion, tantrum.
makuruhu nm [ya-] disgust, abhorence, aversion.
makusudi1 nm [ya-] aim, purpose, intention.
makusudi2 kl intentionally, purposely:Amenipiga ~ he beat me purposely.
makuu nm [ya-] ostentation, conceit.
makuzi nm [ya-] upbringing.
makwa nm [ya-] 1 notch cut in the top of on upright post to carry a cross piece. 2 pieces of timber put in
the bottom of a boat to prevent the boat getting wet from the bilge.
makwao nm [ya-] their place, home: Wamerudi~ they have gone back home.
makwenu nm [ya-] your place/home: Mmerudi~ you have gone back home.
makwetu nm [ya-] our place/homeTutawakaribisha ~ we shall invite you to our home.
malago nm [i-/zi-] camp, residence.
malai nm [ya-] cream, milk cream.
malaika nm [a-/wa-] 1 angel. 2 baby: ~ mkuuarchangel.
malalamiko nm [ya-] jeremiad.
malale nm [ya-] sleeping sickness.
malaria* nm [ya-] malaria. (Kng)
malau nm [ya-] case, dipute, accusation.
malaya nm [a-/wa-] 1 prostitute,
malumbano
courtesan. 2 whore, strumpet, floozy/floozie, harlot.
malazi nm [ya-] 1 bedding. 2 boarding.
malele nm [ya-] orchilla weed (used to make red dye.
maleleji nm [ya-] changing winds in East Africa between the Monsoon and the rains (April-November).
malenga nm [a-/wa-] professional singer, bard, famous poet; laureate.
malengelenge nm [ya-] upele wa ~ impetigo.
maleti* nm [i-/zi-] mullet. (Kng)
malezi nm [ya-] upbringing, guidance.
malhamu* nm [ya-] ointment. (Kar)
mali nm [i-] 1 property: Shati hili ni ~ yanguthis shirt is my property. 2 wealth, riches, possession.
maliasili nm [i-] natural resources.
malighafi nm [i-] raw material.
maliki* nm [a-/wa-] male ruler, king. (Kar)
malimti nm [i-] (Waislam) food served after prayers in remembrance of the dead.
malimwengu nm [ya-] wordly affairs.
malindi nm [i-/zi-] long banana which remains green even when it is ripe.
malipo nm [ya-] 1 payments. 2 recompense, revenge.
malisho nm [ya-] fodder.
malishoni nm [ku-] pasture, grazing land.
maliwato nm [ya-] bathroom, restroom, lavatory.
maliwazo nm [ya-] words of comfort or condolence.
maliz.a kt [ele] conclude, finish, end. (tde)malizia; (tdk) malizika; (tdn) malizana; (tds)malizisha;
(tdw) malizwa.
malizik.a kt [sie] be finished, be ended. (tde)malizikia; (tdk) malizikika.
malkia* nm [a-/wa-] queen. (Kar)
malumbano nm [ya-] verbal maaluni
exchange, cross- questioning.
maaluni nm [a-/wa-] cursed person.
mama nm [a-/wa-] mother: ~ mkubwa mother’s elder sister; ~ mdogo mother’s younger sister; ~wa
kambo step mother.
mama mkuu nm 1 great grandmother. 2 (katika nyumba ya watawa) abbess.
mama mkwe nm [a-/wa-] mother in law.
mamajusi nm [wa-] Magi.
mamani.a kt [sie/ele] be fast together, be consolidated. (tde) mamanilia; (tdk)mamanika;
(tdn) mamaniana; (tds)mamanisha; (tdw) mamaniwa.
mamantilie nm [a-/wa-] woman who sells food at a food kiosk.
mamanu.a kt [ele] untangle, split open. (tde)mamanulia, (tdew) mamanuliwa; (tdk)mamanuka;
(tdn) mamanuana; (tds)mamanusha.
mamba1 nm [a-/wa-] crocodile, (Marekani) alligator.
mamba2 nm [a-/wa-] black mamba.
mamba3 nm [ya-] fishes’ scales.
mambeta nm [ya-] husks, bran, chaff.
mambo1 nm [ya-] 1 matters, affairs, thing: ~ ya kale antiquities. 2 (kusalimia) ~ ! hi!
mambo2 nm [ i-/zi-] stake, peg.
mamboleo kv current, neo: Ukoloni ~ neo-colonialism.
mami.a1 kt [sie] 1 intrude on a conversation, interrupt. 2 cry with a loud hiccup. (tde) mamilia;
(tdk) mamika; (tdn) mamiana; (tds) mamisha; (tdw) mamiwa.
mamia2 nm [ya-] hundreds.
mamlaka nm [ya-] authority, jurisdiction, mandate.
mamluki nm [a-/wa-] mercenary.
mamoja1 kl all the same.
mamoja2 nm [ya-] unit, digit.
manamba nm [a-/wa-] migrant worker.
manane kl Usiku wa ~ in the dead of night.
mani
manani nm [a-] The Beneficent (God).
manati nm [ya-] catapault, slingshot.
manawa nm [i-] skin desease, patch.
manda nm [i-/zi-] small oval rice bread.
mandakozi nm [i-/zi-] slave yoke.
mandalina* nm [i-] mandolin. (Kng)
mandari nm [ya-] outing, picnic.
mandhari* nm [ya-] scenery, appearance, view, landscape, ambience, jaunt. (Kar)
mando nm [ya-] red patch on the baboon’s buttocks.
manemane nm [ya-] myrrh, scented resin.
manena nm [ya-] groin.
maneno nm [ya-] words: ~ ya kulaghaiblarnely; ~ ya makeke bombast; ~ ya kunuizia uchawi conjuration.
maneva* nm [ya-] manovre. (Kng)
mangang.a kt [sie] loiter, wander about idly, go about aimlessly. (tde) mangangia; (tdk)mangangika;
(tds) mangangisha.
mang’amung’amu nm [ya-] confusion of mind.
manganja nm [ya-] dance of the Manganja tribe.
mangati nm [ya-] mirage.
mangazimbwe nm [ya-] illusion, dream.
mangi nm [a-/wa-] chief of the Chaga.
mangi meza nm [a-/wa-] bureaucrat.
mangili nm [ya-] cross piece for securing a cable, anchor of a vessel.
mangisi nm [a-/wa-] long legged fowl with featherless neck.
mango nm [ya-] hard, black, rounded stone used for pounding or smoothing.
mangrini nm [i-/zi-] knot tied in a rope of vessel’s anchor in order to shorten it.
mangumburi nm [ya-] restlessness.
mangungumbaro nm [ya-] resistance, commotion, confusion.
mani1 nm [ya-] weight measurement mani
of about; kg.
mani2 nm [ya-] grass.
manifesto* nm [i-/zi-] manifesto. (Kng)
manii* nm [ya-] semen, sperm. (Kar)
manispaa* nm [i-/zi-] municipality. (Kng)
manja nm [a-/wa-] Pemba white-eye (bird).
manjali nm [i-/zi-] front sail rope.
manjanika nm [i-/zi-] derrick, winch, davit.
manjano nm [i-/zi-] 1 yellow. 2 tumeric Homa ya ~ yellow fever, jaundice, hepatitis.
manjilili nm [ya-] local brew.
manju nm [a-/wa-] maestro.
manowari* nm [i-/zi-] man of war: msafara wa~ ndogo flotilla; ~ sindikizi frigate. (Kng)
mausuli nm [i-/zi-] woollen bed spread. (Kar)
mantiki nm [ya-] logic: sio na ~ illogical.
manufaa* nm [ya-] advantage, gain, benefit. (Kar)
manukato nm [ya-] perfume; anything with a sweet scent.
manukuu* nm [ya-] 1 quote(s). 2 transcription. (Kar)
manung’uniko nm [ya-] complaint(s).
many.a kt [ele] know, understand. (tde)manyia; (tdk) manyika; (tdn) manyana; (tds)manyisha;
(tdw) manywa.
manyanga nm [ya-] rattle.
manyata nm [ya-] make-shift settlement/village.
manyezi nm [ya-] tardiness; hysteresis.
manyanya nm [ya-] shower(s), drizzle.
manyoya nm [ya-] feathers: ~ ya kondoo fleece; (nywele ndogondogo) fur.
manza nm [ya-] 1 mistake, error; offence. 2 conflict, dispute.
manzili nm [ya-] home, residence.
maokozi nm [ya-] salvation,
mapigano
deliverance.
maombi nm [ya-] 1 request. 2 prayer, supplication.
maombezi nm [ya-] prayer.
maombolezo nm [ya-] 1 dirge, lamentation; mourning. 2 detailed prayer mentioning one’s keen needs.
maongezi nm [ya-] conversation; chat.
maoni nm [ya-] comment(s), remark, view.
maongozi nm [ya-] guidelines.
maono nm [ya-] image.
maonyesho nm [ya-] exhibit, play: ~ yenyemadoido mengi extravanganza.
maotea nm [ya-] overgrowth.
mapadri nm [wa-] clergy.
mapambano nm [ya-] struggle(s), battle: ~ ya mikuki mirefu kwa kutumia farasi joust.
mapambazuko nm [ya-] sunrise; morning, dawn.
mapambo nm [ya-] dowry.
mapana nm [ya-] width: (nh) Kwa ~ na marefuin all aspects, in full; well, Namjua kwa ~ na marefu I
know her/him well.
mapatano nm [ya-] agreement, (sheria) convenant, bet: ~ baina ya watu/vikundi league, treaty.
mapatilizano nm [ya-] quarrel, squabble.
mapatilizo nm [ya-] punishment from God, retribution.
mapato nm [ya-] revenue; income: Kodi ya ~ income tax.
mapayo nm [ya-] expletive.
mapema nm [i-/zi-] 1 before time; early. 2 early morning.
mapendano nm [ya-] endearment; mutual love.
mapenzi nm [ya-] love; affection: Fanya ~ make love, amour.
mapepe nm [ya-] 1 scatterbrain. 2 foolshness; silliness.
mapepeta nm [ya-] empty husks (of grain).
mapigano nm [ya-] fight; battle; clash, conflict: ~rasmi ya watu mapika
wawili mbele ya mashahidi kwa bastola au panga duel; ~ ya karibu infighting.
mapika nm [ya-] card game similar to last card.
mapindi nm [ya-] twists and turns.
mapinduzi nm [ya-] 1 coup (d’etat). 2 revolution: Baraza la ~ Revolutionary Council.
mapishi nm [ya-] cookery.
mapisi nm [ya-] history.
mapiswa nm [ya-] 1 idle talk, nonsense. 2 unconsciousness.
mapitio nm [ya-] review (of a book, writing).
mapochopocho nm [ya-] delicacy.
mapokeo nm [ya-] tradition(s): Sarufi ya ~ traditional grammar.
mapokezi nm [ya-] 1 reception. 2 reception office.
maponea nm [ya-] subsistence food.
maponyo nm [ya-] cure.
maporomoko nm [ya-] cascade, fall.
mapumziko nm [ya-]1 rest; recess, break. 2 waiting room, rest place; lounge: ~ni haven.
mapurenda nm [ya-] epaulette.
mapute nm [ya-] millet /rice husks.
mapuya nm [ya-] grain husks brew.
mapwa kv Maji ~ low/neap tide.
mara1* nm [ya-] times, multiplied by: Mbili ~mbili two times two. 2 turn: ~ mbili twice; ~ kwa~ time
after time, often. kv ~ moja instant.
mara2* kl suddenly; immediately, as soon as:Nipigie simu ~ utakapopata barua hii call me as soon as
you receive this letter. (Kar)
maradhi* nm [ya-] disease. (Kar)
maradufu* kv double, twofold. kl twice. (Kar)
marahaba! ki 1 response to greeting "shikamoo". 2 exactly! (Kar)
maraha nm [ya-] enjoyment, bliss, pleasure.
maramba nm [ya-] saw flakes.
marara kv spotted: Simba ~ spotted lion.
mararuraru nm [ya-] rags, tatters.
marufuku
marashi* nm [ya-] 1 rose water. 2 perfume. (Kar)
marathoni* nm [i-/zi-] marathon. (Kng)
mardudi kv rejected; refuted. (Kar)
mardufu nm [i-/zi-] sailcloth.
marefu nm [ya-] length.
marehemu nm [a-/wa-] (kabla ya kutaja jina) late, deceased. (Kar)
marejea nm [ya-] sunn hemp.
marejeo nm [ya-] 1 return. 2 (maandishi) reference.
marekani nm [i-/zi-] plain calico.
marekebisho nm [ya-] rectification; amendment.
marendarenda nm [ya-] mucus; slime.
marham* nm [ya-] ointment; balm. (Kar)
maridadi* nm [i-/zi-] smartness, fop. kv 1 smart. 2 attractive. (Kar)
maridhawa kv sufficient; satisfactory. (Kar)
maridhia* nm [ya-] pleasant/gentle/amiable person. (Kar)
maridhio* nm [ya-] agreement; satisfaction. (Kar)
maridhiano nm [ya-] detente.
marigedi* nm [ya-] large copper cooking pot(s). (Kar)
marijani* nm red coral. (Kar)
marimba nm [ya-] 1 xylophone, finger piano, vibraphone. 2 stringed gourd musical instrument: ~ ya
chuma glokenspiel.
marinda nm [ya-] ~ ya pindo frill.
maringo nm [ya-] 1 airs; graces. 2 graceful gait; swagger, hauteur.
marisawa nm [ya-] pellet(s).
maro nm [ya-] free fight.
marshi kl quickly; hastily.
marudi nm [ya-] 1 punishment; correction. 2 caution.
marudio nm [ya-] repetition; revision.
maruerue nm [ya-] hallucination.
marufaa nm [ya-] wooden book stand, lectern.
marufuku nm [i-/zi-] prohibition, ban: Piga ~ prohibit; forbid.
marugurugu
marugurugu nm [ya-] insect bite swellings.
marumaru nm [ya-] tile; marble.
marumwirumwi nm [ya-] itchy swellings.
marupurupu nm [ya-] allowance(s).
masa1 nm [ya-] evil.
masa2 nm [ya-] court case; trial.
masafa nm [ya-] 1 distance. 2 radio waves: ~ ya kati medium wave; ~ mafupi short wave.
masaibu nm [ya-] affliction, calamity.
masakasaka nm [ya-] 1 poisonous medicinal mixture. 2 poisonous filth/impurities.
masala nm [ya-] masala; pound mixture of spices.
masalale! ki my God! Du ~ ! Oh my God.
masalkheri* ki good evening! (Kar)
masalo nm [ya-] 1 thick sauce; paste. 2 overripe crushed tomatoes.
masango nm [ya-] thick ornamental brass wire used for making rings, bracelets, anklets etc.
masazo nm [ya-] left overs.
mashairi nm [ya-] verses, poems: ~ hafifudoggerel.
mashaka* nm [ya-] great hardship, distress, difficult. (Kar)
mashamba nm [ya-] agranian.
mashambizo nm [ya-] corpse washing cloths.
mashambulizi nm 1 attack. 2 (michezo) goal attack.
mashamushamu nm [ya-] excitement.
mashapo nm [ya-] dregs, lees, sediments.
mashariki* nm east. (Kar)
mashata nm [ya-] 1 dregs, sediments. 2 thick gravy.
mashavu nm [ya-] jowl.
mashendea nm [ya-] gruel of cooked rice.
mashindano nm [ya-] 1 competition, contest: ~ya farasi derby. 2 fray. ~ makali infighting.
mashine* nm [ya-] machine. (Kng)
masomo
mashobo nm [ya-] airs, graces.
mashono nm [ya-] 1 dress style. 2 tailoring cost.
mashtaka nm [ya-] charges, accusations, reproaches.
mashua* nm [ya-] launch, jolly-boat: ~ kubwabarge; ~ ya mlingoti na tanga moja catboat; ~ndogo ya
fito na ngozi coracle. (Khi)
mashudu* nm [ya-] oil seed cake. (Kar)
mashuhuri* kv famous, renowned, well- known, important. (Kar)
mashughuli kv active, busy.
mashamshamu* nm [ya-] evil occurance; unlucky occurance. (Kar)
masi hewa nm [ya-] air mass.
masia kl enda ~ walk.
masiala nm [ya-] 1 issues that need elaboration. 2 legal complications.
masihara* nm [ya-] joke, jest, light matter, badnage. (Kar)
masika nm [ya-] long rainy season.
masikilizano nm [ya-] 1 cordial relationship, entente. 2 agreement.
masilahi nm [ya-] 1 bargain: Bei ya ~ bargain price. 2 benefit, advantage.
masimbi nm [ya-] dregs, residue, lees.
masimulizi nm [ya-] ~ mafupi (hasa ya mashairi) idyll.
masinde nm tall reed grass.
masira nm [ya-] dregs, residue, lees.
masito nm [a-/wa-] person who is partially deaf/hard to hear.
Masiya* nm Messiah, Christ. (Kng)
masizi nm [ya-] soot, grime.
masjala* nm [ya-] registry. (Kar)
maskani* nm [ya-] dwelling place, home, settlement, abode. (Kar)
maskini* nm [a-/wa-] 1 poor person; beggar. 2 miserable wretched person. (Kar)
masmuma* kv poisonous. (Kar)
masombo nm [ya-] 1 girdle. 2 loin cloth worn as girdle.
masomo nm [ya-] lessons: Nje ya ~ extracurricular.
mastaajabu
mastaajabu* nm ya- wonders, marvels, amazement. (Kar)
mastakimu* nm settlement, abode. (Kar)
mastamu nm mast.
masua nm ya- giddiness, diziness.
masumbuko nm [ya-] troubles, vexation: ~makali agony.
masumbwi nm [ya-] boxing.
masuo nm [ya-] ejected water after rising mouth.
masurufu* nm [ya-] 1 travel allowance, imprest. 2 provisions taken on a journey. 3 household expenses,
house-keeping money. (Kar)
masurupwete nm [ya-] rags, tartar.
masuto nm [ya-] accusation, charges of wrong doing made openly against sb.
mat.a kt [sie] be dead: Fulani ~ so and so is dead. (tde) matia; (tdk) matika; (tds) matisha.
mata nm [i-/zi-] bow. (ms) Washindwao ni waume na ~ those defeated are armed men.
matabwatabwa nm [ya-] badly cooked food.
matagataga kl astride: Enda ~ straddle.
matako nm [ya-] bum, (Marekani) fanny.
matakwa nm [ya-] want(s), wish(es).
matale nm [ya-] granite.
matamanio nm [ya-] desire(s), longing(s).
matamshi nm [ya-] pronunciation.
matamvua nm [ya-] 1 fringes. 2 fish gills.
matanda nm [ya-] composite, humus.
matandiko nm [ya-] (farasi) caparison.
matandu nm [ya-] top crust of cooked rice.
matanga nm [ya-] mourning period: Weka ~ remain in mourning; Vunja/ondoa ~ end mourning; ~ ya
pembe nne (bahari) lugsail.
matiti
matanguo nm [ya-] annulment, cancellation.
matapishi nm [ya-] 1 vomit. 2 insults.
matarumbeta nm [ya-] trumpets: Mshindo wa~ fanfare.
matata nm [ya-] trouble, disturbance, fix: Tia mtu ~ni get sb into a fix.
matatu nm [ya-] (Kenya) commuter bus.
matayarisho nm [ya-] preparation.
matazamio nm [ya-] expectations, anticipation.
matbaa* nm [i-/zi-] printing press. (Kar)
mate nm [ya-] saliva, spittle.
matege nm [ya-] bowlegs.
mategu nm [ya-] writing or printing errors.
mateka nm [ya-] 1 hostage(s), captive(s), booty. 2 loot.
matembele nm [ya-] sweet potatoes leaves used as vegetable.
matembezi nm [ya-] 1 stroll, walk, promenade. 2 tour, visit, excursion.
matemo n [ya-] bevel.
matengenezo nm [ya-] maintenance, repair.
materesi nm [ya-] carved ornaments on bows and rudder.
mateso nm [ya-] agony, suffering, misery, torture: ~ kwa kutumia jeshi dragonnate.
mathalani kl for instance, for example.
mathulubu nm [a-/wa-] caluniator, slanderer, insinuator.
matibabu nm [ya-] medical treatment.
matiko nm [ya-] hardening or tempering: Tia kisu ~ harden/temper a knife.
matilaba nm [ya-] desire, motive, wish.
matindi nm [ya-] green corn/maize.
matindija nm [i-/ya-] ugly face.
matini nm [ya-] text.
matiti nm [ya-] fast speed: Enda ~ trot.
matlai
matlai* nm [ya-] east, easterly wind, morning wind. (Kar)
matofali nm [ya-] adobe.
matokeo nm [ya-] results, outcome, consequence, corollary; effect.
matu1* nm [ya-] perplexity mixed with fear.
matu2 nm [ya-] lumpy in maize meal.
matuasi nm [ya-] cymbal.
matubwitubwi1 nm [ya-] badly cooked porridge.
matubwitubwi2 nm [ya-] mumps.
matuko nm [ya-] airs, graces, pleasing gait and manners.
matukulele nm [ya-] restlessness, distraction.
matumatu nm [ya-] 1 grasshoppers, young locusts not yet in flying stage. 2 tiptoe. 3 silent walk with heel
high.
matumaini nm [ya-] hope.
matumbo nm [ya-] entrails, gut; intestine. kventeric.
matumizi1 nm [ya-] 1 expenses. 2 expenditure.
matumizi2 kv applied.
matungamavi nm [ya-] convex legged.
matungizi nm [ya-] top level of a wall or of a concrete roof.
matunguu nm [ya-] wild onion.
matusi nm [ya-] invective.
matwana nm [ya-] passenger lorry: ~ farasicoach.
maua nm [ya-] flowers, sile, jacana.
mauaji nm [ya-] murder, massacre: ~ ya watu wengi carnage; ~ ya halaiki genocide.
maudhi* nm [ya-] annoyance. (Kar)
maudhui* nm [ya-] content. (Kar)
mauguzi nm [ya-] patient care, medical treatment.
mauja1* nm [ya-] danger, agitation, misfortune. (Kar)
mauja2* nm [ya-] miracle(s), wonder(s).
mauko nm [ya-] departing, departure, death.
Maulana nm [a-/wa-] 1 the Lord, God. 2 master.
mawaidha
Maulidi nm [i-/zi-] 1 Prophet Mohammed’s birthday. 2 Muslim gathering celebrating Prophet
Mohammed’s birthday. 3 celebrations to mark the Prophet Mohammed’s S.A.W. birthday.
maulizo nm [ya-] inquiries, information.
maumau nm [zi-] Kenyan liberation movement.
maumbile nm [ya-] nature, shape, form.
maumbufu nm [ya-] shame.
maumivu nm [ya-] pain(s), ache: ~ makaliagony.
maundifu kv maji ~ high tide.
maungo nm [ya-] joints, organs, body.
mauti nm [ya-] death, demise.
maume nm [ya-] carved decoration in front of a vessel e.g. a boat.
mauzauza nm [ya-] 1 illusions. 2 magic trick(s).
mauzo nm [ya-] sales, marketing.
mava nm [ya-] grave yard, cemetery.
mavani nm [ya-] old and worn-out cloth.
mavazi nm [ya-] cloth: ~ na vifaa clobber.
mavi nm [ya-] 1 dung, faeces, shit, crap. 2 waste from minerals e.g. from iron, gold. (ms) stupid words;
rubbish, nonsense: Amekuja hapa na akatoa ~ yake he came here and said nonsense.ki an expression of
disregard.
mavu nm [ya-] hornet.
mavulia nm [ya-] used clothes, second hand thing.
mavumbo nm [ya-] lumps in maize meal.
mavunde nm [ya-] fog.
mavundevunde nm [ya-] (hali ya hewa) cirrus.
mavune nm [ya-] fatigue, strain.
mavuno nm [ya-] harvest, yield.
mavyaa nm [ya-] mother/daughter in law relations.
mawaga nm [ya-] drizzle.
mawaidha nm [ya-] advice, counsel.
mawanda
mawanda nm [ya-] scope, range (of thought), field of knowledge.
mawano nm [ya-] oath on the stick, rope incenses.
mawasiliano nm [ya-] communication: ~ anganitelecommunication; ~ ya ndani intercom. 2 contact.
mawazo nm [ya-] thought: ~ ya ajabu, ~ ya kijinga crotchet.
mawe ki rubbish, bullshit.
mawele nm [ya-] bullrush millet.
mawenge nm [ya-] 1 cross-eyed, squint. 2 crazy.
mawese nm [ya-] palm oil.
mawewa nm [ya-] clean water.
mawindo nm [ya-] prey.
mawio nm [ya-] sunrise, dawn.
mazalio nm [ya-] breeding place, hatchery.
maziara nm [ya-] cemetery, graveyard.
mazidadi nm [ya-] supplementary, increment.
maziga nm [ya-] casserole.
mazigazi nm [ya-] optical illusion, mirage.
maziko nm [ya-] funeral, burial, interment, exequies: Gari la kuchukulia jeneza ni hearse.
mazingaombwe nm [ya-] juggling, magic tricks, magic sleight e.g. hand hypnotism.
mazingazi nm [ya-] magic tricks(s), wonder.
mazingara nm [ ya-] superstition.
mazingira nm [ya-] environment; surroundings, ambience.
mazishi nm [ya-] funeral, burial.
mazoea nm [ya-] experience, habit(s).
mazoezi nm [ya-] exercise(s). 2 practice, practical work: ~ mwili callisthenics.
mazonge nm [ya-] lack of concentration due to overwork.
mazonge nm [a-/wa-] person lacking of concentration due to overwork.
mazungumzo nm [ya-] conversation, chitchat.
mba nm [u-/zi-] 1 dandruff. 2 skin
mbarapi
disease causing irritation and subsequently scaling.
mbaazi nm [zi-] pigeon peas.
mbabe nm [a-/wa-] 1 brute; strongman, giant person. 2 hero, movie star.
mbacha nm mi- [u-/i-] old mat.
mbadiliko umbo nm mi- [u-/i-] accidence.
mbadhirifu nm [a-/wa-] extravangant/wasteful person, misappropriator.
mbago kl nenda ~ disperse.
mbagombago kl crooked, zigzag; astray:Mambo yake ni ~ his/her things are off course.
mbalamwezi1 nm [i-/zi-] moonlight.
mbalamwezi2 nm [i-/zi-] white oyster.
mbalanga nm [i-/zi-] skin disease causing coloured patches.
mbali nm [i-/zi-] far, afar. kv not right, different, aloof: Shati hili lina rangi~ na lile this shirt has different
colours from that one. kl for a long time. (ms) Achilia ~ leave it alone, it doesn’t matter.
mbalimbali* kv various, different, assorted.
mbalungi* nm mi- [u-/i-] pomelo, shaddock, grapefruit tree. (Kaj)
mbamba nm [u-/i-] straws for making fish trap.
mbambakofi nm mi- [u-/i-] mahogany.
mbambangoma nm mi- [u-/i-] type of soft wooden tree used esp for making drums.
mbamia* nm mi- [u-/i-] okra plant. (Kar)
mbande nm [u-/i-] neap tides: Maji ya ~ neap tide.
mbango1 nm [a-/wa-] warthog.
mbango2 nm [i-/zi-] money, wealth.
mbanjo1 nm mi- [u-/i-] breaking, cracking.
mbanjo2 nm mi- [u-/i-] first gift to a fiancee.
mbano nm mi- [u-/i-] 1 squeezing. 2 cleft stick.
mbarapi nm [a-/wa-] sable antelope.
mbarawaji
mbarawaji nm [li-/ya-] long coat made of brown golden coloured silk.
mbaraza nm wa- [a-/wa-] sociable person, conversationalist.
mbari nm [i-/zi-] clan, family line, lineage.
mbarika1 nm [i-/zi-] castor nuts: Mafuta ya ~ castor oil.
mbarika2 nm [a-/wa-] young goat that has not had kid.
mbaroni kl Tia ~ put in custody, arrest.
mbaruti nm [u-/i-] Mexican poppy, annual herb with yellow flowers used as medicine.
mbashiri nm wa- [a-/wa-] foreteller, predictor, forecaster.
mbasi nm wa- [a-/wa-] friend.
mbasua* nm [i-/zi-] dizziness. (Kar)
mbata nm [i-/zi-] giddiness.
mbatata nm [i-/zi-] potatoes, Irish potato.
mbatizaji nm wa- [a-/wa-] baptizer.
mbawaa nm [a-/wa-] red sea fish.
mbawala nm [a-/wa-] bushbuck, deer.
mbawazi nm [i-/zi-]1 mercy, compassion. 2 pity, sympathy.
mbayaya nm mi- [u-/i-] thorny clustered tall tree.
mbayumbayu* nm [a-/wa-] swallow(s). (Kaj)
mbega1 nm [a-/wa-] colobus monkey.
mbega2 nm [i-/zi-] colobus monkey hair.
mbege nm [i-/zi-] 1 finger millet. 2 finger millet brew.
mbegu nm [i-/zi-] seed(s). 2 germ.
mbeja nm wa- [a-/wa-] smart and stylish woman.
mbele1 nm [i-/zi-] infront; front. kl 1 before:Kati yenu nani aliyekuja ~ amongst you who came ahead. 2
in public: Alimtukana ~ ya watuhe insulted him in public/in front of people. 3 in
future: Huna ~ wala nyuma you are poor.
mbele2 nm [i-/zi-] genitalia.
mbeleko nm [i-/zi-] baby carrier.
mbinuko
mbeleni1 nm [i-/zi-] genitalia.
mbeleni2 kl in front, ahead, in future.
mbelewele nm [i-/zi-] pollen.
mbembe nm wa- [a-/wa-] seducer, adulterer.
mbenuko nm mi- [u-/i-] convex shape, protuberance, convexity.
mberegezaji nm wa- [a-/wa-] filibuster.
mbera nm [i-/zi-] outrigger.
mbeuzi nm [u-/i-] cynic.
mbeya nm wa- [a-/wa-] talebearer, gossip, scandalmonger.
mbezi nm wa- [a-/wa-] scornful person, proud/supercilious person.
mbi kv bad: Mila ~ bad customs.
mbia1 nm [i-/zi-] grave, tomb.
mbia2* nm [a-/wa-] partner. (Kar)
mbibo* nm mi- [u-/i-] cashewnut tree. (Kre)
mbigili nm mi- [u-/i-] thorn seeded creeping grass.
mbili kv two: Nyumba ~ two houses.
mbilikimo* nm wa- [a-/wa-] pygmy, dwarf. (Kar)
mbilikizi nm wa- [a-/wa-] bugler.
mbinda* nm mi- [u-/i-] okra, lady’s finger plant. (Khi)
mbingiri nm mi- [u-/i-] plant whose stem is mixed with milk and egg yolk and used as vomiting
substance.
mbingiriko nm mi- [u-/i-] rolling.
mbingu nm [i-/zi-] sky; heavens, firmament.
mbinguni nm [ku-] Heaven.
mbingusi nm [a-/wa-] type of giant rock-cod.
mbini* nm wa- [a-/wa-] forger. (Kar)
mbinja nm [i-/zi-] whistle.
mbinu1 nm [i-/zi-] double jointed curve: Ana mikono ya ~ she has double jointed hands.
mbinu2 nm [i-/zi-]1 method, strategy, tactic, device. 2 trick: ~ ya kujihami kwa miguu na mikono karate.
mbinuko nm mi- [u-/i-]
mbio
protruberance, convex: Lenzi ~ convex lens.
mbio nm [zi-] speed: Ongeza ~ increase speed.kl quickly, fast: Kimbia ~ run fast; Piga ~ run, sprint; ~ za
kupokezana relay race; ~ za nyikacross country race.
mbiombio kl quickly, fast.
mbirambi* nm [zi-] condolence. (Kar)
mbirimbi nm mi- [u-/i-] cucumber pickle tree.
mbiringani* nm mi- [u-/i-] ambergine, egg plant. (Kaj)
mbiru* nm [i-/zi-] income tax. (Kaj)
mbishi nm wa- [a-/wa-] obstinate person, argumentative person.
mbisho nm mi- [u-/i-] antiwind movement.
mbiu nm [i-] 1 buffalo horn, bugle. 2 proclamation, bugle call: Piga ~ sound the horn, make public
announcement; ~ ya mgamboassembly call; Mpiga ~ bellman, herald.
mbiya nm [i-/zi-] seedling: Tia ~ transplant seedlings.
mbizi nm [i-/zi-] dive: Piga ~ dive; Maji ya ~ deep water.
mboga1 nm mi-[i-/u-] pumkin plant.
mboga2 nm [i-/zi-] 1 vegetables. 2 relish, side dish.
mboga3 kv 1 weak. 2 soft, cheap.
mbogo nm [a-/wa-] buffalo.
mboji nm [i-] humus, composit.
mbojo nm [a-/wa-] killer in lion’s skin.
mboko nm [i-/zi-] small gourd for drinking water or local brew.
mbokwe nm [u-/i-] custard apple.
mbolea nm [i-/zi-] manure, fertilizer: ~ za chumvichumvi chemical fertilizer.
mbomoko nm mi- [u-/i-] demolition, demolishing, debris, rubbles.
mbona kl 1 why. 2 how come: ~ hukuja how come that you didn’t turn up?
mboni nm [i-/zi-] 1 pupil, apple of the eye. 2 special gift.
mbungu
mbono nm mi- [u-/i-] castor-oil plant.
mbonyeo nm mi- [u-/i-] concavity. kv concave.
mboo nm [i-/zi-] penis, dick.
mboza1 nm mi- [u-/i-] tree with star shapped fruits and rope producing bark.
mboza2 nm [a-/wa-] small insect that makes honey and wax.
mbu nm [a-/wa] mosquito: ~ aambukizaye malaria anopheles.
mbuaji kv savage, murderous.
mbuba nm [u-/i-] skin disease causing sore and sole cracks.
mbubujiko mi- [u-/i-] bubbling up.
mbuda1 nm mi- [u-/i-] fighting stick.
mbuda2 nm [i-/zi-] money.
mbuga nm [i-/zi-] grassland, savannah, campaign, lea: ~ ya wanayama game reserve.
mbuge kv nibbling: Mtu ~ nibbler.
mbugi nm [i-/zi-] tinkle bells.
mbugume nm a-/wa- fecund cow.
mbuji nm a-/wa- 1 authority (in a certain field/subject). 2 elegant, well dressed person.
mbuku nm wa- a-wa- miser.
mbukuzi nm wa- a-/wa- person who reveals secrets or scandals.
mbukwa nm i- 1 greeting said at a initiation camp: Piga greet formerly. 2 statement said to ask for
pardon.
mbulia nm mi- u-/i- weed.
mbulu1 nm a-/wa- insane person, feeble minded person.
mbulu2 nm i-/zi- insanity, madness.
mbumbumbu nm ma- a-/wa- fool, thickheaded, ignorant.
mbunge nm wa- a-/wa- legislator, parliamentarian.
mbungo nm mi- u-/i- medlar like tree.
mbung’o nm a-/wa- tsetsefly.
mbungu nm [a-/wa-] eland.
mbuni
mbuni1 nm mi- u-/i- coffee tree.
mbuni2 nm a-/wa- ostrich.
mbura1 nm mi- u-/i- yellow flowered tree bearing brown fruit.
mbura2 nm i-/zi- small brown, edible fruit.
mburuga nm i- divining to find an offender: Piga ~ read the diving board.
mbururo nm mi- u-/i- 1 dragging, hauling, pulling. 2 marks made by pulling something along the ground.
mbuta nm [i-/zi-] 1 gift, present. 2 part of bride wealth.
mbute nm i-/zi- boiled and dried sweet potatoes.
mbuya nm a-/wa- 1 friend, comrade. 2 concubine.
mbuyo nm u- techinique of sailing in bad weather.
mbuyu nm mi- u-/i- baobab tree.
mbuzi1 nm [a-/wa-] goat: dume he goat; mwituibex.
mbuzi2 nm i-/zi- - coconut grater.
mbwa nm [a-/wa-] dog: koko stray dog, cur; wa kuwindia sungura harrier; mkubwa wa
kuwindia hound; Kiongozi wa wa kuwindiahurdle.
mbwabwajo nm mi- u-/i- 1 nonsensical talk. 2 bubbling out.
mbwago nm mi- u-/i- fall, slump.
mbwamwitu nm a-/wa- wolf.
mbwawa nm [a-/wa-] cannibal.
mbwe nm i-/zi- pebble, small stone.
mbwedu1 nm a-/wa- foolish and careless person, disgusting person.
mbwedu2 nm [a-/wa-] expression of contempt.
mbweha nm a-/wa- fox, jackal.
mbwembwe nm [zi-] affectation.
mbwende1 nm [i-/zi-] bead apron (worn as an underdress).
mbwende2 nm [i-/zi-] 1 type of
mchanganyo
beans: Kula (a) enjoy sth, (b) be in trouble.
mbweu nm [i-/zi-] belch, burp: Piga belch.
mbwiji nm a-/wa- jackal like animal.
mcha nm wa- a-/wa- sb who fears/adores:Mungu God fearing person.
mchachago nm mi- u-/i- act of washing clothes by dubbling.
mchecheto nm mi- u-/i- moving stealthily, sneaking movement.
mchafuzi nm wa- a-/wa- 1 trouble maker, troubleshooter. 2 adulterator.
mchalo nm mi- u-/i headboard (of a bed).
mchaguzi nm wa- a-/wa- fastidious person, choosy person.
mchai nm mi- u-/i- tea tree, tea bush.
mchaichai nm mi- u-/i- lemon grass.
mchakacho nm mi- [u-/i-] crushing, cracking and rustiling sound.
mchakamchaka nm u- jogging.
mchakato nm mi- u-/i- process.
mchambuzi nm wa- a-/wa- analyst.
mchana nm [u-] 1 daytime: Kazi itafanywa wakati wa the work will be done during the day. 2
afternoon: Chakula cha lunch.
mchanga nm u- sand: Jiwe la laini la kusugulia meli holystone.
mchangamfu nm wa- a-/wa- jolly person, cheerful, good humoured person.
mchanganuo nm mi- u-/i- analysis.
mchanganyiko nm mi- u-/i- mixture, mix, amalgam, hotchpotch; (mimea) compost: wa vitufarrago.
mchanganyo nm mi- u-/i- mix
mchango
up.
mchango1 nm mi- u-/i- contribution, donation.
mchango2 nm mi- u-/i- intestinal worm.
mchanguzo nm mi- u-/i- chaos, mess.
mchanjo nm mi- u-/i- cutting, incision.
mchanyato1 nm mi- u-/i- gentle washing (of clothes).
mchanyato2 nm mi- u-/i- dish of banana or cassava (cut into small pieces).
mchapaji nm wa- a-/wa- printer.
mchapishaji nm wa- a-/wa- publisher.
mchapo1 nm mi- u-/i- whip, lash.
mchapo2 nm mi- u-/i- exagerated story, anecdote.
mchapuko nm mi- u-/i- acceleration.
mchawi nm wa- a-/wa- witch, sorcerer.
mche1 nm mi- u-/i- seedling.
mche2 nm mi- u-/i- prism: wa sabuni bar of soap.
mcheche nm mi- u-/i- quill (of porcupine).
mchecheto nm u- panic.
mcheduara nm mi- u-/i- cylinder.
mchegamo nm mi- u-/i- leaning.
mchegeleko nm mi- u-/i- looseness.
mcheja nm wa- a-/wa- father/mother in law.
mchekecheke nm mi- [u-/i-] type of rattle tree.
mchekecho nm mi- u-/i- sifting.
mchekele nm mi- u-/i- wild olive tree.
mchekeshaji nm wa- a-/wa- entertaining person, clown, comedian; buffoon, harlequin.
mchele nm mi- u-/i rice.
mchinjaji
mchembe nm u- dried slices of sweet potatoes.
mchemraba nm mi- u-/i- cube, square, prism.
mchemsho nm mi- u-/i- boiling.
mchemu nm mi- u-/i- crowbar, shovel, spade.
mchengo nm mi- u-/i- cutting of stalks (of wheat, millet or simsim).
mchenza nm mi- u-/i- tangerine tree.
mchepuo nm mi- u-/i- bias.
mcheshi nm wa- a-/wa- comedian, entertaining person, humourist.
mchezaji nm wa- a-/wa- player.
mchezo nm mi- u-/i- play, game, match: wa mpira footbal match; wa kamari craps; wa
kuchekesha sana farce; mwanzo wa wa sataranji gambit; wa Ireland hurling; wa Wajapani judo, jujitsu;
~ wa kunyiririka gliding.
mchi nm mi- u-/i - pestle.
mchicha nm mi- u-/i- spinach like plant.
mchikichi nm mi- u-/i- oil palm tree.
mchikicho1 nm mi- u-/i- cutting with a blunt knife, panga etc.
mchikicho2 nm mi- u-/i- seasoning made from mixture of ground pepper, onions, salt, lemon etc.
mchimba nm wa- [a-/wa-] digger: kaburi grave digger; makaa colier.
mchimvi nm wa- a-/wa- mischievous person.
mchinja nm wa- [a-/wa-] 1 butcher. 2 cruel person: farasi knacker.
mchinjadamu nm mi- u-/i- banana plant with red stem, roots and fruit.
mchinjaji nm wa- a-/wa- mchinjiko
butcher; slaughterer.
mchinjiko nm mi- u-/i- cord of baobab fibre fastened around breasts of a lactating mother.
mchinjo nm mi- u-/i- 1 slaughtering, butchering. 2 scrapping of clay during pottery.
mchipwi nm i- wide leaved seaweed, alga.
mchiririko nm mi- u-/i- streaming, trickling, flowing.
mchirizi nm mi- u-/i- stream, streak, channel, gutter: wa barafu icicle.
mchirizo nm mi- u-/i- curved line; curve. wa ghafla (wa maji au mvuke) kutoka kwenye upenyo jet.
mchobeo nm mi- u-/i- dance where one of each sex leaves the circle of dancers to meet the opposite sex
in the ring.
mchocha nm mi- u-/i type of berry tree.
mchocheamvua nm a-/wa- honey sucker.
mchocheo nm mi- u-/i- stirring up/poking a fire (by adding more fuel).
mchochezi nm wa- [a-/wa-] agitator, instigator.
mchochole nm wa- [a-/wa-] destitute, poor person.
mchochoni nm mi- [u-/i-] type of poisonous roots but edible when treated.
mchokocho nm mi- u-/i- poking with a sharp stick.
mchokochore nm mi- u-/i- tree believed by natives that when its flowers fall then it indicates the end of
the rainy season.
mchokoo nm mi- u-/i- sharp pointed stick (for digging or for spearing fish).
mchokozi nm wa- [a-/wa-] tease, needler, a nagging person, annoying person, belligerent.
mchunga
mchomo nm mi- u-/i- 1 sharp pain, pricking, stabbing. 2 burning; irritation. 3 dash, purt.
mchongaji nm wa- [a-/wa-] carver.
mchongoma nm mi- u-/i madrass thorn, type of thorn shrub (often used as a hedge).
mchoo nm mi- u-/i- light rain season between July and October in East Africa.
mchonyoto nm mi- u-/i- ache.
mchopozi nm wa- [a-/wa-] pick pocket, petty thief.
mchoraji nm wa- [a-/wa-] artist, painter, designer, cartoonist.
mchoro nm mi- u-/i- sketch, drawing, diagram, cartoon; scrawl/scribble: sanifu a standard
drawing/design, a modular drawing; pichapictoral drawing; maalum arabesque; maandishi juu
ya sanamu, sarafu n.k. epigraph.
mchoroko nm mi- u-/i- green gram plant.
mchoto nm mi- u-/i- pinch, nip (of liquid or grain).
mchovyo nm mi- u-/i- (metali) tempering, plating, coating.
mchoyo nm wa- a-/wa- miser, niggard person.
mchu nm mi- u-/i- thin leaved hardwood.
mchuano nm mi- u-/i- competition, match.
mchukuzi nm wa- a-/wa- transporter, porter, bearer, carrier.
mchumba nm wa- a-/wa- fiance(e).
mchumbururu nm mi- a-/wa- swird-fish.
mchumi nm wa- a-/wa- economist.
mchunaji nm wa- [a-/wa-] one who skins animals.
mchunga1 nm mi- u-/i- sour tasting thin leaved plant used as mchunga
vegetable.
mchunga2 nm wa- a-/wa- overseer, guard:mwari chaperon.
mchungaji nm wa- a-/wa- 1 herder, herdsman, shepherd. 2 pastor, (Tibet na Mongolia) Lama.
mchunguzi nm wa- [a-/wa-] 1 researcher, investigator. 2 inquisitive person.
mchungwa nm mi- u-/i- orange tree.
mchunko nm mi- u-/i- cliché.
mchuuzi nm wa- a-/wa - retailer, pedlar, vendor, chapman; huckster: wa mboga/matunda
mtaanicostermonger.
mchuzi nm mi- u-/i- sauce, gravy: wa nyamabroth; wa viungo curry.
mchwa nm a-/wa- white ant, termite.
mdaa nm mi- u-/i- black dye producing plant used as tooth brush.
mdaawa nm wa- a-/wa- litigant.
mdadi nm mi- u-/i- excitement, willpower, drive.
mdadisi nm wa- a-/wa- inquisitive person, snoop, curious person.
mdahalo nm mi- u-/i- debate.
mdai nm wa- [a-/wa-] creditor, claimant.
mdaiwa nm wa- a-/wa- debtor.
mdakale nm mi u-/i- long stem of a smoking pipe.
mdakizi nm wa- [a-/wa-] eavesdropper, gossip-monger.
mdaku nm wa- [a-/wa-] snoop, slanderer, tale bearer.
mdalasini* nm mi- [u-/i-] cinnamon, laurel. (Kar).
mdanganyifu nm wa- a-/wa- cheat, fraud, liar.
mdanzi nm mi- u-/i- grape-fruit tree.
mdondoakupe
mdarabi* nm mi- u-/i- rose-apple tree. (Kaj).
mdeke* nm mi- u-/i- ramrod. (Kar).
mdela nm mi- u-/i- brass or copper coffee-pot.
mdengu nm mi- u-/i- lentil plant.
mdeni nm wa- [a-/wa-] debtor.
mderahani nm mi- u-/i- soft silk material.
mdhabidhabina* nm wa- a-/wa- liar, cheat, deceitful, two-faced person (Kar)
mdhalimu* nm wa- [a-/wa-] tyrant, oppressor. (Kar)
mdhamini* nm wa- a-/wa- guarantor, sponsor. (Kar)
mdhibiti* nm wa- a-/wa- controller, protector, censor. (Kar)
mdidimio nm mi- u-/i- act of sinking, submersion.
mdimu* nm mi- u-/i lime tree. (Kih)
mdiria nm a-/wa- kingfisher.
mdodoki nm mi- u-/i- loofah plant.
mdoezi nm wa- a-/wa- bum.
mdogo nm wa- a-/wa junior.
mdokozi nm wa- a-/wa- petty thief; pick pocket.
mdomo nm mi- u-/i- 1 lip; beak, bill. 2 mouth, (zamani) gob: Alitia nyama ni he put the meat in his
mouth. 3 opening (e.g. bottle, sack). (ms)mrefu isolence; Ana mchafu he/she is abusive.(nh) Tia interrupt
a discussion, interject; Funga wako shut your gob; Kinanda cha hormonica, mouth organ.
mdomwa nm u- dance of men and women standing in two rows and giving turn to go in the centre with a
different foot from each side.
mdondoakupe nm wa- a-/wa- tick eating bird.
mdongea
mdongea1 nm [u-] 1 shawl. 2 style of wearing a shawl round the shoulders.
mdongea2 nm mi- u-/i- white hat made by sewing machine.
mdoriani nm mi- u-/i- jackfruit tree.
mdoshi nm mi- u-/i- treadle (of a loom).
mdoya nm wa- [a-/wa-] 1 spy. 2 sponger.
mduara nm mi- u-/i- circumference, circle.
mdubira* nm wa- a-/wa-] unfortuante/unlucky person, failure. (Kar)
mdubiri nm wa [a-/wa-] superstitious person.
mdudu nm wa- a-/wa- insect: wa kidoleniwhitlow.
mdukizi nm wa- a-/wa- eavesdropper, spy, interloper.
mdukuo nm mi- u-/i- contemptuous, meddler.
mdumavu nm wa- a /-wa- wa akili cretin.
mdumizi nm wa- [a-/wa-] sponger.
mdundiko nm mi- u-/i- Zaramo dance perfomed by a group of dancers running slowly along the streets.
mdundo nm mi- u-/i- 1 drumbeat, rumbling sound (of drum): Piga ngoma mmoja sound a uniform
drumbeat. 2 bounce: Daka mpira baada ya mmoja catch a ball at first bounce. 3 pounding (esp in a
mortar). 4 rhythm, melody.
mdundugo nm mi- u-/i anti weapon charm.
mdunzi nm wa- a-/wa- spy, detective, undercover, snooper.
mdurenge nm u- dance performed in a circle with participants holding hands.
mdwere nm mi- u-/i- local spinach.
memetek.a
me.a kt sie sprout, germinate, sprint: Mbegu haziku the seeds did not germinate. 2 grow, develop a new
growth on the human body:Kucha zime mno the nails have over grown. (nh)meno be arrogant.
(tde) melea; (tdk) meka; (tds) mesha.
mechi* nm i-/zi- match. (Kng)
medali* nm i-/zi- medal. (Kng)
medani nm i-/zi- 1 arena, fighting ground: ya siasa political arena. 2 field, area of specialization.
mede* nm i-/zi- 1 bedstead, day bed. 2 winning post, bay of safety in certain games. (Kar)
meg.a ele 1 take a bit, bite off a piece, break off a piece. 2 break off as in erosion. (tde) megea;
(tdk) megeka; (tds) megesha; (tdw) megwa.mmego nm.
megawati* nm i- megawatt. (Kng)
Mei* nm i- May. (Kng)
meja* nm ma- [a-/wa-] major: Yeye ni kwenye jeshi lao he is a major in their army. (Kng)
meko nm [i-/zi-] kitchen; hearth: fire place. (nh)Kazi ya kijungu subsistence labour.
melesi nm i-/zi- badger.
melezi nm i- anchorage, roadstead.
meli* nm i-/zi- ship: ya abiria passenger ship liner. (Kng)
melimeli* nm [i-/zi-] white muslin cloth, batiste. (Khi)
memba* nm [i-/zi-] member: (Kng)
membe nm [a-/wa-] whimbrel: ~ mweusiganner.
memsahib* nm [a-/wa-] respectful address to a rich woman or one’s famale employer. (Khi)
memetek.a kt [sie] glitter, sparkle, shine. (tde)
mende
N
1
na ku 1 and. 2 with. 3 by: Juma ~ Maria wameondoka Juma and Mary have left; Juma amekwenda ~
Maria Juma left with Mary; Juma amepigwa ~ Maria Juma was beaten by Mary.
na2 kt [ele] be, is, are; have.
naam!* ki yes! yeah! certainly! indeed! (Kar)
nabihi* kv ever ready; alert. (Kar)
nabii* nm ma- [a-/wa-] prophet. (Kar)
nachi nm [i-/zi-] belly dance.
nadama nm [i-/zi-] regret; sorrow, remorse.
nadhari* nm [i-/zi-] care, consideration; common sense. (ms) Mtu aso ~ ng’ombe an inconsiderate person
is as good as a cow. (Kar)
nadharia* nm [i-/zi-] theory: ~tete hypothesis. (Kar)
nadhifish.a kt [ele] clean, tidy up. (tde)nadhifishia; (tdk) nadhifishika; (tdw)nadhifishwa. (Kar)
nadhifu* kv tidy, clean, smart, neat. (Kar)
nadhiri* nm [i-/zi-] vow. (Kar)
nad.i1* kt [ele] 1 announce publicly, shout, proclaim. 2 hold a sale/auction.
(tde) nadia,(tden) nadiana, (tdew) nadiwa; (tdk) nadika; (tds) nadisha. (Kar)
nadi2 nm [i-/zi-] club house.
nadra* nm [i-/zi-] scarcity, rarity: Juma huja hapa kwa ~ Juma rarely comes here. kv rare, scarce. (Kar)
nafaka nm [i-/zi-] grain, cereal.
nafasi* nm [i-/zi-] 1 space; chance, room. 2 time. 3 opportunity, vacancy.(Kar)
nafidh.i* kt [ele] execute; effect.
(tde) nafidhia,(tden) nafidhiana, (tdew) nafidhiwa; (tdk)nafidhika; (tds) nafidhisha. (Kar)
nafsi* nm [i-/zi-] 1 soul, spirit. 2 self. 3 essence. (Kar)
nafuu* nm [i-/zi-] 1 profit, gain;
progress; assistance. 2 convalescence,
improvement in health. ((Kar)
nambo
<
naga nm [i-/zi-] rugby.
nage nm [i-/zi-] 1 type of children’s game. 2 goal.
naghama* nm [i-/zi-] singing voice. (Kar)
nahari nm [i-/zi-] 1 river. 2 daytime: Laili wa ~day and night, continuously.(Kar)
nahau* nm [i-/zi-] idiomatic expression, idiom. (Kar)
nahodha* nm ma- [a-/wa-] captain. (Kar)
nai nm [i-/zi-] type of flute.
naibu* nm ma- [a-/wa-] deputy. (Kar)
nailoni* nm [i-/zi-] nylon. (Kng)
naima nm [i-/zi-] ecstasy. (Kar)
nairuzi* nm [i-/zi-] Swahili new year festival. (Kaj)
najisi1* nm [i-/zi-] contamination, impurity.(Kar)
najis.i2* kt [ele] 1 contaminate, pollute, defile. 2 rape. (tde) najisia,
(tden) najisiana, (tdew)najisiwa; (tdk) najisika; (tds) najisisha. (Kar)
nakala* nm [i-/zi-] copy. (Kar)
nakama* nm [i-/zi-] devastation, destruction. (Kar)
nakidi* nm [i-/zi-] payment on the spot. (Kar)
nakil.i* kt [ele] copy. (tde) nakilia, (tden)nakiliana, (tdew) nakiliwa; (tdk) nakilika;
(tds) nakilisha. (Kar)
nakir.i1 kt [sie] deny. (tdk) nakirika.
nakiri2 nm (Uislamu) one of the two angels who interview the dead in the grave.
nakisi1* nm [i-/zi-] deficit; reduction. (Kar)
nakis.i2** kt [ele] reduce. (tde) nakisia, (tdew)nakisiwa; (tdk) nakisika; (tds) nakisisha. (Kar)
nakshi1* kt [ele] decorate, embellish, engrave, carve.
(tde) nakshia, (tden) nakshiana, (tdew)nakshiwa; (tdk) nakshika. (Kar)
nakshi2* nm [i-/zi-] ornament; engraving, decoration. (Kar)
namba* nm [i-/zi-] number. (Kng)
nambari* nm [i-/zi-] number. (Kng)
nambo! ki don’t!
namna
<
namna* nm [i-/zi-] type, kind; way: ~ kwa ~ of various kinds. (Kaj)
namu nm [i-/zi-] counter (in a game).
namu.a kt [ele] 1 save counters (in a game). 2 disengage, dislodge. (tde) namulia,
(tdek)namulika, (tdes) namulisha, (tdew) namuliwa.
nana nm madam.
nanasi* nm ma- [li-/ya-] pineapple. (Kaj)
nandu nm morning star.
nane nm eight.
nanga* nm [i-/zi-] anchor. (Kaj)
nang’anik.a kt [sie] shine as though smeared with fat, look greasy.(tde) nang’anikia;
(tds)nang’anikisha.
nani kv who.
nanigwanzula nm [a-/wa-] type of sandy coloured lizard.
nanu.a kt [ele] widen, force apart. (tde)nanulia, (tdek) nanulika,
(tdes) nanulisha,(tdew) nanuliwa; (tdn) nanuana.
nargisi* nm [i-/zi] narcissus. (Kar)
nari1 nm [i-/zi-] reed.
nari2* nm fire. (Kar)
nas.a kt [ele] 1 stick, get trapped, trap, snare, entrap. 2 hit. (tde) nasia; (tdk) nasika; (tdn)nasana;
(tds) nasisha; (tdw) naswa.
nasaba* nm [i-/zi-] relation, relationship, genealogy, lineage. (Kar)
nasaha* nm [i-/zi-] counsel, advice. (Kar)
Nasara nm ma- [a-/wa-] Christian.
nasibish.a* kt [ele] relate with. (tde) nasibishia;(tdk) nasibishika; (tdn) nasibishana;
(tdw)nasibishwa. (Kar)
nasibu1* nm [i-/zi-] chance, fortune, luck: Kwa ~ by chance, accidentally; Bahati ~ lottery, raffle. (Kar)
nasib.u2* kt [ele] trace one’s lineage. (Kar)
nasih.i* kt [ele] counsel, advise. 2 beg
for forgiveness/pardon. (tde) nasihia, (tden)nasihiana, (tdew) nasihiwa; (tdk) nasihika;(tds) nasihisha.
(Kar)
ndegechai
<
nasu.a kt [ele] set free from a trap, untrap, unhook. (tde) nasulia; (tdk) nasuka; (tdn)nasuana;
(tds) nasusha; (tdw) nasuliwa.
nasuri* nm [i-/zi-] fistula. (Kar)
nat.a kt [ele] stick, adhere to. (tde) natia; (tdk)natika; (tdn) natana; (tds) natisha; (tdw)natwa.
nathari* nm [i-/zi-] prose. (Kar)
nati* nm [i-/zi-] nuts and bolts. (Kng)
natija* nm [i-/zi-] benefit, beneficial result. (Kar)
nauli* nm [i-/zi-] fare. (Kar)
nauni* nm [i-/zi-] sleep, slumber. (Kar)
naw.a kt [ele] wash (parts of the body): ~ mikono wash hands. (ms) ~ free oneself of responsibility.
