تابلو شام آخر

شام آخر را باید یکی از شاهکارهای هنری دانست که یک نقاش معروف رنسانس به نام لئوناردو داوینچی آن را خلق کرده است. داوینچی این نقاشی را روی دیوار انتهایی سالن غذاخوری کلیسای سانتا ماریا دلا گراتزیه میلان به سبک ایتالیایی در سال‌های 1495 تا 1498 به اندازه و ابعاد 4.6 * 8.8 m طراحی کرده است. این تابلو بر اساس روایات انجیل یوحنا (باب 13 آیهٔ 21) از مراسم آخرین شام مسیح الهام گرفته شده که مسیح بیان می‌کند یکی از حواریون به وی خیانت خواهد کرد. همچنین فردی به نام آلدوس هاکسلی، رمان‌نویس مشهور این اثر با به عنوان «غمگین‌ترین» اثر دنیا معرفی می‌کند.

در روبروی شام آخر، نقاشی به صلیب کشیده شدن مسیح توسط “جیووانی دوناتو دا مونتورفانو” قرار دارد که به روش تابلوی شام آخر است بر روی دیوار کچی کشیده شده است، داونچی با خلق تابلوی شام آخر در روبروی آن می‌خواست یک روز قبل و بعد به صلیب کشیده شدن مسیح را در ذهن بینندگان حک کند. استفاده از تکنیک چسب‌رنگ، گسو و نفوذ رطوبت باعث شده تا این تابلو از سال 1498 تا به‌حال در حال تخریب شدن باشد. همچنین از آخرین اتفاقات این تابلو می‌توان به سال 1943 اشاره داشت که بر اثر بمباران آمریکا درمسیر تخریب کامل بود.

تابلو شام آخر در کجا قرار دارد؟

تابلو شام آخر بر روی دیوار سالن غذاخوری صومه سانتا ماریا میلان ایتالیا با ابعاد 4.6 در 8.8 متر برای پوشاندن دیوار مستطیل شکل مقبره نقاشی شده است. این نقاشی بعد از تکمیل ساخت کلیسا در سال 1498 طراحی شد؛ اما فردی به نام دوک لودوویچو اسفورتزا که حامی یکی از بزرگترین هنرمند ایتالیا بود، تصمیم گرفت تا این کلیسا را به مقبره خانوادگی تغییر دهد و به همین علت به داوینچی دستور داد تا نقاشی را بر روی دیوار رسم کند. سقف این مقبره هم با استفاده از نشان‌های اسفورزا پوشانده شده است.

تجزیه و تحلیل تابلو شام آخر

نقاشی شام آخر قسمتی از داستانی را روایت می‌کند که مسیح حواریون را از خیانت یکی از آن‌ها باخبر میسازد. این تابلو دقیق لحظه‌ای را نشان می‌دهد که مسیح پیش‌بینی می‌کند که خیانت کار کسی است که همزمان با او دست خود را به سمت نان دراز می‌کند.

طرف صحبت او یعقوب و توماس است که در کنار او نشسته‌اند، این دونفر از پیش‌بینی مسیح وحشت زده شده‌اند و در جهت دیگر مسیح یوحنا و پطرس گرم گفت‌وگو هستند؛ همچنین یهودا بدون توجه به مسیح دستش را به سمت نان دراز کرده است. البته در این تابلو فقط چهره‌ مسیح، یوحنا، پطروس و یهودا قابل شناسایی بودند تا اینکه در قرن 19ام دفترچه داوینچی پیدا شد و در آن طرح اولیه نام هر شخص در بالای سر خود نوشته شده بود.

آنچه که تابلوی شام آخر داوینچی را از سایر آثار با همین موضوع متمایز می‌سازد به تصویر کشیدن عکس العمل حواریون در هنگام پیش‌بینی مسیح و قرار گرفتن تمام حواریون در یک سمت میز است. لئوناردا داوینچی برای کشیدن چهره مسیح از فن ژرفا نمایی (پرسپکتیو) استفاده کرده و حواریون را به دسته‌های سه‌نفره تقسیم کرده است. این سه دسته عبارت‌اند از: (از چپ به راست تصویر)

دسته اول

دسته‌ اول بارتولومئو، یعقوب پسر حلفا و آندریاس برادر حواری دیگر پطروس هستند که هر سه با تعجب به حرف مسیح گوش می‌دهند.