(tde) nawia, (tdw) nawiwa; (tdk)nawika; (tds) nawisha.
nawir.i kt [sie] look healthy, be healthy. (tde)nawiria; (tdk) nawirika; (tds) nawirisha.
nazaa nm [i-/zi-] contempt.
nazi nm [i-/zi-] coconut.
ncha nm [i-/zi-] tip, point, end. (ms) Hakuna marefu yasiyo na ~ there is an end to everything.
nchi nm [i-/zi-] 1 country. 2 land, ground; ~ kavu dry land, opposite to the sea.
nchoro nm [i-/zi-] small canoe.
ndago nm [i-/-zi-] nut grass: ~ mwitu papyrus.
ndakaka nm [i-/zi-] long thin poles used in roof thatching.
ndakata nm [a-/wa-] type of tasty fish.
ndama nm [a-/wa-] calf.
ndani nm [i-/zi-] inside, within: Geuza/Pindua nje ~ turn inside out.
ndara nm [i-/zi-] plain leather sandal.
ndarama nm [i-/zi-] money.
ndaraza nm [i-/zi-] shallow water.
ndarire nm [i-/zi-] useless talk, chatter.
ndaro nm [i-/zi-] boast, brag, vaunt.
ndau nm [i-/zi-] bailer.
ndaza nm [i-/zi-] brew left to ferment.
ndege1 nm [a-/wa-] bird.
ndege2 nm [i-/zi-] aeroplane.
ndegechai nm [a-/wa-] type of crane.
ndeme
<
ndeme nm [i-/zi-] bad uncookable green gram.
ndenge nm [a-/wa-] male kid.
ndere nm [i-/zi-] powder used as a love charm or by magicians during hypnotism.
nderemo nm [i-/zi-] celebration; cheerfulness.
nderi nm [a-/wa-] large long billed black bird of prey.
ndewe nm [i-/zi-] 1 earlobe. 2 pierced earlobe. (ms) Hanihusu ~ wala sikio he/she is none of my concern.
ndezi nm [a-/wa-] kind of big rat.
ndi kl 1 full to the brim. 2 forcefully.
ndiga nm [i-/zi-] tuber rooted thorny shrub.
ndigana nm [i-] east-coast fever.
ndimu nm [i-/zi-] lime.
ndiyo kl yes, yeah.
ndiva nm [i-/zi-] gully, pool.
ndizi nm [i-/zi-] banana.
ndoa nm [i-/zi-] marriage.
ndoana nm [i-/zi-] fish hook.
ndoaro nm [i-/zi-] clubbed stick e.g. golf club.
ndobe nm [a-/wa-] type of catfish.
ndondi nm [i-/zi-] boxing.
ndonga1 nm [i-/zi-] short club.
ndonga2 nm [i-/zi-] medicineman’s calabash.
ndongoa nm [a-/wa-] animal slaughtered
at a funeral.
ndonya nm [i-/zi-] upper lip plug.
ndoo nm [i-/zi-] bucket, pail.
ndorobo nm [a-/wa-] tsetse fly.
ndoto nm [i-/zi-] dream.
ndovi nm [i-/zi-] cooked green plaintain.
ndovu nm [a-/wa-] elephant.
nduara nm [a-/wa-] type of fish.
ndubi nm [i-/zi-] strut (in a vessel).
ndude nm [i-/zi-] thing.
ndugu nm [a-/wa-] 1 kin, sibling. 2 relative. 3 close friend. 4 comrade.
ndugubizari nm [i-/zi-] small eyed net.
ndui nm [i-/zi-] smallpox.
nduli nm [a-/wa-] 1 two headed snake. 2 hypocrite.
nen.a
<
ndumba nm [i-/zi-] magic.
ndume1 nm [a-/wa-] strong person.
ndume2 nm [i-/zi-] unhusked rice.
ndumiko nm [i-/zi-] cupping horn.
ndumilakuwili nm [a-/wa-] hypocrite, double crosser, double dealer, two-faced person.
ndumo nm [i-/zi-] 1 inspiring call. 2 counsel.
ndundu nm [i-/zi-] 1 pounding sound. 2 pounder's fee.
nduni nm [i-/zi-] 1 wonder; novelty. 2 characteristic.
ndururu1 kv small.
ndururu2 nm [i-/zi-] coin with lowest value e.g. five cent coin.
ndusi nm [i-/zi-] box.
nduwari nm [a-/wa-] type of long trunked fish.
ndwele nm [i-/zi-] illness, disease, ailment.
ndweo nm [i-/zi-] arrogance, pride, boastfulness, conceit.
neema nm [i-/zi-] grace, bounty, affluence, comfort.
neemek.a kt [sie] live at ease, have plenty, be in comfortable circumstances; get rich, be affluent.
(tde) neemekea, (tdw) neemekewa; (tdk)neemekeka; (tds) neemekesha.
neemesh.a kt [ele] make affluent/rich; provide well for. (tdw) neemeshwa.
neemevu kv affluent, bountiful, bounteous.
neg.a kt [sie] make room. (tde) negea; (tdk)negeka; (tds) negesha; (tdw) negwa.
neli* nm [i-/zi-] tube, pipe. (Khi)
nem.a kt [sie] bend, yield, give way. 2 move neck gracefully. (tde) nemea; (tdk) nemeka;
(tds) nemesha; (tdw) nemwa.
nembe nm [a-/wa-] type of tilapia.
nembo nm [i-/zi-] 1 emblem, tattoo. 2 trademark.
nemedi nm [i-/zi-] feather rug.
nemsi* nm [i-/zi-] honour, good name. (Kar)
nen.a kt [ele] talk, say, state. (tde) nenea; (tdk)neneka; (tds)
nene
<
nenesha; (tdw) nenwa.
nene kv 1 fat. 2 thick: sauti ~ hoarse/thick voice.
nenep.a kt [sie] become fat. (tde) nenepea;(tdk) nenepeka; (tds) nenepesha.
nenepesh.a kt [ele] fatten. (tde) nenepeshea;(tdk) nenepesheka; (tdn) nenepeshana; (tdw)nenepeshwa.
nengu.a kt [ele] gyrate; limp. (tde) nengulia,(tdw) nenguliwa; (tdk) nenguka; (tds)nengusha.
neno nm ma- [li-/ya-] 1 word. 2 advice, wisdom. 3 calamity. 4 sermon.
nep.a kt [sie] bend, sag. (tde) nepea; (tdk)nepeka; (tds) nepesha.
nepi* nm [i-/zi-] nappy, diaper. (Kng)
nepu.a kt [sie] bend; swing. (tde) nepulia; (tdk)nepuka; (tds) nepusha.
nes.a kt [sie] bend, sag. (tde) nesea; (tdk)neseka; (tdn) nesana; (tds) nesesha; (tdw)neswa.
nesi* nm [a-/wa-] nurse. (Kng)
neso nm [i-/zi-] muslin.
netiboli* nm [i-] netball. (Kng)
neva* nm [i-/zi-] nerve. (Kng)
nevi1* nm [i-/zi-] navy. (Kng)
nevi2* nm [a-/wa-] naval personnel. (Kng)
ng’a.a pia ng’ara kt [sie] glitter, gleam, shine. (tde) ng’alia; (tdk) ng’alika; (tds) ng’aza.
ngabu nm [i-/zi-] gouge.
ngadu nm [a-/wa-] type of crab.
ngagu nm [a-/wa-] type of changu
fish.
ng’ak.a kt [sie] snarl. (tde) ng’akia; (tdn)ng’akana; (tds) ng’akisha; (tdw) ng’akwa.
ngalawa nm [i-/zi-] canoe.
ngama1 nm [i/zi-] hold of vessel.
ngama2 nm [i-/zi-] white clay.
ngama3 nm [i-/zi-] faeces passed in extremis.
ng’arish.a
<
ng’amba1 nm [a-/wa-] hawk’s head turtle.
ng’amba2 nm [i-/zi-] 1 shiny plate of turtle’s shell. 2 film plate.
ngambi nm [i-/zi-] 1 agreeement to prohibit sth. 2 shortage.
ng’ambo nm [i-/zi-] 1 other side of a river, road, etc. 2 abroad.
ngamia nm [a-/wa-] camel.
ng'anda1 nm [-/zi-] lump.
ng'anda2 nm [i-/zi-] pip of playing cards.
ng'anda3 nm [i-/zi-] handful.
ng'ang'an.a kt [sie] become stiff and dry. (tde)ng'ang'ania, (tden) ng'ang'aniana, (tdew)ng'ang'aniwa;
(tdk) ng'ang'anika; (tds)ng'ang'anisha.
ng'ang'ani kl persistently.
ng'ang'ani.a kt [ele] 1 beg persistently, be insistent, beseech. 2 hold firmly, cling. (tde)ng'ang'anilia,
(tdek) ng'ang'anilika, (tden)ng'ang'aniana; (tds) ng'ang'anilisha; (tdw)ng'ang'aniwa.
ng’amu.a kt [ele] realize, find out, discover,
(tde) ng’amulia, (tdew) ng’amuliwa; (tdk)ng’amuka; (tdn) ng’amuana.
ngano1 nm [i-/zi-] fable, tale, story.
ngano2 nm [i-/zi-] wheat.
ngao nm [i-/zi-] shield.
ngapi kv how many: Sasa ni saa ~ ? what time is it?
ngara1 nm [i-/zi-] male maize flowers.
ngara2 nm [i-/zi-] skin worn by a
chief during a ceremony.
ng’ar.a kt [sie] 1 glitter, sparkle, shine, be bright. 2 celebrate.
(tde) ng’aria; (tdk) ng’arika; (tds)ng’arisha; (tdw) ng’arwa.
ngarange nm [i-/zi-) hard centre of a tree.
ngariba nm [a-/wa-] circumciser.
ng’arish.a kt [ele] polish, shine. (tde)ng’arishia; (tdk)
ng’at.a
<
ng’arishika; (tdn) ng'arishana;
(tdw) ng’arishwa.
ng’at.a kt [ele] bite. (tde) ng’atia; (tdk)ng’atika; (tdn) ng’atana; (tds) ng’atisha; (tdw)ng’atwa.
ng’atuk.a kt [sie] retire; relinquish power. (tde)ng’atukia; (tdk) ng’atukika; (tds) ng’atusha.
ngawa nm [a-/wa-] civet cat.
ngawira nm [i-/zi-] booty, loot, plunder.
ngazi nm [i-/zi-] 1 ladder. 2 step; stairs. 3 post.
nge nm [a-/wa-] scorpion.
ngebe1 nm [i-/zi-] useless talk, bitching.
ngebe2 [a-/wa-] talkative person.
ngeda nm [a-/wa-] green locust.
ngedere nm [a-/wa-] small black monkey.
ngegu nm [i-/zi-] red ochre.
ngeja nm [i-/zi-] plaque.
ngeli nm [i-/zi-] noun class.
ngenga nm [i-/zi-] noise, uproar.
ngeu nm [i-/zi-] 1 red ochre. 2 blood. 3 wound on the head.
ngiri1 nm [a-/wa-] wild-boar, wild-pig.
ngiri2 nm [i-/zi-] hernia.
ngisha nm [i-/zi-] undercurrent waves.
ngisi nm [a-/wa-] cuttlefish.
ngizi nm [i-/zi-] unfermented coconut drink.
ng’o! ki never!
ngoa nm [i-/zi-] lust, desire; jealousy.
ng’o.a kt [ele] 1 extract, pull out. 2 dig out. (tde)ng’olea, (tdes) ng’olesha, (tdew) ng’olewa;(tdk)
ng’oka; (tdn) ng’oana.
ngoe nm [i-/zi-] 1 tree diagram. 2 hooked/forked branch or stick.
ngoek.a kt [ele] hook up sth. (tde) ngoekea;(tdk) ngoekeka; (tdn) ngoekana; (tds)ngoekesha;
(tdw) ngoekwa.
ngogo nm [a-/wa-] catfish.
ngogwe nm [i-/zi-] greentomato.ngoi nm [a-/wa-] lead singer.
nguchiro
<
ngoj.a kt [sie] wait. (tde) ngojea; (tdk)ngojeka; (tdn) ngojana; (tds) ngojesha; (tdw)ngojwa.
ngojamalika nm [a-/wa-] green backed heron.
ngoje.a kt [sie] wait for sb/sth. (tde) ngojelea; (tdk) ngojeka; (tds) ngojesha.
ng’ok.a kt [sie] be uprooted, be extracted. (tde)ng’okea; (tdk) ng’okeka; (tds) ng’okesha.
ngoko nm [i-/zi-] red spot on monkey’s behind.
ngole1 nm [a-/wa-] long green snake.
ngole2 nm [i-/zi-] bow’s rope.
ngoma nm [i-/zi-] 1 drum. 2 dance.
ng’ombe1 nm [a-/wa-] cow, ox, cattle, bull, bullock
ng’ombe2 nm [i-/zi-] exorcism, exorcising dance.
ngome nm [i-/zi-] 1 escarpment. 2 fort, fortress, stronghold. 3 defence (in a game).
ng’onda nm [a-/wa-] split dried fish.
ng’ong’.a kt [ele] 1 make sign of contempt behind sb’s back. 2 buzz around as flies do on filth or dead
animal. (tde) ng’ong’ea; (tdk)ng’ong’eka; (tdn) ng’ong’ana; (tds)ng’ong’esha; (tdw) ng’ong’wa.
ng’ongo nm [i-/zi-] small roundish fruit with kernel.
ngonjera nm [i-/zi-] 1 poem recited by more than one person in turns. 2 argument.
ngono nm [i-/zi-] 1 wife’s turn to sleep with a husband in a
polygamous marriage. 2 intercourse, sex.
ng’onzi nm [a-/wa-] sheep.
ngorombwe nm [a-/wa-] long horned goat, mountain goat.
ngosi nm [a-/wa-] wildebeest, topi, gnu.
ngoshi nm [i-/zi-] corner of a matted sail.
ngoto nm [i-/zi-] closed fist.
ngozi nm [i-/zi-] skin, hide, leather.
nguchiro nm [a-/wa-] mongoose.
ngudu
<
ngudu kl expression of abandoning a game.
nguli nm [a-/wa-] 1 hero, champion, brave man. 2 restless person. 3 adult.
ngumbi nm [a-/wa-] flying white ants.
ngumi nm [i-/zi-] fist.
ngumu nm (ms) wekea ~ deny sb sth, refuse sb sth.
ngunja nm [i-/zi-] red dust.
nguo nm [i-/zi-] clothing; cloth, fabric.
nguri nm [i-/zi-] shoe maker’s mallet.
nguru nm [a-/wa-] kingfish.
ngurukia nm [i-/zi-] tree parasite.
ngurum.a kt [sie] rumble, roar, gowl. (ms) A~po simba mcheza nani? who stays around when the lion
roars?
ngurumo nm [i-/zi-] 1 thunder. 2 roar, rumble.
ngurunga nm [i-/zi-] stone table/chair.
nguruwe nm [a-/wa-] pig, hog, swine.
nguruzi nm [i-/zi-] 1 scupper hole. 2 plug to stop a leak in a vessel.
nguta nm [i-/zi-] dried coconut.
nguu nm [i-/zi-] summit of a hill/mountain.
nguva nm [a-/wa-] mermaid, dugong, manatee.
nguvu nm [i-/zi-] 1 force, strength, power. 2 authority, supremacy. 3 impetus, pressure, solidity.
nguvukazi nm [i-/zi-] labour force.
nguyu nm [i-/zi-] knuckle, ankle.
nguzo nm [i-/zi-] 1 post, pole, buttress. 2 pillar, fundamental principle.
ngwa ka somebody's: Mwana~ somebody’s child; Kiti~ somebody’s chair.
ng’wafu.a kt [ele] bite off. (tde) ng’wafulia,
(tdew) ng’wafuliwa; (tdk) ng’wafuka; (tdn)ng’wafuana; (tds) ng’wafusha.
ngwamba nm [i-/zi-] 1 long
niru
<
handledoe. 2 drudgery, hard labour: Kula ~ do the donkey-work, work like a dog.
ngwara nm [i-/zi-] boot, kick: Piga ~ boot/kick sb.
ngwe1 nm [i-/zi-] farming plot allotted for a day's work.
ngwe2 nm [i-/zi-] long twisted straw rope.
ngwena nm [a-/wa-] crocodile.
ngwenje nm [i-/zi-] coin money.
ng’weny.a kt [ele] bite off with front teeth.
(tde)ng’wenyea; (tdk) ng’wenyeka; (tdn)ng’wenyana; (tds) ng’wenyesha; (tdw)ng’wenywa.
ni kt [sie] am, is, are: Juma na Ali ~ nduguJuma and Ali are brothers.
nia* nm [i-/zi-) intention, aim, purpose, objective. (Kar)
nibu* nm [i-/zi-] nib. (Kng)
niaba nm [i-/zi-] behalf: kwa ~ ya on behalf of;Amekwenda kwa ~ yao he went on their behalf.
nidhamu* nm [i-/zi-] discipline. (Kar)
nifaki nm [i-/zi-] hypocrisy.
nikaha nm [i-/zi-] marriage esp. of Moslems:Funga ~ get married.
nikotini* nm [i-/zi-] nicotine. (Kng)
nikwata nm [a-/wa-] house lizard.
nili* nm [i-/zi-] blue. (Kar)
nimonia* nm [i-/zi-] pneumonia. (Kng)
nina nm [a-/wa-] mother.
ninga nm [a-/wa-] green pigeon.
ning’ini.a kt [sie] swing, suspend, hang.
(tde)ning’inilia; (tdk) ning’inika; (tdn) ning’iniana;(tds) ning’iniza.
ning’iniz.a kt [ele] suspend, hang.
(tde)ning’inizia; (tdk) ning’inizika; (tdn)ning’inizana; (tdw) ning’inizwa.
ningu nm [a-/wa-] broad, spiked fresh water fish.
nini kw what?
nira nm [i-/zi-] animal yoke.
niru nm [i-/zi-] oxygen residue.
nisha
<
nisha* nm [i-/zi-] starch. (Kar)
nishai* nm [i-/zi-] drunkenness. (Kar)
nishani* nm [i-/zi-] medal, decoration. (Kar)
nishati* nm [i-/zi-] energy: ~ ya umemeelectrical energy. (Kar)
nitrojeni* nm [i-/zi-] nitrogen.(Kng)
njaa nm [i-/zi-] 1 hunger. 2 famine, starvation:Mwaka huu kutakuwa na ~ there will be famine this year.
njama nm [i-/zi-] conspiracy, plot.
njana nm [a-/wa-] type of red snapper.
njano nm [i-/zi-] yellow.
nje nm [i-/zi-], ku outside. njegere nm [i-/zi-] pea.
njeku nm [a-/wa-] bull.
njeli nm [i-/zi-] bow.
njemba nm [a-/wa-] giant.
njia nm [i-/zi-] 1 path, road, way: ~ ya relirailway/railroad. 2 method, means.
njiti1 nm [i-/zi-] matchstick.
njiti2 nm [a-/wa-] premature baby.
njiwa nm [a-/wa-] pigeon, dove: ~ mangadomesticated pigeon.
njongwanjongwa kl (kutembea) softly with stealthy steps as if following sb secretly.
njoo! ki come!
njorinjori nm [a-/wa-] long legged person.
njozi nm [i-/zi-] dream: Mfalme ~
diviner, forecaster.
njuga nm [i-/zi-] ankle bells. (nh) Valia mtu ~pursue sb/sth persistently.
njugu nm [i-/zi-] peanut plant, groundnut plant: ~ mawe bambara nut.
njumu nm [i-/zi-] 1 silver nails. 2 shoe cleats.
njuti* nm [i-/zi-] leather boat. (Khi)
nkindiza nm [i-/zi-] low tide.
nne nm [i-/zi-] four.
no.a1 kt [ele] sharpen. (tde) nolea; (tdk)noleka; (tdn) noana (tds); nolesha; (tdw)nolewa.
nongwa
<
no.a2 kt [sie] fail to get, err, be mistaken.
(tde)nolea, (tdek) noleka; (tdes) nolesha, (tdew)nolewa; (tdn) noana.
noba nm [i-/zi-] turn, turn taking.
nobe! ki fool!
noeli nm [i-/zi-] Christmas.
nog.a kt [sie] be delicious; be pleasing, be satisfying.
(tde) nogea, (tdew) nogewa; (tdk)nogeka; (tdn) nogana; (tds) nogesha.
nokoa* nm ma- [a-/wa-] 1 assistant field supervisor. 2 farm guard. (Kaj)
noma1 nm [i-/zi-] work chit (as a proof that one was working)
noma2 nm [i-/zi-] obstacle, objection: Sina ~ mie I have no objection.
nomi kl in abundance: Machungwa yamejaa ~oranges are in abundance.
nomino nm [i-/zi-] noun.
nondo1 nm [a-/wa-] moth.
nondo2 nm [a-/wa-] enormously long and big snake (about one metre long).
nondo3 nm [i-/zi-] steel bar: ~ za dirisha steel window bars.
non.a kt [sie] get fat. (tde) nonea; (tdk)noneka; (tds) nonesha.
nong.a kt [ele] make angry, annoy, exasperate. (tde) nongea; (tdk)
nongeka; (tdn) nongana; (tds) nongesha;(tdw) nongwa.
nongo nm [i-/zi-] 1 body dirt. 2 bad luck.
nong’on.a kt [sie] 1 whisper. 2 murmur, speak in a low tone.
(tde) nong’onea; (tdk) nong’oneka;(tdn) nong’onana; (tds) nong’oneza; (tdw)nong’onwa.
nong’onez.a kt [ele] whisper to.
(tde)nong’onezea; (tdk) nong’onezeka; (tdn)nong’onezana; (tdw) nong’onezwa.
nong’onong’o [zi-] rumour, gossip.
nongwa nm [i-/zi-] 1 grudge, spite. 2 nono
<
disagreement, trouble causing act. 3 act that causes sb to be fed up with sth.
nono kv fatty: Siku hizi mwala vi~ nowadays you are leading a prosperous life.
noti1* nm [i-/zi-] bank note, note. (Kng)
noti2* nm [i-/zi-] music note. (Kng)
notisi* nm [i-/zi-] notice. (Kng)
Novemba* nm [i-/zi-] November. (Kng)
nso nm [i-/zi-] kidney.
nswi nm [a-/wa-] fish.
nta nm [i-/zi-] wax.
nti nm [i-/zi-] ear ornament.
ntimbi nm [i-/zi-] waterless shore (when there is low tide).
ntwe nm [i-/zi-] 1 stigma. 2 horrendous event/act.
nufaik.a* kt [sie] gain, get profit, prosper, benefit. (tde) nufaikia; (tdk) nufaikika; (tds)nufaikisha. (Kar)
nufaish.a* kt [ele] profit sb, make sb prosper.
(tde) nufaishia; (tdk) nufaishika; (tdn)nufaishana; (tdw) nufaishwa. (Kar)
nuhusi* nm [i-/zi-] bad omen, misfortune. (Kar)
nui nm [i-/zi-] type, kind: Alitunga mashairi ya kila ~ he/she
composed poems of different types.
nui.a* kt [sie] intend, resolve. (tde) nuilia,(tdek) nuilika; (tdn) nuiana; (tds) nuiza; (tdw)nuiwa.
nuio* nm [i-/zi-] intention, resolution, objective, purpose. (Kar)
nuiz.a* kt [ele] make a wish, pray. (tde) nuizia; (tdk) nuizika; (tdw) nuizwa.
nujumu* nm [i-/zi-] fortune, luck. (Kar)
nuk.a kt [sie] smell, stink. (tde) nukia; (tdk)nukika; (tds) nukisha.
nuki.a kt [sie] smell nice. (tde) nukilia; (tdk)nukika; (tdn) nukiana; (tds) nukisha; (tdw)
nunuz.a
nukiwa.
nuksani nm [i-/zi-] 1 deflation. 2 quarrel, mischievous action.
nukta nm [i-/zi-] 1 full stop, point. 2 second (of time).
nuku.u kt [ele] 1 transliterate, transcribe. 2 quote.
(tde) nukulia, (tdek) nukulika, (tden)nukuliana, (tdes) nukulisha, (tdew) nukuliwa.
numbi nm [a-/wa-] blue lined round short fish.
nun.a kt [sie] sulk, be sullen. (tde) nunia; (tdk)nunika; (tds) nunisha.
nunda nm ma- [a-/wa-] 1 semi-wild cat. 2 big and strong person. (ms) ~ mla watu man eater.
nundu1 nm [i-/zi-] hump.
nundu2 nm [a-/wa-] bat.
nune nm [a-/wa-] type of tsetsefly.
nunge1 nm [i-/zi-] 1. leper settlement. 2 finger stumps.
nunge2 nm [i-/zi-] zero, nil: Wamefungwa magoli matatu kwa ~ they conceded three goals to nil.
nungu1, nungunungu nm [a-/wa-] porcupine.
nungu2 nm [a-/wa-] sweet red fish.
nungu3 nm [a-/wa-] ruffled feathered hen.
nung’unik.a kt [sie] grumble, complain. (tde)nung’unikia;
(tdk) nung’unikika;
(tdn) nung’unikana;
(tds) nung’unikisha.
nung’uniko nm ma- [li-/ya-] grumbling, complaint .
nunu nm [a-/wa-] madam, mistress, lady.
nunu.a kt [ele] buy, purchase.
(tde) nunulia, (tdek) nunulika, (tdes)nunulisha,
(tdew) nunuliwa; (tdn) nunuana.
nunuz.a kt [ele] help a child to teethe by rubbing gum.
(tde) nunuzia; (tdk) nunuzika; (tdn)nunuzana; (tds) nunuzisha; (tdw) nunuzwa.
nuru
nuru* nm [i-/zi-] light, brightness, illumination. (nh) Tia ~ brighten. (Kar)
nururish.a* kt [ele] radiate; lighten: Aliki~ chumba kizima kwa mwanga wa kandili yakehe lightened the
whole room with the light of his lantern.
(tde) nururishia; (tdk) nururishika;(tdn) nururishana; (tdw) nururishwa. (Kar)
nus.a kt [ele] smell, sniff. (tde) nusia; (tdk)nusika; (tdn) nusana; (tds) nusisha; (tdw)nuswa.
nuskha nm [i-/zi-] copy.
nusra* kl 1 almost, nearly, just about. 2 valueless, poor in quality. (Kar)
nusu nm [i-/zi-] half.
nusukaputi nm [i-/zi-] sedative, anaesthetic.
nusukipenyo nm [i-/zi-] radius.
nusurik.a* kt [sie] escape narrowly. (tde)nusurikia; (tdk) nusurikika. (Kar)
nusur.u* kt [ele] help, assist, save, defend.
(tde)nusuria, (tdew) nusuriwa; (tdk) nusurika; (tds)nusurisha. (Kar)
nususi1 kv fierce, intense.
nususi2 nm [i-/zi-] fact, reality:
Haya ni katika ~ ya mambo this is the reality.
ny.a kt [sie] 1 shit. 2 rain. (tde) nyea; (tdk)nyeka; (tds) nyesha; (tdw) nyewa.
nya.a kt [sie] wither, shrivel. (tde) nyaia; (tdk)nyaika; (tds) nyaisha.
nyafu.a kt [ele] strip off flesh from the bone.
(tde) nyafulia; (tdk) nyafuka; (tdn) nyafuana;(tds) nyafusha.
nyago nm [i-/zi-] 1 legs, thighs. 2 pace, step, stride: Humwezi kwa mwendo, ~ zake ndefuyou can’t beat
him, he has long strides.
nyak.a1 kt [ele] catch, snatch. (tde) nyakia;(tdk) nyakika; (tdn) nyakana (tds) nyakisha;(tdw) nyakwa.
nyana
<
nyak.a2 kt [ele] beat, slap, box sb’s
ears.(tde)nyakia; (tdk) nyakika; (tdn) nyakana; (tds)nyakisha; (tdw) nyakwa.
nyakanga nm ma- [a-/wa-] chief instructor in initiation.
nyakanyaka kl in shambles.
nyakur.a kt [ele] snatch.
(tde) nyakuria, (tdew)nyakuriwa; (tdk) nyakurika; (tdn) nyakurana;(tds) nyakurisha.
nyama nm [i-/zi-] 1 meat. 2 flesh. (ms) ~ ya ulimi sweet words.
nyamafu nm [i-/zi-] carcass, dead animal.
nyamaume nm [a-/wa-] hero, brave person.
nyamavu kv silent, reserved, quiet.
nyamaz.a kt [sie] shut up, be silent, keep quiet. (tde) nyamazia; (tdk) nyamazika; (tds)nyamazisha.
nyamazish.a kt [ele] silence sb: Ni vigumu kum~ mtoto anayelia kwa njaa it is difficult to silence a
hungry baby. (tde) nyamazishia; (tdk)nyamazishika; (tdn) nyamazishana; (tdw)nyamazishwa.
nyambizi nm [i-/zi-] submarine.
nyambu.a1 kt [ele] 1 stretch. 2 conjugate, derive. (tde) nyambulia, (tdew) nyambuliwa;
(tdk) nyambuka; (tds) nyambusha.
nyambu.a2 kt [ele] insult, outrage, slander sb.
(tde) nyambulia; (tdk) nyambulika; (tds)nyambulisha; (tdn) nyambuana; (tdw)nyambuliwa.
nyambulish.a kt [ele] 1 pull, stretch. 2 (isimu) derive. (tde) nyambulishia; (tdk)nyambulishika;
(tdw) nyambulishwa.
nyambuo nm [a-/wa-] kind of sardine.
nyamizi nm [a-/wa-] kind of hermit crab.
nyana nm [i-/zi-] arrow’s or spear’s head.
nyanda
<
nyanda nm [zi-] plains: ~ za juu highlands.
nyang’anya kt [ele] take by force, snatch, rob.
(tde) nyang’anyia; (tdk) nyang’anyika; (tds)nyang'anyisha;(tdn) nyang’a-nyana; (tdw)nyang’a-nywa.
nyangarika nm [i-/zi-] worthless/ valueless thing/person.
nyang’au nm ma- [a-/wa-] (dharau) dirty dog; bloody brute.
nyange1 nm [i-/zi-] noise.
nyange2 nm [a-/wa-] fool, moron.
nyangumi nm [a-/wa-] whale.
nyani nm ma- [a-/wa-] baboon.
nyanya1 nm [i-/zi-] tomato.
nyanya2 nm [a-/wa-] grandmother.
nyanyapa.a kt [sie] recoil in disgust. (tde)nyanyapalia, (tdek) nyanyapalika, (tdes)nyanya-
palisha; (tdn) nyanyapana.
nyanyu.a1 kt [ele] get sth by trickery.
(tde)nyanyulia, (tdew) nyanyuliwa; (tdk)nyanyuka; (tds) nyanyusha; (tdn) nyanyuana.
nyanyu.a2 kt [ele] lift, raise. (tde) nyanyulia,(tdek) nyanyulika, (tds) nyanyulisha, (tdew)nyanyuliwa;
(tdn) nyanyuana.
nyanyu.a3 kt [ele] tear.
(tde) nyanyulia, (tdew)nyanyuliwa; (tdk) nyanyuka; (tdn)nyanyuana; (tds) nyanyusha.
nyanyuk.a kt [sie] rise up, get up, stand up. (tde) nyanyukia; (tds) nyanyukisha.
nyanza nm ma- [li-/ya-] lake.
nyap.a kt [sie] sneak along, stalk, move stealthily.
(tde) nyapia; (tdk) nyapika; (tds)nyapisha; (tdw) nyapwa.
nyara1 nm [i-/zi-] 1 captive, booty, spoil. 2 trophy: ~ za serikali government trophies.
nyara2 kl cheap; free.
nyaraf.u kt [sie] avoid contact with a person because of his filthiness/
disgusting habits. (tde) nyarafia,
nyemi
<
(tden) nyarafiana, (tdew) nyarafiwa; (tdk)nyarafika; (tds) nyarafisha.
nyaraka nm [zi-] archives: ~ za Taifa National Archives.
nyarubanja nm [i-/zi-] feudalism.
nyasi nm [zi-] grass.
nyat.a kt [sie] sneak along, stalk. (tde) nyatia,
(tden) nyatiana; (tdk) nyatika; (tds) nyatisha;(tdw) nyatwa.
nyati nm [a-/wa-] buffalo.
nyato nm [i-/zi-] nipple.
nyatu.a nm [sie] stagger,
totter. (tde) nyatulia,(tdew) nyatuliwa; (tdk) nyatuka; (tdn)nyatuana; (tds) nyatusha.
nyatunyatu kl in a tiptoe movement, stealthily.
nyau1 nm [a-/wa-] cat.
nyau2 [i-/zi-] cat's voice.
nyaufu kv (matunda au majani) withered, dried up.
nyauk.a kt [sie] dry up, wither, shrivel. (tde)nyaukia; (tdk) nyaukika; (tds) nyaukisha.
nyayo1 nm [i-/zi-] foot prints, sole; footsteps:Fuata ~ follow in footsteps of.
nyayo2 nm (Kenya) philosophy that emphasizes peace, love and unity.
nye.a1 kt [sie] itch, tickle. (tde) nyelea; (tdk)nyeka; (tdn) nyeana; (tds) nyesha; (tdw)nyewa.
nye.a2 kt [sie] vanish, disappear. (tde) nyelea;(tdk) nyeka; (tds) nyesha; (tdw) nyewa.
nyege nm [i-/zi-] erotic stimulation, lust, sexual desire: Tia ~ stimulate sexually.
nyegere nm [a-/wa-] honey badger.
nyek.a kt [sie] shine, glisten. (tde) nyekea;(tdk) nyekeka; (tdw) nyekwa.
nyemele.a kt [ele] creep up to, sneak along, stalk. (tdk) nyemeleka; (tds) nyemelesha;(tdn) nyeme-
leana; (tdw) nyemelewa.
nyemi nm [i-/zi-] happiness, joy:
<<
Sina ~ naye I don’t like him/her.
nyende nm [i-/zi-] chirp.
nyeng.a1 kt [ele] 1 cheat, hoodwink sb. 2 persecute, tyrannize, swindle, short change.
(tde)nyengea; (tdk) nyengeka; (tds) nyengesha;(tdn) nyengeana; (tdw) nyengwa.
nyenga2 nm [a-/wa-] kind of large of scaleless flat fish.
nyengeresh.a kt [ele] tickle, stimulate sexually. (tde) nyengereshea; (tdk) nyengere-
sheka;(tdn) nyengereshana; (tdw) nyengereshwa.
nyenje nm [a-/wa-] cricket.
nyenyeke.a kt [ele] 1 be humble. 2 be respectful. (tdn) nyenyekeana; (tds)nyenyekesha; (tdw) nyenye-
kewa.
nyenyekevu kv humble, servile.
nyenyere nm [a-/wa-] tiny black ant.
nyenyerek.a kt [sie] confuse by talking too much. (tde) nyenyerekea;(tds)nyenyerekesha.
nyer.a kt [ele] joke, make fun of.
(tde) nyerea;(tdk) nyereka; (tdn) nyerana; (tds) nyeresha;(tdw) nyerwa.
nyerere nm [i-/zi-] copper/brass bangle.
nyererez.a kt [ele] camouflage. (tde)nyererezea; (tdk) nyererezeka; (tdn)nyererezana; (tds) nyerere-
zesha; (tdw)nyererezwa.
nyerezi kv beautiful, good, picturesque.
nyes.a kt [sie] be wet, moisten. (tde) nyesea; (tdk) nyeseka; (tds) nyesesha.
nyesh.a kt [sie] rain. (tde) nyeshea, (tdew)nyeshewa; (tdk) nyesheka.
nyet.a kt [sie] demand attention. (tde) nyetea;(tdk) nyeteka; (tds) nyetesha/nyeteza; (tdw)nyetwa.
nyeti kv 1 crucial. 2 sensitive.
-nyevu kv moist, wet, damp, humid.
nyie ku (kifupisho cha nyinyi) you all.
nyonda
<
nyigu nm [a-/wa-] wasp, hornet. (ms) Kiuno cha ~ a small waistline.
nyika nm [i-/zi-]
prairies, wilderness, land with scattered trees and high grass. (ms) Alikwenda msitu na ~ he had a long
journey; mbio za ~ marathon.
nyim.a kt [sie] keep back (from), withhold (from), deny.
(tde) nyimia; (tdk) nyimika; (tds)nyimisha; (tdn) nyimana; (tdw) nyimwa.
nyiminyimi kl meanly, tightfistedly, ungenerously.kv niggardly, miserly.
nyimivu kv mean, tightfisted, stingy. miser, ungenerous.
nyinyi kw (wingi) you.
nyinyirik.a kt [sie] glister, glide, glide along. (tde) nyinyirikia; (tdk) nyinyirikika; (tds)nyinyirikisha;
(tdw) nyinyirikwa.
nyinyoro nm [u-/zi-] red flowered bulbous plant.
nyiririk.a [sie] glide, slide along. (tde)nyiririkia; (tdk) nyiririkika; (tds) nyiririkisha;(tdw) nyiririkwa.
nyiza nm [i-/zi-] coloured palm leaf plaited strips.
nyo.a kt [ele] shave. (tde) nyolea, (tdek)nyoleka, (tdes) nyolesha; (tdw) nyolewa; (tdn)nyoana.
nyofo.a kt [ele] pick pieces from sth, nibble. (tde) nyofolea,
(tdew) nyofolewa; (tdk)nyofoka; (tdn) nyofoana; (tds) nyofosha.
nyofu kv 1 straight. 2 honest, trustworthy: Ana tabia ~ she/he is honest.
nyoka nm [a-/wa-] 1 snake. 2 worm.
nyoko nm [a-/wa-] your mother.
nyoko.a kt [ele] pick with finger. (tde)nyokolea, (tdew) nyokolewa; (tdk) nyokoka;(tds) nyokosha.
nyomvi nm [a-/wa-] night jar.
nyonda1 nm [i-/zi-] love, affection.
nyonda
<
nyonda2 nm [a-/wa-] lover, sweetheart, beloved.
nyondenyonde nm [i-/zi-] chronic disease/illness.
nyonga1 nm [i-/zi-] hip.
nyong.a2 kt [ele] 1 strangle, hang. 2 kill by hanging. 3 twist, wriggle.
(tde) nyongea; (tdk)nyongeka; (tdn) nyongana; (tds) nyongesha;(tdw) nyongwa.
nyonge kv weak, oppressed, degraded, servile, feeble, frail.
nyongea1 nm [i-/zi-] marasmus.
nyonge.a2 kt [sie] feel oppressed, feel wretched. (tdk) nyongeka; (tds) nyongesha.
nyongeza nm [i-/zi-] addition, supplement, increment.
nyongo1 nm [i-/zi-] bile.
nyongo2 nm [i-/zi-] salt water.
nyongo.a kt [sie] straighten out twists. (tde)nyongolea; (tdk)
nyongoka; (tdn) nyongoana; (tds) nyongosha.
nyong’ony.a kt [sie] be weary/weak: Miguu inani~ my legs are weak. (tde) nyong’onyea;(tdk) nyong’o-
nyeka; (tds) nyong’onyesha;(tdw) nyong’onywa.
nyong’onye.a1 kt [sie] 1 be weak/ languish/weary. 2 be uncomfortable. (tde)nyong’o-
nyelea; (tdk) nyong’onyeka; (tdn)nyong’onyeana; (tds) nyong’o-nyesha.
nyono nm [i-/zi-] snore.
nyony.a kt [ele] 1 suck, feed at breast. 2 exploit sb. (tde) nyonyea; (tdk) nyonyeka;
(tdn)nyonyana; (tds) nyonyesha; (tdw) nyonywa.
nyonyesh.a kt [ele] suckle; breast feed.
(tde)nyonyeshea; (tdk) nyonyesheka; (tdn)nyonyeshana; (tdw) nyonyeshwa.
nyonyo1 nm [i-/zi-] castor nut.
nyonyo2 nm [i-/zi-] teat, nipple.
nyonyo.a kt [ele] pluck feathers or hair. (tde)nyonyolea; (tdk)
nyuku.a
O
o.a kt [ele] marry a woman. (tde) olea, (tdew)olewa; (tdk) oleka; (tds) oza; (tdn)oana.
oam.a kt [sie] be drenched, be saturated in water. (tde) oamia; (tdk) oamika; (tds)oamisha.
oan.a kt [sie] 1 be married. 2 be compatible, be in harmony: Mawazo yake yame~ na yangu her views are
in harmony with mine. (tde) oania; (tdk) oanika; (tds) oanisha.
oanish.a kt [ele] associate, relate two things. (tde) oanishia; (tdk) oani-shika; (tdn)oanishana;
(tdw) oanishwa.
oda* nm [i-/zi-] order. (Kng)
ofisa* nm [a-/wa-] officer: ~ tawalaadministrative officer. (Kng)
ofisi* nm [i-/zi-] office: ~ya Waziri Mkuu Prime Minister's Office.
og.a1 kt [sie/ele] bath, take a bath/shower. (tde)ogea; (tdk) ogeka; (tds) ogesha.
-oga2 kv coward, timid.
ogele.a kt [sie] swim. (tdk) ogeleka; (tds)ogelesha.
ogofy.a kt [ele] frighten,terrify. (tde) ogofyea; (tdk) ogofyeka; (tdn) ogofyana; (tds)ogofyesha;
(tdw) ogofywa.
ogop.a kt [sie] 1 fear, be afraid/ fearful. 2 obey:~ Mwenyezi Mungu obey the Almighty God.
(tde) ogopea; (tdk) ogopeka; (tds) ogopesha; (tdn) ogopana; (tdw) ogopwa.
ogopesh.a kt [ele] frighten, scare. (tde)ogopeshea; (tdk) ogopesheka; (tdn)ogopeshana;
(tdw) ogopeshwa.
oili* nm [i-/zi-] oil. (Kng)
ok.a kt [ele] bake. (tde) okea; (tdk) okeka; (tds) okesha; (tdw) okwa.
oko.a kt [ ele] rescue; save; redeem. (tde)okolea, (tdew) okolewa, (tdek) okoleka; (tdn)okoana.
okok.a kt [sie]1 be rescued. 2 (dini) be saved. (tde) okokea; (tdk) okokeka.
okot.a kt [ele] 1 pick up. 2 find. (tde)
okotea; (tdk) okoteka; (tdn) okotana; (tds)okoteza; (tdw) okotwa.
ondo
okotez.a kt [ele] fumble, bungle.
(tde) kotezea; (tdk) okotezeka; (tdn)okotezana; (tds) okotezesha; (tdw) okotezwa.
oksijeni* nm [i-] oxygen. (Kng)
Oktoba* nm [ i-] October. (Kng)
ol.a kt [ele]1 look at, watch. 2 see. (tde) olea; (tdk) oleka; (tds) olesha; (tdn) olana; (tdw)olwa.
ole! ki woe! pity!: ~ wangu woe is me!
olimpiki* nm [i-] olympic. (Kng)
omb.a kt [ele] beg for, ask for, petition, request; pray for. (tde) ombea; (tdk) ombeka; (tdn)ombana;
(tds) ombesha; (tdw) ombwa.
ombaomba nm [a-/wa-] beggar.
ombe nm [i-/zi-]1 edge, rim, brim. 2 uncertain wavering movement.
ombe.a kt [ele] pray for, intercede for. 2 ask on behalf of: Naku~ ruhusa I am asking for permission on
your behalf. (tdk) ombeka.
ombi nm ma- [li-/ya-] request; prayer.
omboje.a kt [sie] be too soft, become too soft. (tdk) ombojeka; (tds) ombojesha; (tdw)ombojewa.
ombolekez.a kt [ele] recite words during oath taking/offering. (tde) ombolekezea; (tdk)ombole-kezeka;
(tds) ombolekezesha; (tdn)ombolekezana; tdw) ombo-lekezwa.
ombolez.a kt [ele] mourn, bewail, lament. (tde)ombolezea; (tdk) ombolezeka; (tdn)ombolezana;
(tds) ombolezesha; (tdw) ombo-lezwa.
ombwe nm [i-/zi-] vacuum.
omek.a kt [ele] 1 pile up, stack sth up. 2 compress, press; fill. (tde) omekea; (tdk)omekeka;
(tds) omekesha; (tdn) omekana; (tdw) omekwa.
omo nm [i-/zi-] bows, prow.
omo.a kt [ele] (udongo) dig up/out
break up. (tde) omolea, (tdew) omolewa; (tdk)omoleka; (tds) omosha.
on.a
on.a kt [ele] 1 see: Kusikia si ku~ hearing is not the same as seeing. 2 feel: Na~ njaa I am feeling hungry.
(tde) onea; (tdk) oneka; (tdn) onana; (tds) onesha; (tdw) onwa.
onan.a kt [sie] meet, see: Ali~ na rafiki yake jana he met his friend yesterday. (tde) onania;
(tdk) onanika; (tds) onanisha.
ondo nm ma- [li-/ya-] 1 knee. 2 leg, foot.
ondo.a kt [ele] remove, take away. (tde)ondolea, (tdew) ondolewa; (tdk) ondoka; (tdn)ondoana;
(tds) ondosha.
ondok.a kt [sie] leave, depart, go away. (tde)ondokea, (tdew) ondokewa; (tdk) ondokeka;
(tds) ondokesha.
ondokan.a kt [sie]~ na get rid of sth, escape from, be delivered from, emerge from: Ame~ na tabia ya
ombaomba he has been delivered from beggary.
ondoke.a kt [sie] 1 feel better, be feeling better. 2 prosper, do well: Mtoto ana~ vizuri the child is
prospering well.
ondoleo nm ma- [li-/ya-] remission, removal: ~ la dhambi remission of sins.
one.a kt [ele] bully, illtreat, harass, belittle. (tde)onelea; (tdk) oneka (tdn) oneana; (tdw)onewa.
onekan.a kt [sie] 1 be seen, be vissible, be apparent. 2 appear like/as if: Ina~ mvua itanyesha it appers as
if it will rain. (tde)onekania; (tdk) onekanika; (tds) onekanisha.
onele.a kt [sie] feel, think, consider: Nili~ bora nirudi nyumbani I felt it's best I returned home.
onevu kv 1 tyrannous, bully, opp-ressive. 2 transparent; obser-vable.
onge.a1 kt [ele] talk, chat. (tde)
ongelea, (tdek) ongeleka, (tdes)
ongelesha, (tdew) ongelewa. onge.a2 [ele] increase. (tdw) ongewa.
ongele.a kt [ele] talk about/over sth. (tdk)ongeleka; (tdn) ongeleana; (tds) ongelesha; (tdw) ongelewa.
ongez.a kt [ele] add, increase, augment.
out of a well. 2 save, rescue, deliver; remove a magic spell. (tde) opolea, (tdew) opolewa; (tdk)opoka;
(tds) oposha; (tdn) opoana.
orodha* nm [i-/zi-] list, inventory, catalogue. (Kar)
orodhesh.a* kt [ele] list, catalogue, compile an inventory. (tde) oro-dheshea; (tdk)orodhesheka;
(tdn) orodheshana; (tdw)orodheshwa (Kar)
-ororo kv soft, smooth: Ngozi ny~ smooth skin;Muziki mw~ soft music.
osh.a kt [ele] wash: ~ vyombo vya kulia wash the utensils. (tde) oshea; (tdk) osheka; (tdn)oshana;
(tdw) oshwa.
ot.a1 kt [ele/sie] germinate, grow, sprout, spring up: Mtama ume~ the sorghum has sprout up; ~ meno cut
teeth. (tde) otea; (tdk) oteka; (tds)otesha.
ot.a2 kt [ele] dream. (tde) otea; (tdk) oteka; (tdn) otana; (tds) otesha; (tdw) otwa.
ot.a3 kt [sie] bend when drying up. (tde) otea; (tdk) oteka; (tds) otesha; (tdw) otwa.
ot.a4 kt [ele] get warm: ~ jua bask
in the sun. (tde) otea; (tdk) oteka;
(tds) otesha; (tdw) otwa.
otam.a kt [sie] squat. (tde) otamia; (tdk)otamika; (tds) otamisha.
-o-ote kl any: Una kitabu chochote? do you have any book?
-ote kv all, whole, entire: Watu w~ all people;Vitabu vy~ all books; shule ya~ the entire school.
ote.a1 kt [sie] 1 lie in ambush,
waylay, lurk. 2 (mchezo wa mpira) be off side. (tdn) oteana; (tdw) otewa.
otea2 nm ma- [li-/ya-] lurking place, ambush area.
ovaroli* nm ma- [li-/ya-] overalls.
(Kng)
ovataimu* nm [i-/zi-] overtime: Kazi ya ~overtime work. (Kng)
ovodh.a kt [sie] swim in order to guard the drag-net. (tde) ovodhea; (tdk) ovodheka; (tds)ovodhesha.
-ovu kv evil, vile, wicked: Yu mw~ he is wicked.
ovyo kl 1 carelessly, haphazardly. 2 uselessly.
oya1 nm ma- [li-/ya-] handful (of sth): ~ ya mchele a handful of rice.
oy.a2 kt [sie] be calm/settled; rest, be comforted. (tde) oyea; (tdk) oyeka; (tds) oyesha.
oyee! ki hurrah!
oz.a1 kt [sie] rot, go bad, putrefy; stink; (nyama) be high. (tde) ozea; (tdk) ozeka; (tds) ozesha.
oz.a2 kt [sie] marry off sb: Jirani yetu atamw~ binti yake juma lijalo our neighbour will marry off his
daughter next week. (tde) ozea; (tdk)ozeka. (tds) ozesha; (tdn) ozana; (tdw) ozwa.
ozi nm ma- [li-/ya-] eye.
P
p.a kt [ele] give: Ameni~ pesa she has given me some money. (tde) pea, (tden) peana, (tdew)pewa.
pa.a1 kt [ele] crape (off/up): ~ samaki scrape off fish scales.(tde) palia, (tdek) palika, (tdes)palisha,
(tdew) paliwa.
pa.a2 kt [sie] rise, ascend: Sauti imeni~ I have lost my voice; I cannot speak louder; Sikukuu ya Ku~
Bwana the Ascension. (tde) palia, (tdek)palika; (tds) paza.
pa.a3 kt [ele] ~ moto transfer embers, convey fire by getting a live ember on a sherd. (nh) Palia makaa (a)
cover with embers, (b) endanger.(tde) palia, (tdek) palika, (tdes) palisha, (tdew) paliwa.
paa4 nm [a-/wa-] gazelle.
paa5 nm ma[ li-/ya-] roof.
paaz.a kt [ele] (nafaka) grind, pound (with a pestle or mortar). (tde) paazia; (tdk) paazika; (tds) paa-
zisha; (tdw) paazwa.
pacha nm ma- [a-/wa-] twin: ~ fanani identical twins. kv adherent, clustered, compatible, sticking
together: Ndizi ~ banana clusters.
pachik.a kt [ele] 1 insert,stick (in), fix: ~ kisu mshipini stick a knife into the girdle. 2 give sth to sb who
does not deserve it: Ameji~ ukubwa he has given himself leadership position which he does not deserve.
(tde) pachikia; (tdk)pachikika; (tds) pachikisha; (tdn) pachikana;(tdw) pachikwa.
pachipachi nm [ i-/zi-] space in between two thighs: Ameificha katika ~ ya
pak.a
mapaja she has hidden it between her thighs.
padri* nm ma- [ a-/wa-] priest, clergyman. (Kre)
pafu nm ma- [ li-/ya-] lung.
paga.a1 kt [ele] carry (e.g. a load) on head or shoulders. (tds) pagaza.
paga.a2 kt [sie] be possessed by an evil spirit. (tde) pagalia; (tds) pagaza; (tdw) pagawa.
pagao nm [ i-/zi-] charm against evil spirit; talisman.
pagaro1 nm [ i-/zi] belly band/girdle.
pagaro2 nm [ i-/zi-] firestick.
pagio nm ma- [ li-/ya-] tree cuts for climbing.
pagu.a kt [ele] change route to avoid sth. (tde)pagulia, (tdew) paguliwa; (tdk) paguka; (tds)pagusha.
paguo nm [ i-/zi-] diversion, detour.
pagwa nm [ i-/zi-] tip of a pole used as a rafter in constructing roofs of native houses.
paipu nm [i-/zi-] siren, horn.
paja nm ma-[ li-/ya-] thigh.
pajama* nm ma- li-/ya-] pyjamas. (Khi)
paje nm ma- [li-/ya-] sugarless straw of sorghum or maize.
paji nm ma [ li-/ya-] forehead.
paka1 nm [ a-/wa-] cat: ~ shume wild cat.
pak.a2 kt [ele] smear, spread; apply: ~ rangipaint; ~ dawa napply ointment. (nh) ~ mafuta kwa mgongo
wa chupa flatter; ~ matopedefame, sling mud at sb.
(tde) pakia; (tdk)pakika; (tdn) pakana; (tds) pakisha; (tdw)pakacha
pakwa.
pakacha1 nm ma- [ li-/ya-] palm leaf basket.
pakacha2 nm ma- [ a-/wa-] liar.
pakan.a kt [sie] have a common border, share a border.(tde) pa-kania; (tdk) pakanika; (tds)pakanisha.
pakanga1 nm [ i-/zi-] 1 massaging lotion. 2 rue; wormwood.
pakanga2 nm [ i-/zi-] labour pains.
pakas.a kt [ele] plait. (tde) pakasia; (tdk)pakasika; (tdn) pakasana; (tds) pakasisha;(tdw) pakaswa.
pakat.a kt [ele] hold sth in the lap.
(tde)pakatia; (tdk) pakatika; (tdn) pakatana; (tds)pakatisha; (tdw) pakatwa.
pakawa! ki conventional reply to a
story teller’s call: Paukwa! ~!
pakaz.a kt [ele] apply, smear.(tde)
pakazia; (tdk) pakazika; (tdn) pakazana; (tds)pakazisha; (tdw) pakazwa.
pak.i* kt [ele] park. (tde) pakia; (tdk) pakika;(tds) pakisha; (tdw) pakiwa.(Kng).
paki.a kt [ele] load, load on to; embark.
(tde)pakilia, (tden) pakiana, (tdes) pakiza, (tdew)pakiwa; (tdk) pakika.
pakiti* nm [ i-/zi-] packet. (Kng)
paku nm [ i-/zi-] spot.
paku.a kt [ele] 1 unload. 2 dish out,serve food.
(tde) pakulia, (tdek) pakulika, (tdes)pakulisha, (tdew) pakuliwa.
pali.a1 kl [ele] choke, gag on sth. (tds) paliza; (tdw) paliwa.
pambanu.a
pali.a2 kt [ele] weed. (tde) palilia; (tdk)palilika; (tdn) paliliana; (tdw) paliliwa.
palili.a kt [ele] weed.
palizi mn [i-/zi-] weeding.
pama nm [i-/zi-] wide brimmed hat.
pamba1 nm [i-/zi-] cotton.
pamba2 nm [i-/zi-] packed meal for a travelling.
pamb.a3 kt [ele] 1 adorn; decorate. 2 arrange; prepare: ~ maiti prepare a corpse for burial.
(tde) pambia; (tdk) pambika; (tdn) pambana;(tds) pambisha; (tdw) pambwa.
pamb.a4 kt [ele] cover; spread. (tde) pambia;(tdk) pambika; (tdn) pambana;
(tds)pambisha; (tdw) pambwa.
pambaja nm [i-/zi-] embrace, hug: Piga ~ give a hug, embrace.
pambajio nm ma- [li-/ya-] waiting room.
pamb.a moto kt [ele] be rampant, intensify.
pamban.a kt [sie] 1 contest. 2 collide, knock against one another. (tde) pambania; (tdk)
pambanika; (tds) pambanisha;
(tdw) pambanwa.
pambaniz.a kt [sie] prevaricate. (tde)pambanizia; (tdk) pamba-nizika;
(tdn)pambanizana; (tds) pambanizisha; (tdw)pambanizwa.
pambano nm ma- [ li-/ya-] contest; encounter.
pambanu.a kl [ele] distinguish; explain, clear up. (tde) pambanulia; (tdek) pambanulika,
(tdes)pambanulisha, (tdew) pa-mbanuliwa.
pambany.a
parakacha nm [i-/zi-] 1 rustle, sound of crushed dry leaves. 2 sudden movement, dash.
parakachu.a kt [ele] remove forcefully and suddenly. (tde) parakachulia, (tdew) paraka-chuliwa;
(tdk) parakachuka; (tds)parakachusha.
parakas.a kt [sie] dash, rush. (tde) parakasia;(tdk) parakasika; (tds) parakasisha.
param.a kt [sie] be lacking/ wanting; be sterile/barren: Mnazi ume~ the coconut tree is barren; Uso wake
ume~ he/she does not show any feeling. (tde) paramia; (tdk) paramika;(tds) paramisha.
paramamba nm [a-/wa-] type of multi-coloured fish.
parami.a kt [ele] 1 climb on, mount. 2 interrupt in speech. (tdk) paramika;
(tds) paramisha;(tdw) paramiwa.
parandesi nm [i-/zi-] bracket.
parange nm ma- [li-/ya-] matchet,
panga.
parapanda nm [i-/zi-] last trump;
trumpet.
parapi nm [i-/zi-] outrigger float.
parar.a kt [sie] fade. (tde) pararia; (tdk)pararika; (tds) pararisha.
parare nm [a-/wa-] large barbed
legged grasshopper.
parari nm [i-/zi-] war horn, war bugle.
paraz.a1 kt [sie] 1 work unskillfully/carelessly. 2 grind coarsely, mess
up.(tde) parazia; (tdk)parazika; (tds) parazisha.
paraz.a2 kt [ele] weave, plait. (tde)
paredi
pauk.a kt [sie] 1 fade: Sare yake ya shule ime~his school uniform is faded.2 wither.
(tde)paukia; (tdk) paukika; (tds) paukisha.
paukwa! ki story! a word used to introduce a story.
pauni* nm [i-/zi-] pound. (Kng)
paya nm [i-/zi-] goats’ leg soup.
payapay.a kt [sie] 1 talk non-sense, talk foolishly. 2 become restless.
(tde) payapayia;(tdk) payapayika; (tds) payapayisha.
payaya nm [i-/zi-] wild peanut.
payo nm [i-/zi-] 1 foolish talk, chatter, blabbering. 2 adulterous behaviour.
payuk.a kt [sie] talk foolishly, talk nonsense. (tde) payukia; (tdk) payukika; (tds)payukisha.
paz.a kt [ele] ~ sauti raise voice, shout. (tde)pazia; (tdk) pazika; (tds) pazisha.
pazi nm [a-/wa-] Zaramo ruler’s rank.
pazia nm ma- [ li-/ya-] curtain. (Kaj)
pe kl eupe ~ completely white; Shati jeupe ~ a completely white shirt.
pe.a1 kt [sie] mature, be ripe. (tde) pelea; (tdk)peka; (tds) pesha.
pe.a2 kt [ele] sweep. (tde) pelea; (tdk) peka;(tdn) peana; (tds) pesha; (tdw) pewa.
pea3 nm [i-/zi-] pair. (Kng)
peasi* nm ma- [li-/ya-] pear. (Kng)
pech.a kt [sie] walk lamely. (tde) pechea; (tdk)pecheka; (tds) pe-chesha.
pedeli* nm [i-/zi-] pedal. (Kng)
pefu nm ma- [ li-/zi-] side fin of a fish.
pegi
equilateral triangle.
pembezoni kl at the edge.
pembu.a kt [ele] sift, sort out, select, winnow. (tde) pembulia,
(tdw) pembuliwa; (tdk)pembuka; (tdn) pembuana; (tds) pembusha.
pen.a kt [ele] row round. (tde) penea; (tdk)peneka; (tdn) penana; (tds) penesha; (tdw)penwa.
pend.a kt [ele] 1 love, like.2 will: Amefanya kwa ku~ kwake he did on his own will. (ms)M~e
akupendae love thy who loves thou.
(tde)pendea; (tdk) pendeka; (tdn) pendana; (tds)pendeza; (tdw) pendwa.
pende.a kt [ele] be loveable, be liked. (tdk)pendeka; (tdn)
pendeana; (tds) pendesha; (tdw) pendewa.
pendekez.a kt [ele] suggest, propose, recommend. (tde) pendekezea; (tdk)pendekezeka; (tdn) pende-
kezana; (tds)pendekezesha; (tdw) pendekezwa.
pendekezo nm ma- [li-/ya-] proposal, suggestion.
pendele.a kt [ele] prefer, be in favour of. (tdk)pendeleka; (tdn) pendeleana;
(tds)pendelesha; (tdw) pendelewa.
pendez.a kt [ele/sie] be attractive; be
loveable, be charming. (tde) pendekezea;
(tdk)pendezeka; (tdn) pendezana; (tds)pendezesha; (tdw) pendezwa.
pendo nm ma- [li-/ya-] love.
penelti* nm [i-/zi-] penalty. (Kng)
peng.a kt [ele] blow one’s nose. (tde) pengea;(tdk) pengeka; (tds)
pepe.a
pindo nm ma- [li-/ya-] hem: ~ jembamba a slim hem; ~ nene a big hem.
pindu1 kl word used to emphasize the overturn:Pinduka ~ over-turn completely.
pindu2 kv overturnable, turnable.
pindu.a kt [ele] 1 overturn, change sides: ~ garioverturn a car; ~ kikombe turn the cup upsidedown. 2
overthrow: ~ serikali overthrow a govern-ment. (tde) pindulia,
(tdew) pinduliwa;(tdk) pinduka; (tdn) pinduana; (tds) pindusha.
pinduk.a kt [sie] be overturned/ changed. (tde)pindukia; (tdk) pindukika;
(tds) pindukisha.pindukia kl out-and-out, over and above normal:Jamaa huyu amekunywa pombe
ku~ this person has taken a lot of alcohol.
pinduliw.a kt [sie] 1 be overthrown: Serikali ime~ the government is overthrown. 2 (sio rasmi) be
cuckolded.
ping.a kt [ele] 1 block, bar, obstruct. 2 oppose, contradict. 3 bet. (tde) pingia; (tdk) pingika;
(tdn) pingana; (tdw) pingwa.
pingamizi nm ma- [li-/ya-] ob-stacle, obstruction, (sheria)
injunction.
pingili nm [i-/zi-] plant cutting, ring
marking a knot or joint in a plant: ~ ya muwasugarcane joint.
pingiti nm ma- [i-/zi-] body: ~ la
binadamu a giant.
pingo1 nm ma- [li-/ya-] earplug (worn by women).
pingo2 nm ma- [li-/ya-] barrier,
pingu
poja.a kt [ele] deflate; shrink. (tde) pojalia, (tdek) pojalika; (tds) pojaza; (tdw) pojawa.
pojo nm [i-/zi-] green gram.
pok.a kt [ele] snatch, grab; rob. (tde) pokea; (tdk) pokeka; (tdn) pokana; (tds) pokesha; (tdw) pokwa.
poke.a kt [ele] 1 receive. 2 meet/ welcome somebody: Alitu~ kwa furaha she welcomed us happily.
(tde) pokelea, (tdek) pokeleka, (tdew)pokelewa; (tdn) pokeana; (tds) pokesha.
poko! ki expression of contempt.
pokony.a kt [ele] snatch; rob,
grab. (tde) pokonyea; (tdk) poko-nyeka; (tdn)pokonyana; (tds) pokonyesha; (tdw)pokonywa.
pole1 kv gentle.
pole2 kl my sympathy! sorry! take it easy!
pole.a kt [sie] work as a casual labour. (tdk)poleka; (tds) polesha.
polio* [ i-] polio. (Kng)
polisi1* nm ma- [a-/wa-] police: Askaripoliceman/policewoman. (Kng)
polisi2 nm [i-/zi-] police department: Kituo cha ~ police station.
pombe nm [i-/zi-] local brew, beer.
pombo nm [i-/zi-] type of slippery vegetable.
pomboo nm [a-/wa-] dolphin.
pomo.a kt [ele] 1 calm, placate: Alikuwa na hasira nyingi lakini nimem~ he was very angry but I have
calmed him. 2 knock down a pile of things. (tde) pomolea, (tdes) pomolesha, (tdew)pomolewa;
(tdk) pomoka; (tdn) pomoana.
pomoni
pomoni kl brimful.
pon.a kt [sie] 1 recover, get well, be cured:Amekwisha~ she has recovered. 2 escape: Basi lili-pinduka
lakini abiria wote wali~ the bus overturned, but all passangers escaped unhurt. (ms) ~ea chupuchupu be
saved by the skin of one's teeth. (tde) ponea; (tdk) poneka.
pond.a kt [sie] pound, crush, mash; smash, crash. (nh) ~ mali squander money, waste resources.
(tde) pondea; (tdk) pondeka; (tdn)pondana; (tds) pondesha; (tdw) pondwa.
pondea nm [i-/zi-] shoemaker's hammer.
pondek.a kt [sie] be crushed, be dented, be smashed; be mashed: (tde) pondekea; (tdk)ponge.a
pondekeka; (tds) pondekesha.
ponge.a kt [sie] recover e.g. from illness, dangerous undertaking etc. (tdk) pongeka; (tds)pongesha.
pongez.a kt [ele] congratulate.
(tde) pongezea; (tdk) pongezeka; (tdn)pongezana; (tds) ponge-zesha; (tdw)pongezwa.
pongezi nm [i-/zi-] congratu- lations.
pongono nm [i-/zi-] quiver.
pongoo nm [i-/zi-] wide beaded bracelet.
poni* nm [i-/zi-] pawn. (Kng)
pono nm [a-/wa-] type of fish said to be often in a torpid state.
pono.a kt [ele] bark. (tde) ponolea, (tdek)ponoleka, (tdes) ponolesha, (tdew) ponolewa;(tdn) ponoana.
ponuo nm ma- [li-/ya-] stripping off.
popot.a
potosh.a kt [ele] lead astray, pervert, mislead. (tde) potoshea; (tdk) potosheka; (tdn)potoshana;
(tdw) potoshwa.
potovu kv 1 stray; misleading. 2 spoiled.
povu nm ma- [li-/ya-] foam, scum, froth, lather:~ la sabuni soap lather.
poza1 nm [i-/zi-] payment to cool sb's bitterness.
poz.a2 kt [ele] 1 make cool, cool. 2 comfort, soothe. (tde) pozea; (tdk) pozeka; (tdn)pozana;
(tds) pozesha; (tdw) pozwa.
pozi nm [ i-/zi-] airs, showing off.
presha* nm [i-/zi-] pressure. (Kng)
profesa* nm ma- [a-/wa-]
professor. (Kng)
programu* nm [i-/zi-] programme. (Kng)
projekta* nm [i-/zi-] projector. (Kng)
propaganda* nm [i-/zi-] propa-ganda. (Kng)
propela* nm [i-/zi-] propeller. (Kng)
protestanti* nm [a-/wa-] protestant. (Kng)
protini* nm [i-/zi-] protein. (Kng)
protokali* nm [i-/zi-] protocol. (Kng)
pu! ki sound made when a heavy
object falls.
pua1 nm [i-/zi-] nose: Semea ~ni speak with a nasal voice.
pua2 nm [i-/zi-] part of a cell that can be folded, reef cringle in matting sail.
pu.a3 kt [ele] apply: ~ dawa apply ointment. (tde) pulia,
(tdek) pulika, (tdes) pulisha,(tdew) puliwa; (tdn) puana.
pukus.a
pu.a4 kt [ele] finish completely, finish everything:Ame~ wali he has finished all the rice. (tde)pulia;
(tdek) pulika, (tdes) pulisha, (tdew)puliwa; (tdn) puana.
pudini* nm [i-/zi-] pudding. (Kng)
pufya nm [i-/zi-] energizing medicine.
pugi nm [a-/wa-] wood-dove.
puju nm [a-/wa-] unicorn fish.
puju.a kt [ele] 1 degrade,
denigrate. 2 deface, render valuelessly.
(tde)pujulia, (tdew) pujuliwa; (tdk) pujuka; (tdn)pujuana; (tds) pujusha.
pukachaka! ki expression of contempt.
puku nm [a-/wa-] field rat/mouse.
pukuchu.a kt [ele] strip grains off a cob of maize. (tde) pukuchulia, (tdew) pukuchuliwa; (tdk) puku-
chuka; (tdn) pukuchuana; (tds)pukuchusha.
pukupuku kl 1 plentifully, in (large) quantity:Kilipoingia kipindupindu watu walikufa ~when cholera
erupted many people died. 2 jointly, together: Alitikisa mchungwa na machungwa yaka-anguka ~ he
shook the orange tree and the oranges fell together.
pukusa1 nm [i-/zi-] gift given to nubile girl.
pukus.a2 kt [ele] reward sb for his good deeds; dispense gifts.
(tde) pukusia; (tdk) pukusika;(tdn) pukusana; (tds) pukushisha; (tdw)pukuswa.
pukus.a3 kt [ele] cause to fall in showers, cause to shower down in pukus.a
quantities. (tde) pukusia; (tdk) pukusika; (tdn)pukusana; (tds) pukusisha; (tdw) pukuswa.
pukus.a4 kt [ele] bore. (tde) pukusia; (tdk)pukusika; (tdn) pukusana; (tds) pukusisha;(tdw) pukuswa.
pukut.a kt [ele] shake off; strip off.
(tde)pukutia; (tdk) pukutika; (tdn) pukutana; (tds)pukutisha; (tdw) pukutwa.
pukute nm [i-/zi-] rice cooked by pouring out the water to prevent it from sticking together.
pukutik.a kt [sie] fall off, drop down. (tde)pukutikia.
pukutish.a kt [ele] drop off, let
fall. (tde) pukutishia; (tdk) puku-tishika; (tdn)pukutishana; (tdw) pukutishwa.
puleki* nm [ i-/zi] sequins, tinsel. (Kaj)
pulik.a kt [sie] listen. (tde) pulikia; (tdk)pulikika; (tdn) pulikana (tds) pulikiza; (tdw)pulikwa.
puliz.a kt [ele] 1 blow, pump. 2 spray: ~ kiuadudu spray, insecticide. 3 pay out a rope.
pulizi.a kt [ele] blow into, blow sth up; spray on.
(tde) pulizilia; (tdk) pulizika; (tdn) puliziana;(tds) pulizisha (tdw) puliziwa.
pulizo nm ma- [ li-/ya-] balloon.
pum.a kt [sie] 1 exhale; pant, gasp. 2 throb, pulsate.
pumba nm ma- [ li-/ya-] 1 chaff of grain, husk, bran. 2 excretion under
the foreskin. 3 food stuck in the teeth.
pumba.a kt [sie] 1 be foolish/ silly/weak-minded. 2 be speechless
punda
with astonishment, be dumb founded (tde)pumbalia; (tds) pumbaza.
pumbao nm [i-/zi-] astoundment.
pumbavu kv foolish, stupid.
pumbaz.a kt [ele] 1 astound. 2 make a fool of.
(tde) pumbazia; (tdk) pumbazika; (tdn)pumbazana; (tds) pumbazisha; (tdw) pu-mbazwa.
pumbu nm ma- [li-/ya-] 1 scrotum, testicle. 2 hernia, hydrocele.
Pumbuji nm ancient town South of Bagamoyo.
pumu nm [i-/zi-] asthma.
pumu.a1 kt [ele] 1 breathe. 2 find relief, rest. (tde) pumulia, (tdek) pumulika, (tden)pumuliana,
(tdes) pumulisha, (tdew) pumu-liwa; (tdk) pumuka; (tds) pu-musha.
pumu.a2 kt [sie] punish because of non- payment of fees in schools. (tde) pumulia, (tdek)pumulika,
(tdes) pumulisha.
pumzi nm [i-/zi-] breath, respiration.
pumzik.a kt [sie] rest; get relief. (tde) pumzikia;(tdk) pumzikika; (tds) pumzikisha.
pumzish.a kt [ele] 1 give leave/
vacation, give time-off. 2 rest machines etc. (tde)pumzishia; (tdk) pumzishika; (tdn) pumzi-
shana; (tdw) pumzishwa.
pumziko nm ma- [li-/ya-] pause; half-time, interval, break, recess.
pun.a kt [ele] 1 wipe off perspi-ration. 2 remove husk; brush.
(tde) punia; (tdk) punika; (tdn)punana; (tds) punisha; (tdw) punwa.
punda1 nm [a-/wa-] donkey: ~ milia punda
zebra.
punda2 nm [i-/zi-] (zamani) anklet worn during enthronment of an Akida.
punde kl soon, in a short while, shortly. (ms) ~ si ~ suddenly.
punga1 nm [i-/zi-] male flower of maize/grass.
pung.a2 nm [ele] wave; swing sway. (tde)pungia; (tdk) pungika; (tdn) pungana; (tds)pung.a
pungisha; (tdw) pungwa.
pung.a3 kt [ele] ~ upepo/hewa go out for a rest. (tde) pungia; (tdk) pungika;
(tds) pungisha;(tdw) pungwa.
pung.a4 kt [ele] exorcize. (tde) pungia; (tdk)pungika; (tdn) pungana; (tds) pungisha; (tdw)pungwa.
pung.a5 kt [sie] decrease in heat esp. the sun. (tde) pungia; (tdk) pungika; (tds) pungisha.
pungu1 nm ma- [li-/ya-] float of a fishing net.
pungu2 nm [a-/wa-] type of skate.
pungu3 nm [ a-/wa-] type of eagle.
pungu.a kt [sie] 1 be less/
incomplete. 2 decrease, fall short of, diminish; abate. (tde)
pungulia; (tdk) punguka; (tds) punguza.
punguani nm [ a-/wa-] mentally deficient person; idiot, imbecile.
pungufu kv deficient, wanting, less.
punguk.a kt [sie] diminish, get less/ smaller. (tde) pungukia; (tdk) pungukika; (tds) pungukisha.
punguz.a kt [ele] reduce, shorten, diminish. (tde)punguzia; (tdk)
purukush.a
R
raba* nm [i-/zi-] 1 training shoes, sports shoes, sneakers, plimsolls. 2 rubber, raser. (Kng)
rabana* kl necked. (Kar)
Rabi* nm [a-] Lord, God. (Kar)
rabsha* nm [i-/zi-] brawl, commotion, confusion. (Kar)
rada1* nm [i-/zi-] God’s punish-ment. (Kar)
rada2* nm [i-/zi-] radar. (Kng)
radhi* nm [i-/zi-] 1 contentment, satisfaction. 2 pardon, apology: Niwie ~ pardon me, I apologize. (Kar)
radi* nm [i-/zi-] clap of thunder, thunderbolt. (Kar)
radid.i* kt [sie] repeat. (tde) radidia; (tdk)radidika; (tds) radidisha; (tdw) radidiwa; (Kar)
rafadha nm [i-/zi-] propeller.
rafi kv fixed: Bei ~ fixed price; Kipimo ~ fixed measure.
rafiki* nm ma [a-/wa-] friend; comrade. (Kar)
rafu1* nm [i-/zi-] shelf. (Kar)
rafu 2* nm [i-/zi-] rough: Cheza ~ play rough. (Kng)
raghba* nm [i-/zi-] interest. (Kar)
raghb.u* kt [sie] have an interest; be interested in sth. (tde) raghbia; (tdk) raghbika; (tds)raghbisha.
raha* nm [i-/zi-] bliss, comfort, repose. (ms) ~ mustarehe absolute bliss/ comfort/repose. (Kar)
rahani1* nm [i-/zi-] pawn, security, mortgage:Weka ~ place in pawn, mortgage. (Kar)
rahani2 nm [i-/zi-] store.
rahimu* kv 1 (Uislamu) R~ God the Merciful. 2 kind, gentle, meek. (Kar)
rahis.i1* kt [sie] debase, make cheap, cheapen. (tde) rahisia; (tdk) rahisika; (tds) rahisisha. (Kar)
rahisi2* kv 1 cheap. 2 easy, simple:
Hesabu hizi ni ~ sana these
sums are very easy. (Kar)
rahisish.a kt [ele] simplify. (tde) rahisishia; (tdk) rahisishika; (tdn) rahisishana; (tdw)rahisishwa.
rambaz.a
(Kar)
ra.i1* kt [ele] 1 coax. 2 feed sb (as a sign of affection). (tde) raia, (tden) raiana, (tdew)raiwa;
(tdk) raika; (tds) raisha. (Kar)
rai2* nm [i-/zi-] view, opinion. (Kar)
rai3* nm [i-/zi-] health: Sina ~ I am not in good health. (Kar)
raia* nm [a-/wa-] citizen. 2 civilian. (Kar)
rais* nm [a-/wa-] president. (Kar)
Rajabu* nm [i-] seventh month of the Moslem calendar.
rajamu* nm [i-/zi-] trade-mark. (Kar)
rajimi* kv that which is beaten: Shetani~ beaten Satan. (Kar)
rajua1* nm [i-/zi-] expectation, hope. (Kar)
raju.a2 kt [sie] expect, hope. (Kar)
rakaa* nm [i-/zi-] (Waislam) bow. (Kar)
rakaateni* nm [i-/zi-] 1 two bows. 2 small events that last for a short while.
rakadha nm [i-/zi-] adamancy, insistence. (Kar)
rakamu* nm [i-/zi-] figure, number. (Kar)
raketi* nm [i-/zi-] racket. (Kng)
rakib.u kt [ele] mount, ride (a horse). (tde)rakibia, (tden) rakibiana, (tdew) rakibiwa; (tdk) rakibika;
(tds) rakibisha. (Kar)
rala* nm [i-/zi-] harbour. (Kar)
Ramadhani* nm [i-] Ramadhan. (Kar)
ramani* nm [i-/zi-] 1 map. 2 plan. (Kar)
ramba1 nm [i-/zi-] grass skirt.
ramba2 nm [i-/zi-] curved knife.
ramb.a3 kt [ele] lick. (nh) ~ kisogo disregard what sb said by
symbolism as a person goes away. (tde) rambia; (tdk) rambika; (tdn) rambana; (tds)
rambisha; (tdw) rambwa.
rambaz.a kt [sie] fish with a line from a moving vessel. (tde) rambazia; (tdk) rambazika;
(tdn)rambazana; (tds) rambazisha;
(tdw) rambazwa.
rambirambi
rambirambi* nm [zi-] condolences: Peleka ~send condo-lences. (Kar)
rambit.a kt [sie] have a desire for food. (tde)rambitia; (tdk) rambitika; (tdn) rambitana;
(tds) rambitisha; (tdw) rambitwa.
rambuza nm ma- [a-/wa-] woman impersonator.
ramia* nm [i-/zi-] clip of cartridges. (Kar)
ramis.i* kt [sie] enjoy oneself. (tde) ramisia; (tdk) ramisika; (tds) ramisisha. (Kaj)
ramli nm [i-/zi-] divination, sooth saying: Piga ~read the divining board, divine.
ramramu nm [i-/zi-] procession.
ramsa* nm [i-/zi-] celebration, merriment. (Kaj)
ranchi* nm [i-/zi-] ranch. (Kng)
randa1* nm [i-/zi-] carpenter's plane. Piga ~plane. (Kaj)
rand.a2 kt [ele] plane. (tde) randia; (tdk) randika; (tdn) randana; (tds) randisha; (tdw)randwa.
rand.a3 kt [sie] move around boasting. 2 loiter, wander, walk around aimlessly. (tde) randia;
(tdk) randika; (tds) randisha.
randarand.a kt [sie] loiter, walk round aimlessly. (tde) randia-randia; (tdk) randikarandika;
(tds) randisharandisha.
rangaito nm [i-/zi-] chaos, confusion, disturbance, mess.
rangi* nm [i-/zi-] 1 colour: ~ nyeupe white; ~ ya kijani green; ~ya kijivu grey. 2 chemical (white, black,
red etc) applied on surface to make it look different from the original: Paka ~ paint; Ubaguzi wa ~ colour
bar, apartheid. (Kaj)
raru.a kt [ele] tear apart, rip. (tde) rarulia; (tdk)raruka;
(tdn) raruana; (tds) rarusha.
raruk.a kt [sie] get torn, be torn, be tattered. (tde) rarukia; (tdk) rarukika, (tds) rarukisha.
rashi.a* kt [ele] 1 sprinkle.2 do sth
superficially. (tde) rashilia; (tdk)
refuk.a
rashika; (tdn) rashiana; (tdw) rashiwa. (Kar)
rasharasha* nm [i-/zi-] light rain, shower. (Kar)
rasi1* nm [i-/zi-] promontory, cape. (Kar)
rasi2* nm [i-/zi-] head. (Kar)
rasilimali* nm [i-/zi-] assets, capital. (Kar)
rasim.u1* kt [ele] 1 draft. 2 plan, organize work. (tde) rasimia; (tdk) rasimika; (tds) rasimisha.
rasimu*2 nm [i-/zi-] draft. (Kar)
rasmi* kv official, formal: Vazi ~ official dress;Barua ~ official letter. (Kar)
rasta* nm [i-/zi-] rasta. (Kng)
rasuli* nm [a-/wa-] prophet, apostle. (Kar)
ratiba* nm [i-/zi-] timetable, schedule. (Kar)
ratib.u* kt [ele] coordinate, arrange. (tde)ratibia, (tdew) ratibiwa; (tdk) ratibika; (tds)ratibisha.
ratil.i1* kt [sie] 1 read acurately. 2 weigh, measure. (tde) ratilia; (tdk) ratilika; (tds)ratilisha. (Kar)
ratili 2* nm [i-/zi-] pound. (Kar)
raufu* kv gentle. (Kar)
rauk.a kt [sie] wake up early. (tde) raukia; (tdk) raukika; (tds) raukisha.
raundi* nm [i-/zi-] round. (Kng)
raun.i kt [sie] walk about aimlessly, wander, loiter. (tde) raunia; (tdk) raunika; (tds)raunisha.
raus.i* kt [ele] trim sail, straighten a sail. (tde)rausia; (tdk) rausika; (tds) rausisha. (Kar)
razini kv stable minded, capable of thinking.
re.a kt [sie] be angry, be enraged.
(tde) relea; (tdk) reka; (tds) resha.
redio* nm [i-/zi-] radio. (Kng)
redio kaseti* nm [i-/zi-] radio cassette. (Kng)
ree* nm [i-/zi-] ace. (Kre)
refa* nm [a-/wa-] referee.(Kng)
refu kv 1 long, tall. 2 lasting.
refuk.a kt [sie] be lengthened, be
elongated, grow tall. (tde) refukia; refush.a
(tdk) refukika; (tds) refukisha.
refush.a kt [ele] lengthen, elongate. (tde)refushia; (tdk) refushika; (tdn) refushana; (tdw) refushwa.
rehani* nm [i-/zi-] red and brown striped silk cloth.
rehema* nm [i-/zi-] compassion, mercy, pity. (Kar)
rehem.u* kt [ele] have mercy on, pity. (tde)rehemia, (tden) rehe-miana; (tdew) rehemiwa;
(tdk) rehemika; (tds) rehemisha. (Kar)
rejareja* kl retail: Duka la ~ a retail shop. (Kar)
reje.a kt [sie] 1 return. 2 refer to. (tde) rejelea; (tdk) rejeka; (tdn) rejeana; (tds) rejesha; (tdw) rejewa.
(Kar)
rejesh.a* kt [ele] send back, return, reinstate. (tde) rejeshea; (tdk) rejesheka; (tdn)rejeshana;
(tdw) rejeshwa.(Kar)
rejesta1* nm [i-/zi] register. (Kng)
rejesta2* kt [ele] register. (Kng)
rekebish.a kt [ele] adjust, amend. (tde)rekebishia; (tdk) rekebi-shika; (tdn)rekebishana;
(tdw) rekebishwa.
rekebisho nm ma- [li-/ya-] adjustment, amendment.
reki* nm [i-/zi-] rake. (Kng)
rekodi1* nm [i-/zi-] (muziki) record. (Kng)
rekodi2* nm [i-/zi-] (michezo)
record: ~ ya mbio za nyika marathon record. (nh) vunja ~ break a record. (Kng)
rekod.i3* kt [ele] record. (tde) rekodia; (tdk)rekodika; (tds)
rekodisha; (tdw) rekodiwa.
(Kng)
rekodiplea* nm [i-/zi-] record player. (Kng)
reli* nm [i-/zi-] rail. (Kng)
remb.a kt [ele] beautify, decorate. (tde)rembea; (tdk) rembeka; (tdn) rembana; (tds)rembesha;
(tdw) rembwa.
rembesh.a kt [ele] beautify, decorate. (tde)rembeshea; (tdk)
rembesheka; (tdn) rembeshana;
ridh.i
(tdw) rembeshwa.
rembo kv beautiful, pretty, gorgeous: Msichana m~ a pretty girl.
rembu.a kt [ele] 1 make eyes at. 2 disfigure, spoil the beauty. (tde) rembulia, (tden)rembuliana;
(tdk) rembuka; (tds) rembusha.
reng.a kt [ele] cheat, make a fool of. (tde)rengea; (tdk) rengeka; (tdn) rengana; (tds)rengesha;
(tdw) rengwa.
renge1 nm ma- [a-/wa-] fool.
renge2 nm ma- [li-/ya-] youths' dance performed in a circle.
rerej.a kt [sie] talk nonsense. (tde) rerejea; (tdk) rerejeka; (tds) rerejesha.
reresh.a kt [sie] 1 be adulterous, have indecent behaviour. 2 loiter, wander. (tde) rereshea;
(tdk) reresheka.
rewa nm [i-/zi-] 1 large signal drum. 2 special beat of a drum for calling people.
reza nm [i-/zi-] door ring through which an iron fastener is fixed to fasten doors.
ria nm [i-/zi-] doing sth for self esteem.
riadha nm [i-/zi-] athletics.
riahi* nm [i-/zi-] gas in the stomach. (Kar)
riale* nm [i-/zi-] rial. (Kar)
riari.a kt [sie] fret. (tde) riarilia; (tdk) riarika; (tdn) riariana; (tds) riarisha; (tdw) riariwa.
riba* nm [i-/zi-] interest, usury: Kula ~ practice usury. (Kar)
ribiz.a kt [ele] insert a vowel between consonants to form a
syllable. (tde) ribizia; (tdk) ribizika; (tdn)ribizana; (tds) ribizisha; (tdw) ribizwa.
riboni* nm [i-/zi-] ribbon. (Kng)
riboribo nm [i-/zi-] shout of joy, shouts of festivity.
ridhaa* nm [i-/zi-] endorsement, satisfaction. (Kar)
ridh.i* kt [ele] agree, be pleased. (tde) ridhia, (tdw) ridhiwa; (tdk) ridhika; (tdn) ridhiana; (tds)
ridhisha. (Kar)
ridhi.a* kt [sie] approve, agree, accept. (tde)ridhilia; (tdk) ridhika; (tdn) ridhiana; (tds)ridhisha;
(tdw) ridhiwa. (Kar)
ridhik.a* kt [sie] be satisfied, be contented. (tde) ridhikia; (tdk) ridhikika; (tdn) ridhikana;
(tds) ridhikisha. (Kar)
ridhish.a* kt [ele] cause to be contented, cause to be satisfied. (tde) ridhishia; (tdk) ridhishika;
(tdn) ridhishana; (tdw) ridhishwa. (Kar)
rihani* nm [i-/zi-] basil flower. (Kar)
rihi* nm [i-/zi-] smell, scent. (Kar)
rijali* nm ma- [a-/wa-] man with sexual powers. (Kar)
rika1 nm [i-/zi-] small long drum with skin stretched over one side and metal stuck on the edges.
rika2 nm ma- [li-/ya-] age mate: Mimi na Maria ni ~ moja Maria and I are age mates.
rikabu nm [a-/wa-] beast of burden.
rikoriko nm [i-/zi-] side dish.
riksho nm ma- [li-/ya-] push cart.
rilab.a kt [ele] deny, refute, negate. (tde)rilabia, (tden) rilabiana, (tdew) rilabiwa; (tdk)rilabika;
(tds) rilabisha.
rima nm ma- [li-/ya-] pit trap.
rimbwata nm [i-/zi-] love medicine.
rin.a kt [ele] harvest honey. (tde)
rinia; (tdk) rinika; (tds) rinisha; (tdw) rinwa.
rinda nm ma- [li-/ya-] 1 pleat. 2
dress, gown.
rindim.a kt [sie] rumble. (tde) rindimia; (tdk)rindimika; (tds) rindimisha.
ring.a1 kt [sie] 1 show off, put on airs. 2 boast. (tde) ringia; (tdk) ringika; (tds) ringisha.
ring.a2 kt [ele] impregnate. (tde) ringia; (tdk)ringika; (tdn) ringana; (tds) ringisha; (tdw)ringwa.
ripe.a* kt [ele] repair, mend. (tde)
ripelea; (tdk) ripeka; (tds) ripesha;
(tdw) ripewa. (Kng)
ripoti1* nm [i-/zi-] report.(Kng)
ripot.i2* kt [ele] report. (tde) ripotia, (tden)ripotiana, (tdew) ripotiwa; (tdk) ripotika; (tds)ripotisha.
(Kng)
ripuripu! ki hip hip!
risala* nm [i-/zi-] 1 message. 2 speech. (Kar)
risasi* nm [i-/zi-] 1 bullet: Piga ~ shoot. 2 solder, lead. (Kar)
rishafu* nm [i-/zi] carbon paper. (Kar)
risha.i* kt [ele] 1 exude moisture, sprinkle. 2 be drenched, moist, cool. (tde) rishaia, (tdew)rishaiwa;
(tdk) rishaika; (tdn) rishaana; (tds)rishaisha. (Kar)
risimu nm [i-/zi-] base/reserve price.
risiti* nm [i-/zi-] receipt. (Kng)
ritad.i* kt [sie] backslide. (tde)
ritadia; (tdk) ritadika; (tds) ritadisha. (Kar)
rith.i* kt [ele] inherit. (tde) rithia, (tden)rithiana, (tdew) rithiwa (tdk) rithika; (tds)rithisha. (Kar)
riwaya1* nm [i-/zi-] novel. (Kar)
riwaya2* nm [i-/zi-] school of thought. (Kar)
rizavu* nm [a-/wa-] reserve. (Kng)
riziki* nm [i-/zi-] God's blessings, God's providence. (ms) Mtoto si ~ the child is dead. 2 sustenance, daily
needs. (nh) ~ na maji imekuwa si ~ time of death has come. (Kar)
robo* nm [i-/zi-] quarter: ~ tatu three quarters. (Kar)
robota* nm ma- [li-/ya-] bale: ~ la pambacotton bale; ~ la katani sisal bale. (Kar)
roda* nm [i-/zi-] pulley. (Kre)
rodi nm [i-/zi-] monocle.
rog.a kt [ele] bewitch sb. (tde) rogea; (tdk)rogeka; (tdn) rogana; (tds) rogesha; (tdw)rogwa.
rogony.a kt [ele] (uganga) mumble aloud, gabble. (tde) rogonyea; (tdk) rogonyeka; (tdn)rogonyana;
(tds) rogonyesha; (tdw)rogonywa.
roho* nm [i-/zi-] 1 soul, spirit: ~
rojo
Mtakatifu The Holy Spirit. 2 kindness: Fulani hana ~ nzuri so and so is unkind. 3 essential thing.
(nh) Kata ~ die; Kaza ~ tolerate, persevere; ~ mkononi be worried. mroho nmgreedy. (Kar)
rojo nm [i-/zi-] thick gravy.
rojorojo kv pasty, thick, viscous.
roketi* nm [i-/zi-] rocket. (Kng)
rombez.a kt [sie] wait around for handout, sponge. (tde) rombezea; (tdk) rombezeka; (tdw) rombezwa.
ronda nm [a-/wa-] type of sardine.
ronde.a kt [ele/sie] 1 snoop around, search around for sth. 2 wait around for handout, sponge.
(tde) rondelea; (tdk) rondeka; (tdn)rondeana; (tds) rondesha; (tdw) rondewa.
rondo nm ma- [li-/ya-] (mnyama) leg.
rongera nm [li-] unfermented beer/brew.
rongo kv untrue, false.
ropok.a kt [ele] talk nonsense,
blether, blab. (tde) ropokea; (tdk) ropokeka; (tds) ropokesha; (tdw) ropokwa.
roromo.a kt [ele] expand sth. (tde) roromolea, (tdew) roromolewa; (tdk) roromoka; (tdn)roromoana;
(tds) roromosha.
roshani* nm [i-/zi-] balcony. (Kaj)
rovu nm [i-/zi-] goitre.
rovyo kv soft, squishy.
row.a kt [ele] get wet, be drenched, be soaked. (tde) rowea; (tdk) roweka; (tdn) rowana; (tds)rowesha.
rozari* nm [i-/zi-] rosary. (Kng)
ruba nm [a-/wa-] leech.
rubaa* nm [i-/zi-] team, league. (Kar)
rubani* nm [a-/wa-] pilot, captain. (Kar)
rubega nm [i-/zi-] man's open sided cloak.
rubun.i1* kt [ele] swindle, cheat, lure.(tde)rubunia, (tdn) rubu- niana, (tdw) rubuniwa; (tdk)
rubunika; (tds) rubunisha. (Kar)
ruhus.u
2
rubuni nm [i-/zi-] advance payment.
rud.i1* kt [sie] return, reverse: Ame~ jana kutoka Tanga he/she returned yesterday from Tanga.
(tde) rudia, (tden) rudiana, (tdew)rudiwa; (tdk) rudika; (tds) rudisha. (Kar)
rud.i2 kt [ele] repay. (tde) rudia, (tden)rudiana, (tdew) rudiwa; (tdk) rudika; (tds)rudisha.
rud.i3* kt [ele] discipline, punish,
reform sb. (tde) rudia, (tden) rudiana, (tdew)rudiwa; (tdk) rudika; (tds) rudisha. (Kar)
rud.i4 kt [sie] (nguo) shrink. (tde) rudia; (tdk)rudika; (tds) rudisha.
rudi.a kt [ele] repeat, revise, return to. (tdk)rudika; (tdn) rudiana; (tds) rudisha; (tdw)rudiwa.
rudian.a kt [sie] 1 reunite. 2 have a return match, replay. (tde) ru-diania; (tdk) rudianika;
(tds)rudianisha.
rudish.a kt [ele] return sth. 2 refund. (ms) ~mlango close the door. (tde) rudishia; (tdk)rudishika;
(tdn) rudishana; (tdw) rudishwa.
rudishi.a kt [ele] replace. (tdk)
rudishika; (tdn) rudishiana; (tdw) rudishiwa.
ruduf.u* kt [ele] 1 double: Alizi~ nyuzi she doubled the threads. 2 duplicate. (tde) rudufia,
(tdew) rudufiwa; (tdk) rudufika; (tds)rudufisha. (Kar)
rufaa nm [i-/zi-] appeal: Kata ~ lodge an appeal. (Kar)
rufa.i kt [ele] ascend. (tde) rufaia, (tdew)rufaiwa; (tdk) fufaika; (tds) rufaisha.
rugaruga* nm ma- [a-/wa-] vigilante, chief's messenger. (Kar)
ruhani* nm ma- [li-/ya-] kind of jinn.
ruhusa nm [i-/zi-] permission: Pa ~ give permission; Omba ~ ask permission.
ruhus.u kt [ele] permit, allow, authorize. (tde)ruhusia, (tden) ruhusiana, (tdew) ruhusiwa; (tdk)
ruhusika.
rui
rui nm ma- [a-/wa-] cheat, liar, fraud.
rujum.u* kt [sie] stone. (tde) rujumia, (tden)rujumiana, (tdew) rujumiwa; (tdk) rujumika;
(tds) rujumisha.
ruk.a1 kt [ele] 1 fly. 2 jump, hop: Alikuja akani~ He came and jumped over. (nh) rukwa na akili lose
one's mind, become mentally ill, be insane. (tde) rukia; (tdk) rukika; (tdn) rukana; (tds) rukisha;
(tdw) rukwa. mrukaji nm.
ruk.a2 kt [sie] deny, denounce, disown. (tde)rukia; (tdk) rukika; (tds) rukisha.
ruk.a3 kt [sie] (nguo) shrink. (tde)
rukia; (tdk) rukika; (tds) rukisha.
ruki.a kt [sie] 1 fly over, jump over. 2 jump on to. 2 interrupt. mrukiaji nm.
ruku.u* kt [sie] bow during prayer. (tde)rukuia; (tdk) rukuika; (tds) rukuisha.
rukwama nm ma- [li-/ya-] push
cart, hand cart.
rula* nm [i-/zi-] ruler. (Kng)
rumada* nm [i-/zi-] fastening of the rudder. (Kre)
rumande nm [i-/zi-] remand. (Kng)
rumani nm [i-/zi-] young girl's teat.
rumba nm ma- [li-/ya-] rumba. (Kng)
rumbi nm ma- [li-/ya-] large water pot.
rumenya nm [i-/zi-] cohabitation at a woman's home. (nh) Wekwa ~ be kept at a woman's place.
rund.a kt [ele] be stunted. (tde) rundia; (tdk)rundika; (tdn)
rundana; (tds) rundisha; (tdw) rundwa.
rundik.a kt [ele] pile up, accumu-late. (tde)rundikia; (tdk) rundikika; (tdn) rundikana; (tds)
rundikisha; (tdw) rundikwa.
rundo nm ma- [li-/ya-] pile, heap: ~ la karatasia pile of papers; ~ la takataka a pile of garbage.
rungu nm ma- [li-/ya-] club, knobkerrie.
rupia* nm [i-/zi-] rupee. (ms) ~ kwa ya piliexactly the same,
very similar. (Khi)
rus.a kt [ele] seduce a woman. (tde) rusia; (tdk) rusika; (tdn) rusana; (tds) rusisha; (tdw)ruswa.
rush.a kt [ele] 1 toss up, throw. 2 deny to pay. (tde) rushia; (tdk) rushika; (tdn) rushana; (tdw) rushwa.
rushwa nm [i-/zi-] bribe, corruption, kickback:Kula ~ demand a bribe; toa ~ offer a bribe.
rusu1* nm [i-/zi-] layer, tier. (Kar)
rus.u2* kt [ele] pile, arrange in layers/tiers. (tde)rusia; (tdk) rusika (tdn) rusana; (tds) rusisha;
(tdw) ruswa.
rutuba* nm [i-/zi-] fertility. (Kar)
rutubik.a kt [sie] be fertile. (tde)
rutubikia; (tdk) rutubikika; (tds) rutubikisha.
rutubish.a kt [ele] apply nutrients.
tde) rutubishia; (tdk) rutubishika; (tdn)rutubishana; (tdw) rutu-bishwa. rutubisho nm.
ruwaza* nm [i-/zi-] pattern. (Kar)
ruya* nm [i-/zi-] vision, dream. (Kar)
ruz.u* kt [sie] be bankrupt, run
short of money. (tde) ruzia; (tdk) ruzika; (tds)ruzisha. (Kar)
ruzuk.u1* kt [sie] bestow blessings. (tde)ruzukia; (tdk) ruzukika; (tds) ruzukisha. (Kar)
ruzuku2* nm [i-/zi-] subsidy. (Kar)
ruzuna* nm [i-/zi-] herbal cure for cough/madness. (Kar).
S
1
saa * nm [i-/zi-] 1 hour: Tulisafiri kwa ~ mojawe travelled for one hour. 2 watch, clock: ~ ya mkono wrist
watch; ~ ya ukutani wall clock. (Kar)
saa! 2* ki word expressing wonder, impatience or vexation: Sema ~! speak will you! (Kar)
saada* nm [i-/zi-] luck.
saba* nm [i-/zi-]1 seven. 2 week: ~ mbili two weeks. 3 honeymoon.
sababish.a* kt [ele] cause. (tde) sababishia;(tdw) sababishwa. (Kar)
sababu* nm [i-/zi-] reason, cause, motive: Hebu nieleze ~ ya mwalimu kukuadhibu tell me the reason
why the teacher punished you; Nimekuja hapa kwa ~ yako I came here because of you. (Kar)
sabalkheri!* ki Good morning! (Kar)
sabasaba nm [i-] 1 day in which TANU party was founded on 7.7. 1954. 2 Trade Fair Day in Tanzania
observed on 7th July of every year.
sabasi* nm ma- [a-/wa-] sneak, sower of discord. (Kar)
sabatashara* nm [i-/zi-] seventeen. (Kar)
sabatele nm [i-/zi-] abject rice seed.
sabato* nm [i-/zi-] Sabbath. (Kng)
sabih.i kt [ele] glorify the name of God. (tde)sabihia; (tdk) sabihika; (tdn) sabihiana; (tds)sabihisha;
(tdw) sabihiwa.
sabik.i* kt [sie] lead the way, go before. (tde)sabikia; (tdk) sabikika; (tds) sabikisha. (Kar)
sabili* kl in the name of God; freely. (nh) Toa ~(a) give in the name of God, (b) give freely.(Kar)
sabini* nm [i-/zi-] seventy. (Kar)
sabmarini* nm [i-/zi-] sub-marine.(Kng)
sabuni* nm [i-/zi-] soap: Mche wa ~ bar of soap; ~ ya kufulia laundry soap; ~ ya kuogeabath soap. (Kar)
sachi*1 nm [i-/zi-] search. (Kng)
sach.i*2 kt [ele] search.(tde) sachia,
(tden) sachiana, (tdew) sachiwa; (tdk)sachika; (tds) sachisha. (Kng)
sadaka* nm [i-/zi-] offering, sacrifice; alms. (Kar)
sadfa* nm [i-/zi-] simultaneous
sag.a
happening of two events. (Kar)
sadif.u1*kt [sie] happen simul-taneously. (tde)sadifia; (tdk) sadifika. (Kar)
sadifu2* kv appropriate, right: Teknolojia ~ appropriate technology. (Kar)
sadik.i* kt [ele] believe, accept as truthful; trust. (tde) sadikia; (tdk) sadikika;
(tds) sadikisha;(tdw) sadikiwa.
sadikik.a* kt [sie] be credible. (Kar)
sadikifu* kv true; credible, credulous, trustworthy. (Kar)
sadiri* nm [i-/zi-] 1 chest. 2 heart. (Kar)
safa nm [i-/zi-] big and deep trough used for bathing.
safari* nm [i-/zi-]1 safari, journey, trip. 2 time, turn, instance: ~ hii this time. (Kar)
safi* kv 1 clean, clear, pure: Shati ~ clean shirt. 2 honest, sincere: Nimesema hili kwa moyo ~ I said this in
good spirit. 3 correct, in order:Maelezo yako ni ~ your statement is correct/ in order. (Kar)
safihi1* nm ma- [a-/wa-] impudent/ rude/ stubborn person.(Kar)
safih.i2* kt [ele] 1 abuse, treat scornfully. 2 remain quiet when asked sth. (tde) safihia;
(tdk)safihika; (tdn) safihiana; (tds) safihisha; (tdw)safihiwa.(Kar)
safina* nm [i-/zi-] Noah's ark.(Kar)
safir.i * kt [sie] travel, go on a safari, journey. (tde) safiria; (tdk) safirika. (Kar)
safirish.a* kt [ele] send off, dispatch by motor vehicle, ship, aeroplane, etc. (tde) safirishia;
(tdk) safirishika; (tdn) safirishana; (tdw)safirishwa. (Kar)
safish.a* kt [ele] clean; refine; purify. (tde)safishia; (tdk) safishika; (tdn) safishana; (tdw) safishwa.
(Kar)
safu* nm [i-/zi-] line, row, queue, range: ~ ya miti row of trees; ~ ya milima mountain ranges. 2 pile,
stratum, layer. (Kar)
safura* nm [i-/zi-]1 disease caused by hookworms. 2 hookworms.
sag.a
sag.a kt [ele] 1 grind, pulverise, mince, crush to bits. 2 wear sth out. 3 have sex (for lesbians). (tde) sagia;
(tdk) sagika; (tdn) sagana; (tds)sagisha; (tdw) sagwa.
sagai1 nm [i-/zi-] javelin, short spear.
sagai2 nm [i-/zi-] festivities bringing together paternal sides following the acceptance of marriage gifts.
sagamba nm [i-/zi-] callus.
saghiri* kv small, little. (Kar)
sagik.a kt [sie] be ground, be milled. (tde)sagikia; (tdk) sagikika.
sago nm [i-/zi-] dry banana leaf, slipper. (ms)Kula ~ enjoy dancing.
sagu.a kt [ele] ridicule, make fun of, mock, joke with.(tde) sagulia; (tdk) sagulika; (tdn)saguana;
(tds) sagulisha; (tdw) saguliwa.
saguo nm ma- [li-/ya-] joke, ridicule.
sahaba* nm ma- [a-/wa-] close followers of Prophet Mohammed. (Kar)
sahali* nm [i-/zi-]1 lightness. 2 easiness. (Kar)
sahani* [i-/zi-]1 plate, dish. 2 gramophone record. (Kar)
sahari nm [i-/zi-] turban cloth.
sahau* kt [ele] forget; overlook. (tde) sahaulia; (tdk) sahulika; (tdn) sahauliana;
(tds)sahaulisha; (tdw) sahauliwa. (Kar)
sahaulifu* kv forgetful, inattentive, absent-minded. (Kar)
sahibu* nm ma- [a-/wa-] friend, companion. (Kar)
sahifa* nm [i-/zi-] page/leaf of a book.(Kar)
sahihi1* nm [i-/zi-] attestation, guarantee; signature: Tia~ sign, put your signature.
sahihi2* kv correct, accurate. (Kar)
sahihi3* kl correctly, accurately.
(Kar)
sahihish.a kt [ele]1 correct, make corrections; mark: ~mtihani mark an examination. 2 adjust, amend.
(tde) sahihishia; (tdk) sahihishika; (tdn) sahihishana; (tdw) sahihishwa. (Kar)
sahihisho* nm ma- [li-/ya-] correction,
amendment, adjust-ment. (Kar)
sahili1* kv 1 light. 2 simple. (Kar)
sakam.a
sahil.i2* kt [ele] make light; simplify.(tde)sahilia; (tdk) sahilika; (tds) sahilisha; (tdw)sahiliwa. (Kar)
sakat.a1
sa.i* kt [ele]1 provoke, tease. 2 invite sb to compete. (tde) saia; (tdk) saika;
(tdn) saiana; (tds) saisha; (tdw) saiwa. (Kar)
saidi.a* kt [ele] help, assist, support. (tdk)saidika; (tdn) saidiana; (tds) saidisha; (tdw)saidiwa. (Kar)
saikolojia* nm [i-] psychology. (Kng)
sail.i* kt [ele] interview, interrogate, question. (tde) sailia; (tdk) sailika; (tds) sailisha; (tdn)sailiana;
(tdw) sailiwa. (Kar)
saini1* nm [i-/zi-] signature; attestation: Tia ~put your signature, sign. (Kar)
sain.i2* kt [ele] sign, attest.(tde) sainia; (tdk)sainika; (tdn) sainiana; (tds) sainisha; (tdw)sainiwa. (Kng)
sair.i1 kt [ele] coax, allure, entice; flatter. (tde)sairia; (tdk) sairika); (tdn) sariana;
(tds)sairisha; (tdw) sairiwa.
sair.i2* kt [ele/sie] 1 coast, hug the shore in a vessel. 2 pound sth in mortar by hitting the pestle on the
sides of the mortar. (tde) sairia; (tdk)sairika; (tds) sairisha; (tdn) sairiana; (tdw)sairiwa. (Kar)
sairi3 nm [i-/zi-] (Uislamu) one of the doomsday fires.
saisi* nm [a-/wa-] groom. (Kar)
saizi* nm [i-/zi-] size. (Kng)
sajil.i* kt [ele] register. (tde) sajilia; (tdk)sajilika; (tdn) sajiliana; (tds) sajilisha; (tdw)sajiliwa. (Kar)
sajini* nm ma- [a-/wa-] sergeant. (Kng)
sak.a kt [ele] hunt down: ~ mhalifu hunt down a criminal. (tde) sakia; (tdk) sakika;
(tdn)sakana; (tds) sakisha; (tdw) sakwa.
sakafu* nm [i-/zi-] floor. (Kar)
sakafi.a* kt [ele] cement. (tde) sakafilia; (tdk)sakafika; (tdn) sakafiana; (tds) sakafisha;(tdw) sakafiwa.
(Kar)
sakam.a1 kt [ele] pester, hound. (tde) sakamia;(tdk) sakamika; (tdn) sakam.a
sakamana; (tds) sakamiza; (tdw) sakamwa.
sakam.a2 kt [sie] be stuck/ caught.(tde)sakamia; (tdk) sakamika; (tds) sakamiza.
sakarani kv stupid from drink.
sakat.a1 kt [ele] hit, go at sth: Anali~ rumbashe is pounding out a dance; Ameu~ wali wotehe has eaten all
the
rice; ~ ngumi punch sb hard. (tde) sakatia;(tdk) sakatika; (tds) sakatisha; (tdn)sakatana; (tdw) sakatwa.
sakata2 nm [i-/zi-] pushing and shoving during a commotion, fracas, chaos.
sak.i* kt [ele] be tight, be stuck: Kizibo kime~the cork is tight. (tde) sakia; (tdk) sakika;
(tdn)sakiana; (tds) sakiza; (tdw) sakiwa. (Kar)
sakim.u* kt [sie] be ill/sick.(tde) sakimia; (tdk)sakimika. (Kar)
sakin.i* kt [sie] reside, live, dwell. (tde)sakinia; (tdk) sakinika; (tds) sakinisha. (Kar)
sakramenti* nm [i-/zi-] sacrament. (Kng)
saksafoni* nm [i-/zi-] saxophone. (Kng)
sakubimbi nm ma- [a-/wa-] sneak, lying gossip.
sala* nm [i-/zi-] prayer. (Kar)
saladi* nm [i-/zi-] salad: ~ ya matunda fruit salad. (Kng)
salalaa! ki God help us!
salama* nm [i-] security, safety, peace: Akitaka ~ akae kimya if he wants peace he should keep quiet.
(Kar)
salamati nm [i-/zi-] topmast rope in a vessel.
salamu* nm [i-/zi-]1 greeting: Juma amekuletea ~ your greetings from Juma. 2 message: Rais amepokea
~ maalum kutoka kwa Mfalme the President has received a special message from His Majesty the King; ~
aleikummay peace be with you! (Kar)
salata* nm ma- [a-/wa-] sower of discord. (Kar)
sal.i* kt [sie] pray, recite prayers. (tde) salia;(tdk) salika; (tds) salisha; (tdw)
samba.a
saliwa. (Kar)
sali.a kt [sie] be extra/left over.
salili nm [a-/wa-] kind of pigmy goose.
salimi.a* kt [ele] greet, give regards to sb. (tdk)salimika; (tdn) salimiana; (tds) salimisha;
(tdw) salimiwa.(Kar)
salimik.a* kt [sie] be saved/ rescued, be safe and sound. (tde) salimikia. (Kar)
salimini* kl safely, in safety: Wanafunzi waliwasili salama ~ the students arrived safely. (Kar)
salim.u* kt [ele] greet: Kaka yako anaku~ your brother greets you. (nh) ~ amri surrender. (tde)salimia;
(tdk) salimika; (tdn) salimiana; (tds)salimisha; (tdw) salimiwa. (Kar)
salio nm ma- [li-/ya-] remains, remnants, leftovers, balance.
salish.a* kt [ele] conduct prayers. (tde)salishia; (tdk) salishika; (tdn) salishana; (tdw)salishwa. (Kar)
salit.i* kt [ele] 1 betray: Hawa ndio askari waliotu~ these are the soldiers who betrayed us. 2 mix: ~ unga
na sukari mix flour and sugar. (tde) salitia; (tdk) salitika; (tdn) salitiana; (tds) salitisha;
(tdw) salitiwa. (Kar)
salitik.a* kt [sie] be enamoured of, be captivated by. (tde) salitikia. (Kar)
salua nm [i-/zi-] history; ancient times.
saluti* [i-/zi-] salute: Pokea ~ take
the salute. (Kng)
samadari* nm [i-/zi-] Zanzibar bed. (Khi)
samadi* nm [i-/zi-] manure (of animal dung). (Kar)
samahani! 1* ki excuse me! sorry! (Kar)
samahani2* nm [i-/zi-] forgiveness: Omba ~ ask for forgiveness. (Kar)
samai nm [i-/zi-] instrumental religious music.
samaki nm [a-/wa-] fish.
samani* nm [i-/zi-] furniture. (Kaj)
samawari nm [i-/zi-] kind of charcoal urn, charcoal heater.
samawati* nm [i-] sky blue, azure. (Kar)
samba.a kt [sie] spread, be scatteredsambamba
about. (tde) sambalia; (tdk) sa-mbalika; (tds)sambaza.
sambamba kl parallel; alongside, abreast, side by side.
sambaratik.a kt [sie] be in disarray. (tde)sambaratikia.
sambaratish.a kt [ele] scatter, confuse. (tde)sambaratishia; (tdk) samba-ratishika;
(tdn)sambaratishana; (tdw) sambaratishwa.
sambasamb.a kt [sie] move about anxiously; lack composure/calm. (tde) sambasambia; (tdk)samba-
sambika; (tds) sambasambisha.
sambik.a kt [ele] force to do sth. (tde)sambikia; (tdk) sambikika; (tdn) sambikana,
(tds) sambikisha; (tde) sambikwa.
sambiz.a kt [ele] rinse a corpse. (tde) sambizia; (tdk) sambizika; (tds) sambizisha; (tdw)sambizwa.
sambo nm [i-/zi-] sailing vessel.
sambusa* nm [i-/zi-]samosa . (Kaj)
sameh.e* kt [ele]1 pardon, forgive, remit. 2 pass over. (tde) samehea; (tdk) sameheka; (tdn) sameheana;
(tdw) samehewa.
samesame1* nm [i-/zi-]1 red bead. 2 small fruit. (Kar)
samesame2* nm [a-/wa-] red ant. (Kar)
samli* nm [i-/zi-] ghee. (Kar)
sampuli* nm [i-/zi-]1 sample. 2 new fashion. (Kng)
sana1* kl very; at the most. (Kar)
san.a2 kt [ele] forge. (tde) sania (tdk) sanika;(tds) sanisha; (tdw) saniwa.
sanaa* nm [i-/zi-] art, work of art, skilled handicraft: Kazi ya ~ handcraft, craftwork; ~ za
maonyesho theatre arts. (Kar)
sanamaki* nm [i-/zi-] senna. (Kar)
sanamu* nm [i-/zi-] idol, statue. (Kar)
sanda* nm [i-/zi-] shroud, burial cloth. (Kar)
sandali* nm [i-/zi-]1 sandal-wood. 2 perfume made from sandal-wood. (Kar)
sandarusi* nm [i-/zi-] gum copal; resin; plastic. (Kar)
sanduku* nm ma- [li-/ya-] box, case; suitcase, trunk. (Kar)
saratani
sangara1 nm [a-/wa-] small red ant.
sangara2 nm [a-/wa-] Nile perch.
sanid.i kt [ele] manufacture, make. (tde)sanidia; (tdk) sanidika; (tds) sani-disha; (tdw)sanidiwa.
sanifish.a kt [ele] standardize. (tde) sanifishia;(tdk) sanifishika; (tdw) sanifishwa.
sanif.u1* kt [ele] 1 work skillfully, compose, invent. 2 design. (tde) sanifia; (tdk) sanifika;(tds) sani-
fisha; (tdw) sanifiwa. (Kar)
sanifu2* kv 1 skilled, attractive. 2
standard: Lugha ~ standard language. (Kar)
sani.i kt [ele] produce an art work; make skillfully, invent. (tde) sanilia; (tdk) sanilika; (tds) sansha;
(tdw) saniwa.
sanjari* nm [i-/zi-] convoy; unbroken line. (Kar)
sansuri* nm [a-/wa-]1 baracouta. 2 brown flying fish. (Kar)
santuri* nm [i-/zi-] gramophone, musical box:Sahani ya ~ gramophone disc. (Kar)
sanzu.a kt [ele] remove without permission. (tde) sanzulia; (tdk) sanzulika; (tds)sanzulisha;
(tdw) sanzuliwa.
sanzuk.a kt [sie] leave. (tde) sanzukia; (tdk)sanzukika; (tds) sanzukisha.
sap.a1 kt [ele] take everything, remove completely; declare bankrupt, make insolvent.
(tde) sapia; (tdk) sapika; (tds) sapisha; (tdw)sapwa.
sapa2 nm [i-/zi-] worn out thing.
sapatu1 nm [i-/zi-] slipper. (Kre)
sapatu2 nm [i-/zi-] reed rope used in making baskets/mats.
sar.a kt [ele] smear completely. (tde) saria;(tdk) sarika; (tdn) sarana; (tds) sarisha; (tdw)sarwa.
sarabi* nm [i-/zi-] mirage. (Kar)
sarafu* nm [i-/zi-] coin, specie. 2 copper ornamental band worn on the head/neck. (Kar)
sarahangi nm [i-/zi-] chest drawer.
sarakasi* nm [i-/zi-] circus. (Kng)
sarara* nm [i-/zi-] sirloin steak. (Kar)
saratani* nm [i-/zi-] cancer. (Kar)
sare
sare nm [i-/zi-]1 uniform. 2 draw: Toka ~ draw, tie (in a game).
sarif.u* kt [ele] 1 use words grammatically/with style. 2 use economically/thriftly. 3 take good care of
sth. (tde) sarifia; (tdk) sarifika; (tds)sarifisha; (tdw) sarifiwa. (Kar)
sarufi* nm [i-/zi] grammar. (Kar)
saruji1* nm [i-/zi-] cement, concrete. (Kar)
saruji2* nm [i-/zi-] saddle. (Kar)
saruni nm [i-/zi-] sarong.
sasa1* kl now: ~ hivi right now. (Kar)
sasa2 nm ma- [li-/ya-] bird's nest.
sasa3 nm [i-/zi-] type of spinach.
sasamlanda nm [i-/zi-] type of green vegetable which has to be pounded before cooking.
satalaiti* nm [i-/zi-] satellite. (Kng)
sataranji1* nm [i-/zi-] chess. (Kar)
sataranji2* nm [i-/zi-] type of sleeping mat. (Kar)
satini* nm [i-/zi-] satin. (Kar)
sato nm [a-/wa-] grey tilapia.
satua nm [i-/zi-] capability, ability.
saumu1* nm [i-] fast, fasting. (Kar)
saumu2* nm [i-/zi-] garlic. (Kar)
sauti* nm [i-/zi-] sound, voice: Kwa ~ moja in unison, in total agreement; Kuwa na ~ have voice, be
responsible for, have authority. (Kar)
savana* nm [i-/zi-] savannah. (Kng)
sawa* kv same, equal. (Kar)
sawasawa* kl right, okay, all right; equal. (Kar)
sawazish.a kt [ele]1 rectify. 2 equalize, level, make level. (tde) sawazishia; (tdk)sawazishika;
(tdn) sawazishana; (tdw)sawazishwa.
sawia* kl simultaneously, con-currently, at the same time. (Kar)
sawid.i1* kt [ele] draft. (tde) sawidia; (tdk)sawidika; (tds) sawidisha; (tdw) sawidiwa.(Kar)
sawid.i2 kt [ele] put to shame, disgrace, dishonour. (tde) sawidia; (tdk) sawidika; (tds)sawidisha;
(tdn) sawidiana; (tdw) sawidiwa.
sawijik.a* kt [sie] be emaciated/ disfigured/marred because of disease, famine etc.(tde) sawijikia; (tds)
sawijisha. (Kar)
sawir.i* kt [ele] draw, form, design. (tde)sawiria; (tdk) sawirika; (tds) sawirisha; (tdw)sawiriwa. (Kar)
sayansi* nm [i-/zi-] science. (Kng)
sayansi kimu nm [i-/zi-] domestic science.
sayari* nm [i-/zi-] planet. (Kar)
sayidi* nm [a-/wa-] lord, master, sir. (Kar)
saz.a kt [ele] leave over, leave unfinished, cause to remain.