دسته دوم

دسته‌ دوم شامل یهودا، پطروس و یوحنا است البته برخی اعتقاد دارند که یوحنا همان مریم مجدلیه بود یهودا در این نقاشی دستش به نمک‌دانی برخورد کرده است که این تصویر کنایه از نمک خوردن و نمکدان شکستن می‌باشد. دست دیگر او به سمت نانی دراز شده است، نقاشی دقیقا لحظه‌ای را ثبت کرده که مسیح می‌گوید هرکس که همزمان با من دستش را به سمت نان دراز کند خیانتکار محسوب می‌شود، در یکی از دستان یهودا کیسه‌ای قرار دارد که نشان دهنده سکه‌های نقره‌ای است که وی در قبال خیانت به مسیح از یهودیان دریافت کرده.

در ضمن یهودا تنها حواری می‌باشد که آرنجش روی میز گذاشته شده و نسبت به حواریون دیگر سر او در موقعیت پایین‌تری واقع شده و نسبت به بقیه حواریون جلوتر است. پطروس در حالی که چاقو را در خلاف جهت حضور مسیح در دست گرفته است. (چاقو در دست پطروس نشان دهنده رفتار خشونت آمیز وی در زمان دستگیری مسیح می‌باشد.)

بعد از پطروس، یوحنا نشسته است که حواری محبوب مسیح بود، حالت ناراحت یوحنا نشان دهنده علاقه وی به مسیح بوده و بعد او عیسی مسیح که در مرکز تابلو ترسیم شده است.

دسته سوم

دسته سوم توما، یعقوب پسر زبدی، جیمز، فیلیپ قدیس هستند. توماس که به توماس شکاک نیز معروف است با چهره غمگین به تصویر کشیده شده؛ بعد از توماس، جیمز برادر حواری یوحنا نشسته است که بهت زده در حال گوش دادن به حرف‌های مسیح است. فیلیپ نیز گویی متوجه منظور مسیح نشده و از او توضیح بیشتری درخواست می‌کند.

سه نفر باقی مانده شمعون قانوی، تادئوس، متی هستند؛ متی و تادئوس به سمت شمعون چرخیده‌اند تا شاید پاسخ ابهامات خود را نزد او بیابند.

ولی چیزی که اثر داوینچی را از اثرات مضمون دیگر متمایز می‌کند این است که همه حواریون در کنار هم در یک سمت میز به تصویر کشیده شده‌اند در آثار پیشین همیشه یهودا دورتر نسبت به سایر حواریون نقاشی میشد که به دلیل عدم اعتماد مسیح به یهودا بود به همین دلیل اغلب در سمت دیگر میز و پشت به بیننده کشیده میشد؛ ولی داوینچی این تفاوت را با استفاده از سایه و رنگ تیره ایجاد کرد.

عدد سه در تابلو شام آخر

در طراحی پرده شام آخر مسیح بسیار هوشمندانه در مرکز اثر قرار گرفته و در واقع نقطه گریز تمام خطوط تابلو است. در این تابلو عناصر زیادی وجود دارد که به عدد سه اشاره می‌کند، مثلا قرار گرفتن افراد در گروه سه نفره و یا وجود سه پنجره پشت مسیح و حالت پیکره مسیح که به صورت مثلث ترسیم شده است؛ اهمیت عدد سه در باور مسیحیان از سه گانه پدر، پسر، سرو روح القدوس سرچشمه میگیرد و در طی قرون مختلف چندین بار این تابلو بازسازی شده است. همچنین در روند و مسیر بازسازی تغییراتی به چشم می‌خورد.

اطلاعات کلی