(tde) sazia; (tdk) sazika; (tds)sazisha; (tdw) sazwa.
sazo nm ma- [li-/ya] remains, leftovers.
sebeh.a kt [sie] eat breakfast, break fast in the morning. (tde) sebehea; (tdk) sebeheka; (tds)sebehesha.
sebule* nm [i-/zi-] living room, sitting room, lounge. (Kar)
sedek.a* kt [ele] be ill for a long time. (tde)sedekea; (tdk) sedekeka; (tdw) sedekwa.(Kar)
sefu1* nm ma- [li-/ya-] safe. (Kng)
sefu 2 nm [i-/zi-] matchet.
sefule* nm [a-/wa-] low fellow, vile sega
person. (Kar)
sega1 nm ma- [li-/ya-] honeycomb.
seg.a2 kt [ele] double up clothes to the knee. (tde) segea; (tdk) segeka; (tdn) segana; (tds)segesha;
(tdw) segwa.
segemnege kl carelessly, hapha-zardly, disorderly.
sehemu* nm [i-/zi-]1 fraction, section, part, portion.2 side, direction: Anakaa ~ ya mashariki ya mji he
lives in the east side of the town. (Kar)
sekenek.a kt [sie] be syphilized, be infected by syphilis. (tde) sekenekea; (tdk) sekenekeka;
(tds) sekenekesha.
sekeneko nm [i-/zi-] syphilis.
sekenene nm [i-/zi-] eyelid pimple.
sekini nm [i-/zi-] hair tuft.
sekondari* nm [i-/zi-] secondary (school). (Kng)
sekta* nm [i-/zi-] sector. (Kng)
seku.a kt [ele] uproot, shove. (tde) sekulia;(tdk) sekulika; (tdn) sekuana; (tds) sekulisha; (tdw) seku-
sekunde
kuliwa.
sekunde* nm [i-/zi-] second. (Kng)
selele.a kt [sie] settle, remain in a place. (tdk)seleleka; (tdw) selelewa.
seli1* nm [i-/zi-] sale. (Kng)
seli2* nm [i-/zi-] cell. (Kng)
selo* nm [i-/zi-] signal of the arrival/ departure of a ship/ train. (Kng)
sem.a kt [ele] 1 speak, say. 2 scold, speak against; advise, counsel. 3 backbite, badmouth. (tde) semea;
(tdk) semeka; (tdn) semana; (tds) semesha; (tdw) semwa.
semansi* nm [i-/zi-] summons.(Kng)
sembe nm [i-/zi-] corn flour, maize flour.
sembuse kl let alone, not to mention.
semekan.a kt [sie] be purported, be
claimed.
sementi* nm [i-/zi-] cement. (Kng)
semezan.a kt [sie] 1 converse, wrangle. 2 (nh) be in good relations, speak to each other. (tde)semezania;
(tdk) semazanika; (tds)semezanisha.
seminari* nm [i-/zi-] seminary.
(Kng)
sena kv beautiful.
sene.a kt [sie] become blunt. (tdk) seneka; (tds) seneza
senene1 nm [a-/wa-] green grasshopper.
senene2 nm [i-/zi-] long illness.
seneta* nm ma- [a-/wa-] senator. (Kng)
seng.a kt [ele] incise, cut. (tde) sengea; (tdk)sengeka; (tdn) sengana; (tds) sengesha; (tdw)sengwa.
seng'enge nm [i-/zi-] barbed wire; iron wire; fencing wire.
sengeny.a kt [ele] backbite, badmouth, culumniate. (tde) sengenyea; (tdk)sengenyeka; (tdn) sengenyana;
(tds)sengenyesha; (tdw) sengenywa.
sensa* nm [i-/zi-] census. (Kng)
sentafowadi* nm [a-/wa-] centreforward. (Kng)
sentensi* nm [i-/zi-] sentence. (Kng)
senti* nm [i-/zi-] cent, one cent piece; coin. (Kng)
sentigramu* nm [i-/zi-] centigramme. (Kng)
sentimita* nm [i-/zi-] centimetre. (Kng)
sepetu* nm [i-/zi-] shovel, spade. (Kng)
sepetuk.a kt [sie] reel to and fro,
shabaha
stagger, toffer. (tde) sepetukia; (tdk) sepetu-kika; (tds) sepetukisha.
Septemba* nm [i-/zi-] September. (Kng)
sera1* nm [i-/zi-] fortress, fort. (Kar)
sera2 nm [i-/zi-] beeswax.
sera3 nm [i-/zi-] 1 policy: ~ ya kilimoagricultural policy. 2 deportment, behaviour, bearing: Anafuata ~
nzuri za babake she follows her father’s good
behaviour.
seraji nm ma- [li/ya-] lantern, lamp.
seredani nm [i-/zi-] 1 charcoal stove, urn.
seremala* nm ma- [a-/wa-] carpenter. (Kar)
serena nm [i-/zi-] white/ red quick
ripening millet.
sererek.a kt [sie] skid, slide, glide. (tde)sererekea; (tdk) sererekeka; (tds)sererekesha.
serikali* nm [i-/zi-] government: ~ kuu central government; ~ ya kijeshi military government; ~ ya
mtaa local government; ~ ya mseto coalition government; ~ ya muda interim government. (Kaj)
sesa nm [i-] non-terrace farming.
set.a kt [ele] 1 crush, squash, mash. 2 jostle, press. (tde) setea; (tdk) seteka; (tds) setesha; (tdw) setwa.
setek.a kt [sie] be dented, be pressed in. (tde)setekea; (tds) setekesha.
seti1* nm [i-/zi-] sevens ( in a pack of playing cards). (Kfa)
seti2* nm [i-/zi-] set: ~ ya vyombo vya kuliadinner set. (Kng)
setla* nm ma- [a-/wa-] settler. (Kng)
seuze pia sembuse ki let alone, much less, to say nothing of.
sez.a kt [ele] smooth wood with adze. (tde)sezea; (tdk) sezeka; (tdw) sezwa.
Shaaban* nm [i-/zi-] month pro-ceeding Ramadhan; eighth month in the Moslem calendar. (Kar)
shaba* nm [i-/zi-] brass; copper. (Kar)
shababi* nm [a-/wa-] youth. (Kar)
shabaha* nm [i-/zi-]1 target, aim, objective. 2 ambition, intention. 3 shabaki
ability to aim at a target. (Kar)
shabaki* nm [a-/wa-] quarrelsome person. (Kar)
shabashi! * ki wonderful! wow! (Kar)
shabih.i* kt [ele] look like; correspond to; resemble. (tde) shabihia; (tdk)
shabihika; (tdn)shabihiana; (tds) shabihisha; (tdw) shabihiwa. (Kar)
shahada1* nm [i-/zi-] degree. (Kar)
shahada2* nm Moslem creed, confession of faith: Kidole cha ~ forefinger; Maji ya ~ (a) water used
ceremonially at a funeral; (b) water to wash the dead; Kupiga ~ to recite the Moslem creed. (Kar)
shahamu* nm [i-] lard, grease, animal fat. (Kar)
shahawa* nm [i-/zi-] semen, sperm. (Kar)
shahidi* nm [a-/wa-]1 witness. 2 martyr. (Kar)
shahiri* kl openly, unashamedly. (ms) Dhahiri ~clearly. (Kar)
shaibu* nm ma- [a-/wa-] very old man. (Kar)
shairi* nm ma- [li-/ya-] poem, verse. (Kar)
shaj.a kt [sie] wander aimlessly, roam about, stray. (tde) shajia; (tdk) shajika; (tds) shajisha.
shajara* nm [i-/zi-]1 diary. 2 kinship, lineage, genealogy. (Kar)
shajish.a kt [ele] incite, instigate, provoke; taunt, activate.
shaka1* nm [i-/zi-] doubt, worry, uncertainty:Tia ~ give rise to doubt; Bila ya ~ undoubtedly;Usiwe na
~ don't worry. (Kar)
shak.a2 kt [ele] chase away, drive off. (tde)shakia; (tdk) shakika; (tdn) shakana; (tds)shakisha;
(tdw) shakwa.
shakawa nm [i-] distress, misery, heartache, suffering.
shake (nh) Ingiwa na ~ (1) cry, sob; (2) cry silently, grieve.
shakevale nm [a-/wa-] African harrier-hawk.
shakil.i kt [sie] repair, restore, mend. (tde)shakilia; (tdk) shakilika; (tds) shakilisha; (tdw) shakiliwa.
shamrashamra
shakir.i1* kt [sie] be satisfied, be satiated (esp with food). (tde) shakiria; (tdk) shakirika;
(tds) shakirisha; (tdw) shakiriwa. (Kar)
shakiri2 kv 1 courageous. 2 mannerless, destructive, ruinous.
shakiz.a kt [ele] order sth to pursue
sth. (tde) shakizia; (tdk) shakizika; (tds)shakizisha; (tdw) shakizwa.
shakwe nm [a-/wa-] bird of the tern/gull family.
shalaka* nm [i-/zi-] hole in the gunwale of a boat for securing the loop of rope used as rowlock. (Kar)
shalaka * nm [i-/zi-] shawl . (Kng)
shalik.i1* kt [ele] 1 bind lightly/ loosely; fix on/in loosely. 2 repair, maintain. (tde) shalikia;
(tdk)shalikika; (tds) shalikisha; (tdw) shalikiwa. (Kar)
shalik.i2* kt [ele] row (a boat). (tde) shalikia; (tdk) shalikika; (tdw) shalikiwa. (Kar)
shamba nm ma- [li-/ya-]1 farm, field, plot for cultivation; plantation, estate. 2 country side.
shambiro1* nm ma- [li-/ya-] brothel, whorehouse. (Kar)
shambiro2* kl disorderly, aimlessly. (Kar)
shambuli.a kt [ele] 1 attack, pounce on sb, assault, raid. (tdk) shambulika; (tdn)shambuliana; (tdw) sha-
mbuliwa.
shambulio nm ma- [li-/ya-] attack, assault, raid.
shamili* nm [i-] earring. (Kar)
shamir.i1 kt [sie] be widespread, rife, be common knowledge. (tde) shamiria; (tdk)shamirika;
(tds) shamirisha; (tdw) shamiriwa.
shamir.i2* kt [ele] 1 load gun. 2 pound/ hammer into; put together, assemble.
(tde) shamiria;(tdk) shamirika; (tdn) shamiriana; (tds)shamirisha; (tdw) shamiriwa. (Kar)
shamirisho nm [ li- ] (sarufi) complement.
shamla nm [i-] assembly, meeting.
shamrashamra nm [i-/zi-] celebrations, merrymaking, gaiety.
Shamu
Shamu* nm [i-] Syria: Bahari ya ~ Red Sea. (Kar)
shanga.a kt [sie] be amazed/ surprised, be dumbfounded (with wonder or horror). (tde)shangalia;
(tdk) sha-ngalika; (tdn)shangaana; (tds) shangaza; (tdw)
shangawa.
shangama nm [i-/zi-] 1 loose short-sleeved shirt with unstitched sides. 2 house with ridge roof.
shangaz.a kt [ele] astonish, amaze. (tde)shangazia; (tdk) shangazika; (tdn)shangazana;
(tdw) shangazwa.
shangazi nm ma- [a-/wa-] paternal aunt.
shangili.a kt [ele] rejoice, cheer, acclaim.
shangingi1 nm ma- [a-/wa-] (ms) ~ experienced hooker.
shangingi2 nm ma- [li-/ya-] big luxurious four wheel drive car.
shangwe nm [i-/zi-] rejoicing, festi-vity, demonstration of joy.
shani nm [i-/zi-] novelty, curiosity, adventure; fluke.
shanta* nm [i-/zi-] rucksack, backpack, haversack, knapsack. (Kar)
shanuo1 nm ma-[li-/ya-] comb.
shanuo2 nm [a-/wa-] round fish with straight narrow fins on the back.
sharabu1* nm [i-] intoxicatinng drink, alcohol. (Kar)
sharab.u2* kt [ele] absorb, drink up, saturate. (tde) sharabia; (tdk) sha-rabika; (tdw)sharabiwa. (Kar)
sharafa* nm ma-[li-/ya-] sideburns. (Kar)
shari* nm [i-/zi-]1 anger, adversity. 2 trouble, malice, evil: Taka ~ look for trouble. (Kar)
sharid.i kt [sie] run. (tde) sharidia; (tdk)sharidika; (tds) sharidisha.
sharifu1* nm ma- [a-/wa-]1 descendant of Prophet Moha-mmed. 2 esteemed person. (Kar)
sharif.u2* kt [ele] honour, esteem. (tde)sharifia; (tdk) sharifika, (tden) sharifiana, (tdew) sharifiwa;
(tds) sharifisha. (Kar)
sharti1* nm[i-/zi-] rope for tigh-tening a mast on a vessel. (Kar)
shawish.i
sharti2* nm ma- [li-/ya-] condition, statute, stipulation. (Kar)
sharti*3 must, obligation: Ukitaka kuishi ni ~ ufanye kazi if you want to live you must work.
sharubati* nm [i-] sherbet. (Kar)
sharubu* nm ma- [li-/ya-] moustache. (Kar)
shashi* nm [i-/zi-] thin muslin material; very thin light paper. (Kar)
shashimamishi nm [a-/wa-]
useless/hopeless person; rogue.
shata nm ma- [li-/ya-] lees, oil-
cake.
shatashata kv juicy, thick, rich food: Ndizi zimetiwa tui ~ the bananas are rich in coconut milk.
shati* nm ma- [li-/ya-] shirt. (Kng)
shatoruma nm [i-/zi-] shawl usu worn round the waist as a belt.
shau.a kt [ele] 1 praise/glorify sb, exalt; flatter. 2 show off, be proud/arrogant; be conceited. (tde)shaulia;
(tdk) shaulika; (tdn) shauana; (tds)shaulisha; (tdw) shauliwa.
shaufu* kv showy, prententious, given to frivolity. (Kar)
shauku* nm [i-/zi-] anxiety; craving, yen, eagerness. (Kar)
shaunge nm ma- [li-/ya-] long big flower of the frangipane family with strong odour.
shauri1* nm ma- [li-/ya-] 1 issue; problem; predicament: ~ yako it's your own fault/problem. 2 advice,
counsel: Alikupa ~ gani? what advice did he offer you? (nh) (1) Kata ~ decide; (2)Sina ~ I have no say in
this. (Kar)
shaur.i2* kt [ele] advice, counsel. (tde) shauria; (tdk) shaurika; (tdn) shauriana; (tdw)shauriwa. (Kar)
shaurian.a* kt [sie] make consultations. (tde)shauriania. (Kar)
shavu nm ma- [li-/ya-] cheek: ~ la samaki gill.
Shawali* nm [u-] tenth month in the Moslem calendar. (Kar)
shawish.i* kt [ele] 1 tempt, persuade. 2 coax, entice. (tde) shawishia, (tden) shawishik.a
shawishiana, (tdew) shawishiwa; (tdk)shawishika. (Kar)
shawishik.a kt [sie] be tempted, be persuaded. (tde) shawishikia.
shayiri* nm [i-] barley. (Kar)
shazasi* nm [i-] sal ammoniac. (Kar)
shazia* nm [i-/zi-] long needle (used in making mats, sewing sacks etc.), bodkin, sailmaker's needle.
(Kar)
shegele nm [i-/zi-] beaded loinbelt.
sheha* nm ma- [a-/wa-] headman, chief, councillor. 2 old person, village head, party head. 3 (Zanzibar)
ward executive officer. (Kar)
shehe1* nm ma- [a-/wa-] sheikh. (Kar)
shehe2* nm ma- [a-/wa-] wise old man. (Kar)
shehena* nm [i-/zi-] cargo, shipment; freight. (Kar)
shehenez.a* kt [ele] load cargo, possess a lot of things. (tde) shehenezea; (tdk) shehenezeka;
(tdn) shehenezana; (tdw) shehenezwa. (Kar)
shehen.i* kt [ele] load cargo. (tde) shehenia; (tdew) sheheniwa; (tdk) shehenika; (tds)shehenisha. (Kar)
shela1* nm [i-/zi-] veil. (Kar)
shela2* nm [i-/zi-] sword dance. (Kar)
shelabela* kl carelessly, hopelessly, untidily; haphazardly. (Kar)
shelisheli nm ma- [li-/ya-] bread fruit.
shemasi* nm ma- [a-/wa-] deacon. (Kar)
shemeji nm ma- [a-/wa-] 1 (wanaume) sister/brother in law. 2 wife/husband's friend.
shemere nm [i-/zi-] nose ring (of an ox). (nh)Tia mtu ~ subdue sb.
shenez.a kt [ele] load cargo. (tde) shenezea;(tdk) shenezeka; (tdn) shenezana; (tds)shenezesha;
(tdw) shenezwa.
shenzi* kv uncouth, barbarous, uncivilized. (Kaj)
sherasi nm ma- [a-/wa-] dance leader.
shere* nm [i-/zi-] ridicule, derision, joke:Chezea ~ play a joke on, make a fool of. (Kar)
sherehe1* nm [i-/zi-] celebration,
festival. (Kar)
sherehe2* nm [i-/zi-] 1 glossary. 2 blurb. (Kar)
shikaman.a
sheria* nm [i-/zi-] 1 law, statute, code. 2 decree, order, ordinance. 3 regulations, obligation. (Kar)
sherisi* nm [i-] carpenter's glue. (Kar)
sheshe kv beautiful, good, nice: Kitu ~ a beautiful thing.
sheshi nm [i-/zi-] light muslin material; thin tissue paper.
shetani* nm ma- [a-/wa-] 1 satan, devil, demon. 2 wicked person. (Kar)
shetashet.a kt [sie] limp with a stick. (tde)shetashetea; (tdk) sheta-sheteka; (tds)shetasheteka.
shetri* nm [i-] stern ( of a vessel), poop of a dhow. (Kar)
shib.a* kt [sie] be satisfied, be satiated. 2 be in very close contact with sb; have a soft spot for sb.
(tde) shibia, (tdew) shibiwa; (tdk) shibika,(tdn) shibana; (tds) shibisha. (Kar)
shibe* nm [i-/zi-] satiety, fulness, satisfaction.Nilikula ~ yangu I ate to my satisfaction. (Kar)
shibish.a* kt [ele] satisfy sb; give enough to eat:Chakula hiki kinashibisha this food is filling.
(tde) shibishia; (tdw) shibishwa. (Kar)
shibli nm [a-/wa-] lion cub.
shida* nm [i-/zi-] hardship, distress, problem, difficulty; want: Hakuna ~ there is no problem;Kuna ~ ya
maji there is scarcity of water. (Kar)
shifta nm ma- [a-/wa-] (Kenya)
pirate, brigand, highway robber.
shifti1* nm [i-/zi-] shift: Mshono
wa ~ shift style. (Kng)
shifti2* nm [i-/zi-] shift: Wafanya-kazi wa ~ ya usiku night shift workers. (Kng)
shik.a kt [ele]1 hold, catch; apprehend, arrest: ~ kalamu hii hold this pen; Polisi walim~ mwizithe police
arrested a thief. 2 stick, adhere, cling. (nh) (1) ~ adabu be polite; (2) ~ maneno be cautious. (3) ~ njia (a)
go. (b) follow the way/footsteps of sb; (4) ~ sikio give sound warning/ advice. (tde) shikia;
(tdk) shikika;(tdn) shikana; (tds) shikisha; (tdw) shikwa.
shikaman.a kt [sie] hold on together, shikamoo
be consolidated. (tde) shikamania; (tdk)shikamanika; (tds) shikamanisha.
shikamoo! ki respectful greeting to an elder.
shikan.a kt [sie] 1 be in co-operation with, be together in all aspects. 2 be at grips with sb. (tde)shikania;
(tdk) shikanika; (tds) shikanisha.
shikili.a [ele] 1 hold on tight, clutch, cling to. 2 insist on, persist.
(tdk) shikilika; (tdn)shikiliana; (tdw) shikiliwa.
shikio nm ma- [li-/ya-]1 handle, sth to hold by. 2 rudder.
shikiz.a kt [ele] use/do sth temporarily: Anaji~ na gari hili bovu he is temporarily using this broken car.
(tde) shikizia; (tdk) shikizika; (tdn)shikizana; (tdw) shikizwa.
shilamu* nm [i-/zi-] water pipe's stem. (Khi)
shilanga nm [i-/zi-] long handled hoe.
shilingi* nm [i-/zi-] shilling. (Kng)
shimali nm 1 north; the direction of Mecca. 2 left side.
shime* nm [i-] call or appeal to increase effort.(Kar)
shimizi* nm [i-/zi-] chemise, petticoat. (Kfa)
shimo nm ma- [li-/ya-] hole, pit, cavity: Sahani ya ~ hollow plate.
shina1 nm ma- [li-/ya-] stem, tree trunk.
shina2 nm ma- [li-/ya-] (siasa) cell: Kiongozi wa ~ wa CCM CCM cell leader.
shind.a1 kt [ele] 1 win, succeed: Hakuna timu iliyo~ there was no winning team. 2 surpass, excel, be the
best: Alim~ rafiki yake kwa
pointi mbili he surpassed his friend by two points. 3 overcome, conquer, subdue: Jeshi liliwa~
wavamizi the army conquered the invaders. (tde) shindia; (tdk) shindika; (tds)shindisha; (tdn) shindana;
(tdw) shindwa.
shind.a2 kt [sie] spend a whole day: Leo nime~ mjini I spent the day in shinda
town. (tde) shindia; (tdk) shindika; (tds)shindisha.
shinda3 kv half full, semi-full.
shirik.i
shindan.a kt [sie] compete; strive, struggle. (tde)shindania; (tds) shi-ndanisha.
shindani kv competitive; antago-nistic, opposing, argumentative: Huyu ni m~ sana he is very
argumentative.
shinde kv 1 defeated, unsuccessful, conquered, overcome. 2 competing.
shindik.a kt [ele] close, shut (door, window):Hebu ~ huo mlango please close the door.
(tde)shindikia; (tdk) shindikika; (tds) shindikisha; (tdw) shindikwa.
shindili.a kt [ele] press, compress, ram in, force into: ~ bunduki load a gun; ~ chakula kinywanistuff food
into the mouth; ~ pamba ndani ya gunia press cotton in a sack. (tdk) shindilika;
(tdn) shindiliana; (tdw) shindiliwa.
shingo nm [i-/zi-] neck: ~ ya chupa neck of a bottle. (ms) Kwa ~ upande reluctantly.
shinikiz.a kt [ele]1 pressurize, press, compel. 2 be firm over sth. (tde) shinikizia; (tdk)shinikizika;
(tdn) shinikizana; (tdw)shinikizwa.
shinikizo nm [i-/zi-]1 pressure: ~ la
damu blood pressure; Aliondolewa kazini kwa ~ pressure was used to remove him from work. 2 force.
shira nm [i-] syrup.
shiraa nm [i-/zi-] women's opaque face veil.
shirika1* nm ma- [li-/ya-] 1 corporation, organization, congre-gation: ~ la Afya Duniani
World Health Organization; ~ la Nyumba la Taifa National Housing Corporation; ~ la Roho
Mtakatifu The Congregation of the Holy Ghost Fathers; ~ la Fedha la Dunia International Monetary
Fund; Shirika la umma parastatal organization. 2 partnership, communion, common interest. (Kar)
shirika2* kv corporate, of common
interest. (Kar)
shirik.i1* kt [ele] 1 cooperate, participate, share in, take part in. 2 be intimately devoted to, be addicted to.
shirik.i
(tde) shirikia; (tdk) shirikika; (tdn) shirikiana; (tds) shirikisha; (tdw) shirikiwa. (Kar)
shirik.i2* kt [ele] (Ukristo) receive Holy Communion. (Kar)
shirikian.a* kt [sie] cooperate with. (tde)shirikiania; (tdk) shirikianika; (tds)shirikianisha. (Kar)
shirikish.a* kt [ele] co-opt, incorporate; include; involve; be composed/ comprised of. (tde) shirikishia;
(tdk) shirikishika; (tdn)shirikishana; (tdw) shirikishwa. (Kar)
shirikisho* nm ma- [li-/ya-] federation, union, corporation, confederation. (Kar)
shisha* nm [i-/zi-] hourglass. (Kar)
shitad.i kt [sie] 1 persist, persevere, endure. 2 continue non-stop. (tde) shitadia; (tdk)shitadika;
(tds) shitadisha.
shiti* nm ma- [li-/ya-] bed sheet. (Kng)
shizi nm [i-/zi-] alcohol made from coconut palm, bamboo or cashew apple.
shoga nm ma- [a-/wa-] 1 woman's female friend. 2 homosexual, gay.
shogi* nm [i-] pit inside a vessel where slaves were hidden. (Kar)
shoka nm ma- [li-/ya-] axe: ~ la bapa adze.
shokishoki nm ma- [li-/ya-] fruit of the rambutan tree (usu. grown in
Zanzibar).
shokoa1* nm [i-/zi-] forced labour. (Kaj)
shokoa2 nm [i-/zi-] abandoned farmland.
shombe nm ma- [a-/wa-] halfcaste person, mulatto, mixed blood, coloured.
shombo nm [i-] fish smell.
shomoro nm [a-/wa-] sparrow; weaver finch.
shon.a kt [ele] sew; mend by sewing: ~ upindohem. (tde) shonea; (tdk) shoneka;
(tdn)shonana; (tds) shonesha; (tdw) shonwa.
shonan.a kt [sie] be packed full, be
congested. (tde) shonania; (tdk) shonanika;(tds) shonanisha.
shonde1 ma- [li-/ya-] heap of
human/animal dung; dried cake of
shuduza
dung.
shonde2 nm [i-] grudge, animosity: Wekea ~hold a grudge against sb.
shonga nm [i-/zi-] 1 curse. 2 madness, lunacy.
shono.a kt [ele] unsew, undo sewing. (tde)shonolea, (tdek) shonoleka, (tdew)shonolewa.
shore1 nm [a-/wa-] black-capped bulbul: ~kishungi paradise fly-catcher; ~ wanda grey headed sparrow.
shore2 nm [i-] tuft.
shoro kl unsuccessfully; awkwardly; crookedly.
shoti1* kl hurriedly, fast; quickly: Farasi aliondoka ~ the horse galloped. (nh) Enda/Toka ~ gallop. (Kar)
shoti2 nm [i-] loss: ingia ~ make a loss. (Kng)
shoto1 nm [i-/zi-] left handedness,
left hand.
shoto2 kl astray; askew: Mambo yanakwenda ~things are going astray.
shtaka* nm ma- [li-/ya-] complaint, accusation, charge; case. (Kar)
shtak.i* kt [ele] accuse, charge. (tde) shtakia, (tden) shtakiana; (tdew) shtakiwa; (tdk)shtakika. (Kar)
shtu.a kt [ele] 1 startle, scare; shock, surprise. 2 sprain, dislocate: Alipoanguka ali~ goti lake he sprained
his knee when he fell down. (tde)shtulia, (tdew) shtuliwa; (tdk) shtuka; (tds)shtusha, (tdn) shtuana.
shtush.a kt [ele] shock; startle: Maneno yake yalim ~ her words shocked him. (tde) shtushia;
(tdk) shtushika; (tdn) shtushana; (tdw)shtushwa.
shu.a kt [ele] lower a boat/ship into the water; lower down. (tde) shulia, (tdek) shulika, (tdew)shuliwa;
(tds) shusha.
shubaka*nm ma- [li-/ya-] niche, alcove. (Kar)
shubiri1 [i-/zi-] measure between tips
of the thumb and the middle finger.
shubiri2 nm [i-] bitter aloe.
shuduza nm ma- [li-/ya-]coconut palm's shufaa nm [i-] 1 forgiveness, pardon, mercy,
absolution. 2 partial recovery, improvement, relief: Leo amepata ~ she is feeling better today.
shufaka* nm [i-] compassion, mercy, kindness, tenderness. (Kar)
shuf.u* kt [ele] see, look at. (tde) shufia; (tdk)shufika; (tds) shufisha; (tdn) shufana; (tdw)shufwa.
shufwa* nm [i-] even number: Mbili,nne na sita ni namba ~ two, four and six are even numbers. (Kar)
shughuli* nm [i-/zi-] business, occupation, activity, engagement: Hana ~ nyingi leo he is not busy
today. (Kar)
shughulik.a1* kt [sie] be busy/engaged/occupied; attend to business. (tde)shughulikia. (Kar)
shughulika!2 ki (kijeshi) be in a straight line!
shughuliki.a* kt [ele] attend to, be busy with; be responsible for. (tdw) shughulikiwa. (Kar)
shughulish.a* kt [ele] occupy sb,
keep sb busy. (tde) shughulishia; (tdn)shughulishana; (tdw) shughulishwa. (Kar)
shuhudi.a* kt [ele] witness. (tdn) shuhudiana; (tdw) shuhudiwa. (Kar)
shuhudiani nm [i-] witness fee (usu. being a portion of what was witnessed).
shujaa nm ma- [a-/wa-] hero, warrior, brave person: ~ wa vita vikuu vya kwanza first world war hero.
shuk.a1 kt [sie] 1 debark, disembark, alight, descend, go down: ~ pwani land on the beach, go down to the
beach; ~ kwenye gari alight from the car. 2 fall: Bei ya mchele ime~ the price of rice has fallen.
(tde) shukia; (tdk) shukika; (tds)shukisha.
shuka2 nm ma- [li-/ya-] bed sheet, loin cloth.
shuke pia suke nm ma- [li-/ya-] ear of various plants.
shuki.a kt [ele] get off at; land at.
shukrani* pia shukurani nm [i-/zi-] gratitude, thanks; acknow-ledgement: Toa ~ give thanks. (Kar)
shur.u
shuk.u* kt [ele] suspect, doubt, feel scruples. (tde) shukia; (tdk) shukika; (tden) shukiana;
(tdew) shukiwa; (tds) shukisha; (Kar)
shukurani* nm taz shukrani. (Kar)
shule* nm [i-/zi-] school: ~ ya msingi primary school; ~ ya chekechea kindergarten/nursery school; ~ ya
bweni boarding school. (Kje)
shuli nm [i-] backyard.
shumari nm [i-] aniseed.
shumbi* nm [i-]1 deep water; depth. 2 heap of sand. (Kar)
shumburere* nm [i-/zi-] sombrero. (Kre)
shume* nm [a-/wa-] 1 paka ~ wild cat, large male cat.2 evil person. (Kar)
shumndwa nm [a-/wa-] hyena.
shundi nm [a-/wa-] stripped coucal.
shung.a kt [ele] drive off/ away
fowls/birds, show off. (tde) shungia; (tdk)shungika; (tdn) shungana; (tds) shungisha; (tdw) shungwa.
shuo nm [i-] ableness, ability, deftness.
shupa.a kt [sie]1 be hard, be tough, be firm, be well set, be dry. 2 be obstinate, be defiant, be stiff, be
unyielding. (tde) shupalia; (tdek)shupalika, (tdew) shupaliwa; (tds) shupaza.
shupali.a kt [ele] insist, affirm with urgency. (tde) shupalilia; (tdk)
shupalika; (tdn) shupaliana; (tds) shupalisha; (tdw) shupaliwa.
shupatu nm ma- [li-/ya-] narrow strip of plaited palm leaves for lacing bedsteads.
shupavu kl 1 dry, firm, tough, strong, hard.2 obstinate, pertinent: Mtoto ~ sana a very obstinate child.
shupaza1 nm [i-/zi-] spades in playing cards.
shupaz.a2 kt [ele] harden, render tough, make obstinate. (tde) shupazia;
(tdk) shupazika;(tds)shupazisha; (tdn) shupazana; (tdw) shupazwa.
shupu nm ma- [li-/ya-] straw basket.
shura* nm [i-] saltpetre. (Kaj)
shuru1 nm [i-/zi-] embroidery stitch.
shur.u2 kt [sie] tack (clothes): (tde)
shuruti
shuria; (tdew) shuriwa; (tdk) shurika, (tds)shurisha.
shuruti* kl by force, obligatory, compulsorily. (Kar)
shurutish.a* kt [ele] force, compel, oblige. (tde)shurutishia; (tdk) shurutishika; (tdn)shurutishana;
(tdw) shurutishwa. (Kar)
shush.a kt [ele] 1 lower, bring down, demote: ~ daraja demote; ~ pumzi exhale; ~ mzigo lower down the
load. 2 ejaculate. (tde) shushia; (tdk)shushika; (tdw) shushwa.
shushu nm ma- [li-/ya-] husk, peel, skin (of a fruit), rind: ~ la ndizi banana skin; ~ la mpungarice husk.
shushushu nm ma- [a-/wa-] (si rasmi) intelligence officer.
shut.a kt [sie] fart, break wind. (tde) shutia; (tdk) shutika; (tds) shutisha.
shuti* nm ma- [li-/ya-] (mpira) kick, shot. (Kng)
shutuma* nm [i-/zi-] accusation, blame, criticism, insinuation. (Kar)
shutum.u* kt [ele] accuse, tell off, reprove. (tde)shutumia, (tden) shutumiana; (tdw)shutumiwa;
(tdk) shutumika; (tds)shutumisha. (Kar)
shuu nm ma- [li-/ya-] foamy sea waves.
shuzi nm ma- [li-/ya-] fart.
shwari* kv calm, tranquil. (Kar)
si kt [sie] is/are not: Yeye ~ mtumwa she is not a slave; Wao ~ wanafunzi they are not students.
si.a1 kt [ele] sow seeds. (tde) silia, (tdek)silika; (tdes) silisha; (tdew) siliwa.
si.a2 kt [ele] drive away ants with fire. (tde)silia, (tdek) silika, (tdes) silisha, (tdew) siliwa.
siafu nm [a-/wa-] red brown ants, safari ants.
siagi* nm [i-] butter. (Kar)
siahi nm [i-] scream.
siasa* nm [i-/zi-] politics: Elimu ya ~ political education. (Kar)
sibab.i* kt [ele] heap abuse on sb; overwhelm with abuse; slander. (tde) sibabia, (tden)sibabiana,
(tdew) sibabiwa; (tdk) sibabika, (tds) sibabisha. (Kar)
siborio* nm [i-/zi-] ciborium. (Kla)
sihir.i
sib.u* kt [ele] 1 foretell an event
which later happens. 2 be confronted with, be bombarded, be attacked: Maradhi yamem~ he has been
attacked by disease. (Kar)
sidiria* nm [i-/zi-] brassiere. (Kar)
sifa1* nm [ya-] fish oil (shark etc) used to caulk vessels. (Kar)
sifa2* nm [i-/zi-] praise, reputation; qualifications, credentials; trait: Hana ~ nzuri he has a bad reputation.
(Kar)
sifi.a* kt [ele] praise sb, glorify, honour sb. (tdn)sifiana; (tdw) sifiwa. (Kar)
sifik.a* kt [sie] be exaulted, be renowned for sth, be praiseworthy: Mchezaji anaye~ a renowned player.
(tde) sifikia; (tdk) sifikika; (tds) sifikisha. (Kar)
sifongo* nm [i-/zi-] sponge. (Kar)
sif.u* kt [ele] commend, praise; flatter: ji~ boast, brag. (tde) sifia; (tdew) sifiwa; (tdk) sifika. (Kar)
sifuri1* nm [i-] brass. (Kar)
sifuri2* nm [i-/zi-] zero, nought, nil. (Kar)
sig.a1 kt [ele] change colour due to dirt/filth. (tde) sigia; (tdk) sigika; (tds) sigisha; (tdn)sigana;
(tdw) sigwa.
sig.a2 kt [sie] contradict, differ:
Mawazo yetu yanasigana our opinions differ. (tde) sigia; (tdk) sigika; (tds) sigisha; (tdw)sigwa.
sigara* nm [i-/zi-] cigarette: Vuta ~ smoke a cigarette. (Kng)
sigi nm [a-/wa-] small short-tailed brown bird with striped chest and red beak.
siha* nm [i-] health, strength: Hana ~ nzuri he is not healthy. (Kar)
sih.i1* kt [ele] beg humbly, beseech, intreat, suplicate. (tde) sihia, (tden) sihiana, (tdew)sihiwa;
(tdk) sihika; (tds) sihisha.(Kar).
sih.i2* kt [ele] be confirmed to be correct or true, be agreeable, conform, comply. (tde) sihia,
(tdew) sihiwa; (tdk) sihika; (tds) sihisha. (Kar)
sihir.i1* kt [ele] bewitch, throw a spell sihiri
over sb/sth. (tde) sihiria, (tden) sihiriana, (tdew) sihiriwa; (tdk) sihirika, (tds) sihirisha. (Kar)
sihiri2* nm [i-] witchcraft, magic. (Kar)
sijafu* nm [i-/zi-] wristband. (Kaj)
sijambo kl I'm fine, I'm much better.
sijida* nm [i-/zi-] coloured spot on the forehead. (Kar)
sijiko nm [li-] grief, sadness.
siki* nm [i-] vinegar. (Kaj)
siki.a kt [ele] 1 hear: Unam~ ? do you hear him? 2 obey, pay attention: Hasikii aambiwalohe pays no
attention to what he is told. 3 feel, sense: ~ baridi feel cold; ji~ vibaya feel unwell;ji~ nyumbani feel at
home; ~ njaa feel hungry. (tdk) sikika; (tdn) sikiana; (tds) sikiza; (tdw)sikiwa.
sikik.a kt [sie] (sauti) be audible, be heard.
sikilizan.a kt [sie] get along well, come to an understanding, agree to each other. (tde)sikilizania;
(tdk) sikili-zanika; (tds)sikilizanisha.
sikini nm [i-] hair cut that leaves a tuft on the forehead.
sikio nm ma- [li-/ya-] ear.
sikitik.a kt [sie] be sorry, be sad, be disappointed. (tde) sikitikia; (tden) sikitikiana; (tdew) sikitikiwa;
(tdk) sikitikika, (tds)sikitikisha.
sikitiko nm ma- [li-/ya-] grief, sadness, sorrow; disappointment; regret.
sikitikish.a kt [ele] disappoint; sadden. (tde)sikitikishia; (tdk) sikitishika; (tdn)sikitikishana;
(tdw) sikitikishwa.
sikivu kv obedient; attentive.
siku nm [i-/zi-] day: ~ hadi ~ day to day; ~ zotealways; ~ za usoni near future; ~ kwa~ day after day.
sikukuu nm [i-/zi-] holiday, festival: ~ ya kuzaliwa birthday.
sila* nm [i-/zi-] scoop/ bucket/pail for bailing water out of a boat. (Kaj)
silabasi* nm [i-/zi-] syllabus. (Kng)
silabi* nm [i-/zi-] syllable. (Kng)
silaha* nm [i-/zi-] weapon, arms: Twaa ~ take up arms.
silesi* nm [i-/zi-] slice of bread. (Kng)
sili.a kt [ele] entrust sth to sb while away. (tde)sililia; (tdk) silika; (tdn)
simbik.a
siliana; (tds) silisha; (tdw) siliwa.
silika* nm [i-] instinct, disposition, character:Ana ~ za mnyama he has animal instincts. (Kar)
silimu kt [sie] be converted to Islam. (tde)silimia; (tdk) silimika; (tds) silimisha.
silinda* nm [i-/zi-] cylinder. (Kng)
silingi* nm [i-/zi-] sling. (Kng)
silisili* nm [i-/zi-] chain, shackles, fetter. (Kar)
sima nm [i-] stiff-porridge.
simam.a kt [sie] 1 stand, rise up: ~ dede stand uncertainly; ~ tisti stand firm. 2 stop, be stationary, come
to a standstill. 3 be erect, be elevated, be upright/straight. (tde) simamia; (tden) simamiana,
(tdew) simamiwa, (tdk)simamika; (tds) simamisha.
simami.a kt [ele] preside; supervise, administer.
simamish.a kt [ele] 1 stop, obstruct, thwart, terminate: ~ ajira terminate employment; ~
ujenzi stop construction. 2 erect, set up, cause to stand. 3 uphold a candidate, select/confirm a candidate.
(tde) simamishia; (tdk)simamishika; (tdn) simamishana; (tdw)simamishwa.
simang.a kt. [ele] sneer, jeer at, reproach. (tde)simangia; (tdk) simangika; (tdn) simangana;
(tds) simangisha; (tdw) simangwa.
simango nm ma- [li-/ya-] jeers, sneers, reproach.
simanzi nm [li-] grief, depression, deep sorrow.
simba1 nm [a-/wa-] lion: Mtoto wa ~ lion cub; (unajimu) Leo.
simb.a2 kt [ele] code a language.
(tde) simbia; (tdk) simbika; (tds) simbisha;(tdw) simbwa.
simbamarara nm [a-/wa-] large spotted hyena.
simbi nm ma- [li-/ya-] small cowry shell (used for playing certain games and formerly used as currency).
simbik.a kt [ele] entangle thread on a fishing hook.
(tde) simbikia; (tdk) simbikika; (tds)simbikiza; (tdw) simbiko
simbikwa.
simbiko nm ma- [li-/ya-] entangle-ment.
simbo* nm [i-/zi-] thimble. (Kng)
simbu.a kt [ele] (lugha) decode. (tde) simbulia, (tdek) simbulika, (tdes) simbulisha, (tdew)simbuliwa.
simbuli.a kt [ele] reproach. (tde) simbulilia; (tdk) simbulika; (tdn) simbuliana;
(tds)simbulisha; (tdw) simbuliwa.
simbulio nm ma- [li-/ya-] reproachment.
sime nm [i-/zi-] long double-edged knife.
simik.a1 kt [ele] erect, set up. (tde) simikia;(tdk) simikika; (tdw) simikwa.
simik.a2 kt [ele] install in office, appoint. (tde)simikia; (tdn) simikana; (tdk) simikika; (tdw)simikwa.
simile ki step aside! make way!
out of the way!
simo1 nm [i-/zi-] jargon; argot, patois.
simo2 ki count me out! it doesn’t concern me!
simsim nm [i-] sesame.
simu1 nm [i-/zi-] 1 telephone: kibanda cha ~telephone booth; Kitabu cha ~ telephone dire-ctory; piga
~ make a call, phone. 2 telephone message: ~ ya mdomo (phone) call; ~ ya upepotelegraph.
simu2 nm [a-/wa-] type of sardine
or sprat.
simuli.a* kt [ele] narrate, recount. tdk)simulika; (tdn) simuliana; (tdw) simuliwa.(Kar)
simulizi* nm ma- [li-/ya-] story, tale, narrative:Fasihi ~ oral literature. (Kar)
sinasin.a kt [sie] be on the verge of tears, breathe hard. (tde) sinasinia, (tdk) sinasinika,
(tds) sinasinisha.
sindano nm [i-/zi-] 1 needle: ~ ya kushona nguo sewing needle. 2 injection: Choma ~ give
injection; Nunua ~ mbili na mabomba mawilibuy two needles and two syringes. 3 kind of thin rice. 4
sinzi.a
small long mango.
sindik.a1 kt [ele] extract: ~ mafuta extract oil. (tde) sindikia; (tdk) sindikika; (tds)sindikisha;
(tdw) sindikwa.
sindik.a2 kt [ele] shut, close, set ajar: ~ mlangoshut the door (do not lock). (tde) sindikia; (tdk)sindikika;
(tds) sindikisha; (tdw) sindikwa.
sindikiz.a kt [ele] escort;
(tde) sindikizia; (tdn)sindikizana; (tdk) sindikizika; (tds)sindikizisha; (tdw) sindikizwa.
sinema* nm [i-/zi-] 1 cinema hall. 2 movie, film. (Kng)
sing.a1 kt [ele] massage, rub with oil/perfume.
(tde) singia; (tdn) singana; (tdk) singika; (tds)singisha; (tdw) singwa.
singa2 nm [zi-] long straight hair.
singe nm [i-/zi-] bayonet.
singizi.a kt [ele] slander, insi-nuate, calumniate:ji~ pre-
tend.(tde) singizilia; (tdk) singizika;(tdn) singiziana; (tds) singizisha; (tdw)singiziwa.
sini1* nm ma- [li-/ya-] gum of the teeth. (Kar)
sini2* nm [i-/zi-] feature, complexion; shape. (Kar)
sini3 nm [i-] porcelain, chinaware.
sini4 kl never, not at all.
sinia* nm ma- [li-/ya-] platter. (Kar)
siniguse nm fragile glass beads.
sinki* nm ma- [li-/ya-] sink. (Kng)
sinodi* nm [i-/zi-] synod. (Kng)
sinu.a kt [ele] push aside, bend over, tilt. (tde)sinulia,
(tdes) sinulisha, (tdew) sinuliwa; (tdk)sinuka, (tdn) sinuana.
siny.a kt [ele] hate, despise, scorn. (tde) sinyia;(tdk) sinyika; (tdn) sinyana; (tds) sinyisha;(tdw) sinywa.
sinya.a kt [sie] wither away, shrivel; pine away, waste away. (tde) sinyalia, (tdek) sinyalika,
(tdew) sinyaliwa; (tds) sinyaza.
sinzi.a1 kt [sie] doze, be drowsy. (tde) sinzilia, (tdek) sinzilisha; (tdw) sinzi.a
sinziwa.
sinzia2 nm [a-/wa-] pickpocket.
sio nm [i-/zi-] broken pot.
sipo ki I’m not here, I’m not involved.
siraji* nm [i-/zi-] lamp, torch. (Kar)
sirati* nm [i-] (Uislamu) heavenly path. (Kar)
siri1 nm [i-/zi-] secret, secrecy. kv confidential; clandestine, covert: Barua ya ~ confidential letter. (Kar)
sir.i2* kt [sie] evolve; change drastically, turn out to be the opposite. (tde) siria; (tdk) sirika; (tds)sirisha.
(Kar)
sirib.a kt [ele] 1 plaster, smooth over a surface (wall, floor, ceiling etc) by wet soil/cement. 2 spread
liquid stuff on another surface. (tde)siribia; (tdk) siribika; (tdn) siribana; (tds)siribisha; (tdw) siribwa.
siridado nm [a-/wa-] moth which destroys clothes and paper.
sirim.a* kt [sie] lose patience through being kept waiting for a long time.
(tde) sirimia; (tdk)sirimika; (tds) sirimisha. (Kar)
sirinji* nm [i-/zi-] syringe. (Kng)
sisi kw we, us: ~ ni wanafunzi we are students;Tupatie (~) kazi hiyo give us that work.
sisimizi nm [a-/wa-] small black
ant.
sisimk.a kt [sie] tingle with fear/cold/excitement, cause the
blood to run cold, raise hairs. (tde) sisimkia; (tdw) sisimkwa.
sisimu.a kt [ele] thrill, excite, stir up the passions. (tde) sisimulia; (tdk) sisimuka; (tdn)sisimuana;
(tds) sisimusha; (tdw) sisimuliwa.
sisisi kl fully packed, closely knit together:Ukumbi ulijaa watu ~ the hall was fully packed.
kv literal: Tafsiri ~ literal
translation.
sisitiz.a kt [ele] emphasize, insist, stress. (tde)sisitizia; (tdk) sisitizika; (tdn) sisitizana; (tdw)sisitizwa.
sista* nm ma- [a-/wa-] 1 nun, sister.
sofa
2 senior hospital nurse. (Kng)
sita1* nm [i-/zi-] six. (Kar)
sit.a2 kt [sie] hesitate, pause, falter, vacillate. (tde) sitia; (tdk) sitika; (tds) sitisha.
sitaha* nm [i-/zi-] deck (of a vessel). (Kar)
sitara* nm [i-/zi-] 1 hiding/concealing sth. which is shameful. 2 hiding place, private place. (Kar)
sitaw.i kt [sie] prosper, flourish,
be in good condition. (tde) sitawia; (tdk)sitawika; (tds) sitawisha.
sitawish.a kt [ele] 1 promote growth, cultivate. 2 develop, embellish, enhance. (tde) sitawishia;
(tdk) sitawishika; (tdn) sitawishana; (tdw)sitawishwa.
siti* nm [a-/wa-] madam, lady. (Kar)
sitiari* nm [i-/zi-] metaphor. (Kar)
sitini* nm [i-/zi-] sixty. (Kar)
sitir.i kt [ele] 1 disguise, conceal, camouflage, cover up. 2 protect, safeguard, shelter from.
(tde)sitiria; (tdk) sitirika; (tdn) siti-riana; (tds)sitirisha; (tdw)
sitiriwa.
sivyo?1 ki ain’t that so! isn’t that so!
sivyo!2 ki not that way!
siyo ki no, not so.
siwa* nm ma- [li-/ya-] 1 wooden/ivory horn used as a trumpet. 2 mace. (Kar)
skauti* nm ma- [a-/wa-] boy scout. (Kng)
skeli* nm [i-/zi-] scale. (Kng)
sketi* nm [i-/zi-] skirt. (Kng)
skonzi* nm [i-/zi-] scones, roll, bun. (Kng)
skrubu* nm [i-/zi-] screw. (Kng)
skuli* nm [i-/zi-] school. (Kng)
skuta* nm [i-/zi-] scooter. (Kng)
sleti* nm [i-/zi-] slate. (Kng)
sob.a kt [sie] be weak, be slack. (tde) sobea; (tdk) sobeka; (tds) sobesha.
soda* nm [i-/zi-] soda. (Kng)
sodai nm [a-/wa-] arrogant person, proud person.
sodo nm [i-/zi-] sanitary pad/napkin.
sofa* nm [i-/zi-] sofa. (Kng)
soga
soga nm [i-/zi-] chat, light conver-sation, small talk: Piga ~ have a chat.
soge.a kt [sie] move: ~ mbele move forward; ~ karibu move nearer; ~ mbali zaidi move further away.
(tde) sogelea, tdek) sogeleka, (tden)soge-
leana, (tdew) sogelewa; (tds) sogeza.
sogi nm [i-/zi-] saddle-bag, pannier.
sogo.a kt [sie] (si rasmi) have a chat. (tde)sogolea; (tdes) sogolesha.
sogon.a kt [sie] clean/wipe oneself with grass/leaves after defe-cating. (tde) sogonea; (tdk) sogoneka;
(tds) sogonesha.
sogora nm ma- [a-/wa-] 1 dance leader. 2 expert.
soka* nm [i-] soccer. (Kng)
soketi* nm [i-/zi-] socket. (Kng)
soko nm ma- [li-/ya-] market, mart, business centre: Idara ya ma~ marketing department;Meneja
ma~ marketing manager; ~ la kimataifa
international market; ~ la ndani internal market;~ la nje external market.
soko.a kt [ele] untwine sth from inside, unwind from sth.
(tde) sokolea; (tdek) sokoleka; (tdes)sokolesha; (tdew) sokolewa.
sokomez.a kt [ele] push into a small space, force into a limited space.
(tde) sokomezea; (tdk)sokomezeka; (tdn) sokomezana; (tds) soko-mezesha; (tdw) sokomezwa.
sokomoko nm [li-] hullabaloo, confusion, turmoil.
sokondo nm [i-/zi-] cold chisel; diamond chisel.
sokot.a1 kt [ele] 1 twist, twine: ~ kamba twine the rope. 2 roll, spin: ~ sigara roll a cigarette.
(tde) sokotea; (tdk) sokoteka; (tdn) sokotana; (tds) sokotesha; (tdw) sokotwa.
sokot.a2 kt [ele] have stomach cramps: tumbo linani~ I have stomach cramps. (tde) sokotea;
(tdk) sokoteka; (tdn) sokotana; (tds)sokotesha; (tdw) sokotwa.
soksi* nm [i-/zi-] sock. (Kng)
somesh.a
sokwe nm ma- [a-/wa-] ape.
sokwemtu nm [a-/wa-] chimpanzee, gorilla.
soli1* nm [i-/zi-] sole of a shoe.
(Kng)
soli2* nm [a-/wa-] sergeant major. (Ktu)
solo1 nm [i-/zi-] round hard seeds used in the game of bao.
solo2 nm ma [li-/ya-] terrace dug on a cotton farm to prevent loss
of water.
solo3 nm [i-/zi-] matrix.
som.a kt [ele] 1 read. 2 study, receive teaching; attend school; be educated. 3 observe sb. (tde)somea;
(tdk) someka; (tdn) somana; (tds)somesha; (tdw) somewa.
somb.a1 kt [ele] carry to and fro;
collect: Siku nzima ana~ maji she’s been carrying water the whole day. (tde) sombea; (tdk)
sombeka; (tds) sombesha; (tdw) sombwa.
somba2 nm [a-/wa-] fish.
somber.a kt [sie] move by means of clasping and grasping with hands as when climbing a tree.
(tde) somberea; (tdk) sombereka; (tds)somberesha; (tdw) somberwa.
sombogo.a kt [ele] twist the body, wriggle. (tde)sombogolea; (tdk)
sombogoleka; (tden) sombo-goana; (tdes)sombogolesha; (tdew) sombogolewa.
sombombi nm [a-/wa-] trouble-some person, bothersome person.
some.a kt [ele] 1 read to/for. 2 study, take a subject: Ana~ nini? what subject is he studying?Ana~
udaktari he is studying doctor of medicine. (tdk) someka; (tds) somesha.
somek.a kt [sie] be readable, be decipherable:Hati yake haiso-meki his handwriting is unintelli-gible.
(tde) somekea; (tds) somekesha.
somesh.a kt [ele] 1 teach: Ana~ watoto wadogo kusoma he teaches small children to read. 2 send to
somo
school, educate: Ana~ watoto wake ng’ambohe is educating his children overseas. (tde)someshea;
(tdk) somesheka; (tdw)someshwa.
somo1* nm ma- [li-/ya-] 1 subject. 2 lesson. (Kar)
somo2 [a-/wa-] 1 namesake. 2 friend.
somo3 ma- [a-/wa-] initiation
instructor.
son.a kt [sie] relax, rest (in order to get a cool breeze). (tde) sonea; (tdk) soneka; (tds)sonesha.
sonara* nm [a-/wa-] jeweller, goldsmith, silversmith. (Khi)
sondo pia sondomti nm [a-/wa-]
woodborer.
song.a1 kt [ele] 1 press. (nh) ~ mbele go forward; ~ ugali
prepare stiff porridge. 2 fit tight. (tde) songea; (tdk) songeka; (tdn) songana;
(tds) songesha;(tdw) songwa.
song.a2 kt [ele] squeeze, twist. (tde) songea; (tdk) songeka; (tdn) songana; (tds) songesha;
(tdw) songwa.
songaman.a kt [sie] be jammed together. (tde)songamania; (tdk) songamanika; (tds)songamanisha.
songo.a kt [ele] wring, squeeze out, press together. (tde) songolea, (tdew) songolewa, (tdk) songoka,
(tdn) songoana; (tds)songosha.
songofu kv squeezed out.
songonyo.a kt [ele] squeeze together, tight,twist hand, wring out. (tde) songonyolea,
(tdew)songonyolewa; (tdk) songonyoka; (tdn)songo-nyoana; (tds) songonyosha.
songoro nm [a-/wa-] long grey short finned fish.
songosongo kv twisted, not straight.
soni nm [i-/zi-] shyness, shame: Ona ~ feel shy, be shamed.
sono.a kt [ele] hurt, grieve, pain. (tde) sonolea;(tdew) sonolewa;
(tdk) sonoka; (tdn) sonoana; (tds) sonosha.
sonon.a1 kt [ele] make well done. (tde)sononea; (tdk) sononeka; (tdn) sononana; (tds) sononesha;
(tdw) sononwa.
sonon.a2 kt [sie] be sorry, grieve,
spekta
regret. (tde) sononea; (tdk) sononeka; (tds)sononesha.
sononek.a kt [sie] be grieved, be vexed, feel hurt. (tde) sononekea; (tds) sononekesha.
sononeko nm [i-/zi] feeling grieved,
grief.
sony.a pia fyonya kt [ele] whistle in contempt. (tde) sonyea; (tdk) so-nyeka; (tdn) sonyana;
(tds) sonyesha; (tdw) sonywa.
sor.a kt [ele] cohabit. (tde) sorea;
(tdk) soreka; (tdn) sorana; (tds) soresha; (tdw) sorwa.
soro nm [i-/zi-] bridegroom's dish.
soroveya* nm [a-/wa-] surveyor. (Kng)
soseji* nm [i-/zi-] sausage. (Kng)
sosholojia* nm [i-] sociology. (Kng)
soson.a kt [sie] clean oneself after defecation. (tde) sosonea; (tdk) sosoneka; (tds)sosonesha;
(tdw) sosonwa.
sot.a kt [sie] 1 crawl along. 2 have a rough time. (tde) sotea; (tdk) soteka; (tds) sotesha.
sotoka nm [i-] rinderpest.
sower.a kt [sie] dance gracefully. (tde)sowerea; (tdk) sowereka; (tds) soweresha.
soz.a1 kt [ele] bring ashore. (tde) sozea; (tdk)sozeka; (tdn) sozana; (tds) sozesha; (tdw)sozwa.
soz.a2 kt [ele] lose, squander. (tde) sozea; (tdk)sozeka; (tdn) sozana; (tds) sozesha; (tdw)sozwa.
soz.a 3 kt [ele] collect and move in a group. (tde)sozea; (tdk) sozeka; (tdn) sozana;
(tds)sozesha; (tdw) sozwa.
spaki* nm [i-/zi-] spark. (Kng)
spana* nm [i-/zi-] spanner. (Kng)
spanaboi* nm [a-/wa-] mechanic’s assistant. (Kng)
spea* nm [i-/zi-] sparepart. (Kng)
speksheni1* nm [i-/zi-] inspection: Fanya ~inspect. (Kng)
spekshen.i2* kt [ele] inspect. (tde)spekshenia; (tdew) speksheniwa; (Kng) (tdk)spekshenika; (tden)
speksheniana; (tds) spekshenisha.
spekta* nm ma- [a-/wa-] inspector. (Kng)
spidi
spidi* nm [i-/zi-] speed. (Kng)
spika* nm ma- [a-/wa-] speaker. (Kng)
spinachi* nm [i-/zi-] spinach. (Kng)
spiriti* nm [i-/zi-] spirit. (Kng)
sponji* nm [i-/zi-] sponge. (Kng)
spoti1* nm ma- [a-/wa-] sport. (Kng)
spoti2* nm [i-/zi-] sport. (Kng)
springi* nm [i-/zi-] spring. (Kng)
staaf.u* kt [sie] retire. (tde) staafia;
(tdk) staafika; (tds) staafisha; (tdn)staafishana; (tdw) staafishwa. (Kar)
staajabi.a* kt [ele] be astonished, be amazed, be astounded. (tde) staajabilia; (tdk)staajabika;
(tdn) staajabiana; (tds)staajabisha; (tdw) staajabishwa. (Kar)
staarabik.a* kt [sie] be civilized. (tde)staarabikia; (tdk) staarabikika. (Kar)
staarabish.a* kt [ele] civilize. (tde)staarabishia; (tdk) staarabishika;
(tdn) staarabishana; (tdw) staara-bishwa.
staarabu* kv civilized: Mtu huyu ni m~ this person is civilized. (Kar)
stadi* nm [a-/wa-] skillful person, expert. (Kar)
stafeli* nm ma- [li-/ya-] soursop fruit. (Khi)
staftahi1* nm [i-] breakfast. (Kar)
staftah.i2* kt [sie] breakfast. (tde) staftahia; (tdk) staftahika; (tds) staftahisha. (Kar)
staha* nm [i-/zi-] respect, honour, reverence. (Kaj)
stahab.u* kt [ele] prefer, be pleased with, like:Na~ kukaa na njaa I prefer staying hungry. (tde) stahabia;
(tdk) stahabika; (tdn)stahabiana; (tds) stahabisha; (tdw) stahabiwa. (Kar)
stahamil.i* pia stahimili kt [ele] endure, persevere, be patient. (tde) stahamilia; (tdk)stahamilika;
(tdn) stahamiliana; (tds)stahamilisha; (tdw) stahamiliwa. (Kar)
stah.i* kt [ele] respect, honour. (tde) stahia; (tdk) stahika; (tdn) stahiana; (tds) stahisha;(tdw) stahiwa.
(Kar)
stahifu* kv honourable, respectful. (Kar)
stahik.i* kt [ele] deserve, be worthy,
stihizai
be duty bound. (tde) stahikia; (tdk) stahikika; (tdn) stahikiana; (tds) stahikisha; (tdw)stahikiwa.
(Kar)
stahil.i1* kt [ele] deserve, merit. (tde) stahilia; (tdk) stahilika; (tdn)
stahiliana; (tds) stahilisha; (tdw) stahiliwa. (Kar)
stahili2* nm [i-/zi-] merit. Kar)
stahimilivu* kv patient, enduring. (Kar)
staili* nm [i-/zi-] style. (Kng)
stajiri* kt [ele] beg. (tde) stajiria, (tden)stajiriana, (tdew) stajiriwa; (tdk) stajirika; (tds) stajirisha.
(Kar)
staka* [i-/zi-] leather sandal. (Kar)
stakabadhi1* nm [i-/zi-] receipt. (Kar)
stakabadh.i2* kt [ele] entrust to,
hand over. (tde) stakabadhia, (tden)stakabadhiana, (tdew) stakaba-dhiwa; (tdk)stakabadhika;
(tds) stakabadhisha. (Kar)
stakimu* kt [sie] 1 reside, dwell. 2 prosper. 3 be proved, be confirmed. (tde) stakimia; (tdk)stakimika ;
(tds) stakimisha; (tdw) stakimiwa. (Kar)
stakir.i* kt [sie] be calm; concentrate; rest:Baada ya kufanya kazi nina~ after working I rest.
(tde) stakiria; (tdk) stakirika; (tds)stakirisha. (Kar)
stala nm [i-/zi-] sash (worn by priests).
stareh.e1* kt [sie] 1 be comfortable. 2 have a luxury life. (tde) stareheshea;
(tdk) stareheka;(tds) starehesha. (Kar)
starehe2* nm [i-/zi-] 1 comfort, repose. 2 luxurious life. (Kar)
stashahada* nm [i-/zi-] diploma. (Kar)
stata* nm [i-/zi-] starter. (Kng)
stawi* kt [sie] prosper, thrive. (tde) stawia; (tdk) staawika; ( tds) sta-wisha. (Kar)
steki* nm [i-/zi-] steak. (Kng)
stempu* nm [i-/zi-] stamp. (Kng)
stendi* nm [i-/zi-] stand. (Kng)
stesheni* nm [i-/zi-] station. (Kng)
steshenimasta* nm [a-/wa-] station-master. (Kng)
stihizai1* nm [i-/zi-] disgrace. (Kar)
stihizai
stihizai2* kt [ele] insult, dishonour, disgrace. (tde) stahizaia; (tdk)
stahizaika; (tdn) stahizaiana; (tds)stahizaisha; (tdw) stahizaiwa. (Kar)
stima1* nm [i-/zi-] steamer. (Kng)
stima2* nm [i-/zi-] gas cooker. (Kng)
stimu nm [i-/zi-] spark, electricity.
stoo* nm [i-/zi-] store, warehouse, godown, storeroom, storehouse. (Kng)
stova nm [i-/zi-] gas cooker.
stovu* nm [i-/zi-] stove. (Kng)
stu.a pia shtua kt [ele] 1 startle. 2 sprain. (tde)stulia,_ (tdew) stuliwa; (tdk) stuka; (tdn)stuana;
(tds) stusha.
studio* nm [i-/zi-] studio. (Kng)
stuli* nm [i-/zi-] stool. (Kng)
su.a kt [ele] spit, eject water from the mouth. (tde) sulia; (tdk) suka; (tdn) suana; (tds)susha;
(tdw) suliwa.
suala* nm ma- [li-/ya-] issue, question. (Kar)
subira* nm [i-/zi-] patience, endurance, patient waiting. (Kar)
subir.i* kt [ele] wait. (tde) subiria, (tden)subiriana, (tdew) subiriwa; (tdk) subirika;(tds) subirisha.
(Kar)
subu1* nm [i-/zi-] mould. (Kar)
sub.u2* kt [ele] cast, mould. (tde) subia, (tdew)subiwa; (tdk) subika; (tds) subisha. (Kar)
subuku.a kt [ele] poke. (tde) subu-kulia; (tdk)subukuka; (tdn) subukuana; (tds) subukusha.
sudi* nm [i-/zi-] luck: Huyu ana ~ sana he is very lucky. (Kar)
sudusi* nm [i-/zi-] sixth. (Kar)
suezi nm [i-/zi-] soft steel.
sufi* nm [i-/zi-] kapok. (Kar)
sufii* nm [a-/wa-] hermit, dervish, mystic, monk. (Kar)
sufu* nm [i-/zi-] wool. (Kar)
sufufu kl in large amounts: Ana pesa ~ he has large amounts of money.
sufuria* nm [i-/zi-] metal pot/pan. (Kar)
sugu nm [i-/zi-] callosity, wart. kv callous, hardened: Jambazi ~ hardened criminal. 2 chronic,
habitual; constant.
sugu.a kt [ele] scrub, rub, scour, clean by rubbing. (tde) sugulia, (tdek)
sukut.u
sugulika, (tdes) sugulisha,
(tdew) suguliwa; (tdn) suguana.
suheli* nm [i-/zi-] south. (Kar)
suhuba* nm [i-/zi-] friendship. (Kar)
suhubian.a* kt [sie] befriend one another: Huyo si mtu wa ku~ naye she is not a person to befriend.
(tde) suhubiana, (tdk) suhubianika, (tds) suhubianisha. (Kar)
sui* nm [a-/wa-] patient person.
(Kar)
suitafahamu* nm [i-/zi-] misunder-standing. (Kar)
sujudi.a* kt [ele] 1 bow to, bow before. 2 adore. (tde) sujudilia; (tdk) sujudika; (tdn)sujudiana;
(tds) sujudisha; (tdw) sujudiliwa. (Kar)
sujud.u* kt [ele] bow in reverence. (tde)sujudia, (tden) sujudiana, (tdew) sujudiwa; (tdk) sujudika;
(tds) sujudisha. (Kar)
suk.a 1 kt [ele] plait hair, weave a mat. (tde) sukia; (tdk) sukika; (tdn) sukana; (tds)sukisha;
(tdw) sukwa.
suk.a 2 kt [ele] shake, wag. (tde) sukia; (tdk)sukika; (tdn) sukana; (tds) sukisha; (tdw)sukwa.
sukari* nm [i-/zi-] sugar: ~ guru brown sugar. (Kaj)
sukasuk.a kt [ele] shake. (tde) sukasukia; (tdk) sukasukika; (tds) sukasukisha; (tdn)sukasukana;
(tdw) sukasukwa.
suke nm ma- [li-/ya-] corn/grain ear.
suko nm [i-/zi-] whetstone, grindstone.
suku.a kt [ele] break apart. (tde) sukulia; (tdk)sukuka; (tdn) sukuana; (tds) sukusha; (tdw)sukuwa.
sukum.a kt [ele] push.
(tde) sukumia; (tdk)sukumika; (tdn) sukumana; (tds) sukumiza;(tdw) sukumwa.
sukumawiki nm [i-/zi-] rape plant, kale.
sukumiz.a kt [ele] push, shove.
(tde) sukumizia; (tdk) suku- mizika; (tdn)sukumizana;
(tdw) sukumizwa.
sukut.u kt [sie] keep quiet, be silent, shut up. (tde) sukutia; (tdk) sukutika; (tds) sukutisha.
sukutu.a
sukutu.a kt [ele] gargle, rinse month. (tde)sukutulia; (tdk) sukutuka; (tds) sukutusha;(tdw) sukutuwa.
suli nm [i-/zi-] crimson cloth.
sulik.a kt [sie] feel dizzy. (tde) sulikia; (tdk)sulikika; (tds) sulikisha.
sulisuli nm [a-/wa-] type of kingfish.
sultani* nm ma- [a-/wa-] sultan. (Kar)
sulu kl piga ~ polish.
sulubish.a* kt [ele] torture, crucify. (tde)sulubishia; (tdk) sulubishika; (tdn)sulubishana; (tdw) sulu-
bishwa. (Kar)
sulub.u* kt [ele] crucify, torture. (tde) sulubia, (tden) sulubiana,
(tdew) sulubiwa; (tdk)sulubika; (tds) sulubisha. (Kar)
sulubu* nm [i-/zi-] hard labour. (Kar)
suluhi.a kt [sie] behave according to norms.
(tde) suluhilia; (tdk) suluhika; (tds) suluhisha;(tdw) suluhiwa.
suluhish.a* kt [ele] reconcile, mediate, conciliate. (tde) suluhishia; (tdk) suluhishika;(tdn) sulu-
hishana; (tdw) suluhishwa. (Kar)
suluhisho* nm ma- [li-/ya-] 1 reconciliation, mediation, arbi-tration. 2 solution. (Kar)
suluhu1* nm [i-/zi-] compromise, reconciliation. (Kar)
suluhu2* kl draw: Toka ~ draw; mchezo ulikuwa ~ the match was a draw. (Kar)
sumaku nm [i-/zi-] 1 magnet. 2 loadstone.
sumb.a1 kt [sie] 1 worry. 2 be confused. (tde)sumbia; (tdk) sumbika; (tds) sumbisha; (tdw)sumbwa.
sumb.a2 kt [ele] sell at a give
away price, sell sth off. (tde)
sumbia; (tdk) sumbika; (tds) sumbisha; (tdw)sumbwa.
sumba3 nm [i-/zi-] 1 enclosed tip of a banana plant. 2 coconut shell fibres.
sumbu.a kt [ele] bother, vex, disturb, annoy. (tde) sumbulia, (tdew) sumbuliwa; (tdk) su-
sura
mbuka; (tdn) sumbuana; (tds) sumbusha.
sumbuk.a kt [sie] waste time; be disturbed. (tde) sumbukia; (tdk) sumbukika; (tds)sumbukisha.
sumbufu kv disturbing, annoying.
sumbwi nm ma- [li-/ya-] fist.
sumsuma kv energetic: Kijana ~ energetic youth.
sumu* nm [i-/zi-] poison, toxin. (Kar)
sum.u kt [ele] poison.(tde) sumia; (tdk)sumika; (tdn) sumiana; (tds) sumisha.
suna nm [i-] commendable deed, meritorious deed. (ms) Tia ~ circumcise.
sundusi nm [i-/zi-] high quality silk.
sungu.a kt [ele] gather chaff (when winnowing). (tde) sungulia, (tdek) sungulika, (tdew)sunguliwa;
(tds) sungusha.
sungura nm [a-/wa-] rabbit, hare.
sungusungu1 nm [a-/wa-] black ant.
sungusungu2 nm [a-/wa-] 1 vigilante, militia. 2 home guard.
suni kv of sunnite sect: Yeye ni ~ he belongs to the sunnite sect.
sunz.a1 kt [ele] give sth relu-ctantly.
(tde)sunzia; (tdk) sunzika; (tdn) sunzana; (tds)sunzisha; (tdw) sunzwa.
sunz.a2 kt [sie] feel around, grope about. (tde)sunzia; (tdk) su-nzika; (tds) sunzisha.
sunz.a3 kt [ele] 1 throw with a sling. 2 move the hand forward and backward.
(tde) sunzia; (tdk)sunzika; (tdn) sunzana; (tds) sunzisha; (tdw)sunzwa.
sunz.a4 kt [ele] tease, provoke, annoy, irk.
(tde)sunzia; (tdk) sunzika; (tdn) sunzana; (tds)sunzisha; (tdw) sunzwa.
sunzu nm [i-/zi-] tuft of hair on the fore head.
supamaketi* nm [i-/zi-] super-market. (Kng)
supu* nm [i-] soup. (Kng)
sura1* nm 1 appearance, face. 2 feature. 3 look.(Kar)
sura
sura2* nm chapter. (Kar)
sur.a* kt [sie] fart. (tde) suria; (tdk) surika; (tds) surisha. (Kar)
suri nm [i-/zi-] nut crackers.
suria* nm [a-/wa-] concubine. (Kar)
suriama* nm [a-/wa-] halfcaste, mixed blood, coloured. (Kar)
surua* nm [i-] measles. (Kaj)
suruali* nm [i-/zi-] trousers. (Kar)
surupwenye nm ma- [li-/ya-] 1 wide loose trousers. 2 overall, overcoat.
sururu1 nm [a-/wa-] type of sword fish.
sururu2 nm [a-/wa-] curlew.
sururu3 nm [a-/wa-] palm boring beetle.
sururu4 nm [i-/zi-] pickaxe
surwa nm [i-] additional broth.
sus.a1 kt [sie] 1 boycott. 2 abandon. (tde)susia; (tdk) susika; (tdn) susana; (tds)susisha; (tdw) suswa.
sus.a2 kt [ele] shake. (tde) susia; (tdk) susika; (tdn) susana; (tds) susisha; (tdw) suswa.
susa3 nm [a-/wa-] jigger.
susa4* nm [i-/zi-] tartar. (Kar)
susa5 nm [i-/zi-] unsweet tip of a sugarcane.
susi nm [i-/zi-] liquorice.
susi.a kt [ele] boycott. (tde) susilia; (tdk)susika; (tdn) susiana; (tds) susisha; (tdw)susiwa.
susu nm [i-/zi-] 1 hammock. 2
hanging bed. 3 round pad (placed under a pot to support and raise it up from the ground).
susum.a kt [sie] carry large quantities of things.
(tde) susumia; (tdk) susumika; (tds)susumisha; (tdw) susumwa.
swila
susurik.a kt [sie] loiter, roam about, go about aimlessly. (tde) susu-
rikia; (tdk) susurikika;(tds) susurikisha; (tdw) susurikwa.
susuwa.a kt [sie] 1 become dry
and hard. 2 become ashamed, be abashed, be humiliated. (tde) susuwalia; (tdek) susuwalika;
(tds) susuwaza.
sut.a1 kt [ele] confront/charge one publicly for spreading lies/ rumours. (tde) sutia; (tdk) sutika;
(tdn) sutana; (tds) sutisha; (tdw) sutwa.
suta2 nm [a-/wa-] bankrupt person.
suti* nm [i-/zi-] suit. (Kng)
suto nm ma- [li-/ya-] public charge for wrong doing/spreading rumours.
suuz.a kt [ele] rinse, swill. (tde) suuzia; (tdk)suuzika; (tdn) suuzana; (tds) suuzisha; (tdw)suuzwa.
swag.a kt [ele] drive (animals) along fast. (tde)swagia; (tdk) swagika; (tds) swagisha; (tdw)swagwa.
swala1* nm [i-/zi-] prayer. (Kar)
swala2 nm [a-/wa-] gazelle.
swahibu* nm [a-/wa-] friend. (Kar)
swali1* nm ma- [li-/ya-] question. (Kar)
swal.i* kt [sie] pray. (tde) swalia, (tdew)swaliwa; (tdk) swalika; (tds) swalisha. (Kar)
sweta* nm [i-/zi-] sweater. (Kng)
swi nm [a-/wa-] fish.
swichi* nm [i-/zi-] switch. (Kng)
swila nm [i-/zi-] 1 hammock. 2 nm
[a-/wa-] spitting cobra.
T
t.a1 kt [sie] hit, beat. (tde) tia; (tdk) tika; (tds)tisha.
t.a2 kt [ele] lay eggs. (tde) tia; (tdk) tika; (tds)tisha; (tdw) twa.
taa1* nm [i-/zi-] lamp, lantern. (Kar)
taa2 nm [a-/wa-] large flat fish, skate.
taa3 nm [i-/zi-] discipline, obedience.
taa4* kv exalted. (Kar)
taabani* kl in distress, in serious straits: Hali yangu ~ I’m in distress. (Kar)
taabik.a* kt [sie] be in distress, be in a crisis, struggle. (tde) taabikia; (tdk) taabikika; (tds)taabikisha.
(Kar)
taabini nm [i-/zi-] narration of remembrance of a deceased (usually delivered forty days after the death of
the deceased): Jana tulimfanyia ~ mwenzetu yesterday we performed narration of reme-mbrance to our
deceased colleague.
taadab.u* kt [sie] be polite, behave with courtesy. (tde) taadabia; (tdk) taadabika; (tds)taadabisha.
(Kar).
taadhima* nm [i-/zi-] honour, glory, respect. (Kar)
taadhim.u* kt [sie] honour, respect. (tde)taadhimia; (tdk) taadhimika; (tds)taadhimisha.
taahar.i* kt [sie] be late, delay. (tde) taahiria; (tdk) taaharika; (tds) taaharisha. (Kar)
taahira1* nm [a-/wa-] mentally retarded person. (Kar)
taahira2* nm [i-/zi-] delay. (Kar)
taala* kv exalted: Allah ~ God is exalted.
taalak.i* kt [sie] be connected with, be affliated to. (tde) taalakia; (tdk) taalakika; (tds)taalakisha. (Kar)
taalamik.a* kt [sie] be know-legeable. (tde)taalamikia; (tdk) taalamikika; (tds)taalamikisha. (Kar)
taal.i* kt [sie] come. (tde) taalia; (tdk)
taalika; (tds) taalisha. (Kar)
taalimu* nm [i-/zi-] education. (Kar)
taamal.i* kt [sie] think, comp-rehend. (Kar)
taamuli* nm [i-/zi-] thought, meditation. (Kar)
taanis.i* kt [sie] please, give pleasure to, entertain. (tde) taanisia; (tdk) taanisika; (tds)taanisisha. (Kar)
taanusi* kv enjoyable, loveable, attractive. (Kar)
taarabu* nm [i-/zi-] Arabian/Indian melody. (Kar)
taaradh.i* kt [sie] inquire, investi-gate. (tde)taaradhia; (tdk) taara-dhika; (tdn)taaradhiana; (tds) ta-
aradhisha; (tds)taaradhiwa. (Kar)
taarifa* nm [i-/zi-] information, report. (Kar)
taarif.u* kt [ele] inform, report. (tde) taarifia, (tden) taarifiana; (tdk) taarifika; (tds)taarifisha;
(tdw) taarifiwa. (Kar)
taashira* nm [i-/zi-] sign, symbol, indication. (Kar)
taasisi* nm [i-/zi-] institute. (Kar)
taata.a* kt [sie] be worried, fret, be confused. (tde) taatalia; (tdk) taatalika; (tds) taatalisha.(Kar)
taathira* nm [i-/zi-] 1 scar. 2 defect.
tabahar.i
3 influence. (Kar)
tabahar.i* kt [sie] become expert, specialize. (tde) taabaharia; (tdk) taabaharika; (tds)taabaharisha.
(Kar)
tabaini* nm [i-/zi-] antithesis. (Kar)
tabaka* nm ma- [li-/ya-] 1 layer, stratum. 2 social class, class: ~ tawala ruling class. (Kar)
tabakero* nm [i-/zi-] snuff box, tobacco case. (Kre)
taban.a kt [sie] gabble a spell. (tde) tabania; (tdk) tabanika; (tds) ta-banisha; (tdw)tabanwa.
tabang.a kt [ele] adulterate, spoil. (tde)tabangia; (tdk) tabangika; (tds) tabangisha; (tdn) tabangana;
(tdw) tabanganwa.
tabano nm [i-/zi-] special words said to wish a sick person well.
tabarad.i* kt [sie] be calm, become cool. (tde)tabaradia; (tdk) tabaradika; (tds)tabaradisha. (Kar)
tabaruku* kt [ele] bless, join together in prayer/conversation. (tde) tabarukia; (tdk)tabarukika;
(tds) tabarukisha; (tdw) taba-rukiwa. (Kar)
tabasam.u1* kt [sie] smile. (tde) tabasamia; (tdk) tabasamika; (tdn) tabasamiana; (tds)tabasa-misha;
(tdw) tabasamiwa. (Kar)
tabasamu2* nm [i-/zi-] smile. (Kar)
tabasur.i* kt [sie] become wise, become prudent. (tde) tabasuria; (tdk) tabasurika; (tds) tabasu-risha.
tabawal.i* kt [sie] urinate. (tde) tabawalia; (tdk) tabawalika; (tds) tabawalisha; (tdw)tabawaliwa.
tafadhalish.a
tabenakulo* nm [i-/zi-] tabernacle. (Kng)
tabia* nm [i-/zi-] habit, character. (Kar)
tabibu* nm [a-/wa-] clinical officer, doctor; healer. (Kar)
tabi.i kt [ele] imitate. (tde) tabilia; (tdk) tabika; (tdn) tabiana; (tds) tabisha; (tdw) tabiwa.
tabik.i* kt [sie] be equal to. (tde) tabikia; (tdk)tabikika; (tds) tabi-kisha. (Kar)
tabir.i* kt [ele] forecast, prophesy; interpret dreams. (tde) tabiria; (tdk) tabirika; (tds)tabirisha;
(tdw) tabiriwa. (Kar)
tabu nm [i-/zi-] distress, difficult circumstances, misery.
tabu.a kt [sie] beat a sisal leaf till the fibres can be seen. (tde) tabulia; (tdk) tabuka; (tds)tabusha.
taburu* nm [i-/zi-] 1 parade. 2 drill. (Kar)
tabwatik.a kt [ele] soften, be soft; be loose.
tabwatabwa kv soft.
tadarak.i* kt [sie] undertake, take responsibility. (tde) tadarakia; (tdk) tadarakika; (tds)tadara-kisha.
(Kar)
tad.i1* kt [sie] transgress, offend, be
rude. (tde) tadia; (tdk) tadika; (tds) tadisa. (Kar)
tadi2* nm [i-/zi-] transgression, offence, rudeness.
tadibiri nm [i-/zi-] good mana-gement.
tafadhali* kl please. (Kar)
tafadhalish.a* kt [ele] request kindly. (tde)tafadhalishia; (tdk) tafadhalishika; (tdn) tafadhali-
tafakar.i
shana; (tdw) tafadhalishwa. (Kar)
tafakar.i* kt [ele] think (over carefully), meditate (upon), ponder. (tde) tafakaria; (tdk)tafakarika;
(tds) tafakarisha. (Kar)
tafakuri* nm [i-/zi-] thought, meditation. (Kar)
tafir.i* kt [ele] disrupt, trouble, bother, disturb. (tde) tafiria; (tdk) tafirika; (tds) tafirisha;
(tdn) tafiriana; (tdw) tafiriwa. (Kar)
tafish.i kt [ele] vex, bother, disturb. (tde)tafishia; (tdk) tafishika; (tdn) tafishiana; (tdw)tafishwa. (Kar)
tafit.i* kt [ele] 1 research. 2 investigate. (tde)tafitia; (tdk) tafitika; (tdn) tafitiana; (tds)tafitisha;
(tdw) tafitiwa. (Kar)
taflisi nm [i-/zi-] confiscation.
tafrani* nm [i-/zi-] bother, distur-bance, trouble, fuss. (Kar)
tafrija* nm [i-/zi-] party, reception. (Kar)
tafsir.i1* kt [ele] translate. (tde) tafsiria; (tdk)tafsirika; (tdn) taf-siriana; (tds) tafsirisha;
(tdw) tafsiriwa. (Kar)
tafsiri2* nm [i-/zi-] translation. (Kar)
tafu nm [i-/zi-] muscle.
tafun.a kt [ele] chew, nibble, gnaw. (tde)tafunia; (tdk) tafunika; (tdn) tafunana; (tds)tafunisha;
(tdw) tafunwa.
tafut.a kt [ele] search, look for, search out, find, obtain. (tde) tafutia; (tdk) tafutika; (tdn) tafu-tana;
(tds) tafutisha; (tdw) tafutwa.
tag.a1 kt [ele] lay eggs.
taga2 nm [i-/zi-] bifurcated
branch.
taga.a1 kt straddle. (tde) tagalia; (tdk)tagalika; (tds) tagalisha.
taga.a2 nm ma- [li-/ya-] branch.
taghayar.i kt [sie] decompose. (tde)taghayaria; (tdk) taghayarika; (tds)taghayarisha; (tdw) tagha-
yariwa.
tahabibu nm [i-/zi-] speed (of a dagger when shaken).
tahadhar.i* kt [sie] be wary, be cautious. (tde)tahadharia; (tdk) tahadharika; (tds)tahadharisha. (Kar)
tahadhari* nm [i-/zi-] precaution. (Kar)
tahafifu* nm [i-/zi-] 1 betterment, improvement. 2 low, insignificant: Mgonjwa amepata ~ the patient is
feeling better; Bei ya nyama ni ~ the price of meat is very affordable. (Kar)
tahajia* nm [i-/zi-] spelling, ortho-graphy. (Kar)
tahakiki* nm [i-/zi-] review, critique. (Kar)
tahalili* nm [i-/zi-] dirge. (Kar)
tahamak.i* kt [sie] take a quick notice, observe. (tde) tahamakia; (tdk) tahamakika; (tds)tahama-
kisha. (Kar)
tahanani kv irreparable.
tahania nm [i-/zi-] congratulation.
taharak.i* kt [sie] be upset, be confused. (tde)taharakia; (tdk) taharakika; (tds)taharakisha. (Kar)
tahariri* nm [i-/zi-] editorial co-mments. (Kar)
taharizi* nm [i-/zi-] side pieces of a rob. (Kar)
taharuki
taharuki* nm [i-/zi-] 1 excitement, disquiet.2 anxiety. (Kar)
tahayari* kt [sie] feel ashamed, feel shy. (tde)tahayaria; (tdk) tahaya-rika; (tds)tahayarisha. (Kar)
tahayuri* nm [i-/zi-] shame. (Kar)
tahin.i* kt [ele] test, examine. (tde) tahinia; (tdk) tahinika; (tds) tahinisha; (tdw) tahiniwa. (Kar)
tahir.i* kt [ele] circumcize. (tde) tahiria; (tdk)tahirika; (tds) tahi-risha; (tdw) tahiriwa. (Kar)
tahiyatu* nm [i-/zi-] (Uislamu) 1 recitation after second or last bow. 2 style of sitting when praying.
(nh) Kaa ~ be ready to leave. (Kar)
tai1 nm [a-/wa-] eagle.
tai2* nm [i-/zi-] tie, necktie. (Kng)
taibu1* ki good! certainly! very well! (as a rejoinder of approval).
taibu2* kv good. (Kar)
taifa* nm ma- [li-/ya-] nation. (Kar)
taifish.a* kt [ele] nationalize. (tde) taifishia; (tdk) taifishika; (tdw) taifishiwa. (Kar)
taifodi* nm [i-/zi-] typhoid. (Kng)
taip.u1* kt [ele] type. (tde) taipia, (tden)taipiana, (tdew) taipiwa; (tdk) taipika; (tds)taipisha. (Kng)
taipu2* pia taipureta* nm [i-/zi-] typewriter. (Kng)
taire ki 1 attention (word used by a magician to call for attention). 2 exactly, okay (an expression of
agreement with what the magician has said).
tairi* nm [i-/zi-] tyre. (Kng)
taiti* nm [i-/zi-] skin-tight clothes.
(Kng)
taj.a kt [ele] mention. (tde) tajia;
takadam.u
(tdk) tajika; (tdn) tajana; (tds) tajisha; (tdw)tajwa.
tajamala* nm [i-/zi-] favour. (Kar)
tajamal.i* kt [sie] favour, do a favour. (tde)tajamalia; (tdk) tajamalika; (tds) tajamalisha;
(tdw) tajamaliwa. (Kar)
taji* nm ma- [li-/ya-] 1 crown, diadem. 2 championship. (Kar)
tajiri* nm ma- [a-/wa-] 1 rich/ wealthy person. 2 business-man/woman. 3 employer. kv rich, wealthy.
(Kar)
tajiriba* nm [i-/zi-] experience. (Kar)
tajirik.a* kt [sie] become rich. (tde) tajirikia; (tds) tajirisha. (Kar)
tajuwidi* nm [i-/zi-] good reading of the Koran. (Kar)
taka1 nm [i-/zi-] dirt, filth, rubbish.
tak.a2 kt [ele] wish, want, need. (tde) takia; (tdk) takika; (tdn) takana; (tds) takisha; (tdw)ta-kwa.
tak.a3 kt [sie] be on the verge of, be inclined, have a desire for: Mtoto ali~ kuanguka the child almost fell
down. (tde) takia; (tdk) takika; (tds)takisha.
takabal.i* kt [sie] assent/accept a prayer/request (used only in reference to God): Dua yako ime~wa your
prayer has been accepted. (tde) takabalia; (tdk) takabalika; (tdw) takabaliwa. (Kar)
takabar.i* kt [sie] be proud, put on airs. (tde)takabaria; (tdk) taka-barika; (tds)takabarisha. (Kar)
takadam.u* kt [sie] precede, start, go before, lead the way. (tde)
takariri
takadamia; (tdk) takadamika; (tds)takadamisa. (Kar)
takariri* nm [i-/zi-] repetition. (Kar)
takas.a kt [ele] cleanse, purify. (tde) takasia; (tdk) takasika; (tdn) takasana; (tds) takasisha;
(tdw) takaswa.
takat.a1 kt [sie] be clean: Nguo zime~ clothes are clean. (tde) takatia; (tdk) takatika; (tds)takatisha.
takat.a2 kt [sie] spread on playing board ready to play (after your counters have been taken by an
opponent). (tde) takatia; (tdk) takatika; (tds) takatisha; (tdw) takatwa.
takataka nm [i-/zi-] rubbish, filth, dirt.
takatifu kv holy, sacred: Roho M~ Holy Ghost/Spirit.
takbira* nm [i-/zi-] expression of glorifying God (in Islam). (Kar)
takdiri* nm [i-/zi-] God's power, grace of God. (Kar)
taki nm [i-/zi-] coconut dregs.
takia* nm ma- [li-/ya-] cushion. (Kar)
takikan.a kt [sie] be needed, be wanted. (tde)takikania; (tdk) takikanika; (tds)takikanisha.
takilifu* nm [i-/zi-] discomfort, annoyance, trouble. (Kar)
tako nm ma- [li-/ya-] 1 buttock, behind, rump. 2 butt, base (of something).
takribani* kl almost, about: Ilikuwa ~ saa tatuit was about 9.00 hours. (Kar)
takrima* nm [i-/zi-] 1 reception, hospitality, feast. 2 festive enter-
tamaa
tainment. (Kar)
takriri* nm [i-/zi-] 1 repetition. 2 chorus. (Kar)
taksiri* nm [i-/zi-] defect, fault; deficit. (Kar)
takua nm [i-/zi-] piety, devoutness.
takwimu* nm [i-/zi-] statistics. (Kar)
talaka* nm [i-/zi-] divorce. (Kar)
talasimu* nm [i-/zi-] charm, talisman. (Kar)
talibisi* nm [i-/zi-] matting bulwark aboard a vessel. (Kar)
tali.i1* kt [ele] peruse. (tde) taliia; (tdk) taliika; (tds) taliisha; (tdw) taliiwa. (Kar)
tali.i2* kt [sie] tour. (tde) talia; (tdk) talika; (tds) talisha; (tdw) taliwa. (Kar)
talik.i1* kt [ele] divorce. (tde) talikia; (tdk)talikika; (tdn) tali-kiana; (tds) talikisha; (tdw)talikiwa.
(Kar)
taliki2 nm [i-/zi-] rope used to lift the foot of a sail or cargo.
taliz.a kt [ele] plaster sth with mortar to make smooth.
(tde) talizia; (tdk) talizika; (tds)talizisha; (tdw) talizwa.
talkini* nm [i-/zi-] reading per-formed after burial according to Islamic traditions. (Kar)
talo nm [i-/zi-] 1 stick throwing game. 2 six inch long stick used in a stick throwing game.
tama1 kl really, truly, truthfully.
tama2* nm [i-/zi-] conclusion, end. (Kar)
tama3 nm cheek: Shika ~ rest the cheek on the hand; Piga ~ fill mouth with fluid.
tamaa* nm 1 lust, longing. 2 tamakan.i
expectation, ambition.
tamakan.i kt [sie] settle. (tde) tamakania; (tdk)tamakanika; (tds) tamakanisha.
tamalak.i* kt [ele] rule, exercise authority.
(tde)tamalakia; (tdk) tamalakika; (tdn)tamalakiana; (tds) tamalakisha; (tdw) tama-lakiwa. (Kar)
taman.i* kt [ele] desire, want, long for, covet, like, crave.
(tde) tamania; (tdk) tamanika;(tdn) tamaniana; (tds) tamanisha; (tdw)tamaniwa. (Kar)
tamathali* nm [i-/zi-] figure of speech. (Kar)
tamasha* nm [i-/zi-] show, spectacle, pageant, festivity, carnival. (Kar)
tamati* kt [i-/zi-] end, conclusion. (Kar)
tamauk.a* kt [sie] despair, lose hope. (tde)tamaukia; (tdk) tamaukika; (tds) tamaukisha. (Kar)
tamb.a1 kt [sie] walk in a conceited way, strut proudly. (tde) tambia; (tdk) tambika; (tds)tambisha.
tamb.a2 kt [ele] narrate. (tde) tambia; (tdk)tambika; (tdn) tambiana; (tds) tambisha;(tdw) tambiwa.
tamba.a1 kt [sie] crawl, creep. (tde) tambalia; (tdk) tambalika; (tds) tambalisha.
tambaa2 nm ma- [li-/ya-] rag, threadbare clothes.
tambara nm ma- [li-/ya-] rag, threadbare clothes.
tambarajik.a kt [sie] become weak/slack. (tde)tambarajikia;
tami.a
(tdk) tambarajikika; (tds) tamba-rajikisha.
tambarare nm [i-/zi-] flat land.
tambavu nm [i-/zi-] thread/rope or belt hung on the shoulders or over the chest.
tambaz.a kt [ele] drawl.
(tde) tambazia; (tdk)tambazika; (tdn) tambazana; (tds)tambazisha; (tdw) tambazwa.
tambazi nm [i-/zi-] extensive swelling of the whole body.
tambi nm [i-/zi-] vermicelli, noodles; pasta.
tambik.a kt [ele] perform rituals to appease the dead.
(tde) tambikia; (tdk) tambikika; (tds)tambikisha; (tdw) tambikiwa.
tambiko nm [i-/zi-] offering made to propitiate the spirits of the dead.
tambo1 nm [i-/zi-] puzzle, cryptic saying.
tambo2 nm [i-/zi-] size, amplitude.
tambu.a kt [ele] recall, recognize, realize. (tde)tambulia; (tdk) tambulika; (tdn) tambuana;
(tds) tambulisha; (tdw) tambuliwa.
tambuk.a kt [sie] pass over, surmount.
(tde)tambukia; (tdk) tambukika; (tds) tambukisha;(tdw) tambukwa.
tambuu* nm [i-/zi-] 1 betel leaf. 2 chewing betel leaf mix. (Kaj/Khi)
tambuz.a kt [ele] weld. (tde) tambuzia; (tdk)tambuzika; (tds) tambuzisha; (tdw) tambuzwa.
tambuzi kv intelligent, shrewd, clever: Ana akili ~ he is intelligent.
tami.a kt [sie] be charming, be pleasing, be attractive, be
tamka
delightful. (tde) tamilia; (tdk) tamika; (tds)tamisha.
tamk.a kt [ele] pronounce, state. (tde) tamkia; (tdk) tamkika; (tds) tamkisha; (tdw) tamkwa.
tamko nm ma- [li-/ya-] pro-nuncement, statement, procla-mation.
tamrini* nm [i-/zi-] 1 mental exercise, exercise:~ za sarufi grammatical exercises. 2 tradition, practice.
(Kar)
tamshi nm ma- [li-/ya-] pronunciation.
tamthilia* nm [i-/zi-] drama, play. (Kar)
tamu* kv 1 sweet. 2 delicious. (Kar)
tamviri nm [i-/zi-] branch.
tamw.a kt [sie] enjoy, profit from, feel happy. (tde) tamwia; (tdk) tamwika; (tds) tamwisha.
tanabah.i* kt [sie] become aware/ conscious, realize, remember.
(tde) tanabahia; (tdk)tanabahika; (tds) tanabahisha. (Kar)
tanabahish.a* kt [ele] 1 alert sb, caution sb. 2 remind. (tde) tana-bahishia; (tdk)tanabahishika;
(tdn) tanabahishana; (tdw)tana-bahishwa. (Kar)
tanadhar.i* kt [sie] beware, take care, be discreet. (tde) tana-
dharia; (tdk) tanadharika;(tds) tanadharisha. (Kar)
tanasar.i* kt [sie] convert from Islam to Christianity.(tde) tana-saria; (tdk) tanasarika;
(tds) tanasarisha.
tanbihi* nm [i-/zi-] footnote, notabene, note. (Kar)
tand.a kt [ele] 1 extend, spread, lay
tanga
out. 2 overcast, spread over. 3 catch fish by spreading net or large calico in water. (tde)tandia;
(tdk) tandika; (tds) tandisha/tandaza; (tdw) tandwa.
tandabelua* nm [i-/zi-] uproar, commotion. (Khi)
tandabui nm [i-/zi-] spider’s web.
tandala nm [a-/wa-] greater kudu.
tandam.a kt [sie] spread out, lie stretched out. (tde) tandamia; (tdk) tandamika; (tds)tandamisha.
tandatu nm [i-/zi-] six.
tandawa.a kt [sie] be stretched out. (tde)tandawalia; (tdk) tanda-walika; (tds)tandawalisha.
tandaz.a kt [ele] 1 spread out. 2 reveal. (tde)tandazia; (tdk) tandazika; (tdn) tandazana;
(tds) tandazisha; (tdw) tandazwa.
tandik.a1 kt [sie] lay a cover, spread out: ~ meza lay a table; ~ kitanda make a bed. (tde)tandikia;
(tdk) tandikika; (tds) tandikisha; (tdw) tandikwa.
tandik.a2 kt [sie] beat, hit: ~ viboko, whip. (tde)tandikia; (tdk) tandikika; (tds) tandikisha;
(tdw) tandikwa.
tandiko nm ma- [li-/ya-] bedding, mattress.
tando nm [i-/zi-] fish trap.
tandu nm [a-/wa-] centipede.
tandu.a kt [ele] take off, remove what is laid on, spread out or displayed).
(tde) tandulia; (tdk)tanduka; (tdn) tanduana; (tds)tanduza/tandulisha; (tdw) tanduliwa.
tanga1 nm [i-/zi-] sail: Tweka ~ hoist sail; tua ~lower sail.
tanga
tanga2 nm ma- [li-/ya-] formal mourning period.
tang.a3 kt [sie] loiter, wander, stroll about. (tde)tangia; (tdk) tangika; (tds) tangisha.
tanga.a kt [sie]1 be spread. 2 become known, be famous. (tde) tangalia; (tdk) tangalika; (tds)tangaza.
tangalachi nm [i-/zi-] burial mat.
tangaman.a kt [sie] 1 mix, be together. 2 be in agreement with, be in harmony with. (tde) tanga-mania;
(tdk) tangamanika; (tds)tangamanisha.
tangamano nm [i-/zi-] 1 toge-therness. 2 harmony.
tangawizi nm [i-/zi-] ginger.
tangaz.a kt [ele] advertise, announce. (tde)tangazia; (tdk) tangazika; (tdn) tangaziana; (tds) tangazisha;
(tdw) tangazwa.
tangazo nm ma- [li-/ya-] advertisement, announcement.
tange nm [i-/zi-] cleared forest for farming.
tangi* nm ma- [li-/ya-] tank, cistern. (Kng)
tango1 nm ma- [li-/ya-] cucumber.
tango2 nm ma- [li-/ya-] loitering, wanderings.
tangu kl since: ~ lini? since when?
tangu.a kt [ele] annul, revoke, rescind.
(tde)tangulia; (tdk) tanguka; (tdn) tanguana; (tds)tanguza; (tdw) tanguliwa.
tanguli.a kt [sie] take the lead, precede, go ahead.
(tde) tangulilia; (tdk) tangulika; (tdn)tanguliana; (tds) tanguliza; (tdw) tanguliwa.
tani1* nm ma- [li-/ya-] 1 ton. 2 size
tanzu.a
(in strength): Huwezi kupigana naye huyo si ~ yako you cannot fight him, he is not your size. (Kng)
tani2 kl on the back: Lala ~ sleep on the back.
tani.a* kt [ele] joke, chaff. (tdk) tanika; (tdn)taniana; (tds) tanisha; (tdw) taniwa. (Kar)
taniboi* nm [a-/wa-] lad, turnboy. (Kng)
tanji nm [i-/zi-] act of impounding sb’s property (in order to recover an unpaid loan): Piga ~impound.
tano nm [i-/zi-] five.
tanu nm [i-/zi-] fire wood heap.
tanu.a kt [ele] 1 widen, expand. 2 stretch apart, open wide.
(tde) tanulia; (tdk) tanuka; (tdn)tanuana; (tds) tanusha; (tdw) tanuliwa.
tanuk.a kt [sie] be expanded, be stretched apart, be wide open.
(tde) tanukia; (tdk)tanukika; (tds) tanusha.
tanuri* nm ma- [li-/ya-] kiln, furnace. (Kar)
tanz.a kt [ele] complicate. (tde) tanzia; (tdk)tanzika; (tdn) tanzana; (tds) tanzisha; (tdw)tanzwa.
tanzi nm ma- [li-/ya-] noose, loop.
tanzia* nm [i-/zi-] 1 obituary, death announcement. 2 (tamthiliya) tragedy. (Kar)
tanzu nm [i-/zi-] branch. kv subsildiary: JV Group ina makampuni ~ mengi The JV Group has many
subsidiary companies.
tanzu.a kt [ele] 1 solve a puzzle. 2 clarify, elaborate. (tde) tanzulia; tanzuk.a
(tdk) tanzuka; (tdn) tanzuana; (tds) tanzusha; (tdw) tanzuliwa.
tanzuk.a kt [sie] 1 be clarified. 2 be clear weather. (tde) tanzukia; (tdk) tanzukika; (tds)tanzukisha.
tao nm ma- [li-/ya-] arch, curve.
tapa1 nm ma- [li-/ya-] leaf of a Deleb palm.
tapa2 nm ma- [li-/ya-] dried banana stem.
tapaka.a kt [sie] be spread all over, be scattered. (tde) tapakalia; (tdk) tapakalika; (tds) tapakaza.
tapany.a kt [ele] squander, scatter. (tde)tapanyia; (tdk) tapanyika; (tds) tapanyisha;
(tdw) tapanywa. tapatap.a kt [sie] fret, be worried, be upset, be confused. (tde) tapa-tapia;
(tdk) tapatapia; (tds) tapa-tapisha.
tapeli nm ma- [a-/wa-] swindler, conman, trickster.
tapi.a kt [ele] strive for, pursue, be avid for. (tde) tapilia; (tdk) tapika; (tds) tapisa; (tdw)tapiwa.
tapik.a kt [ele] vomit. (tde) tapikia; (tdk)tapikika; (tds) tapisha; (tdw) tapikwa.
tapish.a1 kt [ele] give final initiation teachings to young girls. (tde) tapishia; (tdk) tapishika;
(tdw) tapishwa.
tapish.a2 kt [ele] 1 flash toilet (to get rid of dirt). 2 cause to vomit. (tde) tapishia; (tdk)tapishika;
(tdn) ta-pishana; (tdw) tapishwa.
tapisho1 nm [i-/zi-] initiation rites fee (for girls).
tapisho2 nm [i-/zi-] emetic.
tapo1* nm ma- [li-/ya-] troupe, group of people. (Ktu)
tarakany.a
tapo2 nm [i-/zi-] areca nut-like fruit whose flour is used to make porridge.
tapo3 nm [i-/zi-] net of a dwarf-palm leaf used to join two strings of a dragnet.
tara nm [i-/zi-] bizarre behaviour, harassment.
taraa ku if, in case: ~ ukimwona daktari mwambie aje In case you see a doctor tell him to come.
tarabe* nm door of two halves.
(Kar)
tarabizuna nm [i-] perfume made from pot-pourri.
tarabushi nm [i-/zi-] fez.
taradad.i kt [sie] wander about, hesitate. (tde)taradiadia; (tdk) taradadika; (tds)taradadisha;
(tdw) taradadiwa.
taradhi.a kt [sie] beg, ask for remission. (tde)taradhilia; (tdk)
taradhilika; (tds) taradhilisha.
tarafa* nm [i-/zi-] division. (Kar)
taraghani nm [i-/zi-] boast: Siku hizi ana~ sana. He is boasting these days.
taraj.i* kt [sie] hope, intend. (tde) tarajia; (tdk)tarajika; (tds) tarajisha. (Kar)
taraji.a* kt [sie] expect, hope. (tde) tarajilia; (tdk) tarajika; (tds) tarajisha. (Kar)
tarajio* nm ma- [li-/ya-] expec-tation, hope. (Kar)
tarakany.a* kt [sie] 1 interrupt and disrupt discussion. 2 speak quickly and in a confused manner; talk
senselessly. (tde) tarakanyia; (tdk)tarakanyika; (tds) tarakanyisha. (Kar)
tarakimu
tarakimu* nm [i-/zi-] numeral, digit. (Kar)
tarare nm [i-/zi-] weed.
taratibu1* nm [i-/zi-] procedure, formality. (Kar)
taratibu2* kl carefully, orderly, slowly. (Kar)
tarawanda nm mi- [u-/i-] wooden sandal.
tarawehi* nm [i-] long optional prayer during Ramadhan. (Kar)
taraza* nm [i-/zi-] embroidered hem. (Kar)
tarazak.i* kt [sie] earn a living. (tde) tarazakia; (tdk) tarazakika; (tds) tarazakisha. (Kar)
tarazia* nm [i-] coastal dance in which men and women take turns to dance in a circle. (Kar)
tarazo* nm [i-/zi-] terrazzo. (Kng)
tarehe* nm [i-/zi-] 1 date. 2 history. (Kar)
tari* nm m- [i-/zi-] 1 small drum. 2 drum used in exorcising spirits. 3 male stick dance. (Kaj)
tarijama nm [i-/zi-] autobiography.
tarika nm [i-/zi-] 1 creed. 2 brotherhood.
tariki* nm [i-/zi-] way: Shika ~ wende zako Go away. (Kar)
tarishi* nm [a-/wa-] messenger, courier. (Kar)
tariz.i* kt [ele] 1 embroider; weave
a border. 2 roll thread on a spindle. (tde) tarizia; (tdk) tarizika; (tdn) tarizana; (tds) tarizisha;
(tdw) tariziwa. (Kar)
tarjumi1 kt [ele] translate. (tde) tarjumia; (tdk)tarjumika; (tds) tarjumisha; (tdw) tarjumiwa.
tarjum.i2 nm [i-/zi-] translation.
tasilit.i
taruma* nm ma- [li-/ya-] 1 rib, frame (of a boat). 2 railway sleeper. 3 incision, tatoo. (Kar)
tarumbeta* nm ma- [li-/ya-] trumpet. (Kng)
tasa1 adj sterile, barren.
tasa2 odd: Namba ~ Odd number.
tasa3 num [i-/zi-] 1 metal bowl for washing. 2 silver gong used in music.
tas.a4 kt [ele] complicate, perplex. (tde) tasia; (tdk) tasika; (tdn) tasana; (tds) tasisha; (tdw)taswa.
tasaufi nm [i-/zi-] religions education.
tasawar.i kt [sie] 1 be reliable, credible. 2 seem to be good, seem to succeed. (tde) tasawaria;
(tdk) tasawarika; (tds) tasawarisha.
tasbihi* nm [i-/zi-] 1 prayer beads. 2 rosary. (Kar)
tashbihi* nm [i-/zi-] simile. (Kar)
tashdidi* nm [i-/zi-] stress. (Kar)
tashihisi* nm [i-/zi-] personification. (Kar)
tashkota nm [i-/zi-] mandolin.
tashtiti1* nm [i-/zi-] satire.
tashtiti2* nm [i-/zi-] instigation, provocation. (Kar)
tashwishi* nm [i-/zi-] uncertainity, doubt. (Kar)
tasi1 nm [i-] oil for cleaning rope/belt which strengthens them.
tasi2 nm [a-/wa-] broad black sea fish.
tasihili kl quickly, hurriedly.
tasinifu* nm [i-/zi-] thesis, disser-tation. (Kar)
taslimu* nm [i-/zi-] cash. (Kar)
tasilit.i* kt [ele] make mischief, tattle on. (tde)tasilitia, (tden) tasilitiana; tasliti
(tdk) tasilitika; (tds) tasilitisha; tdw)tasilitiwa. (Kar)
tasliti nm [i-] wanting desperately.
tasnia* nm [i-/zi-] industry:~ya utalii tourist industry. (Kar)
tasu.a kt [ele] 1 solve. 2 clarify, elaborate. (tde)tasulia; (tdk) tasuka; (tds) tasusha; (tdw)tasuliwa.
taswira* nm [i-/zi-] 1 image, picture, imagery. 2 diagram. (Kar)
tat.a1 kt [sie] be tangled, be complicated. (tde)tatia; (tdk) tatika; (tds) tatiza.
tata2 nm [i-/zi-] 1 tangle. 2 compli-cation. kvcompound, complex.
tatag.a kt [sie] cross by holding on to sth. (tde)tatagia; (tdk) tatagika; (tds) tatagisha.
tatanish.a kt [ele] be perplexing, complicate. (tde) tatanishia; (tdk) tatanishika; (tdn)tatanishana;
(tdw) tatanishwa.
tatanisho nm ma- [li-/ya-] perplexity, complication.
tatanu.a kt [ele] expand, widen. (tde) tatanulia; (tdk) tatanuka; (tdn) tatanuana; (tds)tatanusha;
(tdw) tatanuliwa.
tatarik.a kt [sie] 1 rattle, crackle. 2 chatter, gabble. (tde) tatarikia; (tdk) tatarikika; (tds)tathmin.i
tathmin.i* kt [ele] evaluate. (tde) tathminia; (tdk) tathminika; (tdn) tathminiana; (tds)tathminisha;
(tdw) tathminiwa. (Kar)
tatiz.a kt [ele] complicate, perplex, puzzle. (tde)tatizia; (tdk) tatizika; (tdn) tatizana; (tds)tatizisha;
(tdw) tatizwa.
tatu nm [i-/zi-] three.
tawasal.i
tatu.a kt [ele] 1 solve. 2 disentangle. (tde)tatulia; (tdk) tatulika; (tdw) tatuliwa.
taufiki* nm [i-/zi-] grace of God. (Kar)
taulo* nm [i-/zi-] towel. (Kng)
taumu* nm ma- [li-/ya-] prop, support. (Kar)
tauni* nm [i-/zi-] bubonic plague. (Kar)
tausi* nm [a-/wa-] peacock, peahen. (Kar)
taw.a1 kt [sie] 1 live in seclusion. 2 lead a devout life. (tde) tawia; (tdk) tawika; (tds) tawisha.
tawa2 nm metal frying pan. (Kar)
tawadh.a* kt [sie] 1 wash after toilet. 2 make ablutions before prayers. (tde) tawadhia; (tdk)ta-wadhika;
(tds) tawadhisha. (Kar)
tawaf.u* kt [sie] die with honour. (tde) tawafia; (tdk) tawafika; (tds) tawafisha. (Kar)
tawakal.i* kt [sie] trust in God. (tde)tawakalia; (tdk) tawakalika; (tds)tawakalisha. (Kar)
tawal.a* kt [ele] 1 govern, administer, rule. 2 control. (tde) tawalia; (tdk) tawalika; (tdn)tawalana;
(tds) tawalisha; (tdw) tawaliwa.(Kar)
tawanyik.a kt [sie] disperse, be scattered. (tde)tawanyikia; (tdk) tawanyikika; (tds)tawanyikisha.
tawany.a kt [ele] spread, scatter, disperse. (tde)tawanyia; (tdk) tawanyika; (tdn) tawanyana;
(tds) tawanyisha; (tdw) tawanywa.
tawasal.i* kt [ele] pray to God in collaboration with a religious leader. (tde) tawasalia; (tdk)
tawasifu
tawasalika; (tds) tawasalisha; (tdw)tawasaliwa. (Kar)
tawasifu* nm [ i-/zi-] autobio-graphy. (Kar)
tawaz.a* kt [ele] install in office, enthrone. (tde)tawazia; (tdk) ta-wazika; (tds) tawazisha;
(tdw) tawazwa. (Kar)
tawi nm ma- [li-/ya-] branch.
tawili* kv long: Umri ~ long life. (Kar)
taya1 nm ma- [li-/ya-] jaw.
taya2 nm [i-/zi-] piece of sail cloth.
tay.a kt [ele] reproach, rebuke. (tde) tayia; (tdk) tayika; (tdn) tayana; (tds) tayisha.
tayari* kl ready, already. (Kar)
tayo nm ma- [li-/ya-] insult, abuse.
tayu nm [i-/zi-] scales, balance, weighing machine.
tazam.a kt [ele] 1 look at, watch. 2 help, aid. 3 be wary/cautious. (tde) tazamia; (tdk)tazamika;
(tdn) tazamana; (tds) tazamisha; (tdw) tazamwa.
tazami.a kt [ele] 1 divine. 2 expect, intend, hope.
tebo* nm [i-/zi-] table. (Kng)
tebwere1 kv soft, loose.
tebwere2 ki expression of empha-sizing softness (of sth).
tebwerek.a kt [sie] be soft. (tde) tebwerekea; (tdk) tembwerekeka; (tds) tembwerekesha.
tefutefu kv soft.
teg.a kt [ele] set a trap, entrap: ~ mtego set a trap. (nh) (1) ~ sikio listen attentively. (2) ~ kazishirk work.
(tde) tegea; (tdk) tegeka; (tdn)tegana; (tds) tegesha; (tdw) tegwa.
teke
tege kv bow legged, bandy legged.
tege.a kt [ele] 1 lay trap for. 2 shirk work. (tdk)tegeka; (tdn) tegeana; (tds) tegesha; (tdw)tegewa.
tegeme.a kt [ele] 1 depend on, rely on. 2 anticipate, expect. (tdn) tegemeana; (tdw)tegemewa.
tegemeo nm ma- [li-/ya-] support, hope, expectation.
tegemezi kv dependent.
tego1 nm [i-/zi-] sexual ailment believed to be caused by running with sb’s wife.
tego2 nm [i-/zi-] a circumciser’s board.
tegu nm ma- [li-/ya-] tapeworm.
tegu.a kt [ele] 1 disassemble a trap. 2 remove (a pot) from a stove/ cooker. 3 sprain, dislocate.
(tde) tegulia; (tdk) teguka; (tdn) teguana; (tds) tegusha; (tdw) teguliwa.
teguk.a kt [sie] be sprained. (tde) tegukia; (tdk) tegukika; (tds) tegukisha.
tehem.u kt [ele] 1 disgrace, belittle. 2 feel ashamed. (tde) tehemia; (tdk) tehemika; (tdn)tehemiana;
(tds) tehemisha; (tdw) tehemwa.
teitei nm ma- [li-/ya-] loose pants.
teka1 nm ma- [li-/ya-] mini-sitting room.
tek.a2 kt [ele] scoop up, fetch. (tde) tekea; (tdk) tekeka; (tdn) tekana; (tds) tekesha; (tdw) tekwa.
tek.a3 kt [ele] capture, kidnap, hijack, seize.(nh) ~ nyara kidnap, hijack. (tde) tekea; (tdk)tekeka;
(tdn) tekana; (tds) tekesha; (tdw)tekwa.
teke1 nm ma- [li-/ya-] kick. (nh) Piga teke
~ separate, expel, abandon.
teke2 kv tender, soft.
tekelez.a kt [ele] implement, execute. (tde)tekelezea; (tdk) te-kelezeka; (tds)tekelezesha;
(tdw) tekelezwa.
tekelezo nm ma- [li-/ya-] imple-mentation, execution.
teketez.a kt [ele] destroy, burn, ravage. (tde)teketezea; (tdk) teketezeka; (tds)teketezesha;
(tdw) teketezwa.
tekeny.a1 kt [ele] tickle. (tde) tekenyea; (tdk)tekenyeka; (tdn) tekenyana; (tds)tekenyesha;
(tdw) tekenywa.
tekenya2 nm ma- [a-/wa-] jigger, flea.
tekete.a kt [sie] 1 be burned down, be ravaged. 2 perish. (tde) teketelea; (tdk) teketeka; (tds)teketeza.
teketeke kv soft, squishy.
tekew.a kt [sie] be helpless. (tde) tekewea; (tdk) tekeweka; (tds) tekewesha.
teknolojia* nm [i-/zi-] technology. (Kng)
teksi* nm [i-/zi-] taxi. (Kng)
teku.a kt [ele] 1 push down. 2 uproot forcefully. (tde) tekulia; (tdk) tekuka; (tdn) tekuana;
(tds) tekulisha; (tdw) tekuliwa.
tele kv plenty, full. kl fully.
telegramu* nm [i-/zi-] telegram. (Kng)
telek.a kt [ele] set pot on a stove. (tde)telekea; (tdk) telekeka; (tdw) telekwa.
teleka nm [a-/wa-] swallow.
telekevu kv obedient.
tembo
telekez.a kt [ele] abandon. (tde) telekezea; (tdk) telekezeka; (tdn) telekezana; (tdw)telekezwa.
teleksi* nm [i-/zi-] telex. (Kng)
televisheni* nm [i-/zi-] television. (Kng)
telez.a kt [sie] 1 slip; be slippery: Usipite hapa pana ~ don’t pass here, it is slippery. 2 slide. 3 glide. 4
make a slight mistake un-knowingly. (tde)telezea; (tdk) telezeka; (tds) telezesha.
teli* nm [i-/zi-] gold or silver thread. (Kaj)
telki* nm [i-/zi-] horse’s quick trot: Enda ~ run, trot. (Khi)
tem.a1 kt [ele] cut: ~ kuni cut firewood. (tde)temea; (tdk) temeka; (tdn) temana; (tds)temesha;
(tdw) temwa.
tem.a2 kt [ele] spit (out): ~mate spit (out) spittle. (tde) temea; (tdk) temeka; (tds) temesha; (tdw) temwa.
tembe1 nm [a-/wa-] pullet, young hen.
tembe2 nm [li-/ya-] flat-roofed house.
tembe3 nm [i-zi-] pill, tablet: ~ya aspirini asprin tablet.
tembe.a kt [sie] 1 walk, move around, travel around. 2 fornicate. (tde) tembelea; (tdk)tembeleka;
(tds) tembeza; (tdw) tembelewa.
tembele.a kt [ele] 1 visit. 2 walk with: ~ mkongojo walk with a stick. (tde) tembelea; (tdk) tembe-leka;
(tdn) tembeleana; (tdw)tembelewa.
tembez.a kt [ele] take sb around; show around; hawk.
tembo1 nm [a-/wa-] elephant: Mkono tembo
wa ~ a type of big and long plantain.
tembo2 nm [i-/zi-] coconut palm wine.
tembo3 nm [a-/wa-] changu-like fish.
teme.a kt [ele] spit at/on. (tde) temelea; (tdk)temeka; (tdn) temeana; (tds) temesha; (tdw)temwa.
temsi* nm [i-/zi-] filigree.
temu.a kt [ele] hollow out a log. (tde) temulia, (tdew) temuliwa; (tdk) temuka; (tdn)temuana;
(tds) temusha.
tena ku, kl again.
tend.a1 kt [sie] 1 do, act, treat: ~ vizuri perform well. 2 treat sb badly. (tde) tendea; (tdk)tendeka;
(tds) tendesha.
tenda2* nm [i-/zi-] tender, bid. (Kng).
tende1 nm ma- [li-/ya-] elephantiasis.
tende2 nm [i-/zi-] date. tendegu nm ma- [li-ya-] bed’s leg.
tendek.a kt [sie] be over and done, be accomplished. (tde) tendekea; (tdk)tendekeka; (tds) tendekeza.
tendes.a kt [sie] over do: (tde) tendesea; (tdk)tendeseka; (tds) tendesesha.
tendeti nm [li-/ya-] pastry/doughnut.
tendo ma- [li-/ya-] act, action, deed.
tendwa nm [i-/zi-] cure, treatment, therapy, corrective measure.
teng.a1 kt [ele] separate, isolate, ostracize. (tde)tengea; (tdk) tengeka; (tds) tengesha; (tdn)tengana;
(tdw) tengwa.
tenga2 nm ma- [li-/ya-] bamboo basket.
tenga3 nm [a-/wa-] type of ray fish.
terebesha
tenga4 nm ma- [li-/ya-] animal/bird trap.
tengan.a kt [sie] 1 be separated. 2 be estranged.(tde) tengania; (tdk) tenganika; (tds)tenganisha.
tenge1 nm [i-/zi-] disorder, chaos. kl crooked, out of line: Mambo yamekwenda ~ things have gone to the
dogs.
tenge2 nm [i-/zi-] trapezium.
tenge.a kt [sie] be back to normal, be settled down. (tdk) tengeka; (tds) tengeza.
tengenez.a kt [ele] 1 manufacture, assemble, prepare. 2 repair, fix, mend, correct. (tde)tengenezea;
(tdk) tengenezeka; (tds) tenge-nezesha; (tdn) tengenezana; (tdw)tengenezwa.
tengu.a kt [ele] 1 annul. 2 sprain, twist, wrench. (tde) tengulia; (tdk)
tenguka; (tds) tengusha; (tdn) tenguana; (tdw) tenguliwa.
tenisi* nm [i-/zi-] tennis: Kiwanja cha ~ tennis court. (Kng).
teo nm [i-/zi-] sling.
tepe* nm [i-/zi-] braid, tape. (Kng)
tepete.a kt [sie] be weak, be listless. (tdk)tepeteka; (tds) tepetesha.
tepetepe1 kv soft, smooth, tender.
tepetepe2 kl too much: Ana maneno ~ he talks too much.
tepetevu kv loose, weak, limp.
tepo nm [i-/zi-] pride, conceit, showing off.
tepu* nm [i-/zi-] tape. (Kng).
tepu.a kt [sie] enervate, make weary. (tde)tepulia; (tdk) tepuka; (tds) tepusha.
terebesha nm [i-/zi-] edge of sth e.g. a table, dhow, boat.
terem.a kt [sie] be at ease, be happy. (tde)teremea; (tdk) teremeka; (tds) teremesha.
teremk.a kt [sie] descend; get off; alight. (tde)teremkia; (tdk) tere-mkika; (tds) teremsha.
teremki.a kt [ele] get off at, alight at, disembark at.
teremsh.a kt [ele] lower; discharge; let off. (tde)teremshia; (tdk) teremshika; (tdn)teremshana;
(tdw) teremshwa.
tes.a kt [ele] torture, persecute. (tde) tesea; (tdk) teseka; (tds) tesesha; (tdn) tesena; (tdw) teswa.
tesek.a kt [sie] suffer, be tortured; be persecuted.
tet.a kt [ele] backbite, speak against.
tete1 nm ma- [li-/ya-] reed.
tete2 kl unsteadily, with a stagger: Enda ~ walk unsteadily.
tete3 nm [i-/zi-] slag, dross.
tete.a1 kt [sie] cackle.
tete.a kt [ele] speak up for, defend. (tde)tetelea; (tdk) teteka; (tdn) teteana; (tdw)tetewa.
tetekuwanga nm [i-/zi-] chickenpox.
tetem.a kt [sie] tremble, shake, vibrate. (tde)tetemelea; (tdk) tete-meka; (tds) tetemesha.
tetemek.a kt [sie] tremble, shake, vibrate, quake, quiver, shiver: (tde) tetemekea; (tdk)teteme-keka;
(tds) tetemekesha; (tdw)tetemekewa.
tetemeko nm ma- [li-/ya-] tremble, quake. ~ la ardhi earthquake.
tetere nm [a-/wa-] ring-necked dove.
teterek.a kt [sie] 1 stagger, wobble. 2 budge.
tetesi nm [1-/zi-] rumour.
theluji
teu.a kt [ele] select, appoint, designate, choose. (tde) teulia; (tdk) teulika; (tdn) teuana; (tds)teulisha;
(tdw) teuliwa.
teuk.a kt [sie] belch; burp. (tde) teukia; (tdk)teukika; (tds) teu-sha.
teule kv chosen, elect.
teushi nm [i-/zi-] stinking belch.
tezi1* nm ma- [li-/ya-] stern, poop of a ship. (Kaj).
tezi2 nm [i-/zi-] 1 gland. 2 tumour, glandular, goitre, wen.
tezo nm ma- [li-/ya-] adze.
thabiti* kv 1 firm, rigid, undoubted. 2 truth, with no doubt: Kauli yake ~ what he says is the truth. (Kar)
thakili* nm [i-/zi-] condition that causes trouble, hardship, distress. kv distressing, troublesome, hard-
ship. (Kar)
thakilish.a* kt [ele] distress, disturb, trouble. (Kar)
thama* ku except for, likewise. (Kar).
thamani* nm [i-/zi-] value. (Kar)
thamanini* nm [i-/zi-] light cotton cloth. (Kar)
thamin.i* kt [ele] 1 value, appraise. 2 respect, value sb. (tde) tha-minia; (tdk) thaminika; (tds)tha-
minisha; (tdn) thaminiana; (tdw)thaminiwa. (Kar)
thamra* nm [i-/zi-] young cloves beginning to form. (Kar)
thaura* nm [a-/ya-] revolution. (Kar)
thawabu* nm [i-/zi-] spiritual reward, gift. (Kar)
thelathini* nm [i-/zi-] thirty. (Kar)
theluji* nm [i-/zi-] snow. (Kar)
theluthi* nm [i-/zi-] one third. (Kar)
themanini* nm [i-/zi-] eighty. (Kar)
themometa* nm [i-/zi-] thermo-meter. (Kng)
thenashara* nm [i-/zi-] twelve. (Kar)
theolojia* nm [i-/zi-] theology. (Kng).
thibit.i* kt be true/authentic. (tde) thibitia; (tdk)thibitika; (tdn) thibitiana; (tds) thibitisha;
(tdw) thibitishwa. (Kar)
thibitik.a* kt [sie] be proven. (tde) thibitikia; (tdk) thibitikika; (tdn) thibitikana. (Kar)
thibitish.a* kt [ele] confirm, ratify, prove. (tde)thibitishia; (tdk) thi-bitishika; (tdw)thibitishwa. (Kar)
thibitisho* nm [li-/ya-] proof, confirmation. (Kar)
thori* nm [a-/wa-] impotent. (Kar)
thubutu1* kt [sie] dare, have courage to do sth. (Kar)
thubutu2* ki cannot dare! Je anaweza kunipiga? ~! can he fight me? he cannot dare! (Kar)
thubutu3* kt [sie] come true. (Kar)
thumni* nm [i-/zi-] 1 one eighth of sth. 2 fifty-cent coin. (Kar)
thurea* nm [i-/zi-] 1 chandelier. 2 pleiades. (Kar)
ti kl total black, completely: mweusi ~completely black.
ti.a1 kt [ele] 1 put sth into, pour into. 2 bring about, cause: ~ kisu makali sharpen the knife. (ms) (1) ~
adabu punish. (2) ~ aibu bring/cause shame, disgrace. (3) ~ hofu frighten. (4) ~ mbaroni put under
custody. (5) ~ hatianiconvict. (6) ~ moyo encourage.
(7) ~ nanga cast anchor. (8) ~ saini sign, accept. (nh) (1) ~ jeki assist, help. (2) ~ shonga inspire sb to do
sth wrong. (3) ~lia maanani consider seriously. (4) ~lia mkazo emphasize. (5) ~lia pondo assist/help to
get sth. (tde) tilia, (tden)tiliana, (tdek) tilika; (tds) tilisha, (tdew) tiliwa.
tia2 nm [i-/zi-] kind of traditional dance.
tiabu* nm [i-/zi-] stick throwing
game. (Kar)
tiara1* nm [i-/zi-] kite. (Kar)
tiara2* nm [li-/ya-] crown. (Kar)
tiba nm [i-/zi-] medical treatment, medicine.
tib.u1 kt [ele] cure, treat, heal. (tde) tibia, (tden)tibiana; (tdk) tibika; (tdw) tibiwa.
tibu2 nm [i-/zi] scented ointment.
tibu.a kt [ele] stir up, unsettle. (ms) ~ mambointrude other peoples’ affairs. (tde) tibulia, (tden) tibuliana;
(tdk) tibuka; (tdn) tibuana; (tds) tibulisha; (tdw) tibuliwa.
tibwirik.a kt [sie] 1 be shaky as if one is dancing. 2 be weak, be loose. 3 do sth with anxiety:
(tde) tibwirikia; (tdk) tibwirikika; (tds)tibwirikisha.
tifu.a kt [ele] loosen soil, make soil soft. (tde)tifulia; (tdk) tifuka; (tds) tifusha; (tdw)tifuliwa.
tifutifu nm [li-/ya-] loose soil/sand.
tig.a kt [ele] pound, crash, mash sth by using hands or feet. (tde) tigia; (tdk) tigika; (tds)tigisha;
(tdn) tigana; (tdw) tigwa.
ti.i kt [ele] obey, conform, be
tiifu
submissive. (tde) tiia; (tdk) tiika; (tds) tiisha; (tdn) tiiana; (tdw) tiiwa.
tiifu kv obedient, submissive.
tija nm [i-/zi-] 1 productivity. 2 expertise.
tijara nm [i-/zi-] profit, surplus.
tik.a kt [sie] roll, swing. (tde) tikia; (tdk)tikika; (tds) tikisha.
tiketi* nm [i-/zi-] ticket. (Kng)
tiki kl completely: nimechoka ~ I am completely tired.
tikinyik.a kt [sie] laugh stupidly while shaking the body. (tde) tikinykia; (tdk) tikinyikika;
(tds) tikinyikisha.
tikis.a kt [ele] shake, wave sth: (tde) tikisia; (tdk) tikisika; (tdn) tikisana; (tds) tikisisha; (tdw) tikiswa.
tikisik.a kt [sie] be shaky, unsteady. (tde)tikisikia; (tdk) tikisikika;
(tds) tikisikisha.
tikit.a kt [ele] enjoy: ~ usingizi enjoy sleep. (tde) tikitia; (tdk) tikitika; (tdn) tikitana; (tds)tikitisha;
(tdw) tikitwa.
tikiti nm ma- [li-/ya-] watermelon.
tikitiki kl completely flat/damaged.
tilifik.a kt [sie] perish, be destro-yed.(tde)tilifikia; (tdk) tilifikisha; (tds) tilifikisha.
timamu* kv complete, mature: Akili ~ mature mind; sanity. (Kar)
timazi* nm [i-/zi-] mason’s plu-mmet. (Kar)
timb.a1 kt [ele] 1 step on sth e.g. mud or dung. 2 use sth extra-vagantly. (tde) timbia; (tdk)timbika;
(tdn) timbana; (tds) timbisha; (tdw)timbwa.
tindi
timba2 nm [i-/zi-] string of sth e.g. beads.
timba3 nm [i-/zi-] malt.
timbe nm [i-/zi-] lump of cast or unwrought metal.
timbi nm [i-/zi-] bracelet, armlet, bangle.
timi.a* kt [ele] 1 be completed, be realized, 2 come to term, be concluded. (tde) timilia; (tdk)timilika;
(tds) timiza, (tdsw) timizwa. (Kar)
timiry.a kt [ele] assist, help, be useful. (tde)timiryia; (tdk) timiryika; (tds) timiryisha; (tdn)timiryana;
(tdw) timirywa.
timiz.a* kt [ele] complete, fulfil: ~ ahadi fulfil a promise. (tde) timizia; (tdk) timizika; (tds)timizisha;
(tdn) timizana; (tdw) timizwa. (Kar)
timilifu* kv perfect. (Kar)
timk.a kt [sie] 1 run off, trot away, dash. 2 be ruffled. (tde) timkia; (tdk) timkika; (tdn)timkana;
(tds) timkisha; (tdw) timkwa.
timtimu kv ruffled: Amekuja hapa nywele ~ he came here with ruffled hair.
timu* nm [i-/zi-] team. (Kng)
timu.a kt [ele] 1 run away, dash, speed off. 2 disarrange, make ruffle: ~ nywele ruffle the hair.
(tde) timulia; (tdk) timulika; (tds) timulisha; (tdn) timuana; (tdw) timuliwa.
tind.a kt [ele] shape eyebrows or hairline: (tde)tindia; (tdk) ti-ndika; (tds) tindisha; (tdn) ti-ndana;
(tdw) tindwa.
tindi1 nm [i-/zi-] joint.
tindi
tindi2 nm [i-/zi-] spoke.
tindi.a kt [ele] have pains after falling down. (tde) tindilia; (tdk) tindika; (tdn) tindiana; (tds) tindisha;
(tdw) tindiwa.
tindiga nm ma- [ li-/ya-] marshgrass.
tindikali* nm [i-/zi-] acid. (Kar)
tindikiw.a kt [sie] run short of, be lacking.
tindo nm [i-/zi-] cold chisel, punch.
ting.a1 kt [sie] swing. (tde) tingia; (tdk)tingika; (tds) tingisha.
ting.a2 kt [sie] encircle, hem in, entwine. (tde)tingia; (tdk) tingika; (tds) tingisha.
ting.a3 kt [ele] get to the net/goal: Mpira ume~ golini the ball got into the goal.
tingatinga1 nm ma- [li-/ya-] 1 bridge made of timber. 2 marsh area.
tingatinga2 nm ma- [li-/ya-] bulldozer.
tinge nm [i-/zi-] competition in leaping.
tingi nm [i-/zi-] strope used in changing sail.
tingish.a kt [sie/ele] shake, shake up. (tde)tingishia; (tdk) tingishika; (tdn) tingishana; (tdw) tingishwa.
tini* nm ma- [li-/ya-] fig. (Kar)
tiny.a kt [ele] cut a small piece e.g. of meat. (tde) tinyia; (tdk) tinyika; (tds) tinyisha; (tdn)tinyana;
(tdw) tinywa.
tipitipi nm [a-/wa-] white-browed
caocal.
tipwatipwa kv soft and plump.
tirir.i kt [ele] annoy sb by repeating the same mistake. (tde) tiriria; (tdk) tiririka;
(tdn)tiririana (tds) tiririsha; (tdw) titiriwa.
tiva
tiririk.a kt [sie] trickle, flow, drip. (tde)tiririkia; (tdk) tiririkika; (tds) tiririsha.
tisa* nm [i-/zi-] nine. (Kar)
tish.a kt [ele] frighten, terrify, threaten. (tde)tishia; (tdk) tishika; (tdn) tishana; (tdw)tishwa.
tishali* nm ma- [li-/ya-] lighter, barge. (Kar)
tishi.a kt [ele] threaten: ~uhai wa mtu threaten the life of sb. (tdk) tishika; (tdn) tishiana; (tdw)tishiwa.
tishik.a kt [sie] be terrified, be threatened. (tde)tishikia; (tdk) tishikika.
tishio nm ma- [li-/ya-] threat, scare.
tisini* nm [i-/zi-] ninety. (Kar)
tisti* kl firm, unwavering: Simama ~ stand firm. (Kar)
titi nm ma- [li-/ya-] teat, breast.
titi.a kt [sie] sink. (tde) titilia; (tdk) titika; (tds)titisha.
titig.a kt [ele] hit/beat severely. (tde) titigia; (tdk) titigika; (tdn) titigana; (tds) titigisha; (tdw) titigwa.
titik.a kt [sie] carrying a heavy load. (tde)titikia; (tds) titikisha/ti-tikiza.
titim.a1 kt [sie] rumble, roll. (tde) titimia; (tdk)titimika; (tds) titimisha/titimiza.
titim.a2 kt [sie] sink (of land). (tde) titimia; (tdk) titimika; (tds) titimisha/titimiza.
titimu.a kt [ele] squander, misap-propriate. (tde)titimulia; (tdk) titimulika; (tdn) titimuana;
(tds) titimulisha; (tdw) titimuliwa.
tiva nm [a-/wa-] Zanzibar bou-
to.a
bou/puffback.
to.a kt 1 put out, remove: ~ uwanjani remove from the ground. 2 publish, produce, generate: ~ mfano give
an example; ~ harufu produce bad smell; ~ habari report, give information; ~ sautiproduce sound. 3 offer
sth to someone. 4 subtract, reduce: (1) ~ moyoni forget. (2) ~ sabili/mhanga sacrifice. (tde) tolea;
(tdk)toleka; (tdn) toleana; (tds) tolesha; (tdw)tolewa.
toasi n ma- [li-/ya-] cymbal, large castanet.
toba n [i-/zi-] repentance.
tobo n ma- [li-/ya-] hole.
tobo.a kt [sie/ele] 1 drill, bore,
puncture. 2 speak out, reveal. (tde) tobolea; (tdk) toboleka; (tdn) toboana; (tds) tobolesha;
(tdw) tobolewa.
tobok.a kt [sie] be holed, be punctured. (tde)tobokea; (tdk) tobokeka; (tds) tobokesha.
tobosha nm ma- [li-/ya-] sweet fritter made of flour with sugar or honey.
tobwe nm ma- [li-/ya-] hole.
tochi* nm [i-/zi-] torch, flashlight. (Kng)
tofali* nm ma- [li-/ya-] brick. (Kar)
tofauti1* nm [i-/zi-] difference. (Kar)
tofauti2* kl differently. kv different. (Kar)
tofautian.a* kt [sie] differ. (tde) tofautiania; (tdk) tofautianika; (tds) tofautianisha. (Kar)
tofautish.a* kt [sie] differentiate. (tde)tofautishia; (tdk) tofau-tishika. (Kar)
tofy.a kt [sie] press gently. (tde)
tokeo
tofyea; (tdk) tofyeka; (tdn) to-fyana; (tds)tofyesha; (tdw) to-fywa.
tog.a kt [ele] pierce ears/nose/lips. (tde) togea; (tdk) togeka; (tdn) to-gana; (tds) togesha; (tdw) togwa.
togwa nm [li-/ya-] sweet malt drink.
tohara* nm [i-/zi-] clean, purity; circumcision. (Kar)
toharik.a* kt [sie] be pure/clean. (tde)toharikia. (Kar)
toharisha* kt [ele] cleanse, purify. (tde)toharishia; (tdk) tohari-shika; (tdn)toharishana;
(tdw) toharishwa. (Kar)
tohe nm [a-/wa-] reedbuck.
toho.a kt [ele] 1 dilute. 2 adapt/ modify. (tde)toholea; (tdk) toho-leka; (tdn) tohoana; (tds)toho-lesha;
(tdw) toholewa.
toj.a kt [ele] incise, scarify, tattoo. (tde) tojea; (tdk) tojeka; (tdn) tojana; (tds) tojesha; (tdw)tojwa.
tojo nm ma- [li-/ya-] tattoo, incision.
toka1 kl from.
tok.a2 kt [sie] get out, go out/leave, exit: ~ damubleed; ~ jasho sweat; ~ machozi weep; ~ moshiemit
smoke; ~ jichoni no more love. (tde)tokea; (tdk) tokeka; (tds) tokesha.
tokan.a kt [sie] result from, stem from; be caused by: Umasikini wake ume~ na ulevihis/her poverty is a
result of heavy drinking. (tde)tokania; (tdk) to-kanika; (tds) tokanisha.
toke.a kt [sie] appear, occur, happen, emerge. (tdk) tokeka; (tds) tokeza.
tokeo nm ma- [li-/ya-] result,
tokez.a
outcome.
tokez.a kt [sie] protrude, be prominent. (tde)tokezea; (tdk) tokezeka; (tds) tokezesha.
tokeze.a kt [sie] appear at, emerge at. (tdk)tokezeka; (tds) toke-zesha.
tokome.a kt [sie] vanish, disappear. (tde)tokomelea; (tdk) toko-meleka; (tds)tokomeza.
tokomeze.a kt [ele] annihilate. (tdk)tokomezeka; (tds) tokomezesha.
tokomire nm [i-/zi-] kind of Zaramo dance.
tokoni nm [u-] pelvic joint.
tokos.a kt [sie] boil. (tde) tokosea; (tdk)tokoseka; (tds) tokosesha.
tokot.a kt [sie] boil. (tde) tokotea; (tdk)tokoteka; (tds) tokotesha.
tokw.a kt [sie] shed, gush out: ~ na machozished tears, weep.
tola* nm [i-/zi-] weight of about half an ounce used for weighing silver, gold, oil and perfumes. (Khi)
tolatola nm [i-/zi-] various. different types.
toleo nm ma- [li-/ya-] 1 issue. 2 offering. 3 edition.
tom.a kt [sie] burst into, rush into. (tde) tomea; (tdk) tomeka; (tdn) tomana; (tds) tomesha;
(tdw) tomwa.
tomas.a* kt [ele] press gently. (tde) tomasia; (tdk) tomasika; (tdn) tomasana; (tds)tomasisha;
(tdw) tomaswa. (Kar)
tomb.a kt [sie] fuck, have sex, copulate. (tde)tombea; (tdk) tombeka; (tdn) tombana; (tds)tombesha;
(tdw) tombwa.
tombo1 nm ma- [li-/ya-] human
tongo
breast.
tombo2 nm [li-/ya-] quail.
tombola* nm [i-/zi-] lottery, to-mbola. (Kje)
tombovu nm [i-/zi-] 1 stinking belch. 2 abusive words.
tome.a kt [ele] 1 apply final touches of mason’s work, do retouching. 2 write dictionary entries. 3 press
grains in a sack to fill to the top. (tde)tomelea; (tdk) tomeka; (tds) tomesha; (tdw)tomewa.
tomo nm [li-/ya-] smoothing stone.
tomoko nm ma- [li-/ya-] custard–apple.
tomondo nm ma- [li-/ya-] malay apple.
ton.a kt [sie] leak, drip. (tde) tonea; (tdk)toneka; (tdn) tonana; (tds) tonesha; (tdw)tonwa.
tondo nm [a-/wa-] kind of snail.
tondoo nm [i-/zi-] thimble.
tone1 nm ma- [li-/ya-] drop, drip.
tone2 nm [i-/zi-] bad effect.
tone.a kt [ele] plait hair for the first time. (tde)tonelea; (tdk) toneleka; (tdn) toneana; (tds)tonesha;
(tdw) tonewa.
tonesh.a kt [ele] re-open a sore. (tde)toneshea; (tdk) tonesheka; (tdn) toneshana; (tdw) toneshwa.
tonesho nm ma- [li-/ya-] act of re-opening a sore.
tonga1 nm ma- [li-/ya-] kind of fruit resembling a coconut.
tonga2 nm ma- [li-/ya-] type of medlar.
tonge nm ma- [li-/ya-] lump/ball of food.
tongo1 nm ma- [li-/ya-] discharge from eye(s).
tongo
tongo2 nm [li-/ya-] flock of small
birds.
tongo3 nm ma- [li-/ya-] deserted place.
tongo.a kt [sie] speak out, explain clearly. (tde)tongolea; (tdk) tongoleka; (tds) tongonya tongo-
lesha/tongoleza; (tdw) tongolewa.
tongonya nm ma- [li-/ya-] type of wild banana.
tongoz.a kt [ele] seduce. (tde) tongozea; (tdk)tongozeka; (tdn) tongozana; (tds) tongozesha;
(tdw) tongozwa.
toni* nm [i-/zi-] tone. (Kng)
tononok.a kt [sie] be in fine shape. (tde)tononokea; (tdk) tono-nokeka; (tds)tononosha.
tope nm ma- [li-/ya-] mud, mire.
tope.a kt [sie] 1 sink, be immersed. 2 be expert, specialize. (tdk) to-peka; (tds) topeza.
topetope nm ma- [li-/ya-] custard-apple fruit.
topi1* nm [i-/zi-] tophat. (Kng)
topi2 nm [a-/wa-] hartebeest.
topito* nm [i-/zi-] torpedo. (Kng)
topo.a1 kt [sie] remove from, pull out, rescue from, remove a magic spell.(tde) topolea; (tdk)topoleka;
(tdn) topoana; (tds) topolesha; (tdw) topolewa.
topo.a2 kt [ele] mark boundaries. (tde) topolea; (tdk) topoleka; (tdn) topoana; (tds) topolesha;
(tdw) topolewa.
topozi nm ma- [li-/ya-] medicine, medicament.
topu* ki full to the brim, completely: Kisima kimejaa ~ the well is full to the brim. Amelewa ~he is
toto.a
completely drunk. (Kng)
tora* nm [i-/zi-] small spear. (Kar)
torati* nm [i-/zi-] the Torah. (Keb)
torok.a kt [sie] escape, disappear, abscond. (tde) torokea; (tdk) torokeka; (tdn) torokana; (tds) torosha;
(tdw) torokwa.
torosh.a kt [ele] 1 elope, assist to run away. 2 assist a prisoner to run away. (tde) toroshea; (tdn) toro-
shana; (tdw) toroshwa.
toroli* nm ma- [li-/ya-] trolley. (Kng)
tos.a1 kt [sie] dip, immerse, plunge into. (tde)tosea; (tdk) toseka; (tds) tosesha; (tdn)tosana; (tdw) toswa.
tosa2 kl nearly ripe: Embe ~ a mango nearly ripe.
tosh.a kt [sie] be enough, be sufficient: Chakula hiki hakija~ this food is not enough; Nguo hii inam~ this
cloth fits her: (tde) toshea; (tdk)tosheka; (tdn) toshana; (tds) tosheza; (tdw)toshwa.
toshek.a kt [sie] be satisfied, be satiated: Nime~ I have had enough. (tde) toshekea; (tdk) to-shekeka.
toshelez.a kt [sie] be adequate, be sufficient, satisfy. (tde) toshe- lezea; (tdk) toshelezeka; (tdn) to-
shelezana; (tdw) toshelezwa.
tosi* nm [i-/zi-] toast. (Kng)
tot.a kt [sie] be drenched: ~ sink in water. (tde)totea; (tdk) toteka; (tds) totesha.
totam.a kt [ele] squat. (tde) totamia; (tdk)totamika; (tds) totamisha; (tdw) totamwa.
toto.a kt [ele] hatch out. (tde)
totoro
(tdk) totoleka; (tds) totolesha; (tdw) totolewa.
totoro kl completely: Giza ~ complete darkness.
totov.a kt [sie] be speechless, be dumbfounded. (tde) totovia; (tdk) totovika; (tds) totovisha.
totovu nm [a-/wa-] swelling fish.
tovi nm [a-/wa-] breeding bull.
tovu1 nm ma- [li-/ya-] navel like ornament.
tovu2 kl mannerless: M~ wa adabu he/she is mannerless, he/she is indisciplined.
towashi* nm ma- [a-/wa-] eunuch. (Kaj)
towe.a kt [ele] use as a relish. (tde) towelea, (tdek) toweleka, (tdes) toweleza, (tdew)towelewa.
towek.a kt [sie] disappear, vanish. (tde)towekea; (tdk) towekeka;
(tds) towekeza.
toz.a1 kt [ele] fine. (tde) tozea; (tdk) tozeka; (tdn) tozana; (tds) tozesha; (tdw) tozwa.
toza2 nm [i-/zi-] tobacco pipe.
trafiki* nm ma- [a-/wa-] traffic. (Kng)
transfoma* nm [i-/zi-] transformer. (Kng)
trekta* nm ma- [li-/ya-] tractor. (Kng)
trela* nm ma- [li-/ya-] trailer. (Kng)
treni* nm ma- [li-/ya-] train. (Kng)
tropiki* nm [i-/zi-] tropic. (Kng)
tu kl only, just: Alikuja mtu mmoja ~ only one person came; Sawa ~ it is okay.
tu.a1 kt [sie] 1 stop at, stop over, camp. 2 set, land on/at: Jua lime~ the sun has set. 3 put down:~
tukan.a
mzigo set the luggage down.
tu.a2 kt [sie] 1 be calm, be settled. 2 be understood: Kama methali hiyo imeku~basi umeupata ujumbe
wangu. if you understood that proverb you got my message.
tua3 nm [i-/zi-] disgrace, shame.
tuam.a kt [sie] be nice, calm; precipitate. (tde)tuamia; (tdk) tu-amika; (tds) tuamisha; (tdw)tuamwa.
tubi.a kt [sie] repent. (tdk) tubika; (tds)tubisha.
tub.u kt [ele] repent, be penitent, confess. (tde)tubia; (tdk) tubika; (tds) tubisha; (tdw) tubiwa.
tubwiki.a kt [sie] tumble into water, plunge into water: (tde) tubwi-kilia; (tdk) tubwikika;
(tds)tubwikisha.
tufaha nm ma- [li-/ya-] apple.
tufani* nm ma- [li-/ya-] hurricane, tempest, typhoon, storm. (Kar)
tufe nm ma- [li-/ya-] globe.
tuf.u kt [sie] visit a Holy place.
tuguu nm ma- [li-/ya-] grain-drying mat.
tuhuma nm [i-/zi-] suspicion; accu-sation.
tuhum.u kt [ele] suspect, accuse. (tde) tuhumia, (tden) tuhumiana; (tdk) tuhumika; (tds)tuhumisha;
(tdw) tuhumiwa.
tui nm ma- [li-/ya-] coconut milk.
tuil.i* kt [sie] take long time to complete a task. (tde) tuilia; (tdk) tuilika; (tds) tuilisha.
tuka1 nm [i-/zi-] verandah post.
tuka2 nm [i-/zi-] 1 bunch of seedlings. 2 dry land.
tukan.a kt [ele] abuse, insult, call tukano
bad names. (tde) tukania; (tdk) tukanika; (tdn)tukanana; (tds) tukanisha; (tdw) tukanwa.
tukano nm ma- [li-/ya-] insult, abuse.
tuki.a kt [sie] happen, occur. (tde) tukilia; (tdk)tukika; (tds) tukiza; (tdw) tukiwa.
tukio nm ma- [li-/ya-] event, happening, occurrence.
tukizi nm [i-/zi-] rarity, scarcity.
tuku nm [a-/wa-] kind of poisonous diodon fish.
tukufu kv glorious, exalted.
tuku.ka kt [sie] be exalted/revered. (tde)tukukia; (tds) tukukisha.
tukut.a1 kt [ele] shake, be petulant. (tde)tukutia; (tdk) tukutika; (tdn) tukutana; (tds)tukutisha;
(tdw) tukutwa.
tukut.a2 kt [sie] be jumpy/uptight. (tde) tukutia; (tdk) tukutika; (tds) tukutisha.
tukutiko nm ma- [li-/ya-] tremor, tremulous movement, nervous excitement. (ms) ~ la moyofluttering of
the heart, excited feeling.
tukuto nm ma- see tukutiko.
tukutu kv mischievous, naughty.
tukwa nm ma- [i-/zi-] tonsil.
tule* kv 1 unpleasant: Tabia ~ unpleasant behaviour. 2 weak, poor. (Kar)
tuli kl calm, tranquil, serene. (ms) Ametulia ~ kama maji mtungini he is calm.
tuli.a kt [sie] be calm, be settled, be quiet:Upepo ume~ the wind is calm. (tdk) tulika; (tds) tuliza.
tulivu kl quiet, peaceful: Mtoto m~
tumbo
a quiet child.
tuliz.a kt [ele] 1 calm sb/sth. 2
placate. (tde) tulizia; (tdk) tuli-zika; (tdn)tulizana; (tds) tuli-zisha; (tdw) tulizwa.
tulizan.a kt [sie] comfort one another, be calm, be quiet. (tde) tulizania; (tdk) tulizanika;
(tds)tulizanisha.
tulizo nm ma- [li-/ya-] consolation, comfort.
tum.a kt [ele/sie] send e.g. a letter, a message. (tde) tumia; (tdk) tumika; (tdn) tumana; (tds)tumisha;
(tdw) tumwa.
tumain.i1 kt [sie] hope, expect, trust. (tde)tumainia; (tdk) tumainika; (tdn) tumainiana; (tds) tuma-
inisha; (tdw) tumainiwa.
tumaini2 nm ma- [li-/ya-] expe-ctation, hope.
tumba1 nm ma- [li-/ya-] pod.
tumba2 nm ma- [li-/ya-] bud.
tumba3 nm [i-/zi-] moon’s halo.
tumba4 nm [i-/zi-] type of small long drum.
tumba5 nm mi- [i-/zi-] bale, large bundle.
tumbaku* nm [i-/zi-] tobacco. (Kng)
tumbawe nm ma- [li-/ya-] soft coral/rag.
tumbi1 nm mi- [i-/zi-] basket used for carrying fish.
tumbi2 kl a lot, many: Ameniletea maembe ~ nzima he brought me a lot of mangoes.
tumbo1 nm ma- [li-/ya-] 1 stomach. 2 belly, abdomen. 3 womb: Wamezaliwa ~ moja they are born from
the same mother; ~la kuharadiarrhoea.
tumbo
tumbo2 nm [i-/zi-] literary work e.g. poetry, songs etc.
tumbu.a kt [ele] disembowel, rip open. (ms) ~ macho gaze at. (tde) tumbulia; (tdk)tumbulika;
(tdn) tumbuana; (tdw) tumbuliwa.
tumbuiz.a kt [ele] entertain with music or songs. (tde) tumbuizia; (tdk) tumbuizika; (tdn)tumbu-izana;
(tdn) tumbuizwa.
tumbuizo nm ma- [li-/ya-] crooning, humming, a lullaby, a soothing
melody, entertaiment.
tumbuki.a kt [sie] 1 fall into. 2 get into trouble. (tdk) tumbukika; (tds) tumbukiza.
tumbukiz.a kt [ele] 1 drop into, throw into, push into. 2 cause sb
get into trouble. (tde) tumbukizia; (tdk)tumbukizika; (tdn) tumbu-kizana; (tds)tumbukizisha;
(tdw) tumbukizwa.
tumbuli.a kt [ele] stare at (eyes wide open), gaze.
tumburujik.a kt [sie] be deco-mposed, decay, rot. (tde) tumbu-rujikia; (tdk) tumburujikika;
(tds) tumburujikisha.
tumbu nm [i-/zi-] iron door lock.
tume1 nm [i-/zi-] commission: ~ ya bei price commission; ~ ya kudumu permanent commission; ~ ya
uchaguzi election commission.
tume2 nm [i-/zi-] restless condition.
tumi.a kt [ele] use, utilize, apply: (tdk) tumika; (tdn) tumiana; (tds) tumisha; (tdw) tumiwa.
tumiki.a kt [ele] serve, be at the service
of. (tdk)tumikika; (tdn) tumikiana; (tds) tumikisha;(tdw) tumikiwa.
tungaman.a
tumikish.a kt [ele] make sb work for you. (tde)tumikishia; (tdk) tumi-
kishika; (tdn)tumikishana; (tdw) tumikishwa.
tun.a kt [sie] 1 swell, inflate. 2 show anger.
(tde)tunia; (tdk) tunika; (tdn) tunana; (tds) tunisha;(tdw) tunwa.
tund.a1 kt [ele] pick/pluck fruits. (tde) tundia;(tdk) tundika; (tds) tundisha; (tdw) tundiwa.
tunda2 nm ma- [li-/ya-] fruit.
tundik.a kt [ele] hang. (tde) tundikia; (tdk)tundikika; (tdn) tundikana; (tdw) tundikwa.
tundu1 nm ma- [li-/ya-] hole, hollow.
tundu2 nm ma- [li-/ya-] nest, den.
tundui.a kt [sie] keep an eye on, watch out for.(tde) tunduilia; (tdk) tunduika; (tds) tunduiza.
tunduizi kl watchful.
tunduwa.a kt [sie] be flabbergasted, be dumbfounded. (tde) tundu-
walia; (tdk)tunduwalika; (tdn) tunduwana; (tds)tunduwalisha; (tdw) tunduwaliwa.
tung.a1 kt [ele] string. (tde) tungia; (tdk)tungika; (tdn) tungana; (tds)
tungisha; (tdw) tungwa.
tung.a2 kt [ele] form matter, suppurate: ~ mimba get pregnant; ~ usaha suppurate.
(tde)tungia; (tdk) tungika; (tdn) tungana; (tds)tungisha; (tdw) tungwa.
tung.a3 kt [ele] compose: ~ hadithi compose a story; ~ hotuba write a speech; ~ shairicompose a poem.
(tde) tungia; (tdk) tungika;(tdn) tungana; (tds) tungisha; (tdw) tungwa.
tungaman.a kt [sie] tie together,
tungat.a
glue together, stick together. (tde) tungamania;(tdk) tungamanika; (tds) tungamanisha.
tungat.a kt [ele] pick up, carry on the shoulder:
(tde) tungatia; (tdk) tungatika; (tdn)tungatana; (tds) tungatisha; (tdw) tungatwa.
tungi nm ma- [li-/ya-] lamp.
tungo nm [i-/zi-] composition e.g. of poems, songs etc.
tungu.a kt [ele] 1 take down sth which was hanged. 2 knock/shoot
down. (tde) tungulia;(tdk) tunguka; (tdn) tunguana; (tds)tungulisha; (tdw) tunguliwa.
tunguja nm [i-/zi-] small roundish tomato.
tungule nm ma- [i-/zi-] cherry tomato.
tunguri nm [i-/zi-] magical man’s gourd.
tunguridi nm [a-/wa-] weaver finch.
tuni nm [i-/zi-] tune.
tunu nm [i-/zi-] 1 gift/valuable fit. 2 rarity: ~ ya maisha the precious gift of life; Maembe yamekuwa ~
siku hizi mangoes are rare nowdays.
tunuk.a kt [ele] 1 set one’s heart on, value sth. 2 award.
(tde) tunukia, (tden) tunukana; (tdk)tunukika; (tds) tunukisha; (tdw) tunukwa.
tunuki.a kt [ele] award. (tde) tunukilia; (tdk)tunukika; (tdn) tunukiana; (tds) tunukisha;
(tdw) tunukiwa.
tunuk.u kt [ele] award. (tde) tunukia; (tdk)tunukika; (tdn) tunukiana; (tds) tunukisha; (tdw)
tunukwa.
tunutu nm [a-/wa-] locust larvae.
tusi
tunz.a1 kt [ele] care for, take care of look after, maintain, preserve, conserve, provide for.
(tde)tunzia; (tdk) tunzika; (tdn) tunzana; (tds)tunzisha; (tdw) tunzwa.
tunz.a2 kt [ele] award, reward. (tde) tunzia;(tdk) tunzika; (tdn) tunzana; (tds) tunzisha;(tdw) tunzwa.
tunzo nm [li-/ya-] reward, award.
tup.a1 nm [i-/zi-] rasp.
tup.a2 kt [ele] 1 throw, throw away. 2 abandon.
(tde) tupia; (tdk) tupika; (tdn) tupiana; (tds)tupisha; (tdw) tupwa.
tupu1 kl 1 empty: Chupa ~ an empty bottle. 2 unmixed, mere: Waliohudhuria walikuwa wana-wake wa
~ women only attended.
tupu2 kl naked: Amekaa ~ he is naked.
tupu3 nm [i-/zi-] sex organ: ~ ya mbele penis or vagina; ~ ya nyuma the anus.
tura nm [i-/zi-] wild tomato.
turubai* nm ma- [li-/ya-] canvas, tarpaulin. (Kar)
turufu* nm [i-/zi-] trumps in cards: Kura ya ~veto. (Kar)
turuhani1* nm [i-/zi-] tare. (Kaj)
turuhani2* nm [i-/zi-] prestige, respect: Toa ~damage a good name. (Kaj)
turusi nm [i-/zi-] wooden chisel.
turuturu nm [i-/zi-] pimple, acne.
tusi1 nm ma- [li-/ya-] insult, abusive remark, bad word.
tus.i2 kt [ele] insult, abuse. (tde) tusia; (tdk)tusika; (tdn) tusiana; (tds) tusisha; (tdw)tusiwa.
tusi3 nm [i-/zi-] coffin, bier.
tuta
tuta1 nm ma- [li-/ya-] terrace, hillock, dune, bump: Piga ~ prepare terrace.
tuta2 kt [ele] 1 carry heavy loads. 2 pick/take things without any arrangement.
(tde) tutia; (tdk)tutika; (tdn) tutana; (tds) tutisha; (tdw) tutwa.
tut.a3 kt [sie] grope. (tde) tutia; (tdk) tutika;(tdn) tutana; (tds) tutisha; (tdw) tutwa.
tuta4 nm [a-/wa-] scavenger beetle.
tuti.a kt [ele] fill up a pit or hole with rubbish, level a road. (tdk) tutika; (tdn) tutiana; (tds)tutisha;
(tdw) tutiwa.
tutik.a kt [ele] put/pile many things together. (tde) tutikia; (tdk) tuti-kika; (tdn) tutikana;(tds) tuti-
kisha; (tdw) tutikwa.
tutu1 nm [i-/zi-] pimple.
tutu2 nm [a-/wa-] small dove like bird.
tutu3 nm [i-/zi-] dish of cow peas and maize or millet and coconut milk.
tutuk.a kt [sie] form small swellings.
(tde)tutukia; (tdk) tutukika; (tdn) tutukana; (tds)tutukisha; (tdw) tutukwa.
tutum.a kt [sie] swell up; bubble up, boil up with anger.
(tde) tutumia; (tdk) tutumika; (tdn)tutumana; (tds) tutumisha; (tdw) tutumwa.
tutumu.a kt [sie] swell, brag, boast. (tde)tutumulia; (tdk) tutumuka; (tds) tutumusha.
tutumvi nm [i-/zi-] insect bite, grass rash.
tutuo nm ma- [li-/ya-] avidity,
burning desire, a passion for
twek.a
something.
tutus.a1 kt [sie] beat, throb as of the heart.
(tde)tutusia; (tdk) tutusika; (tdn) tutusana; (tds)tutusisha; (tdw) tutuswa.
tutus.a2 kt [sie] grope about in the dark, looking for something or way:
(tde) tutusia; (tdk)tutusika; (tdn) tutusana; (tds) tutusisha;
(tdw) tutuswa.
tutwe kl quietly. Kaa ~ stay without saying anything, keep mum.
tuwazi nm [u-/i-] copper platter used in music.
tuzo nm [i-/zi-] prize, reward.
tuzu.a kt [ele] ashame, disgrace. (tde) tuzuia;(tdk) tuzuka; (tdn) tuzuana; (tds) tuzusha;(tdw) tuzuwa.
twa.a kt [ele] take, pick up, take over, capture, occupy.
(tde) twalia; (tdk) twalika; (tdn)twaana; (tds) twaisha; (tdw) twawa.
twaibu kt yes!, it is true, exactly.
twang.a kt [ele] pound. (tde) twangia; (tdk)twangika; (tdn) twangana; (tds) twangisha; (tdw) twangwa.
twali.a kt [ele] take up for sb; take over for, seize from.
twaz.a kt [ele] vaunt, be proud/arrogant.
(tde)twazia; (tdk) twazika; (tdn) twazana; (tds)twazisha; (tdw) twazwa.
twek.a1 kt [ele] hoist e.g. a flag, a sail of a boat, a load on the
shoulder. (tde) twekea; (tdk)twekeka; (tdn) twekana; (tds)
twekesha; (tdw) twekwa.
tweka2 nm [i-/zi-] load.
twesh.a1 kt [sie] 1 greet elders e.g. father, mother. 2 (mitara) pay unscheduled visit to a co-wife.
twesha2 nm [i-/zi-] load.
twet.a kt [sie] gasp, pant for
breath. (tde)twetea; (tdk) tweteka; (tdn) twetana; (tds)twetesha; (tdw) twetwa.
twez.a kt [ele] humiliate, belittle, degrade. (tde)twezea; (tdk) twe-zeka; (tdn) twezana; (tds)twe-
zesha; (tdw) twezwa.
twiga nm [a-/wa-] giraffe.
twik.a kt [ele] lift a load, put on a head-load.
(tde) twikia; (tdk) twikika; (tdn) twikana; (tds)twikisha; (tdw) twikwa.
twinga nm [i-/zi-] kind of a big kite.
twish.a kt [ele] hoist, shoulder a
load, place a head-load. (tde) twishia; (tdk)twishika; (tdn) twishana; (tdw) twishwa.
tyubu* nm [i-/zi-] tube. (Kng)
U
ua1 nm ma- [li-/ya-] flower. (nh) Hana
ma~ he/she has nothing, he/she is of
no use.
ua2 nm (nyua) [u-/zi-] fence, court yard, hedged yard.
u.a3 kt [ele] kill, murder. (tde) ulia, (tdek) ulika, (tdes) ulisha, (tdew) uliwa; (tdn) uana.
uadhimishaji* nm [u-] celebrations, ceremony:~ wa sikukuu ya Taifa national day celebrations. (Kar)
uadilifu* nm [u-] integrity. (Kar)
uadui nm [u-] enmity.
uagizaji nm [u-] ordering: ~ wao sio mzuri their way of ordering is not proper.
uaguzi nm [u-] 1 prediction, divination. 2 medical treatment. 3 removal of a spell.
uaili* nm [u-] blame, guilt. (Kar)
uainisho nm [u-] classification.
uajenti* nm [u-] agency. (Kng)
uajiri nm [u-] employment.
uajuza nm [u-] (wanawake) old age.
uakiaji nm [u-] swallowing of sth.
uakida nm [u-] 1 leadership, command. 2 assistantship to the District Commander during colo-nial era. 3
cultural leadership position of the Swahili community.
uakuwaji nmu-] grabbing, snatching.
ualikaji1 nm [u-] clicking, snapping, clapping, quacking.
ualikaji2 nm [u-] invitation.
ualimu nm [u-] teaching profession.
ualisaji nm [u-] nursing.
uamana nm [u-] trusteeship.
uambaji nm [u-] speaking.
uambuaji nm [u-] peeling, debar-king, stripping (of bark, leaves, etc.)
uambukizaji nm [u-] contagion, infection.
uamiaji nm [u-] protection of plantation.
uangavu
uaminifu nm [u-] honesty, reliability.
uamili nm [u-] command, leader-ship.
uamuaji nm [u-] arbitration, mediation, judgement, ruling.
uamuzi nm [u-] judgement, decision.
uana nm [u-] sex.
uanadamu nm [u-] humanity.
uanaanga nm [u-] astronomy.
uanachama nm [u-] membership.
uanafunzi nm [u-] studentship.
uanagenzi nm [u-] apprenticeship.
uanahalali nm [u-] legitimacy of a child.
uanaharamu nm [u-] 1 illegitimacy of a child. 2 buffoonery.
uanahewa nm [u-] 1 aeronautics. 2 astronautics.
uanamaji nm [u-] 1 navigation. 2 seamanship. 3 marine activity.
uanamapinduzi nm [u-] revolu-tionary spirit.
uananchi nm [u-] citizenship.
uanapwa nm [u-] 1 navigation. 2 seamanship. 3 marine activity.
uanasheria nm [u-] 1 law. 2 legal profession.
uanauke nm [u-] womanhood.
uanaume nm [u-] manhood.
uanazuoni nm [u-] scholarship.
uandaaji nm [u-] preparation.
uandamaji nm [u-] procession, following.
uandazi nm [u-] table setting.
uandikaji nm [u-] writing, pen-manship.
uandikishaji nm [u-] registration.
uandishi nm [u-] writing, authorship.
uanga nm [u-] witchery, wizardry.
uangaliaji nm [u-] watching.
uangalifu nm [u-] care, attention.
uangalizi nm [u-] care, supervision.
uangamizaji nm [u-] distraction.
uangavu nm [u-] transparency, clarity.
uani nm [u-] 1 back yard. 2 toilet, restroom. (nh) Enda ~ go to the toilet.
uanzishaji nm [u-] commencement, establishment.
uapaji nm [u-] swearing, oath taking.
uasherati nm [u-] promiscuity, lewdness.
uashi nm [u-] masonry.
uasi* nm [u-] rebellion. (Kar)
uaskari nm [u-] military profession.
uati nm (mbati) [u-/zi-] main beam.
uatilifu nm [u-] physical handicap.
uayari nm [u-] cheating, deception, trickery.
ubadhilifu nm [u-] misappropriation, embezzlement.
ubadilifu nm [u-] change; mutation, permutation, modification, variation.
ubadilikaji nm [u-] changing, mutating, permutation.
ubaguzi nm [u-] 1 discrimination. 2 separatism: ~ wa rangi apartheid, racism, colour prejudice.
ubahaimu nm [u-] brutality, barbarity.
ubahalulu nm [u-] foolishness, stupidity.
ubaharia nm [u-] navigation, seamanship.
ubahau nm [u-] 1 brutality, barbarity. 2 foolishness.
ubahili nm [u-] avarice, miserliness.
ubainifu nm [u-] 1 clarification. 2 understanding.
ubale nm (mbale) [u-/zi-] 1 slice. 2 middle bunch of dwarf palm.
ubalighishaji nm [u-] conveyance, deliverance.
ubalozi nm [u-] embassy, consulate, ambassadorial rank.
ubamba nm [u-] flake of sth.
ubambanyaji nm [u-] 1 rectification. 2 confusing.
ubambikaji nm [u-] dipping.
ubambo nm [u-] wingborne.
ubanangaji nm [u-] destruction.
ubango nm (bango) [u-/ zi-] 1 leathery sheath of a betel nut. 2 kind of reed.
ubani* nm [u-] 1 incense, frankincense. 2 customary fee. 3 money for condolence. (nh) (1)Tia ~ pray for
the dead person. (2) Wangu wa ~my lover. (Kar)
ubano nm (mbano) [u-/zi-] clip.
ubao nm (mbao) [u-/zi-] 1 wood, board, plank. 2 bench. 3 chalk board. (ms) ~ wa miliki keen's lead.
(nh) Piga ~ float in water.
ubapa nm (bapa) [u-/zi-] flat blade (of a knife etc.), flat surface.
ubaradhuli* nm [u-] impertinence, rudeness. (Kar)
ubaramaki nm [u-] silliness, foolishness.
ubaridi nm [u-] 1 coldness, cool-ness. 2 indiference. 3 gentleness.
ubarubaru nm [u-] puberty.
ubasha* nm [u-] sodomy. (Kar)
ubashasha* nm [u-] cheerfulness. (Kar)
ubashiri* nm [u-] prediction, foretelling, divination. (Kar)
ubati1 nm (mbati) [u-/zi-] small long room in a house.
ubati2 nm (mbati) [u-/zi-] small whip.
ubatilifu nm [u-] vanity, emptiness, futility, abolition, cancellation. (Kar)
ubatizaji* nm [u-] baptising. (Kng)
ubatizo* nm [u-] baptism. (Kng)
ubavu nm (mbavu) [u-/zi-] 1 rib, flank. 2 the side: Lala ~ lie on the side; Mashua imelala ~the boat lies
on its side.
ubawa nm (mbawa) [u-/zi-] wing: ~ wa eropleniaeroplane wing.
ubawabu* nm [u-] work of a doorman.
ubaya
(Kar)
ubaya nm [u-] evil, badness.
ubazazi nm [u-] dishonesty, cheating.
ubeberu nm [u-] imperialism.
ubedui nm [u-] barbarity.
ubele nm [u-] feather.
ubeleko nm (mbeleko) [u-/zi-] baby's sling.
ubembe nm [u-] 1 coaxing, wheedling, allurement. 2 prosti-tution, seduction.
ubepari nm [u-] capitalism.
uberu nm (mberu) [u-/zi-] small cloth in a dhow or boat.
ubeti nm (beti) [u-/zi-] stanza, verse.
ubia1 nm (mbia) [u-/zi-] pot used to fry rice fritters.
ubia2 nm [u-] partnership, joint-venture.
ubichi nm [u-] 1 unripeness, greenness; rawness, immaturity. 2 wetness, moistness.
ubigoubigo nm (mbigombigo) [u-/zi-] rim, verge, edge.
ubikira nm [u-] virginity.
ubinadamu nm [u-] humane.
ubinafsi nm [u-] individualism, self-centredness, egotism.
ubinafsishaji nm [u-] privatisation.
ubinda nm (mbinda) [u-/zi-] 1 girdled loin-cloth tucked between legs. 2 napkin.
ubingwa nm [u-] 1 championship. 2 expertise.
ubini nm [u-] being son of.
ubishi nm [u-] argument, dispute.
ubivu nm [u-] ripeness.
uboho nm [u-] 1 bone marrow. 2 brain.
uboi nm [u-] house-boy work.
ubongo nm (mbongo) [u-/zi-] brain, intelligence.
ubora nm [u-] 1 quality, excellence. 2
uchakavu
feeling of superiority.
uborongaji nm [u-] lowering the standards, destruction, harm.
ubovu nm [u-] rottenness, unfortunate aspect of sth, fault, defect.
ubozi nm [u-] ignorance, inexperience, foolishness, stupi-dity.
ubua nm (mabua) [u-/ya-] straw, stubble.
ububu1 nm [u-] dumbness.
ububu2 nm [u-] small black beads.
ubuge nm [u-] frequent nibbling.
ubugu nm (mbugu) [u-/zi-] kind of ropelike plant.
ubukuzi1 nm [u-] studious reading.
ubukuzi 2 nm [u-] discovery.
ubunge nm [u-] parliamentarianship.
ubutu nm [u-] bluntness.
ubuyu nm [u-] baobab nut/pith.
ubwabwa nm [u-] rice gruel porridge.
ubwana nm [u-] overload, over bearing, tyranny.
ubwanyenye nm [u-] bourgeoisie.
ubwege nm [u-] stupidity, foolishness.
ubwete nm [u-] laziness, idleness.
ucha nm [u-] reverential fear, awe, reverence.
uchache nm [u-] scarcity, paucity.
uchachu nm [u-] sourness.
uchafu nm [u-] dirt, filth.
uchaga nm (chaga) [u-/zi-] rack stage.
uchago nm (chago) [u-/zi-] headboard side.
uchaguzi nm (chaguzi) [u-/zi-] 1 selection. election: ~mkuu general election.
uchaji nm [u-] reverential fear, awe, reverence.
uchakavu nm [u-] deterioration, depreciation, wear and tear.
uchakubimbi
uchakubimbi nm [u-] gossipy.
uchale1 nm (chale) [u-/zi-] cut, gash, incision:Chanja~ make a cut on the body. 2 mutual incision for
making eternal friendship.
uchongeaji
uchale2 nm [u-] sense of humour.
uchama nm [u-] dirt, filth.
uchambuzi nm [u-] analysis, critique.
uchane nm (chane) [u-/zi-] bunch of sugar cane/bananas; palm leaf.
uchanga nm [u-] immaturity, un-ripeness.
uchangamfu nm [u-] cheerfulness.
uchango nm (chango) [u-/zi-] small intestine.
uchanjaa nm [u-] ground, field.
uchapaji1 nm [u-] printing.
uchapaji2* nm [u-] hitting, beating. (Khi)
uchapasi nm [u-] dexterity, adroitness.
uchapishaji nm [u-] publishing.
uchavushaji nm [u-] pollination.
uchawi nm [u-] witchcraft, sorcery.
uchechea nm [u-] lightness.
uchechefu nm [u-] shortage, scarcity.
uchekaji nm [u-] laughing, humour.
uchekechea nm [u-] collection of small things.
uchengelele nm [u-] small intestines.
uchepe nm [u-] vagrancy, vaga-bondage.
uchepechepe nm [u-] wetness, moisture.
ucheshi nm [u-] cheerfulness, gaiety; humour.
ucheu nm [u-] ploughed land sowing.
uchezaji nm [u-] style of playing.
uchi nm (nyuchi) [u-/zi-] 1 nakedness, nudity. 2 sex organ: Amekaa ~ he/she is naked. (ms) ~ wa
mnyama stark naked. kl naked, nude.
uchunguzi
uchikichi nm [u-] curve in a vessel's prow.
uchikichia nm [u-] collection of very tiny things.
uchimvi nm [u-] bad omen.
uchinjo nm [u-] slaughterer's fee.
uchochezi nm [u-] agitation, incitement.
uchochole nm [u-] abject poverty, penury.
uchochoro nm (chochoro) [u-/zi-] 1 alley. 2 narrow path.
uchokozi nm [u-] provocation.
uchomozi nm [u-] removal of magic/ witchcraft/spell.
uchonganishi nm [u-] agitation, incitement.
uchongeaji nm [u-] slandering, false accusation.
uchongezi nm [u-] slander, false accusation.
uchoraji nm [u-] drawing, painting, designing.
uchovu nm [u-] fatigue.
uchoyo nm [u-] avarice, meanness, miserliness.
uchu nm [u-] desire, craving, passion.
uchuku nm [u-] lie.
uchukuzi nm [u-] transportation.
uchumba nm [u-] courtship.
uchumi nm [u-] 1 economy. 2 economics.
uchungu nm [u-] 1 pain, sadness. 2 labour, pain. 3 bitterness, anguish.
uchunguzi nm [u-] 1 search, test, examination,observation, investigation: ~ wa maabara laboratory
test; ~ wa afya medical examination; Niko chini ya ~ I am under investigation. 2 research.
uchuro
uchuro nm [u-] bad omen.
uchusa nm [u-] sulkiness.
uchuuzi nm [u-] retail business, hawking.
uchwara kv worthless, pitiable, insigni-ficant, petty: Ubwanyenye ~ petty bourgeoisie.
udadisi nm [u-] investigation, search, curiosity, inquiry.
udaha nm [u-] cayenne pepper.
udakizi nm [u-] interruption.
udaktari nm [u-] 1 medical profession. 2 doctorate, doctoral degree: Ana shahada ya ~ wa falsafa katika
uchumi he/ she has a doctorate in economics.
udaku nm [u-] blabbering.
udakuzi nm [u-] interruption.
udalali nm [u-] auctioneering, brokerage.
udamisi nm [u-] humour, amusement, joviality, light-heartedness.
udanganyifu nm [u-] cheating, deception, trickery.
udekani nm [u-] deaconship.
udekuaji nm [u-] 1 act of felling sb/sth by a blow. 2 shooting or knocking down sth. 3 turning abruptly.
udenda nm [u-] drool, spittle.
udenguaji nm [u-] boasting, pomposity, swagger.
uderere nm [u-] drool, spittle.
udererezi nm [u-] trickling.
udevu nm (ndevu) [u-/zi-] beard.
udhahania nm [u-] abstraction.
udhaifu nm [u-] weakness, infirmity.
udhalili nm [u-] abjection, lowliness.
udhalimu nm [u-] oppression, tyranny.
udhamini nm [u-] sponsorship.
udhanifu nm [u-] idealism.
udh.i kt [ele] disturb, annoy, vex. (tde)
uenezi
udhia; (tdk) udhika; (tdn) udhiana; (tds)udhisha; (tdw) udhiwa. (Kar)
udhia nm [u-] annoyance, disturbance, vexation.
udhibiti nm [u-] control.
udhik.a kt [sie] be annoyed. (tde) udhikia; (tdk) udhikika.
udhu* nm [u-] (Uislamu) ablution. (Kar)
udhuru* nm [u-] excuse, pretext, apology. (Kar)
udi1 nm [u-] incense of aloe wood. (nh) kwa ~ na uvumba by all means, by hooks and crooks.
udi2* nm (nyudi) [u-/zi-] lute. (Kar)
udiwani* nm [u-] councillorship. (Kar)
udobi* nm [u-] laundering. (Khi)
udodi nm (dodi) [u-/zi-] wire bracelet.
udodosaji nm [u-] inquiry, inve-stigation. (Kar)
udogo nm [u-] 1 smallness, minuteness. 2 scarcity.
udohoudoho nm [u-] bites, snacks.
udokozi nm [u-] pilfering.
udondoshaji nm [u-] deletion.
udole nm [u-] energy, power to do sth. (ms)Hana ~ he is weak.
udongo nm [u-] soil.
udugu nm [u-] kinship, relationship.
uduvi nm [u-] shrimp.
uegeshaji nm [u-] parking.
uele nm (ndwele) [u-/zi-] disease, sickness, illness.
uelekeo nm [u-] direction, tendency.
uelewano nm [u-] understanding, harmony.
uendelezaji nm [u-] 1 continuation, development. 2 spelling.
uendeshaji nm [u-] administration.
uenyekiti
uenyekiti
2 publicity: ~ wa habari information dissemination.
uenyekiti nm [u-] chairmanship, chair.
ufa nm (nyufa) [u-/zi-] crack, cleft.
ufafanuzi nm [u-] elaboration, clarification.
ufagizi nm [u-] sweeping, cleaning job.
ufahamu nm [u-] comprehension, consciousness.
ufahari* nm [u-] pride, loftiness, pomposity. (Kar)
ufalme nm [u-] kingship, the crown.
ufanifu nm [u-] success.
ufanisi nm [u-] efficiency.
ufarisi nm [u-] expertise, credential, acumen.
ufasaha nm [u-] eloquence, diction.
ufashisti* nm [u-] fascism. (Kng)
ufasiki nm [u-] prostitution, repro-bation, degeneracy.
ufedhuli nm [u-] contempt.
ufifi nm [u-] awareness, hint.
ufifilizi nm [u-] weakening, diminishing.
ufinga nm (finga) [u-] the act of sitting in front of a house for reception of visitors.
ufinyanzi nm [u-] ceramics.
ufisadi nm [u-] corruption, adultery.
ufite nm [u-] long narrow cloth.
ufito nm (fito) [u-/zi-] lath/pole for building.
ufizi nm (fizi) [u-] gum.
ufu1 nm [u-] death, demise.
ufu2 nm [u-/zi-] grated coconut.
ufuasi nm [u-] following, acco-mpanying.
ufufuo nm [u-] resurrection.
ufugaji nm [u-] animal husbandry: ~ boralivestock management.
ufukara nm [u-] abject poverty.
uga
ufuko nm (fuko) [u-/zi-] shoreline, beach; coast.
ufukufuku nm [u-] provocation.
ufukwe nm [u-] shoreline, beach; coast.
ufumbuzi nm [u-] 1 clarification, explanation. 2 solution.
ufumwele nm (fumwele) [u-/zi-] fibre.
ufundi nm [u-] craftmanship, technical know how: ~ magari motor mechanics; ~ mchundobasic
technology; ~ sadifu qualified technology; ~ stadi expert workmanship.
ufundishaji nm [u-] teaching.
ufungu nm (fungu) [u-/zi-] clan, lineage.
ufunguo1 nm (funguo) [u-/zi-] key.
ufunguo2 nm [u-] map key.
ufunguzi nm [u-] inauguration, opening.
Ufunuo nm [u-] Revelation.
ufuo nm (fuo) [u-/zi-] drainage, channel.
ufupi nm [u-] shallowness, brevity, shortness:kwa ~ in brief.
ufurufuru* nm [u-] 1 anger, ire. 2 cloudness. (Kar)
ufusio* nm [u-] escape of wind, breaking of wind without noise. (Kar)
ufuska nm [u-] prostitution, fornication.
ufuta nm [u-] sesame seed/oil, simsim.
ufyambo nm (mafyambo) [u-/ya-] sanitary napkin.
ufyefye1 nm [u-] wind, reed toy.
ufyefye2 nm [u-] leanness, emaciation.
ufyosi nm [u-] absurdity, jest, josh.
uga1 nm (nyuga) [u-/zi-] court yard, ground.
ugaga
(tdk) ugika; (tds) ugisha; (tdw) ugwa.
ugaga nm [u-] tartar.
ugaidi nm [u-] terrorism.
ugale nm (gale) [u-/zi-] core, pith.
ugali nm [u-] stiff porridge.
ugandamizaji nm [u-] compression.
uganga nm [u-] 1 medical treatment, medical profession. 2 traditional healing practice.
ugavi nm [u-] distribution, supply: ~ wa umemeelectrical supply: ~ na utashi supply and demand.
ugavu1 nm (ngavu) [u-/zi-] fish/animal net.
ugavu2 nm [u-] tartar.
ugawaji nm [u-] distribution.
ugea nm [u-] dish of shark/ray fish fillet.
ugege nm [u-] grating, dry feeling on teeth caused by acid fruits, acid taste.
ugemaji nm [u-] tapping.
ugemi nm [u-] taz. ugemaji.
ugeni nm [u-] 1 strangeness, newness, foreignness. 2 visitor(s), official visitor(s). 3 visitation.
ugenini kl in a foreign place.
ugeuzi nm [u-] changing, change, turning around, reform.
ughaibuni* kl abroad, overseas, foreign place. (Kar)
ughushi nm [u-] 1 artificiality, production of synthetics. 2 for-gery: ~ wa hundi za benki bank cheque
forgery.
ugimbi nm [u-] brew, alcohol, liquor.
ugingisi nm [u-] exasperation of a co-wife.
ugoe nm (ngoe) [u-/zi-] 1 hooking of opponent's leg in wrestling. 2 hooked stick.
ugogo nm [u-] provocation.
uhafifu
ugoigoi nm [u-] laziness, idleness.
ugomba nm [u-] friendship among youth.
ugombezi nm [u-] defending another person's rights.
ugombo nm [u-] type of banjo.
ugomvi nm [u-] quarrel, dispute, fight.
ugonezi nm [u-] divination by dream analysis.
ugoni nm [u-] 1 act of surprising one committing adultery. 2 fine for committing adultery.
ugonjwa nm [u-] illness, disease, sickness. (ms)~ ni suna kufa faradhi illness is optional but death is
inevitable; ~ wa zinaa sexually transmitted disease.
ugoro nm [u-] 1 snuff. 2 nonsense.
ugozi nm [u-] small piece of hide/skin.
ugoya nm (ngoya) [u-/zi-] feather, quill.
ugu.a kt [sie] be ill, be ailing, be sick: ~ pole get well. (ms) Ku~ si kufa being ill is not death. (tde)ugulia,
(tdek) ugulika; (tdn) uguana; (tds)uguza.
ugumba nm [u-] sterility, infertility, childlessness, barrenness.
ugumu nm [u-] 1 hardness, difficulty. 3 miserliness.
ugundi nm [u-] coconut husk balm.
ugunduzi nm [u-] discovery, innovation, invention.
uguz.a kt [ele] nurse the sick. (tde) uguzia; (tdk)uguzika; (tdn) uguzana; (tdw) uguzwa.
ugwadu nm [u-] sour taste.
ugwe nm (nyugwe) [u-/zi-] rope.
uhaba nm [u-] shortage, scarcity.
uhafifu nm [u-] triviality, weakness.
uhaini
uhai* nm [u-] life. (Kar)
uhaini* nm [u-] treason. (Kar)
uhaji* nm [u-] (nh) Ingia ~ (a) convert to the Moslem faith. (b) be circumcised as a condition of
converting to Islam. (Kar)
uhakiki* nm [u-] 1 verification. 2 literary criticism. (Kar)
uhakimu* nm [u-] judgeship. (Kar)
uhalali* nm [u-] legality, legitimacy. (Kar)
uhalifu* nm [u-] lawlessness. (Kar)
uhamaji nm [u-] migration.
uhamiaji nm [u-] immigration.
uhamisho nm [u-] transfer.
uhandisi nm [u-] engineering: ~ mitambomechanical engineering ; ~ ujenzi civil engineering.
uhanithi nm [u-] impotence. (ms) ~! nonsense!
uharibifu* nm [u-] destruction, harm. (Kar)
uhariri* nm [u-] editing, editorial work. (Kar)
uharo nm [u-] soft faeces, running stool, purgation.
uhasama* nm [u-] hostility, antagonism. (Kar)
uhasibu* nm [u-] accountancy. (Kar)
uhasidi* nm [u-] envy. (Kar)
uhawara nm [u-] concubinage.
uhayawani* nm [u-] beastliness, shamelessness, brutality, hooli-ganism. (Kar)
uhazigi nm [u-] cure of a fracture or a dislocation.
uheke nm [u-] gossip; hypocrisy.
uhenga nm [u-] antiquarianism, antiquity.
uhitaji nm [u-] want, requirement,
ujanja
desire, need; indigence.
uhodari nm [u-] bravery, courage.
uhondo nm [u-] fist, generous entertainment.
uhonyoaji nm [u-] extravagance.
uhuni nm [u-] 1 vagrancy, hooliganism. 2 bachelorhood.
uhunzi nm [u-] metal work, work of a blacksmith.
uhuru nm [u-] independence, freedom, liberty.
uhusiano nm [u-] relationship.
uigaji nm [u-] imitation, copying.
uimara nm [u-] firmness, strength, stability.
uimarishaji nm [u-] stabilisation, strengthening.
uingizaji nm [u-] importation: ~ wa biaimportation of beer.
uingiaji nm [u-] penetration.
Uislamu* nm [u-] Islam. (Kar)
uja nm [u-] humanity, human nature.
ujahili1* nm [u-] mercilessness, brutality, cruelty. (Kar)
ujahili2* nm [u-] foolishness, imbecility, ignorance. (Kar)
ujaji1 nm [u-] coming; approxi-mation.
ujaji2* nm [u-] judgeship.(Kng)
ujaka1 nm [u-] kind of spinach.
ujaka2 nm [u-] odour, bad smell, stink.
ujalidi* nm [u-] bookbinding. (Kar)
ujamaa* nm [u-] 1 family ties/ relationships. 2 socialism. (Kar)
ujambazi nm [u-] armed robbery, gangsterism; racketeering.
ujana nm [u-] youth, adolescence.
ujane nm [u-] widowhood, widower-hood.
ujangili nm [u-] poaching.
ujapojapo
deceit, cunning, cleverness.
ujapojapo nm (japojapo) [u-/zi-] narrow path.
ujapongo nm [u-] enormous appetite, craving for food (after an illness).
ujari* nm (njari) [u-/zi-] tiller-rope, rudder tackle. (Kar)
ujasiri* nm [u-] bravery; audacity, daring. (Kar)
ujasusi* nm [u-] espionage, spying. (Kar)
ujauzito nm [u-] pregnancy, gestation.
uzazi nm [u-] prosperity, abundance.
ujazo nm [u-] volume, capacity.
ujengaji nm [u-] building, constru-ction.
ujenzi nm [u-] building, construction.
ujeuri* nm [u-] arrogance, insolence. (Kar)
uji nm [u-] porridge, gruel. (ms) Mfua ~ smart person.
ujima nm [u-] communalism; subsistence economy; communal work: Lima ~ cultivate commu-nally.
ujinga nm [u-] ignorance.
ujio nm [u-] coming, arrival, advent.
ujira* nm [u-] wage, pay. (Kar)
ujirani* nm [u-] neighbourliness,
neighbourhood. (Kar)
ujiti nm (njiti) [u-/zi-] twig.
ujoli nm [u-] free slave lineage/ descent.
ujomba nm [u-] relationship between a child and a maternal uncle.
ujombani nm [u-] 1 (zamani) Swahili region. 2 the maternal side.
ujuaji nm [u-] impudence, imperti-nence, sauciness, precocity.
ujuba* nm [u-] fearlessness and insolence. (Kar)
ujukuti nm (njukuti) [u-/zi-] 1 palm leaf midriff. 2 bicycle spoke.
ukaimu
ujumbe nm [u-] 1 message. 2 delegation: ~ wa Kenya unao-ngozwa na Waziri wa Elimu the Kenyan
delegation is led by the Minister of Education.
ujumi nm [u-] aesthetics.
ujusi* nm [u-] 1 post-natal defile-ment. 2 post-natal odour. (Kar)
ujuvi nm [u-] impudence, impertinence, sauciness, precocity; indiscretion, curiosity.
ujuzi nm [u-] skill, know-how, experience, expertise.
uk.a1 kt [sie] go. (tde) ukia; (tdk) ukika; (tds)ukisha.
uk.a2 kt [ele] hate, abhor, dislike. (tde) ukia; (tdk) ukika; (tdw) ukwa.
ukaaji nm [u-] 1 mode of sitting. 2 mode of living.
ukaango nm [u-] 1 coconut flower stem sheath. 2 large cooking pot.
ukabaila nm [a-] feudalism.
ukabidhi1* nm [u-] trusteeship. (Kar)
ukabidhi2* nm [u-] economy. (Kar)
ukabila nm [u-] tribalism.
ukachero nm [u-] detective work.
ukadamu* nm [u-] work of a foreman, foremanship. (Kar)
ukadhi* nm [u-] Islamic judgeship. (Kar)
ukafiri* nm [u-] blasphemy, apostasy, sacrilege. (Kar)
ukafu1 nm [u-] foam, froth.
ukafu2 nm [u-] dryness of teeth after eating unripe acid fruits, acid taste.
ukaguzi nm [u-] inspection; audit.
ukahaba* nm [u-] prostitution. (Kar)
ukaidi* nm [u-] stubbornness,
ukaimu2* nm [u-] act of exorcising spirits. (Kar)
ukakafu nm [u-] acid taste.
ukakamavu nm [u-] determination; endurance.
ukakasi nm [u-] acid taste.
ukale nm [u-] distant past.
ukali nm [u-] 1 fury, severity. 2 keenness, intensity.
ukalifu* nm [u-] bother, annoyance. (Kar)
ukalili nm [u-] scarcity, dearth, rarity.
ukambaa nm [u-] cord of plaited leaf-strips.
ukambi nm [u-] measles.
ukame nm [u-] drought, dry spell.
ukamilifu nm [u-] perfection, completeness.
ukamilisho nm [u-] satisfactory completion of sth, perfection.
ukamio nm [u-] squeezer.
ukamvu nm [u-] acid taste.
ukanda nm [u-/zi] (kanda) 1 belt: ~ wa tropikitropical belt. 2 zone: ~ wa vita war zone.
ukandamizaji nm [u-] oppression, suppression.
ukano nm [u-] sinew, tendon.
ukapera nm [u-] bachelorhood.
ukarabati nm [u-] rehabilitation, renovation.
ukarafati nm [u-] preventive maintenance.
ukarani nm [u-] office/clerical work.
ukaramshi nm [u-] craftiness mixed with shamelessness.
ukarara nm [u-] very large cooking pot.
ukaria nm [u-] ochre.
ukarimu* nm [u-] hospitality, generosity. (Kar)
ukindu
ukasi nm (kasi) [u-/zi-] coconut-shell ladle.
ukasisi* nm [u-] priesthood, chaplaincy. (Kar)
ukata nm [u-] poverty.
ukataji nm [u-] 1 cutting. 2 buying of cloth materials and sewing them.
ukatibu* nm [u-] secretariat. (Kar)
ukatili* nm [u-] cruelty, brutality, barbarity, savagery. (Kar)
ukavu1 nm [u-] dryness.
ukavu2 nm [u-] imperturbability: ~ wa machounconcerned/fearless, unabashed look or character.
ukaya nm (kaya) [u-/zi-] veil.
uke nm [u-] 1 vagina. 2 womanhood.
ukelele nm [u-] cry, scream, shout; grousing.
ukembe nm [u-] infancy.
ukembwa nm [u-] 1 soft matter. 2 immaturity.
ukemi nm [u-] 1 scream, shout, cry, call. 2 reproof, scolding.
ukengee nm [u-] handless knife/ machete.
uketo1 nm [u-] depth.
uketo2 nm [u-] popcorn.
ukewenza nm [u-] co-wifehood.
uki nm [u-] honey.
ukigo nm (kigo) [u-/zi-] fence, hedge.
ukili nm (kili) [u-/zi-] strip of plaited palm leaf.
ukili.a kt [sie] intend, determine.
ukimwa1 nm [u-] boredom.
ukimwa2 nm [u-] sulkiness, gloom, despondency, dumps.
UKIMWI nm [u-] AIDS.
ukinaifu nm [u-] monotony, satiety.
ukindu nm (kindu) [u-/zi-] wild-date-palm leaf.
ukingo
ukingo nm (kingo) [u-/zi-] edge, brink, rim, verge.
ukinzani nm [ u-] antagonism; opposition.
ukiri.i kt [sie] deny, refute. (tde) ukiria; (tdk)ukirika; (tds) ukirisha.
ukiritimba nm [u-] monopoly.
ukiwa nm [u-] solitude, loneliness.
ukoga nm [u-] 1 tartar (on the teeth). 2 scum (on water).
ukogo nm (kogo) [u-/zi-] waist beads.
ukoja nm (koja) [u-/zi-] bead necklace.
ukoka nm [u-] creeping grass. (ms) Vika kilemba cha ~ flatter sb.
ukoko nm [u-] 1 bottom food crust. 2 scurf.
ukoloni* nm [u-] colonialism: ~ mamboleo neo-colonialism. (Kng)
ukoma nm [u-] leprosy.
ukomba nm [u-] young coconut with soft kernel.
ukombati nm (kombati) [u-/zi-] 1 small lath/pole for building. 2 tall thin tree.
ukombe nm (kombe) [u-/zi-] 1 hollowing tool. 2 clay or wooden spoon.
ukombozi nm [u-] liberation, emancipation.
ukomo nm [u-] end, limit: ˜ wa njia end of the road.
ukomunisti* nm [u-] communism. (Kng)
ukomwe nm (komwe) [u-/zi-] cowry.
ukonavi nm [u-] virgin wife’s present.
ukongo nm [u-] illness, sickness, ailment, disease.
ukongonyani nm [ u-] hard cord of the centre of the sugar cane leaf.
ukongwe nm [u-] old age.
ukonyezo nm [ u-] winking.
ukonyoaji nm [u-] plucking.
ukumbizo
ukonzo nm (konzo) [u-/zi-] hunting /fishing spear.
ukoo1 nm (koo) [ u-/zi-] clan, kinship, family:Jina la ~ family name.
ukoo2 nm [u-] filth, dirt.
ukope nm (kope) [u-/zi-] 1 eyelid. 2 eye lash. (ms) Anadaiwa kope si zake he has many debts.
ukopi nm [u-] borrowing.
ukora nm [u-] vagrancy.
ukorofi nm [u-] destructiveness, antipathy, malignity; nuisance.
ukosefu nm [u-] lack/ deficiency of sth.
ukosi nm (kosi) [u-/zi-] collar.
ukozi nm [ u-] fixed forestay in a vessel.
Ukristo* nm [u-] Christianity. (Kng)
ukuaji nm [ u-] growth, develop-ment.
ukuba1* nm [u-] bad omen, misfortune, evil fortune: Usinitie ~ don’t bring me ill luck. (Kar)
ukuba2* nm [u-] bad smell, odour, stink. (Kar)
ukubalifu nm [ u-] acceptability.
ukubwa nm [u-] seniority; size, magnitude, volume, capacity.
ukucha nm (kucha) [u-/zi-] nail, claw.
ukufi nm (kufi) [u-/zi-] handful.
ukukwi nm (kukwi) [a-/wa-] kind of green harmless snake (usu. found in trees).
ukulima nm [u-] farming.
ukumbi nm (kumbi) [u-/zi-] 1 parlour. 2 hall: ˜wa mikutano conference hall.
ukumbiri nm [u-] coconut matting for building purposes.
ukumbizo1 nm [u-] outside verandah.
ukumbizo 2 nm [u-] dump.
ukumbusho
ukumbusho nm [u-] comme-moration, memorial, reme-mbrance.
ukumbuu nm [u-] sash, belt.
ukumvi nm (kumvi) [u-/zi-] husk, bran, chaff.
ukunde nm [u-] bud of runner bean.
ukunga nm [u-] 1 obstetrics. 2 midwifery.
ukungu1 nm [u-] 1 fog, mist. 2 dampness.
ukungu2 nm [u-] fungus.
ukungu3 nm [u-] conception.
ukunguni nm [u-] laziness, idleness.
ukungwi nm [u-] initiator’s ope-ration/work.
ukuni nm (kuni) [u-/zi-] firewood, fuelwood.
ukunjo nm [u-] folding; bend, fold.
ukunjufu nm [u-] cheerfulness.
ukupe nm [u-] exploitation.
ukura1 nm [u-] wicker trap’s cover.
ukura2 nm [u-] kind of millet.
ukurasa nm (kurasa) [u-/zi-] page.
ukurugenzi nm [u-] directorship.
ukurutu nm [u-] skin rash, prickly heat, eczema.
ukusanyaji nm [u-] collection, gathering.
ukuta nm (kuta) [u-/zi-] wall.
ukuti nm (kuti) [u-/zi-] 1 coconut leaf. 2 children’s circling game.
ukuu nm [u-] greatness, seniority.
ukuukuu nm [u-] state of being worn out/old from old age; deterio-ration, depreciation.
ukwaju nm (kwaju) [u-/zi-] tamarind fruit.
ukware nm [u-] lascivious love, uncontrolled carnal lust, hyper- sexual drive, nymphomania.
ukwasi nm [u-] liquidity, opulence,
ulili
wealth, riches.
ukwasu nm [ u-] itchy rashes.
ukwato nm (kwato) [u-/zi-] hoof.
ukwe nm [u-] kinship by marriage.
ukweli nm [u-] truth, truthfulness, truism, reality.
ukwenje nm (kwenje) [u-/zi-] rebuke, reproof; cry, shout.
ukwezi nm [u-] 1 climbing, mounting. 2 coconut trees cli-mbing.
ulaanifu nm [u-] cursing.
ulafi nm [u-] gluttony.
ulaini nm [u-] 1 fineness. 2 smoothness, softness, tenderness.
ulaiti nm [u-] light cotton material.
ulaji nm [u-] eating: ~ rushwa corruption, bribery.
ulaka nm [u-] cashew apple wine.
ulalamishi nm [u-] querulousness, complaint, discontent.
ulalo1 nm [u-] diagonal.
ulalo2 nm [u-] camping place.
ulama nm ma- [a-/wa-] 1 expert, specialist. 2 scholar.
ulanga nm [ u-] mica.
ulanguzi nm [u-] 1 black - marketing. 2 profiteering.
ulanzi nm [u-] bamboo wine.
uledi nm [a-/wa-] cabin boy.
ulegevu nm [u-] 1 weakness, slackness. 2 laziness.
ulemavu nm [u-] disability.
uleoleo nm [u-] state of swaying/ staggering.
ulevi nm [u-] 1 intoxicant. 2 drunkenness, alcoholism.
ulezi1 nm ma- [u-/ya-] upbringing.
ulezi2 nm [u-] finger/bullrush millet.
ulifi nm [u-] payment, paying.
ulili nm [ u-] 1 stretcher. 2 kind of a
ulimaji
platform.
ulimaji [u-] cultivating.
ulimbo nm [u-] birdlime, glue.
ulimbwende nm [u-] beauty, adornment.
ulimi nm (ndimi) [u-/zi-] 1 tongue. 2 tongue-like object. 3 tongue of flame.
ulimwengu nm [ u-] 1 world, universe. 2 worldly matters/ affairs/things: Mambo ya ~ the pleasures of
life.
ulindaji nm [u-] security, surveillance; protection.
ulindi nm [u-] piece of stick with a hole used specifically for making fire.
ulinganifu nm [u-] analogy, harmony, correspondence.
ulingano nm [u-] likeness, analogy, harmony.
ulingo nm [u-] 1 (shambani) observation platform. 2 boxing ring, wrestling mat.
ulinzi nm [u-] 1 defence. 2 manner of defending; security, survei-llance.
ulipaji nm [u-] payment, paying.
ulitima* nm [u-] poverty, severe economic hardship, distressful circumstances. (ms) Shika ~fight for the
last winning card. (Kar)
uliwali* nm [u-] headmanship (in a Muslim community). (Kar)
uliz.a kt [ele] ask, question, interrogate inquire. (tde) ulizia; (tdk) ulizika; (tdn) ulizana;
(tds)ulizisha; (tdw) ulizwa.
ulizi.a kt [ele] ask for, enquire. (tdn) uliziana; (tdw) uliziwa.
ulizo nm ma- [li-/ya-] 1 question. 2 question mark.
ulodi* nm [u-] pomposity, swagger.
(Kng)
ulokole nm [u-] revivalism, born again
umbi.a
belief.
uloo nm [u-] type of fish-hook.
ulozi nm [u-] witchcraft.
ulumbi nm [u-] eloquency.
uma1 nm (nyuma) [u-/zi-] fork.
um.a2 kt [ele] bite, sting. (tde) umia; (tdk)umika; (tdn) umana; (tds) umiza; (tdw) umwa.
um.a3 kt [sie] ache, hurt, pain. (tde) umia; (tdk)umika; (tdw) umwa.
umaarufu* nm [u-] fame, popularity, prominence. (Kar)
umahiri* nm [u-] skill, ingenuity, finesse. (Kar)
umajimaji nm [u-] dampness, moisture.
umajinuni* nm [u-] imbecility, stupidity. (Kar)
umaksisti* nm [u-] Marxism. (Kng)
umalaya* nm [u-] prostitution. (Kar)
umale nm [u-] sea depth.
umamluki nm [u-] mercenariness.
umande nm [u-] dew.
umaridadi nm [u-] fashion, chic, style.
umashuhuri nm [u-] fame, popu-larity, prominence.
umaskini* nm [u-] poverty. (Kar)
umati* nm [u-] crowd, throng. (Kar)
umayamaya nm [u-] multitude of people.
umb.a kt [ele] 1 create, shape, fashion. 2 make pottery. (tde) umbia; (tdk) umbika; (tds)umbisha;
(tdw) umbwa.
umbali nm [u-] distance.
umbeja nm [u-] fashion, chic, style.
umbeya nm [u-] gossip, tale- bearing.
umbi.a kt [sie] soar about, glide round. (tde)umbilia, (tdek) umbilika; (tds) umbisha.
umbijani nm [u-] chlorophyl. umbik.a kt [sie] be created/shaped. (tde)umbikia;
(tdk) umbikika; (tds) umbikisha.
umbile nm ma- [li-/ya-] nature,
natural state/condition.
umbo nm ma- [li-/ya-] shape, form, morphology, structure.
umbu nm ma- [a-/wa-] sister or brother.
umbu.a kt [ele] 1 depreciate,
devulge, degrade; shame sb, ruin someone’s reputation. 2 disfigure, deform, deface. (tde)umbulia,
(tdes) umbulisha, (tdew) umbuliwa; (tdk) umbuka; (tdn) umbuana.
umbuji nm [u-] grace, elegance.
umbuya nm [u-] genuine friendship.
umeme nm [u-] 1 lightning. 2 electricity.
umero nm [u-] gluttony, greediness.
umi.a kt [ele] be injured/hurt. (tde) umilia, (tdek) umilika; (tds) umiza.
umik.a kt [ele] cup blood. (tde) umikia; (tdk)umikika; (tdn) umikana; (tds) umikisha; (tdw)umikwa.
umio nm ma- [li-/ya-] throat, oesophagus.
umito nm [u-] 1 oedema. 2 heaviness/idleness of a man whose wife is pregnant (thought to be caused by
his wife’s condition).
umma nm [u-] the public, mass, the populace:Mali ya ~ public property; Kazi ya ~ public work; Jeshi
la ~ people’s army.
umoja nm [u-] 1 unity, fellowship. 2 singularity; (sarufi) singular.
Umoja wa Mataifa nm [u-] the United Nations Organization.
Umoja wa Nchi Huru za Afrika nm [u-] the Organization of African Unity.
umri* nm [u-] age. (Kar)
umu.a1 kt [ele] leaven dough. (tde) umulia,(tdew) umuliwa; (tdk) umuka; (tds) umusha.
umu.a2 kt [ele] 1 take (by craft) sb’s wife. 2 deprive bees of their honey. (tde) umulia, (tdek)umulika,
(tdes) umulisha, (tdew) umuliwa.
umu.a3 kt [ele] cast metal in a mould. (tde)umulia, (tdk) umulika, (tdes) umulisha, (tdew)umuliwa.
umuhimu nm [u-] importance, significance.
umuk.a kt [sie] be leavened/raised. (tde)umukia; (tdk) umukika.
umw.a kt [sie] be in pain, ache: ~ kichwa have a headache.
umwagaji nm [u-] pouring, spilling: ~ damubloodshed.
umwagiliaji nm [u-] irrigation, watering.
una nm [a-/wa-] type of tuna fish.
unaa nm [u-] stirring up mischief.
unabii* nm [u-] prophecy. (Kar)
unadhifu* nm [u-]smartness. (Kar)
unafiki* nm [u-] hypocrisy. (Kar)
unafuu* nm [u-] amelioration, betterment, improvement. (Kar)
unahodha* nm u-] captaincy (e.g.) of a vessel. (Kar)
unaibu* nm [u-] deputyship. (Kar)
unajimu* nm [u-] 1 astronomy. 2 astrology. (Kar)
unajisi* nm [u-] 1 uncleanness, impurity, defilement. 2 rape. (Kar)
unamuzi nm [u-] freeing sth/sb out of a trap.
unane1 nm [u-] bicycle spoke.
unane2 nm [u-] slenderness and weakness of a person.
und.a1 kt [ele] 1 construct, make, assemble. 2 (nh) (gari) run over sth/sb. (tde) undia; (tdk)undika;
(tdn) undana; (tds) undisha; (tdw)undwa.
und.a2 kt [ele] gather honey. (tde) undia; (tdk)undika; (tds) undi-sha; (tdw) undwa.
undam.a kt [ele] have sex. (tde) undamia. (tdk)undamika. (tds) undamisha, (tdw) undamwa.
undani1 nm [u-] grudge: Hatutaki ~ hapa we do not need grudges here.
undani2 nm [u-] core/heart of the matter.
undu nm (nyundu) [u-/zi-] comb of a cock.
undugu nm [u-] relationship, kinship.
uneemevu nm [u-] state of being blessed/prosperous/bounteous.
unenaji nm [u-] speaking, stating.
unene nm [u-] (mtu) obesity; thickness.
uneni nm [u-] speaking badly to sb, backbiting.
unga1 nm [u-] flour, meal: ~ wa mahindi corn meal; ~ wa mbao sawdust.
ung.a2 kt [ele] join, unite, combine. (tde) ungia; (tdk) ungika; (tdn) ungana; (tds) ungisha; (tdw) ungwa.
ung.a3 kt [ele] season, spice. (tde) ungia; (tdk)ungika; (tds) ungisha; (tdw) ungwa.
ungam.a kt [ele] confess, admit. (tde) ungamia; (tdk) ungamika; (tds) ungamisha; (tdw)ungamwa.
ungami.a kt [ele] confess to. (tde) ungamilia, (tdes) ungamilisha, (tdew) ungamiliwa.
ungamish.a kt [ele] hear a confe-ssion,
unyakuzi
persuade to confess. (tde) ungamishia; (tdk)ungamishika; (tdn) ungamishana; (tdw) unga-mishwa.
ungamo1 nm ma- [li-/ya-] 1 confession. 2 manner of confe-ssing.
ungamo2 nm [u-] yellow plant colour.
ungan.a kt [sie] unite, be united/ joined. (tde)ungania; (tdk) unganika; (tds) unganisha.
unganish.a kt [ele] connect, merge, join, amalgamate. (tde) unganishia; (tdk)unganishika; (tdw) unga-
nishwa.
ungo1 nm (nyungo) [u-/zi-] winno-wing basket.
ungo2 nm [u-] crab’s scale.
ung’ongo nm (ng’ongo) [u-/zi-] strip of palm-leaf.
ungu.a kt [sie] burn. (tde) ungulia, (tdek)ungulika.
Unguja nm [i-] Zanzibar (Island) and town.
unguz.a kt [ele] burn, char, scorch. (tde)unguzia, (tdk) unguzika; (tdn) unguzana; (tdw)unguzwa.
unju nm [a-/wa-] very tall person: Yu mrefu kama ~ he is very tall.
unono nm [u-] comfort, luxury. (ms) lala ~ may you sleep comfortably.
ununu nm [u-] inner coconut leaf fibre: Puna ~strip the fibre.
ununuaji nm [u-] purchasing, buying.
ununuzi nm [u-] purchasing, buying.
unyaa nm [u-] nausea, disgust.
unyafuzi nm [u-] kwashiorkor.
unyago nm [u-] 1 girls' initiation. 2 dancing and other activities connected with the initiation ceremony.
unyakuzi nm [u-] 1 snatching,
unyama
grabbing. 2 habit of stealing; theft.
unyama nm [u-] inhumanity, savagery, brutality.
unyamavu nm [u-] quiet, silence, repose, taciturnity.
unyambi nm [u-]1 dog-in-the-manger attitude, covetousness. 2 bravery of doing things uncon-cerned
with you.
unyang’anyi nm [u-] usurpation, seizure; robbery.
unyange nm [u-] cry, shout, scream (for help), wail, ululation.
unyanya nm [u-] 1 nausea, disgust. 2 disdain.
unyarafu nm [u] disgust, nausea; disdain, aloofness/pride/superiority felt by a person over another who is
dirty.
unyarubanja nm [u-] feudalism.
unyasi nm (nyasi) [u-/zi-] grass.
unyaufu nm [u-] condition of being dried up/shrivelled.
unyayo nm (nyayo) [u-/zi-] footprint.
unyegezi nm [u-] 1 condition of being dazzled. 2 dazzle.
unyeleo nm (nyeleo) [u-/zi-] skin pore.
unyende nm (nyende) [u-/zi-] scream; ululation.
unyenyekeo nm [u-] feeling of a chill or tickle.
unyenyekevu nm [u-] humility, self-abasement, servility.
unyenyezi nm [u-] feeling of a thrill or tickle.
unyeo nm (nyeo) [u-/zi-] skin pore.
unyeti nm [u-] sensitivity.
unyevu nm [u-] dampness, humidity; fog, mist.
unyofu nm [u-] uprightness, honesty.
unyogovu nm [u-] weariness, slack-ness.
unyonge nm [i-] weakness.
upakuzi
unyonge nm [i-] weariness, slackness.
unyong’onyo nm [i-] weariness, slackness.
unyonyaji nm [u-] exploitation.
unyounyo kl closely: Fuata ~ follow sb very closely.
unyoya nm ma- [u-/ya-] feather, quill.
unyumba nm [u-] marital life. 2 sex as a marital right.
unyusi nm (nyusi) [u-/zi-] hair of the eyebrow.
unywaji nm [u-] drinking/absorbing.
unywanywa nm [u-] nausea, disgust.
unywele nm (nywele) [u-/zi-] hair.
uo nm (nyuo) u-/zi-] sheath, scabbard.
uogopaji nm [u-] fearing; reverential fear, reverence, awe.
uokovu nm [u-] salvation.
uombaji nm [u-] begging; praying.
uonevu nm [u-] spite.
uongo nm [u-] lie, falsity, falsehood.
uongozi nm [u-] leadership, management.
uongofu nm [u-] righteousness, uprightness.
uovu nm [u-] evil, wickedness.
uoto nm [u-] vegetation.
uowevu nm [u-] liquid.
uoza nm [u-] corruption; rot.
uozi nm [u-] act of marrying.
uozo nm [u-] rot, rottenness, decay.
upadiri nm [u-] priesthood, chaplaincy.
upagazi nm [u-] portership.
upaji1 nm [u-] talent, endowment.
upaji nm [u-] offering, giving.
upakizaji nm [u-] loading.
upakizi nm [u-] loading.
upakuaji nm [u-] unloading.
upakuzi nm [u-] unloading.
upamba
dressing.
upamba2 nm (pamba) [u-/zi-] small handless knife.
upamba3 nm (pamba) [u-/zi-] tusk of a boar.
upambaji nm [u-] decorating, decoration.
upambanuzi nm [u-] differentiation,
distinguishing.
upana nm [u-] width, breadth.
upandaji nm [u-] 1 planting. 2 climbing.
upande nm (pande) [u-/zi-] 1 direction. 2 piece, portion, certain part. (ms) mambo yamekwenda~ things
have gone all wrong.
upanga nm (panga) [u-/zi-] 1 sword. (ms) ~ wa jogoo comb of a cock. 2 long wooden knife used in
weaving.
upangaji nm [u-] arranging, setting in order; rental, renting.
upanuzi nm [u-] expansion, broaden-ing, spreading, extension.
upanzi nm [u-] planting.
upapasa nm [u-] cassava bread.
upapi nm (papi) [u-/zi-] strip, gusset.
upara nm [u-] baldness.
uparara nm [u-] (zamani) short spear.
upasi nm [u-] enmity.
upasuaji nm [u-] 1 surgery. 2 splitting.
upatanishaji nm [u-] reconciliating.
upatanisho nm [u-] reconciliation.
upati nm (pati) [u-/zi-] 1 wearing a loin cloth by tucking it up between the legs. 2 sanitary napkin.
upatiara nm [u-] trickery.
upatikanaji nm [u-] availability.
upatilivu nm [u-] reproach, blame.
upatu* nm (patu) [u-/zi-] 1 gong. 2 plate for collecting gifts at a celebration. 3 gifts collected and
upenyezi
presented at a celebration. 4 arrangement of contributing money to group members in turns. (Khi)
upau nm (pau) [u-/zi-] pole.
upawa nm (pawa) [u-/zi-] shallow ladle.
upayukaji nm [u-] ranting, blustering, chattering.
upekecho1 nm (pekecho) [u-/zi-] twirling, stirring.
upekecho2 nm [u-] drilling, boring.
upekepeke nm [u-] prying, gossip, eavesdropping.
upeketevu nm [u-] contempt, arro-gance, provocation.
upekuzi nm [u-] searching; investigation.
upele nm [u-] scabies.
upelekaji nm [u-] 1 sending, transmitting. 2 delivery.
upelelezi nm [u-] 1 investigation. 2 searching; curiosity.
upembe nm (pembe) [u-/zi-] 1 horn. 2 upper corner of a sail.
upembo nm (pembo) [u-/zi-] hook (for pulling down fruits from a tree).
upendano nm [u-] mutual love.
upendeleo nm [u-] partiality, prejudice, preference, predilection, favouritism.
upendezaji nm [u-] pleasantness.
upendezi nm [u-] pleasantness.
upendo nm [u-] love.
upenu nm (penu) [u-/zi-] 1 eaves, overhang of roof. 2 appendage to house.
upenyenye nm (penyenye) [u-/zi-] 1 rumour, gossip. 2 small opening through which sth is passed.
upenyezaji nm [u-] penetration.
upenyezi nm [u-] underhand illicit
upenyo
action; bribery.
upenyo nm (penyo) [u-/zi-] 1 penetration. 2 aperture.
upenyu nm (penyu) [u-/zi-] aperture; gap in the teeth.
upeo nm [u-] climax, limit, horizon.
upepe nm (pepe) [u-/zi-] bean's coating.
upepea nm [u-] rain that passes through the windows due to wind, light breeze.
upepeaji nm [u-] fanning; waving.
upepeo nm (pepeo) [u-/zi-] fan, punkah.
upepezi nm [u-] fanning.
upepo nm (pepo) [u-/zi-] wind, breeze.
upera nm [u-] type of fine fibre producing plant.
upesi kl quickly, hurriedly.
upeto nm (peto) [u-/zi-] bend.
upevu nm [u-] maturity.
upiganaji nm [u-] battling, fighting.
upimaji nm [u-] measurement, assessment.
upinda kl naturally: Kufa ~ die a natural death.
upinde nm (pinde) [u-/zi-] bow. (ms) ~ wa mvua rainbow.
upindo nm (pindo) [u-/zi-] 1 hem. 2 wrapper, folding cloth.
upinzani nm [u-] 1 opposing; contrariness; antagonism. 2 oppo-sition.
upishi nm [u-] cookery.
upo nm (nyupo) [u-/zi-] dipper.
upofu nm [u-] blindness.
upogo kl awry, zigzag: Mambo yamekwenda ~things have gone awry.
upokaji nm [u-] plundering, robbery.
upokeaji u nm [u-] reception.
upokonyaji nm [u-] seizure.
upole nm [u-] gentleness, humbleness,
urafiki
humility.
upondo nm (pondo) [u-/zi-] 1 punting pole. 2 pole for vaulting.
upongoo nm (pongoo) [u-/zi-] 1 central rib of a coconut leaf. 2 weaving rib.
upoozaji nm [u-] paralysis.
uporo nm [u-] leftovers.
uposaji nm [u-] proposing.
upote nm (pote) [u-/zi-] thong, bowstring.
upoteaji nm [u-] loss.
upotevu nm [u-]1 waste, prodigality. 2 loss.
upotovu nm [u-] depravity, perversion.
upuga nm (puga) [u-/zi-] young fruitage.
upumba nm (pumba) [u-/zi-] curved-at-the-tip knife; thin curved broad-bladed knife.
upumbavu nm [u-] 1 foolishness, stupidity. 2 senselessness.
upumuo nm [u-] breathing.
upungufu nm [u-] deficiency, shortage, scarcity.
upupu nm [u-] 1 cow-itch plant. 2 stinging rash from grain dust.
upurukushani nm [u-] contempt, disdain.
upuuzi nm [u-] nonsense, absurdity.
upwa1 nm (pwaa) [u-/zi-] coast.
upwa2 nm [u-] niecehood.
upwamu nm [u-] shameless roguery.
upweke nm [u-] loneliness, solitude, isolation.
upya nm [u-] novelty; newness.
uradi* nm (nyiradi) [u-/zi-] recitation after main prayer: Vuta ~ kwa tasbihi recite by using prayer beads.
(Kar)
urafiki* nm [u-] friendship,
urahisi
comradeship. (Kar)
urahisi* nm [u-] 1 ease, simplicity. 2 cheapness. (Kar)
uraia* nm [u-] 1 citizenship. 2 civics. (Kar)
uraibu* nm [u-] addiction, habit, enjoyment. (Kar)
urais* nm [u-] presidency. (Kar)
uramali* nm [u-] black magic, black art. (Kar)
uramberambe nm [u-] coconut kernel.
urari* nm [u-] balance: ~ wa hesabu balance of accounts. (Kar)
urasimu* nm [u-] bureaucracy. (Kar)
uratibu* nm [u-] coordination. (Kar)
uraufu* nm [u-] compassion, gentleness. (Kar)
urazini nm [u-] rationale.
ureda nm [u-] happiness, comfort, luxury.
urefu nm [u-] 1 distance, length: ~ wa barabarathe road’s length. 2 height.
urekebishaji nm [u-] adjustment, reformation.
urembo nm [u-] 1 decoration. 2 beauty. 3 fashion, chic, style.
urithi* nm [u-] 1 inheritance. 2 heritage. (Kar)
uroho nm [u-] greediness, gluttony.
uru1* nm [i/zi-] (karata) diamond. (Kre)
uru2 nm ma- [a-/wa-] monitor lizard.
uruhanga nm (ruhanga) [i-/zi-] wild
banana seed.
urujuani* nm [i-/zi-] violet. (Kaj)
urukususu* nm [i-/zi-] cough medicine. (Kar)
urumo* nm [u-] poverty, indigence, need, straitened circumstances: Pigwa na ~ be indigent; be in need,
be financially strained, be poor. (Kar)
usanifu
urushaji nm [u-] (bei) overcharging.
urusi nm (rusi) [a-/wa-] one-month-old calf.
usa nm [u-] cord, rope.
usafi* nm [u-] cleanliness, hygiene, sanitation: ~ni tabia hygiene is an in-born habit. (Kaj)
usafidi* nm [u-] euphemism. (Kaj)
usafihi* nm [u-] insolence, arrogance. (Kar)
usafiri* nm [u-] transport. (Kar)
usafirishaji* nm [u-] transportation. (Kar)
usafishaji* nm [u-] cleaning, cleansing, refining. (Kaj)
usaha* nm [u-] pus. (Kar)
usahaulifu* nm [u-] forgetfulness. (Kar)
usahibu* nm [u-] friendship, confidence. (Kar)
usahihi* nm [u-] accuracy, correctness, rightness. (Kar)
usaili* nm [u-] interview. (Kar)
usajili* nm [u-] registration. (Kar)
usakumbimbi nm [u-] tale-bearing, tale-telling, gossip.
usalama* nm [u-] 1 safety, security: Baraza la~ Security Council. 2 work of security officers. (Kar)
usalata nm [u-] leakage of information; prying, gossip.
usaliti* nm [u-] betrayal. (Kar)
usambazaji nm [u-] dissemination, distribution.
usambiko nm [u-] habit of forcing people to do sth, coercion.
usani* nm [u-] metal work, smithery. (Kar)
usanifu* nm [u-] 1 composing. 2 standardization. (Kar)
usanii
usanii* nm [u-] art, artistry. (Kar)
usasi nm [u-] hunting.
usawa* nm [u-] equality: ~ wa binadamuequality of human beings; level: ~ wa bahari sea-level. (Kar)
useja1 nm [u-] bachelorhood, celibacy.
useja2 nm (seja) [u-/zi-] collar of beads.
usemaji nm [u-] style of speaking; eloquence, rhetoric.
usemi nm (semi) [u-/zi-] 1 style of speaking. 2 expression, statement, saying. 3 language; dialect.
usena1 nm [u-] bee sting.
usena2 nm [u-] friendship, comrade-ship; confidence.
usengenyaji nm [u-] backbiting.
useremala nm [u-] carpentry.
ush.a kt [ele] foam and roar like a wave. (tde)ushia; (tdk) ushika; (tds) ushisha; (tdw)ushwa.
ushababi nm [u-] youth, youth-fulness. (Kar)
ushabaki* nm [u-] cunning, stratagem, trickery. (Kar)
ushabiki nm [u-] devotion, fanaticism.
ushahidi* nm [u-] evidence, testimony. (Kar)
ushaibu* nm [u-] old age. (Kar)
ushairi* nm [u-] poetry, verse. (Kar)
ushakii1* nm [u-] bravery, courage. (Kar)
ushakii2* nm [u-] evil, wickedness. (Kar)
ushanga nm (shanga) [u-/zi-] bead.
ushari nm [u-] provocation, quarrelsomeness.
usharifu* nm [u-] nobility, respectability, excellence. (Kar)
usharika nm (sharika) [u-/zi-] parish.
ushaufu* nm [u-] frivolity, flirting.
ushuhuda
(Kar)
ushauri nm [u-] 1 advice. 2 consultancy.
usheha1* nm [u-] councillorship; headmanship. (Kar)
usheha2* nm [u-] big crowd of people. (Kar)
ushei kl and a bit, plus a bit: Amenipa shilingi mia na ~ she has given me one hundred plus shillings.
ushemasi* nm [u-] deaconship. (Kar)
ushenzi* nm [u-] savagery, barbarity. (Kaj)
ushimba nm [a-/wa-] shrimp.
ushindani nm [u-] competition,
rivalry.
ushinde nm [u-] defeat.
ushindi nm [u-] 1 victory, conquest, success. 2 point of dispute, cause of contention.
ushiri nm [u-] tenth.
ushirika1* nm [u-] union, co-operative: Duka la~ co-operative shop. (Kar)
ushirika2* nm [u-] communion: ~ MtakatifuHoly Communion. (Kar)
ushirikiano* nm [u-] co-operation. (Kar)
ushirikina* nm [u-] superstition. (Kar)
ushirikishaji* nm [u-] mobilization. (Kar)
ushoga1* nm [u-] friendship between women. (Kar)
ushoga2* nm [u-] gayness, homo-sexuality. (Kar)
ushoni nm [u-] 1 sewing. 2 tailor’s wage. 3 style of sewing.
ushoroba nm [u-] alleyway, passageway.
ushuhuda* nm [u-] testimony, evidence, proof. (Kar)
ushujaa
ushujaa* nm [u-] bravery, valour, heroism. (Kar)
ushumbi nm [u-] makeshift sail.
ushungi1 nm [u-] 1 veil. 2 comb of a cock. 3 crest feathers.
ushungi2 nm [u-] prepuce.
ushupavu nm [u-] 1 firmness. 2 obstinancy.
ushuru* nm [u-] customs duty. (Kar)
ushuzi nm [u-] farting, flatulation.
ushwa nm [u-] husk, bran.
usi nm [u-] grass bearing cotton-like flowers.
usia1 nm [u-] will; testament. (Kar)
usi.a2 kt [ele] make a will, will to, express dying wishes; advise. (tdk) usika; (tdn) usiana; (tds)usisha;
(tdw) usiwa. (Kar)
usichana nm [u-] girlhood.
usikivu nm [u-] attentiveness.
usiku nm [u-] night.
usimamizi nm [u-] supervision, management.
usindikaji nm [u-] extraction: ~ wa
mafuta oil pressing/milling.
usinga1 nm (singa) [u-/zi-] 1 horse’s or hartebeest’s hair. 2 flywhisk.
usinga2 nm [ u-] kind of magic cast on adulterers.
usingizi nm [u-] sleep.
usira nm [u-] powder made from an animal’s burnt skin, used as a protective charm against that particular
animal.
usiri* nm [u-] delay, lagging. (Kar)
usisi nm [a-/wa-] type of black bird.
usita nm [u-] alley, narrow passage, path.
usito nm [u-] deafness.
usitu nm (situ) [u-/zi-] split wild date
usuluhishi
palm leaf.
uso nm [u-] face, surface: ~ wa ardhi earth’s surface.
usodai nm [u-] pride, disdain, arrogancy.
usogora nm [u-] 1 pushiness, bossy attitude. 2 valour, courage, resolve, determination.
usongombwingo nm [u-] hypocrisy.
usono nm [u-] resting.
usoshalisti* nm [u-] socialism. (Kng)
ustaarabu* nm [u-] civilisation. (Kar)
ustadi* nm [u-] skill, mastery, expertise, aptitude. (Kaj)
ustahamilivu* nm [u-] patience, perseverance, endurance, forbe-arance. (Kar)
ustahiki* nm [u-] entitlement. (Kar)
ustawi nm [u-] welfare, prosperity: ~ wa jamiisocial welfare.
ustawishaji nm [u-] growth, development:Mamlaka ya ~ wa Makao Makuu Capital Develop-ment
Authority.
usu! kl hush! silence!
usubi nm [a-/wa-] gnat, midge, sandfly.
usufi* nm (sufi) [u-/zi-] kapok. (Kar)
usufii* nm [u-] holiness. (Kar)
usufu* nm (sufu) [u-/zi-] wool. (Kar)
usugu nm [u-] callousness.
usuhuba* nm [u-] friendship. (Kar)
usukani* nm (sukani) [u-/zi-] 1 rudder; steering wheel. 2 (ms) leadership. (Kar)
usultani* nm [u-] sultanship. (Kar)
usulubu* nm [u-] hard work. (Kar)
usuluhishi* nm [u-] mediation, arbitration, reconciliation, paci-fication. (Kar)
usumaku
usumaku nm [u-] magnetism.
usumba nm [u-] coconut fibre, coir.
usumbi nm [u-] mischievousness, petulance, naughtiness.
usumbufu nm [u-] nuisance, bother, disturbance.
usungo nm [u-] naivity in sexual maters.
usununu nm [u-] arrogance, inso-lence.
usuria* nm [u-] concubinage. (Kar)
ususi nm [u-] plaiting.
ususu nm [u-] corridor.
ususuani nm [u-] firmness (to temptations).
uswahili* nm [u-] 1 Swahili norms. 2 eloquence in Swahili. (Kar)
uta nm (nyuta) [u-/zi-] bow (for arrows).
utaa nm (taa) [u-/zi-] storage.
utaabishaji nm [u-] affliction, per-secution.
utaalamu* nm [u-] expertise, professionalism. (Kar)
utaba nm [u-] fearing breaking/ plucking off.
utabibu* nm [u-] medical pro-fession. (Kar)
utabiri* nm [u-] 1 forecast, pro-phecy. 2 prediction, divination, foretelling. (Kar)
utabwa nm [u-] softness.
utadi nm [u-] rudeness.
utafiti nm [u-] research, investiga-tion. (Kar)
utagaa nm [u-] branch.
utago nm [u-] broom grass.
utaifa* nm [u-] nationalism,
nationality, nationhood. (Kar)
utaiti* nm [u-] abject poverty. (Kar)
utaji* nm [u-] head gear/scarf. (Kar)
utajiri* nm [u-] wealth, richness. (Kar)
utakaso nm [u-] purification,
utanzu
sanctification.
utako nm [u-] keel.
utaleleshi* [u-] prostitution. (Kar)
utalii* nm [u-] tourism. (Kar)
utamaduni* nm [u-] culture. (Kar)
utamaradi* nm [u-] cosmetics. (Kar)
utambaa nm [u-] rag.
utambazi nm [u-] creeping, craw-ling.
utambi1 nm (tambi) [u-/zi-] 1 wick. 2 medicated cotton wool for curing abscesses/ulcers.
utambi2 nm (tambi) [u-zi-] intestinal wall.
utambo nm (tambo) [u-/zi-] swi-nging handle (e.g. of a pail/iron pot etc).
utamboni nm [u-] presence of war, state of being at war.
utambuzi nm [u-] perception, consciousness, realization.
utamu nm [u-] sweetness; deli-ciousness.
utamviri nm (tamviri) [u-/zi-] branch.
utanashati* nm [u-] neatness, smartness. (Kar)
utandabui nm [u-] spider’s web.
utando nm [u-] 1 spider’s web. 2 coating, film, membrane: ~ wa maziwa milk cream.
utanga nm [u-] top or bottom of a wicker trap.
utangazaji nm [u-] 1 broadcasting. 2 advertizing, publicity.
utango nm [u-] (mtumbwi, dau) seat.
utangule nm (tangule) [u-/zi-] coconut fibre rope.
utangulizi nm (tangulizi) [u-/zi-] 1 preceding. 2 introduction.
utani nm [u-] 1 joking relationship. 2 joke, friendly teasing.
utanzu nm (tanzu) [u-/zi-] branch.
utapiamlo
utapiamlo nm [u-] malnutrition.
utapishi1 nm [u-] finalization of the initiation right.
utapishi2 nm [u-] vomiting.
utaratibu* nm (taratibu) [u-/zi-] procedure. (Kar)
utari* nm (tari) [u-/zi-] 1 ship hauling cable. 2 string, cord, rope. (Kar)
utasa nm [u-] sterility, barrenness.
utashi nm [u-] will power, determination, desire.
utasi nm [u-] inability to speak, speech impediment, being tongue-tied.
utata1 nm (tata) [u-/zi-] complexity, complication.
utata2 nm (tata) [u-/zi-] lisp; speech impediment.
utatu nm [u-] trinity: ~ Mtakatifu The Holy Trinity.
utatuzi1 nm [u-] frequent tearing of clothes.
utatuzi2 nm [u-] solution; disenta-nglement.
utawa nm [u-] 1 monasticism. 2 seclusion.
utawala* nm [u-] 1 administration. 2 rule, reign. (Kar)
utaya nm (taya) [u-/zi-] jaw, jaw-bone.
utazamaji nm [u-] looking, watching, spectatorship.
ute nm (nyute) [u-/zi-] mucus, slime, exudate: ~wa yai egg white.
utegaji1 nm [u-] trapping.
utegaji2 nm [u-] shirking.
utekelezaji nm [u-] implementation.
utelezi nm [u-] 1 slipperiness. 2 slippery place.
utembezi nm [u-] 1 walking about (for pleasure). 2 adultery, inde-cency.
utembo nm [u-] fibre.
uti
utendaji nm [u-] performance, execution.
utendi nm (tendi) [u-/zi-] epic poem.
utengaji nm [u-] separation/
exclusion.
utengano nm [u-] separation, exclusion.
utengemano nm [u-] tranquility, settling down after an upheaval.
utengenezaji nm [u-] 1 repairing. 2 manufacturing, assemblage.
utenguo nm [u-] annulment.
utenguzi nm [u-] turning aside; distortion.
utenzi1 nm [u-] action, activity, operation.
utenzi2 nm (tenzi) [u-/zi-] epic poem.
uteo nm (teo) [u-/zi-] winnowing basket.
utepe nm (tepe) [u-/zi-] 1 ribbon, band. 2 tape.
utepetevu nm [u-] laziness.
uteremkaji nm [u-] descending, disembarkation.
utesaji nm [u-] persecution, moles-tation, torturing, abuse.
utesi nm [u-] rumour.
utete nm ma- [u-/ya-] reed.
utetezi nm [u-] defence.
uteule nm [u-] state of being elected/appointed/nominated.
uteuzi nm [u-] appointment, nomination.
uthabiti* nm [u-]stability, firmness. (Kar)
uthibitisho* nm [u-] confirmation, verification. (Kar)
uti nm (nyuti) [u-/zi-] 1 tree trunk. 2 backbone, spine: ~ wa mgongo spinal cord.
utii
utii* nm [u-] obedience; discipline.
(Kar)
utiifu* nm [u-] obedience, discipline.
utiko nm [u-/i-] roof ridge.
utimbakwira nm [u-] betrayal.
utimbi nm [u-] execration, menace.
utimilifu* nm [u-] perfection, completion. (Kar)
utimizaji* nm [u-] completion, fulfilment. (Kar)
utingo nm [u-] 1 porter. 2 portering.
utiriri nm [u-] 1 dripping. 2 flow of people/things. 3 constant coming of people. 4 elusiveness.
utisho nm [u-] frightening, terrifying, scaring.
utitiri nm [u-] 1 chicken lice. 2 abundance, plenty.
uto nm [u-] 1 vegetable oil. 2 any oily substance/secretion. 3 extract.
utobwe nm [u-] inexpertness, incompetence in ‘bao’ game.
utokazi nm [u-] kind of white wax.
utokezo nm [u-] protrusion.
utoko nm (toko) [u-/li-] vaginal mucus.
utomondo nm [u-] type of strong fibre used in string instruments.
utomvu nm [u-] plant sap.
utondoti1 nm (tondoti) [u-/zi-] big silver pendant.
utondoti2 nm (tondoti) [u-/zi-] repetition; long explanation.
utoneo nm [u-] dripping.
utongo1 nm (tongo) [u-/zi-] eye discharge.
utongo2 nm [a-/wa-] type of blackbird.
utongozaji nm [u-] 1 seduction. 2 allurement.
utoro nm [u-] absenteeism, truancy.
utosi nm [u-] head, crown.
utupu
utoto nm [u-] childhood.
utotole nm [u-] lost property reward.
utovu nm [u-] lack : ~ wa nidhamu lack of discipline, indiscipline.
utu nm [u-] humanity, human nature.
utu uzima nm [u-] adulthood, matu-rity.
utukufu nm [u-] glory, magnificence.
utukutu nm [u-] mischievousness, petulance, naughtness, mischief.
utulivu nm [u-] serenity, equani-mity, calmness.
utumbo nm [u-] intestine, gut.
utumbuizo nm (tumbuizo) [u-/zi-] 1 singing a lullaby. 2 soothing by singing, soothing melody. 3 long
stanza/verse.
utume1 nm [u-] state of being authorized to do sth; service.
utume2 nm [u-] apostolate, pro-phecy.
utumiaji nm [u-] use, usage, employment.
utumishi nm [u-] 1 civil service department. 2 service, employ-ment; establishment.
utumwa nm [u-] slavery.
utunda nm (tunda) [u-/zi-] waist beads.
utundu nm [u-] mischief, jumpiness, naughtyness.
utunduivu nm [u-] watchfulness; care.
utunduizi nm [u-] care; watch-fulness.
utungaji nm [u-] composition, essay.
utungisho nm [u-] (wanyama) fertilization, insemination.
utungo nm [u-] 1 composition, sth
composed. 2 literary composition.
utunzaji nm [u-] care.
utupa nm [u-] type of fish-killing poisonous plant.
utupu nm [u-] 1 nakedness, nudity. 2
uturi
emptiness.
uturi* nm u-] perfume, attar. (Kar)
utusitusi nm [u-] mist, semi-darkness.
utuvu nm [u-] serenity, equanimity, calmness.
utwalio nm (twalio) [u-/zi-] tip of a calico.
utwana nm [u-] serfdom.
utweshi nm [u-] greeting.
uuaji nm ma- [u-/ya-] murder.
uuguzi nm [u-] nursing the sick.
uume nm [u-] 1 manhood. 2 penis.
uumikaji nm [u-] cupping.
uumizi nm [u-] cupping.
uundaji nm [u-] formation, making, manufacturing, shaping: ~ wa istilahi terminology coinage/
formation.
uungamaji nm [u-] confession.
uungu nm [u-] divinity.
uungwana nm [u-] civility, gentility.
uunzi nm [u-] formation.
uuzaji nm [u-] selling, salesmanship.
uvamizi nm [u-] invasion.
uvati nm [u-] gunwale or rubbing strake surrounding top of hull.
uvimbe nm [u-] swellling.
uviringo nm [u-] roundness.
uvivu nm [u-] laziness.
uvoo nm [u-] ivory/bead bracelet.
uvuguvugu nm [u-] 1 lukewarmness, tepidity. 2 excitement.
uvulana nm [u-] bachelorhood, boyhood.
uvuli1 nm [u-] manhood.
uvuli2 nm [u-] shade.
uvumba nm [u-] incense.
uvumbi nm [u-] dust.
uvumbuaji nm [u-] discovery.
uvumbuzi nm [u-] 1 discovery. 2 founding.
uvumi1 nm [u-] rumour.
uwanja
uvumi2 nm [u-] rumbling sound.
uvumilivu nm [u-] patience, toler-ance, perseverance.
uvundivu nm [u-] state of being high; stinking.
uvundo nm [u-] stink, stench.
uvunjaji nm [u-] breaking.
uvurungu nm [u-] hollowed-out object e.g. a tree, stone, etc.
uvushi nm [u-] ferrying, carrying across.
uvusho nm [u-] crossing.
uvutano nm [u-] gravitation, attraction, tug of war.
uvutaji nm [u-] 1 smoking. 2 affinity. 3 pulling. 4 attraction.
uvuvi nm [u-] fishing.
uvuvio nm [u-] blowing.
uwajibikaji nm [u-] accountability.
uwakili* nm [u-] attorneyship, advocacy. (Kar)
uwakilishi* nm [u-] representation: ~ wa wakulima hauna budi kuimarishwa the peasants’ repre-
sentation must be strengthened. (Kar)
uwalii* nm [u-] monasticism, sainthood. (Kar)
uwalio1 nm (nyalio) [u-/zi-] river-mouth fish trap.
uwalio2 nm (nyalio) [u-/zi-] traditional coronation seat.
uwambo nm (mawambo) [u-/ya-] stretching over.
uwanafunzi nm [u-] studentship.
uwanda nm (nyanda) [u-/zi-] 1 open space. 2 plain, plateau. 3 research field.
uwanga nm (wanga) [u-/zi-] arrowroot.
uwanja nm (nyanja) [u- /zi-] 1 court, field; plot. 2 field of study.
uwasa
uwasa nm (nyasa) [u-/zi-] stick/lathe/rod for strengthening walls of native houses.
uwasii* nm [u- ] trustee appointment. (Kar)
uwati1 nm (mbati) [u-/zi-] rubbing strake, wash strake.
uwati2 nm (mbati) [u-/zi-] skin eruption, rash.
uwatu nm [u-] fenugreek, kind of herb
whose fruits are used for flavouring curries.
uwayo nm (nyayo) [u-/zi-] sole, footstep, footprint.
uwazi nm [u-] emptiness; openness; open space; vacuum.
uwaziri* nm [ u-] ministerial portfolio. (Kar)
uwele nm (mawele) [u-/ya-] bullrush millet.
uweza nm [u-] ability, power: ~ wa Mungu the power/omnipotence of God.
uwezo nm [u-] 1 ability, capability, power. 2 authority.
uwi nm [u-] evil, wickedness, badness.
uwiano nm [u-] correlation; proportion, ratio.
uwindaji nm [u-] hunting.
uwingu nm (mbingu) [u-/zi-] sky.
uwinja nm (mbinja) [u-/zi-] whistling noise, whistle.
uy.a ktsie] return, come back, go back. (tde)uyia; (tdk) uyika; (tds) uyisha.
uyabisi1* nm [u-] 1 dryness, hardness, stiffness. 2 scurf; dandruff. (Kar)
uyabisi2* nm [ u-] rheumatism. (Kar)
uyoga nm [u-] mushroom.
u.za ktele] sell. (tde) uzia; (tdk) uzika; (tdn)uzana; (tds) uzisha; (tdw) uzwa.
uzalendo nm [u-] patriotism,
uzohali
nationalism.
uzalio nm [u-] birth place, breeding place.
uzalishaji nm [u-] production; breeding.
uzamili nm [u-] postgraduate studies: Kurugenzi ya ~ Dire-ctorate of Postgraduate Studies.
uzandiki* nm [u-] hypocrisy, deceit. (Kar)
uzani nm [u-] weight.
uzao nm [u-] offspring, progeny.
uzawa nm [u-] 1 offspring, progeny. 2 indigenousness, indigenization.
uzazi nm [u-] 1 birth, childbearing: ~ wa majirabirth control. 2
offspring, progeny.
uzee nm [u-] old age.
uzembe nm [u-] negligence.
uzi nm (nyuzi) [u-/zi-] thread, string.
uzima nm [u-] health; wellbeing; life.
uzimbezimbe nm [u-] condition of being withered/slack; laziness.
uzinduzi nm [u-] inauguration, official opening.
uzinge nm [u-] encirclement.
uzingo nm [u-] 1 roundness. 2 encirclement.
uzinifu nm [u-] adultery, fornication, lewdness, debauchery.
uzinzi nm [u-] adultery, fornication, lewdness, debauchery.
uzio nm (nyuzio) [u-/zi-] 1 fence-like fish trap. 2 fence, hedge.
uzito nm [u-] 1 weight. 2 serious-ness, importance. 3 difficulty.
uziwi nm [u-] deafness.
uzoefu nm [u-] experience, fami-liarity.
uzohali nm [u-] slowness in doing sth; delay, lagging, procrastination.
uzu.a
uzu.a ktele/sie] resign, retire, dismiss. (tde)uzulia, (tdek) uzulika, (tdes) uzulisha, (tdew)uzuliwa.
uzuiliaji nm [u-] prevention.
uzuio nm [u-] hindrance, prevention, obstruction.
uzuizi nm [u-] hindrance, obstruction, prevention, stoppage.
uzuka nm [u-] period a widow lives in seclusion after her husband’s death.
uzul.u kt [ele] dismiss, fire, retire; resign. (tde)uzulia, (tdew) uzuliwa;
uzuri nm [u-] 1 beauty. 2
(tdk) uzulika; (tds) uzulisha.
uzulufu nm [u-] losing memory due to old age.cosmetic/perfume. 3 right.
uzururaji nm [u-] wandering, loite-ring, vagrancy, roaming.
uzushi nm [u-] speculation, heresy, rumour.
uzuzi nm [u-] searching for sth hidden.
uzuzu nm [u-] 1 inexperience. 2 foolishness, imbecility, stupidity.
V
1
va.a kt [ele] dress, wear, put on: ~ saa put on a watch; ~ mkufu wear a
necklace. (tde) valia,(tdek) valika, (tdes) valisha, (tdew) valiwa;(tdn) vaana.
vaa2 nm [i-/zi-] peg, yard brace.
vaan.a kt [sie] embrace in a fight. (tde) vaania; (tdk) vaanika; (tds) vaanisha.
vali* nm [i-/zi-] valve. (Kng)
vali.a kt [sie] dress up. (tdk) valika; (tds)valisha.
valish.a kt [ele] 1 assist to dress. 2 buy clothes for
sb. (tde) valishia; (tdk) valishika; (tdn)valishana; (tdw) valishwa.
vam.a kt [sie] drown/sink completely: Mahaba yamem~ he/she is engrossed in love, he/she is head over
heels in love with sb. (tde) vamia;(tdk) vamika; (tds) vamisha.
vami.a kt [ele] 1 rush: Hili jambo ameli~ tu hana ujuzi nalo he/she has rushed into this matter, but he/she
does not have the exprencience on it. 2 attack, ambush,
raid. (tde) vamilia; (tdk)vamika; (tds) vamisha; (tdn) vamiana; (tdw)vamiwa.
vang.a kt [sie] be restless, move about; be
troubled. (tde) vangia; (tdk) vangika; (tds)vangisha; (tdw) vangwa.
vangavang.a kt [sie] diddle; garble, wrest the meaning: Tulipomwuliza alibaki ku~ when we asked
him/her, she/ he just garbled. (tde)vangiavangia; (tdk) vangika-vangika; (tds)vangishavangisha;
vanila* nm [i-/zi-] vanilla. (Kng)
varanda* nm [i-/zi-] veranda. (Khi)
varanga1 nm [i-/zi-] interrupt rudely; hurly-burly.
vavaga.a kt [sie] spread, be common knowledge: Habari ime~ kila mahali the news is common
knowledge. (tde) vavagalia, (tdek)vavagalika, (tdes) vavagalisha.
vazi nm ma- [li-/ya-] clothing, dress:
vingirik.a
~ la taifa national dress.
veli* nm [i-/zi-] veil. (Kng)
vena* nm [i-/zi-] vein. (Kng)
veto* nm [i-/zi-] veto. (Kng)
vi.a kt [sie] be stunted/ underdeveloped: Mtoto huyu ame~ mno this child is too
stunted. (tde)vilia; (tdek) vilika; (tds) viza.
vibaya kl bad, wrong: Leo nina homa, najisikia ~ I have fever today, I am not feeling well;Umefanya ~
kumtukana You were wrong to abuse him/her.
video* nm [i-/zi-] video. (Kng)
vifijo nm [vi-] applause, cheer, noises of joy.
vigavig.a1 kt [sie] worry, harass, dragoon. (tde)vigiavigia; (tdk) vigikavigika; (tds) vigisha-vigisha.
vigaviga2 kl not easy, difficult: Ni ~ kwangu kutenda mambo kama hayo It is not easy for me to do so.
vikapu nm [ vi-] mchezo wa ~ basketball.
vikorokoro nm [vi-] bags and baggage, clutter.
vilevile kl also, too, in addition.
vili.a kt [sie] stanch, stop flowing, stagnate. (tde)vililia; (tdk) vilika; (tds) vilisha.
vimb.a1 kt [ele] 1 expand, swell: Uso wangu ume~ my face is swollen. 2 frown, bristle up. 3 become too
fat, be bloated. (tde) vimbia; (tdk)vimbika; (tdn) vimbana; (tds) vimbisha; (tdw)vimbwa.
vimb.a2 kt [ele] roof, thatch. (tde) vimbia; (tdk)vimbika; (tds) vimbisha; (tdw) vimbwa.
vimbiw.a kt [ele] be bloated, have indigestion:Alikula mpaka aka~ he/she overate.
vimbizi nm [i-/zi-] pain from overeating or from eating greedily.
vinginevyo kl otherwise, if not, or
else.
vinginy.a kt [ele] wriggle,
twist. (tde) vinginyia;(tdk) vinginyika; (tdn) vinginyana; (tds)inginyisha; (tdw) vinginywa.
vingirik.a kt [sie] roll. (tde) vingi-
vinjar.i
W
w.a kt [sie] be; become: Ameku~ mwembambashe/he has become thin. (nh) (1) ku~ na mkono mrefu be a
thief. (2) ku~ na mkono mzito be slow. (tde) wia.
wa.a1 kt [sie] 1 (nuru) spread; brighten. 2 flame.(tdk) waka; (tds) washa.
waa2 nm ma- [li-/ya-] spot, mark; stain.
waadhi* nm nyaadhi [ u-/zi-] sermon. (Kar)
waaidha* ku moreover, besides, in addition. (Kar)
waama* ku in fact, actually: ~ jambo hili limenikasirisha sana actually I am furious about this issue.
(Kar)
waba nm [u-/zi-] cholera.
wabaadu* ku furthermore, there-after: Salamu nyingi ~ naku-arifu kuwa hali yangu ni njemamany
greetings, further-more I would like to inform you that I am well. (Kar)
wadeni* nm ma- [a-/wa-] warden. (Kng)
wadhifa nm nyadhifa [u-/zi-] post, rank, position: Sasa ana~ mzuri nowadays she/he has a good post.
wadhiha kl openly: Anajifanyia mambo ya aibu ~ he/she does disgraceful things openly.
wadi1* nm [a-/wa-] son of: ~ Ali son of Ali. (Kar)
wadi2 nm [i-/zi-] ladle, dipper, scoop.
wadi3* nm [i-/zi-] (hospitali) ward. (Kng)
wadi.a kt [sie] be time for; arrive: Msimu wa kupanda ume~ the sowing season is here.
(tde)wadilia; (tdk) wadika; (tds) wadisha.
wadinasi nm [a-/wa-] son of a noble, blue blooded son.
wafik.i kt [ele] 1 agree. 2 fit, concur, be fitting, correspond to. 3 be same
as. (tde) wafikia;(tdk) wafikika; (tdn) wafikiana; (tdw)wafikiwa.
wafikian.a kt [sie] bring to terms, reconcile.(tde) wafikiania; (tdk) wafikianika; (tds)wafikianisha.
wage nm [u-/zi-] itchy plant hairs.
wagivu nm [u-] attractiveness, beauty: Asha akivaa suruali zinamletea ~ Asha looks attra-ctive in
trousers.
wahaka* nm [u-] worry, anxiety, restlessness, nerves: Usiwe na ~ don’t worry. (Kar)
wahedi* nm [i-] one. kv first. (Kar)
wah.i* kt [sie] 1 arrive on time, be in time. 2 venture, undertake: Haja~ kuja mjini he/she has never been
to town; Ume-~kugombea ubunge?have you ever contested for a seat in the
parliament? (tde) wahia; (tdk) wahika; (tdn)wahiana; (tds) wahisha; (tdw) wahiwa. (Kar)
wahshi* kv wash-out, useless: Mtu yule ni ~he/she is a wash-out. (Kng)
wahyi* nm [u-] revelation. (Kar)
waidh.i* kt [ele] give a sermon. (tde) waidhia;(tdk) waidhika; (tds) waidhisha; (tdw)waidhiwa. (Kar)
wajibik.a* kt [sie] be responsible for, act responsibly. (tde) waji-bikia; (tdk) wajibikika;(tds) wajibisha.
(Kar)
wajibu* nm [u-] responsibility, obligation, duty:Ni ~ wa kila mzazi kumlea mtoto wake it is each parent’s
resposibility to bring up his/her child. (Kar)
wajih.i1* kt [sie] meet, meet face to face. (tde)wajihia; (tdk) wajihika; (tds) wajihisha. (Kar)
wajihi2* nm [u-] face, appearance. (Kar)
wak.a1 kt [sie] 1 blaze, burn brightly, fame: Jua lina~ the sun is bright. 2 (mashine) start, be on,
work: Gari lime~ the car has started. (tde)wakia; (tdk) wakika; (tds) washa.
wakaa* nm nyakaa [u-/zi-] time, single time, period of time: ~ tatu za chakula the three meals. (Kar)
wakala* nm ma- [a-/wa-] agent; agency. (Kar)
wakatabahu
wakatabahu* nm (barua) yours. (Kar)
wakati* nm nyakati [u-/zi-] time, period of time, point of time; season; opportunity: Sina ~ I don’t have
time. (Kar)
wakfu* nm [u-] consecration: Weka ~consecrate. (Kar)
wakia* nm [u-/zi-] ounce. (Kar)
wakif.u1* kt [sie] 1 satisfy. 2 price. (Kar). (tde)wakifia; (tdk) waki-fika; (tds) wakifisha.
wakifu2 nm [u-] 1 satisfaction. 2 value: Nyumba hii shilingi elfu hamsini si ~ wake the value of this house
is not fifty thousand shillings.
wakili nm ma- [a-/wa-] 1 advocate, counsel; attorney: ~ mkuu wa serikali the Attorney General. 2 agent,
representative, commi-ssioner.
wakilish.a kt [ele] represent. (tde) wakilishia;(tdk) wakilishika; (tdn) wakilishana; (tdw)wakilishwa.
wala* ku nor: Si mrefu ~ si mfupi he/she is neither tall nor short. (Kar)
waladi* nm auladi [u-/zi-] son. (Kar)
walakini* nm [u-] defect; blemish, fault.(Kar)
wali nm nyali [u-/zi-] cooked rice; cooked grain e.g. millet, husked maize.
wali.a1 kt [sie] enthrone. (tde) walilia; (tdk)walika; (tds) wali-sha.
wali.a2 kt [sie] invite to work; invite to celebrate.(tde) walilia; (tdk) walika; (tds) walisha.
walii* nm ma- [a-/wa-] holy person, saint, dervish, calender, monk. (Kar)
walio1 nm nyalio [u-/zi-] (agh. hutumika kwa wingi) bits of sticks put at the bottom of a cooking pot to
prevent food from sticking to the pot.
walio2 nm [u-] wattle fence for trapping fish.
wallahi! ki in God’s name.
wamb.a1 kt [ele] overlay, stretch over, be
overcast. (tde) wambia; (tdk) wambika; (tdn)wambana; (tds) wambisha; (tdw) wambwa.
wamb.a2 kt [sie] be hard up; have no money.(tde) wambia; (tdk) wambika; (tds) wambisha.
wamb.a3 kt [sie] spread; be widespread. (tde)wambia; (tdk) wambika; (tds) wambisha.
wan.a kt [sie] fight. (tde) wania; (tdk) wanika;(tds) wanisha.
wanda1 nm nyanda [u-/zi-] finger width.
wand.a2 kt [sie] get/become fat, become stout; look
healthy. (tde) wandia; (tdk) wandika; (tds)wandisha.
wando nm [u-] web.
wang.a1 kt [sie] pain, ache: Kichwa kinani~ I have a
headache. (tde) wangia; (tdk) wangika;(tds) wangisha.
wang.a2 kt [ele] count. (tde) wangia; (tdk)wangika; (tdn) wangana; (tds) wangisha; (tdw)wangwa.
wang.a3 kt [sie] practise witchcraft at night. (tde)wangia; (tdk) wa-ngika; (tds) wangisha.
wanga4 nm [u-] starch: Vyakula vya ~carbohydrates.
wango nm ma- [u-/ya-] compu-tation, counting.
wanguwangu kl hastily, apace, fast, quickly:Mara tukamwona anakuja ~ we suddenly saw him coming
hastily.
wangwa nm nyangwa [u-/zi-] beach; mangrove swamp.
wani.a kt [sie] cotest, compete; fight for, strive for: Timu za daraja la kwanza zina~ ubi-ngwa wa
taifa first division teams are competing for the national championship.
wanja nm nyanja [u-/zi-] kohl; eye liner.
wano1 nm ma- [u-/ya-] arrow shaft.
wano2 nm ma- [u-/ya-] magic stick.
wanzuki nm [u-] honey beer.
waragi nm [u-] type of distilled alcohol.
waraka
waraka1* nm nyaraka [u-/zi-] 1 letter; circular, epistle. 2 document. 3 invoice, bill of sale. (Kar)
waraka2* nm nyaraka [u-/zi-] cigarette paper. (Kar)
waranti* nmi-/zi-] warrant. (Kng)
wari nm [u-] yard. (Kaj)
waria nm ma- [a-/wa-] skilled person.
waridi nm ma- [li-/ya-] rose.
warsha* nm [i-/zi-] workshop: ~ ya uandishiwriters’ workshop. (Kar)
wasa* nm [u-] gap filler between wall frame and roof. (Kar)
wasaa* nm [u-] opportunity, free time, leisure time for doing sth: Sina ~ wa kufanya jambo jingine
lolote I have no time for any thing else. (Kar)
wash.a1 kt [ele] itch, irritate: Mwili una~ the body is
itching. (tde) washia; (tdk) washika;(tdn) washana; (tdw) washwa.
wash.a2 kt [ele] ignite, kindle, light. (tde)washia; (tdk) washika; (tdn) washana; (tdw)washwa.
wasia* nm [u-] last directions; will. (Kar)
wasifu* nm [u-] biography: ~ wa Siti binti Saadthe biography of Siti daughter of Saad. (Kar)
wasil.i* kt [sie] arrive. (tde) wasilia; (tdk)wasilika; (tds) wasilisha. (Kar)
wasilian.a kt [sie] communicate. (tde)wasiliania; (tdk) wasili-anika; (tds)wasilianisha.
wasilish.a kt [ele] deliver; send. (tde)wasilishia; (tdk) wa-silishika; (tdn)wasilishana; (tdw) wasi-
lishwa.
wasionacho nm (wa-) the poor, the have nots.
wasiwasi* nm [u-] 1 worry, anxiety. 2 doubt, perpelexity: Fanya ~ worry: Tia ~ con-fuse. (Kar)
wasta nm [a-/wa-] moderate neutral person. (Kar)
wastani1* nm [u-/zi-] average, mean: Kwa ~ thamani ya nyumba hii ni
shilingi milioni mbili the value of this house is approximately two million shillings. (Kar)
wastani2* nm [u-] origin: Mji huu ndiyo ~ wetuthis is our home town. (Kar)
wavu nm nyavu [u-/zi-] net: ~ wa samaki fish net.
waw.a kt [sie] itch, irritate: Mwili mzima unani~my whole body is itching.(tde) wawia; (tdk)wawika;
(tds) wawisha.
wawe nm nyawe [u-/zi-] song sung by a group of people when cultivating a farm.
waya1* nm nyaya [u-/zi-] earthen baking dish. (Kar)
waya2* nm nyaya [u-/zi-] wire (Kng)
wayaway.a kt [sie] stagger, totter, reel. (tde)wayiawayia; (tdk) wayiawayika; (tds)wayiawa-yisha.
wayo1 nm nyayo [u-/zi-] 1 sole. 2 footprint.
wayo2 nm [a-/wa-] type of butterfly fish.
wayowayo nm [u-] worry.
waz.a kt [ele] think. (tde) wazia; (tdk) wazika;(tdn) wazana;(tds) wazisha; (tdw) wazwa.
wazi kl 1 open: Aliacha mlango ~ she/he left the door open. 2 openly, evidently: Anafanya maovu
~ he/she does bad things openly.
waziwazi kl openly, clearly.
wazimu nm [u-] madness. (ms) Fanya ~ be mad.
waziri* nm [a-/wa-] minister: ~ mkuu prime minister.
wazo nm ma- [li-/ya-] idea, opinion, thought.
wazu.a kt [sie] think deeply. (ms) Waza na ku~think deeply.
wee! ki hey!, you!
wehu nm [u-] madness.
wehu.a kt [ele] madden, drive mad. (tde)wehulia; (tdk) wehuka;
(tdn) wehuana; (tds)wehusha; (tdw) wehuliwa.
wek.a kt [ele] 1 put, place; set: ~ kitabu mezaniput a book on the
table; ~ silaha chini lay down arms. 2 put aside; leave to increase or ripen. (ms) (1) ~ msingi lay a
foundation for, start something; (2) ~ wakfuconsecrate; (3) ~ chini ya
ulinzi arrest. (tde)wekea; (tdk) wekeka; (tdn) wekana; (tds)weke-sha; (tdw) wekwa.
wekez.a kt [ele] invest. (tde) wekezea; (tdk)wekezeka; (tdn) wekezana; (tds) wekezesha;(tdw) wekezwa.
wekundu nm [u-] redness.
weledi* nm [u-] skill. (Kar)
welekeo nm [u-] 1 direction. 2 attitude.
welekevu nm [u-] 1 understanding; capability of understanding. 2 aptness.
welewa nm [u-] understanding.
wema nm [u-] goodness, kind-ness; excellence.
wembamba nm [u-] state of being thin/ slim/slender; narrowness.
wembe nm nyembe [u-/zi-] razor blade. (ms)Ukali wa ~ extreme sharpness.
wembembe nm [a-/wa-] wild bee.
wembezi nm [u-] dented chest because of a hunchback.
wendo nm nyendo [u-/zi-] move-ment; process, step.
weng.a kt [ele] get an allergic
rash. (tde)wengea; (tdk) wengeka; (tdn) wengana, (tds)wengesha; (tdw) wengwa.
wengo nm [u-] curved knife.
wengu nm ma- [li-/ya-] spleen.
weni nm ma- [li-/ya-] stinging plant used as cure for sores.
wenzi nm [u-] friendship, comradeship, companionship.
wenzo nm nyenzo [u-/zi-] 1 lever, roller. 2 appliance.
wepesi nm [u-] 1 easiness, ease.2 lightness, levity, agility, supple-ness.
werevu nm [u-] intelligence, cleverness, shrewdess, cunning.
weu nm nyeu [u-/zi-] cultivated land.
weupe nm [u-] 1 brightness; light. 2 whiteness.
weusi nm [u-] 1 darkness. 2 black-ness.
wewe kw [u-] (nafsi ya pili umoja) you: ~ ndiwe uliyeitwa you are the one who was called.
wewesek.a kt [sie] talk in sleep, talk in delirium or
uncosciously. (tde) wewesekea; (tdk)wewesekeka; (tds) wewesekesha.
wez.a kt [ele] be capable, be able; have strength, have means, be in control: Ni mtu anayeji~she/he is
well-off/affluent. (tde) wezea; (tdk)wezeka; (tdn) wezana; (tds) wezesha; (tdw)wezwa.
wezekan.a kt [sie] be possible. (tde)wezekania; (tdk) wezekanika; (tds)wezekanisha.
wi kv bad; useless: Kitendo ulichofanya niki~what you did was bad.
wi.a1 kt [ele] warm up: Maziwa yana~ the milk is warming
up. (tde) wilia; (tdk) wika; (tdn)wiana; (tds) wisha; (tdw) wiwa.
wi.a2 kt [ele] owe: Niwie radhi I beg your pardon. (tde) wilia; (tdk) wika; (tdn) wiana;(tdw) wiwa.
wibari1 nm [ i-/zi-] man's clean robe esp. the one worn at prayers.
wibari2 nm [a-/wa-] hyrax, rock
wiche nm [i-/zi-] infectiousness, contagious: Tia ~ infect; Pata wifi
~ be infected.
wifi nm ma- [a-/wa-] sister-in-law.
wigi* nm ma- [li-/ya-] wig. (Kng)
wigo nm [u-] fence, hedge, enclosure. (ms)Panua ~ seek new avenues/sources.
wik.a kt [sie] 1 crow: 2 triumph; reign; outshine.(tde) wikia; (tdk) wikika; (tds) wikisha.
wiki* nm [i-/zi-] week. (Kng)
wilaya* nm [i-/zi-] district. (Kar)
-wili kv two: Watu wa~ two people; Miti mi~two trees.
wima kl erect, upright. (ms) Simama
~ stand upright.
wimbi1 nm ma- [li-/ya-] 1 wave. 2 sound wave; light wave. 3 tilde. 4 escalation.
wimbi2 nm [u-] bulrush millet, eleusine.
wimbo nm nyimbo [u-/zi-] song.
wimbombo nm [u-] piece of stick twirled in a hole in another stick (ulindi) in order to produce fire.
winchi* nm [i-/zi-] winch, crane, derrick. (Kng)
winda1 nm [u-] girdled loin-cloth tucked between legs.
wind.a2 kt [ele] hunt; pursue a foe or a
fugitive.(tde) windia; (tdk) windika; (tdn) windana;(tds) windisha.
windo nm ma- [li-/ya-] booty, pray.
wing.a kt [ele] drive away, chase
witiri1* nm [i-/zi-] odd number.
away, repel. (tde) wingia; (tdk)
wingika; (tdn) wingana; (tds) wingisha; (tdw)wingwa.
wingi1* nm [u-] wing side. (Kng)
wingi2* nm [u-] 1 abundance, plenty. 2 plurality; (sarufi) plural.
wingu nm ma- [li-/ya-] cloud: Ma~ yametandathe sky is overcast; ~ la mvua rain cloud.
wino nm [u-] ink: Kidau cha ~ ink holder/pot, ink well.
wishwa1 nm [i-/zi-] roller.
wishwa2 nm [u-] chaff, bran, husk.
(Kar)
witiri2 nm (Uislamu) special prayer after the last prayer of the day.
wito1 nm [u-] infectiousness, infection, contagion.
wito2 nm [u-] casting.
wito3 nm [u-] call, vocation.
wivu nm [u-] 1 jealousy. 2 envy.
wizara* nm [i-/zi-] ministry. (Kar)
wizi nm [u-] theft, robbery, thieving.
wodi* nm [i-/zi-] ward. (Kng)
woga nm [u-] fear, cowardice, timidity.
wokovu nm [u-] salvation, deli-verance, rescue, redemption; liberation.
wongofu nm [u-] virtuousness, virtue, righteousness.
wororo nm [u-] softness, smooth-ness, tenderness.
woya nm nyoya [u-/zi-] handful.
Y
ya.a kt [sie] sleep, doze. (tde) yalia; (tdk)yalika; (tds) yaza.
yaani ku that is: Mtu mwenyewe ni mrefu sana, ~ anafikia futi sita au zaidi the person is very tall, that is,
he is six feet plus.
yabisi kv dry: Baridi ~ rheumatism.
yabisik.a kt [sie] become dry. (tde) yabisikia;(tdk) yabisikika; (tds) yabisikisha.
yadi* nm [i-/zi-] yard. (Kng)
yahe nm [a-/wa-] 1 friend, comrade. 2 commoner.
yahom! ki 1 expression of joy on the arrival of a vessel. 2 straight ahead!
yai nm ma- [li-/ya-] 1 egg. 2 ovum. 3 zero, nil:Ma~ ya chawa lice eggs; Walifungwa goli moja kwa ~ they
were beaten by one goal to nil.
yakini1* nm [i-] truth, sureness, proof, assurance, certainty: Jambo hili sijalipatia ~ yake I don't know the
truth of this thing/matter yet. (Kar)
yakin.i2* kt [sie] be sure, get the fact, know/establish the truth, be
certain. (tde)yakinia; (tdk) yakinika; (tds) yakinisha. (Kar)
yakini.a kt [sie] resolve to. (tde) yakinilia;(tdk) yakinika; (tds) yakinisha. (Kar)
yakinifu kv 1 true. 2 empirical.
yakuti* nm [i-/zi-] ruby, sapphire. (Kar)
yaliyomo nm [ya-] contents.
yamini* nm [i-/zi-] 1 right hand. 2 oath. (Kar)
yamkini* pia yumkini kl possibly, probably. (Kar)
yangeyange nm [a-/wa-] little egret, white reef heron.
yasini* nm [i-] 36th chapter of the Quran. (Kar)
yasmini* nm [i-/zi-] jasmine, jas-mine flower. (Kar)
yatima* nm ma- [a-/wa-] orphan. (Kar) yavuyavu nm ma- [li-/ya-] 1 lung. 2 sponge.
yaya* nm ma- [a-/wa-] ayah, child's nurse, babysitter. (Khi)
yegeya nm ma- [li-/ya-] sausage fruit.
yeye kw he, she.
yeyuk.a kt [sie] melt; dissolve. (tde) yeyukia;(tdk) yeyukika; (tds) yeyukisha.
yeyush.a kt [ele] melt; dissolve. (tde) yeyushia;(tdk) yeyushika; (tdn) yeyushana; (tdw)yeyushwa.
yomboyombi nm [a-/wa-] grossbeak weaver.
yong.a kt [sie] sway, stagger: Mwendo wake ni wa ku~ she sways as she walks. (tde) yongea;
(tdk) yongeka; (tds) yongesha.
yongo.a kt [sie] carry shoulder high. (tde)yongoea; (tdk) yongoeka; (tds) yongoesha.
yosayosa kl rapidly and roughly.
yowe nm ma- [li-/ya-] shout, cry, scream: Acha kupiga ma~ don't shout; Piga ~ shout for help.
yoyom.a kt [sie] disappear, go away. (tde)yoyomea; (tdk) yoyomeka; (tds) yoyomesha.
yugayug.a kt [sie] worry, be confused. (tde)yugiayugia; (tdk) yugika-yugika; (tds)yugishayugisha.
yugwa nm ma- [li-/ya-] type of white yam.
yumb.a kt [sie] 1 sway, wave to and fro; stagger. 2 have no stand, be unstable, become
infirmy. (tde) yumbia; (tdk) yumbika; (tds) yu-mbisha.
yumkini* kl taz yamkini. (Kar)
yungiyungi nm ma- [li-/ya-] water lily.
yunifomu * nm [i-/zi-] uniform: ~ za shuleschool uniform; ~ za wanajeshi army uniform. (Kar)
Z
za.a kt [ele] bear, give birth, reproduce. (tde)zalia, (tdek) zalika, (tdes) zalisha, (tdew)zaliwa;
(tdn) zaana.
zaan.a kt [sie] reproduce, breed, multiply. (tde)zaania; (tdk) zaanika; (tds) zaanisha.
zaatari nm [i-/zi-] aromatic leaf used in drinks.
zab.a kt [ele] slap: Nitaku~ kofi I will slap you. (tde) zabia; (tdk) zabika; (tdn) zabana; (tds)zabisha;
(tdw) zabwa.
zabadi nm [i-/zi-] civet, musk.
zabarijadi nm [i-/zi-] type of ruby/sapphire.
zabibu* nm [i-/zi-] grape, raisin. (Kar)
zabun.i1* kt [ele] 1 tender; auction, bid. 2 value, assess. (tde) zabunia; (tdew) zabuniwa; (tdk)zabunika;
(tds) zabunisha. (Kar)
zabuni2* nm [i-/zi-] tender, bid. (Kar)
zaburi1* nm [i-/zi-] 1 Psalter. 2 Psalms, Book of Psalms. (Kar)
zaburi2 kl tastelessly.
zafa* nm [i-/zi-] (Uislamu) proce-ssion. (Kar)
zafarani* nm [i-/zi-] saffron. (Kar)
zafe* nm [i-/zi-] slime, slippe-riness; sticky mud. (Kar)
zaga.a kt [sie] spread. (tde) zagalia, (tdek)zagalika; (tds) zagaza.
zaha nm [i-/zi-] lava.
zahama* nm [i-/zi-] hustle, jostle, throng; confusion, chaos, riot. (Kar)
zahanati* nm [i-/zi-] dispensary. (Kar)
zaidi* kl more, beyond: Shati hili ni kubwa ~this shirt is bigger; ~ ya matarajio beyond expe-ctation.
(Kar)
zain.i* kt [ele] 1 coax, entice, tempt, lure: Shetani alim~ Satan tempted him. 2 adore, decorate,
embellish. (tde) zainia, (tden)zainiana, (tdew) zainiwa; (tdk) zainika; (tds) za inisha. (Kar)
zaituni* nm [i-/zi-] olive. (Kar)
zalish.a kt [ele] 1 aid/assist at childbirth.2 produce, manu-facture. (tde) zalishia; (tdk)zalishika;
(tdn) zalishana; (tdw) zalishwa.
zaka* nm [i-/zi-] tithe. (Kar)
zam.a1 ktsie] 1 sink, submerge, immerse. 2 set:Jua hu~ saa kumi na mbili jioni the sun sets at six in the
evening. (tde) zamia; (tdk) zamika; (tds) zamisha.
zama2 nm [i-/zi-] time, period: ~ zetu during our times; ~ za kale Old Age; ~ za kati Middle Age.
zamani* nm [i-/zi-] 1 ancient times, long ago, antiquity. 2 given time, duration: ~ za leo/ ~
hizinowadays; ~ zijazo in future. (Kar)
zambarau nm [i-/zi-] 1 damson. 2 purple.
zamda* nm [i-/zi-] type of cure for stomach ache. (Kar)
zamu nm [i-/zi-] turn, round: Shika ~ take one's turn.
zana1 nm [i-/zi-] tool, apparatus, implement: ~ za vita arms, weapons; ~ za kilimo agri-cultural/ farm
implements.
zana2 nm ma- [li-/ya-] honey- comb.
zani nm [i-/zi-] calamity, disaster, catastrophe:Bwaga ~ cause a calamity.
zao nm ma- [li-/ya-] 1 crop. 2 product, harvest, proceeds.
zarambo nm [i-/zi-] distilled palm wine.
zari nm [i-/zi-] golden embroidery thread.
zarniki* nm [i-] arsenic. (Kar)
zatiti kt [sie] prepare, put ready: Ameji~ he/she is well pre-pared. (tde) zatitia; (tdk) zatitika;
(tds) zatitisha.
zawadi* nm [i-/zi-] present; gift; reward. (Kar)
zazi kv fruitful, productive, fecund: Kuku huyu ni m~ this hen is productive.
zebaki* nm [i-/zi-] mercury. (Kar)
zebe nm ma- [a-/wa-] fool, idiot, blockhead, imbecile.
zebu nm [a-/wa-] zebu, big long-
horned cow.
zeek.a kt [sie] 1 get old. 2 wear out. (tde)zeekea; (tdk) zeekeka; (tds) zeekesha.
zege nm ma- [li-/ya-] concrete.
zela nm [i-/zi-] bucket.
zembe kv slack, idle, remiss, negligent, lazy.
zembe.a kt [ele] neglect, act with dereliction. (tde) zembelea, (tdek) zembeleka; (tdn)zembeana;
(tds) zembesha; (tdw) zembewa.
zenge.a kt [ele] follow or come near sb/sth usually with an aim of getting sth or committing a crime.
(tde) zengelea, (tdek) zengeleka; (tdn)zengeana; (tdw) zengewa.
zeri nm [i-/zi-] balm.
zeriba nm ma- [li-/ya-] cowshed, stable, byre.
zeruzeru nm ma- [a-/wa-] albino.
zeze nm [i-/zi-] banjo.
zezeta nm ma- [a-/wa-] fool, idiot, imbecile.
zi.a kt [ele] abstain, refrain (esp. on health reasons). (tde) zilia, (tdek) zilika, (tdes) zilisha,(tdew) ziliwa.
ziada* nm [i-/zi-] 1 excess, supple-ment. 2 surplus; balance. (Kar)
ziaka nm [i-/zi-] quiver.
ziara1 nm [i-/zi-] visit, tour.
ziara2 nm ma- [li-/ya-] 1 sacred place. 2 grave, tomb.
zib.a kt [ele] 1 fill; plug. 2 cover. (tde) zibia; (tdk) zibika; (tdn) zibana; (tds) zibisha; (tdw)zibwa.
zibu.a kt [ele] unplug, uncork; clean a hole/aperture. (tde) zibulia, (tdes) zibulisha, (tdew) zibuliwa;
(tdk) zibuka; (tdn) zibuana.
zid.i* kt [sie] 1 go beyond, surpass: Haya mambo yameni~ kimo these affairs are beyond my capability. 2
increase, multiply, grow. (tde)zidia, (tden) zidiana, (tdew) zidiwa; (tdk)zidika; (tds) zidisha. (Kar)
zidish.a kt [ele] multiply: Mbili uki~ kwa nneutapata nane if you multiply two by four you get eight.
(tde) zidishia; (tdk) zidishika;
zimi.a
(tdn) zidishana; (tdw) zidishwa.
zidishi.a kt [ele] give more than necessary, give excessively. (tde) zidishilia, (tdek) zidishilika;
(tdn) zidishiana, (tdw) zidishiwa.
zidiw.a kt [sie] 1 be overwhelmed. 2 (mgonjwa) become worse.
zidu.a kt [ele] extract, draw out. (tde) zidulia, (tdek) zidulika, (tdew) ziduliwa; (tdn) ziduana;
(tds) zidusha.
ziga nm ma- [li-/ya-] incense burner.
zigi.a kt [sie] delay; slack off. (tde) zigilia; (tdek) zigilika, (tdes) zigilisha.
zigizaga* nm [i-/zi-] zigzag. kl crookedly, awry:Mambo yangu yanakwenda ~ my affairs are going awry.
(Kng)
zihi nm [i-/zi-] 1 exertion: Unene wake ni bure hana ~ hata kidogo he is fat for nothing, he cannot exert
himself. 2 energy.
zii! ki boo! (nh) Pigwa ~ be scorned, thumb down.
zik.a kt [ele] 1 bury. 2 (si rasmi) defraud. (tde)zikia; (tdk) zikika; (tdn) zikana;
(tds) zikisha;(tdw) zikwa.
ziki nm [i-/zi-] extra stitching at neckline, embroidery.
ziku.a kt [ele] uncover, unearth; expose. (tde)zikulia, (tdek) zi-kulika, (tdes) zikulisha, (tdew) zikuliwa;
(tdn) zikuana.
zila nm [i-/zi-] bailing scoop.
zilizala* nm [i-/zi-] earthquake. (Kar)
zima1 kv 1 whole, complete. (nh)
mtu m~ adult. 2 healthy; without defect.
zim.a2 kt [ele] 1 extinguish, put
out. 2 repress, quell, suppress. (tde) zimia; (tdk)zimika; (tds) zimisha; (tdw) zimwa.
zimamu nm [i-/zi-] bridle.
zimba.a kt [sie] be speechless; be dumbfounded. (tde) zimbalia, (tdek) zimbalika, (tdes) zimba-lisha.
zimi.a kt [sie] faint, lose
zimik.a
consciousness, be unconscious.
(tde) zimilia, (tdek) zimilika; (tds) zimisha.
zimik.a kt [sie] go out; be extinguished.(tde)zimikia; (tds) zimikisha.
zimu.a kt [ele] 1 dilute; cool. 2 warm up sth cold. (tde) zimulia, (tdew) zimuliwa;
(tdk)zimuka, (tds) zimusha.
zimwe kv 1 quenched, extingu-ished; lifeless:Makaa ~ dead coals, burnt out embers. 2 hollow
coconut: Nazi ~ hollow coconut, one without kernel nor milk.
zimwi nm ma- [a-/wa-] ghost; ghoul.
zinaa* nm [i-/zi-] adultery, forni-cation:Ugonjwa wa ~ venereal disease. (Kar)
zinara* nm [i-/zi-] plimsoll line, waterline. (Kar)
zind.a kt [sie] stand firmly; brave, dare, hold out. (tde) zindia; (tdk) zindika; (tds) zindisha.
zindik.a kt [ele] fortify/protect by charm. (tde)zindikia; (tdk) zindikika; (tdn) zindikana;
(tds)zindikisha; (tdw) zindikwa.
zindiko nm ma- [li-/ya-] protection/ fortification charm.
zindu.a kt [ele] 1 set free from a spell, disenchant. 2 wake up from a deep sleep; draw attention; awaken.
3 inaugurate, open, launch.(tde) zindulia; (tdek) zindulika; (tdn) zinduana; (tds) zindusha.
zinduk.a kt [sie] wakeup; gain consciousness; come to sense. (tde) zindukia; (tdk) zindukika;
(tds) zindukisha; (tdw) zindukwa.
zinduna* [i-/zi-] fossil gum-copal. (Kar) zinduo nm ma- [li-/ya-] awakening, realization.
zing.a kt [sie] 1 move about, roam. 2 turn the other way. 3 prostitute.
(tde) zingia; (tdk)zingika; (tds) zingisha.
zingati.a kt [ele] consider, observe, think of, take note, take into
account: Haya ninayokueleza yazingatie sanatake note of what I am telling you. (tde)zingatilia,
(tdek) zingatilika; (tdn) zinga-tiana; (tds) zingatisha; (tdw) zingatiwa.
zingatio nm ma- [li-/ya-] consideration, observation.
zingi.a1 kt [sie] fade, lose colour, be faint; look unwell, be pale: Labda Juma ana shida kwani uso wake
ume ~ may be Juma is in trouble as his face looks pale; Shati langu jekundu lime ~ my red shirt has faded.
(tde) zingilia; (tdk) zingika;(tds) zingisha.
zingi.a2 kt [ele] round up, enclose, surround.(tde) zingilia; (tdk) zingika; (tdn) zingiana; (tds) zingisha;
(tdw) zingiwa.
zingifuri* nm ma- [li-/ya-] 1 cinnabar. 2 annatta fruit. (Kar)
zingio nm [i-/zi-] fading.
zingir.a kt [ ele] round up, enclose, surround.(tde) zingiria; (tdk) zingirika; (tdn) zingirana;
(tds) zingirisha; (tdw) zingirwa.
zingizi nm [i-/zi-] 1 menstrual/ postpartum pains. 2 umbilical cord. 3 placenta, afterbirth.
zingu.a kt [ele] get rid of amalign influence. (tde)zingulia, (tdek)
zingulika, (tdes) zingulisha, (tdew) zinguliwa; (tdn) zinguana.
zinguo nm ma- [li-/ya-] riddance
of a malign influence.
zin.i* kt [sie] commit adultery, fornicate. (tde)zinia; (tdk) zinika; (tds) zinisha. (Kar)
zinifu kv lewd, adulterous.
zinz.a kt [ele] 1 display goods for sale. 2 place a patient on a special diet. 3 display a thief or miscreant.
(nh) ~ kichwa be stubborn. (tde)zinzia; (tdk) zinzika; (tds) zi-nzisha; (tdw)zinzwa.
zio nm [i-/zi-] post, pole.
zir.a kt [ele] 1 hate, detest, abhor. 2 abstain.(tde) ziria; (tdk) zirika; (tdn) zirana; (tds)zirisha;
(tdw) zirwa.
i
zira.i* kt [sie] faint, be unco-nscious; lose consciousness. (tde) ziraia; (tdk) ziraika; (tds)ziraisha. (Kar)
ziro* nm [i-/zi-] zero. (Kng)
zito kv heavy: Chuma hiki ni ki~ this piece of metal is heavy.
ziwa1 ma- [li-/ya-] lake.
ziwa2 nm ma- [li-/ya-] breast.
zizi nm ma- [li-/ya-] pen, paddock, fold, stable, byre, cowshed.
zizim.a kt [sie] cool, get cold: Mwili unam~she/he is feel-ing cold; maji yana~ the water is very cold.
(tde) zizimia; (tdk) zizimika; (tds)zizimisha.
zo.a kt [ele] collect, gather up: ~ takatakacollect garbage. (tde) zolea, (tdek) zoleka;(tdes) zolesha,
(tdew) zolewa; (tdn) zoana.
zoe.a kt [ele] become used to, be acquainted with, get accustomed to. (tde) zoelea, (tdek)zoeleka,
(tdew) zoelewa; (tdn) zoeana, (tds)zoeza.
zoelek.a kt [sie] be familiar, become habitual/customary. (tde) zoelekea; (tdk)zoelekeka.
(tds) zoelekesha.
zoesh.a pia zoez.a kt [ele] accustom, train. (tde)zoeshea; (tdk) zoesheka; (tdn) zoeshana; (tdw) zoeshwa.
zoevu kv experienced, accustomed.
zoezi nm ma- [li-/ya-] exercise, practice, assignment.
zogo nm ma- [li-/ya-] confusion, commotion, misunderstanding.
Zohali1* nm [i-] Saturn. (Kar)
zohali2 nm [ i-] delay, procra-stination; lowness, dilatoriness, laziness.
zoloto nm [i-/zi-] larynx, Adam's apple.
zome.a kt [ele] mock, groan aloud in derision, jeer. (tde) zomelea; (tdk) zomeka; (tdn)zomeana;
(tds) zomesha; (tdw) zomewa.
zong.a kt [sie] overwhelm, overpower: Kazi zimem~ Work has overwhelmed him. (tde) zo-
zui.a
ngea; (tdk) zongeka; (tdn) zo-ngana; (tds)zongesha; (tdw) zongwa.
zongapindu nm [a-/wa-] sea slug.
zongo nm ma- [li-/ya-] stomach swelling believed to be caused by jealousy/witchcraft.
zongo.a kt [ele] unwind: ~ uzi unwind thread. (tde) zongolea, (tdek) zongoleka, (tdes) zongo-lesha,
(tdew) zongolewa; (tdn) zongoana.
zongomez.a kt [ele] twist around, coil. (tde)zongomezea; (tdk) zongomezeka; (tdn) zongo-mezana;
(tds) zongomezesha; (tdw)zongomezwa.
zongomo nm ma- [li-/ya-] spring.
zoni* [i-/zi-] zone. (Kng)
zorot.a kt [sie] slouch, lag, dally, dawdle. (tde)zorotea; (tdk) zoroteka; (tds) zorotesha.
zoz.a kt [sie] nag, quarrel, argue. (tde) zozea; (tdk) zozeka; (tds) zozesha.
zu.a kt [ele] 1 fabricate, invent, compose:Maneno hayo ameya~
she has fabricated the story. 2 start sth bad. 3 unearth. (tde) zulia, (tdek) zulika, (tdew)zuliwa;
(tdn) zuana, (tds) zusha.
zuakulu nm [a-/wa-] black ru-mped barbet.
zuba.a kt [sie] 1 be dumb-founded/nonplussed. 2 be dull/ dispirited. (tde) zubalia, (tdek)zubalika;
(tds) zubaza.
zubu* nm [i-/zi-] penis. (Kar)
zug.a kt [ele] dupe, deceive, hoodwink. (tde)zugia; (tdk) zugika; (tdn) zugana;
(tds)zugisha; (tdw) zugwa.
zege nm ma- [a-/wa-] dupe, puppet.
Zuhura* nm [i-] Venus. (Kar)
zui.a kt [ele] 1 stop, restrain,
prevent, obstruct: Daktari ame-m~ asinywe pombe the doctor has prevented him from having alcoholic
drinks. 2 support: Kiguzo hiki ndicho kinacho~ dari this pole supports the ceiling.(tde)
zuilia, (tdek) zuilika, (tdes) zuilisha; (tdn)zuiana; (tdw) zuiwa.
zuk.a kt [sie] appear, emerge, pop up. (tde)zukia; (tdk) zukika; (tds) zukisha.
zulia* nm ma- [li-/ya-] carpet. (Kar)
zul.u1 kt [sie] 1 feel dizzy. 2 lose memory. (tde)zulia; (tdk) zulika; (tds) zulisha.
zulu2 nm [i-/zi-] flageolet, clarionet. (Kar)
zumaridi* nm [i-/zi-] emerald. (Kaj)
zumbu.a kt [sie] 1 subsist, maintain. 2 start:Amesha~ balaa jingine he has started another trouble.
(tde) zumbulia, (tdek) zumbulika; (tds)zumbusha.
zumbukuku nm ma- [a-/wa-] fool, idiot, imbecile, simpleton.
zumburu nm ma- [a-/wa-] type of mud fish.
zunga1 nm ma- [li-/ya-] foreskin, prepuce.
zunga2 [a-/wa-] uncircumcised man.
zunguk.a kt [ele] 1 go round, surround, revolve. 2 wander about, loiter, stroll. (tde) zungukia;
(tdk) zungukika; (tdn) zungukana; (tds)zungukisha; (tdw) zungukwa.
zungumz.a kt [ele] talk, speak, discourse.
(tde)zungumzia; (tdk) zungumzika; (tdn)zungumzana; (tds) zungumzisha; (tdw) zungu-mzwa.
zungumzi.a kt [ele] discuss about, talk about.
(tde) zungumzilia; (tdk) zungumzika; (tdn)zungumziana; (tds) zungumzisha; (tdw) zungu-mziwa.
zungush.a kt [ele] 1 circulate. 2 take round. (tde) zungushia; (tdk) zungushika; (tdn)zungushana;
(tdw) zungushwa.
zungushi.a kt [ele] enclose, surround, encircle.(tde) zungu-shilia; (tdk) zungushika; (tdn)zungushiana;
(tdw) zungushiwa.
zuri1 kv beautiful, pretty, gorgeous; good: Mtu m~ good person.
zuri2* nm [i-/zi-] 1 false evidence; perjury. 2 false swearing. (Kar)
zuru* kt [sie] visit, tour. (tde) zuria; (tdk)zurika; (tds) zurisha. (Kar)
zurur.a kt [sie] loiter, wander. (tde) zururia; (tdk) zururika; (tds) zururisha.
zush.a kt [ele] 1 start up. 2 fabricate. (tde)zushia, (tdw) zushiwa; (tdk) zushika, (tdn)zushana.
zuum.u kt [sie] resolve. (tde) zuumia; (tdk)zuumika; (tds) zuumisha.
zuzu nm ma- [a-/wa-] imbecile, fool, idiot, blockhead, simp-leton.
zuzu.a kt [sie] 1 disturb, derange. 2 infatuate, craze: ji~ vaunt, flatter oneself. (tde) zuzulia; (tdk) zuzuka;
(tdn) zuzuana; (tde) zuzusha,(tdw) zuzuliwa.
zuzuk.a kt [sie] vaunt/fool/flatter oneself. (tde)zuzukia; (tdk) zuzukika; (tds) zuzukisha.
zuzuwa.a kt [ sie] sink into oblivion, be foolish/stupid. (tde) zuzuwalia, (tdek)zuzuwalika, tdes) zuzu-
walisha.